حل بحران آب از کُریدور فرهنگ و اقتصاد مـی گذرد
فروغ خراشادی
چنان کـه در شماره ی پیشین اشاره شد، گفتگو با کشاورز نمونه بیشینـه مصرف آب درون سطح ملی درون بخش کشاورزی هست و خراسان و شـهرستان نیشابور نیز از این امر مستثنی نیستند. گفتگو با کشاورز نمونه بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامـی، آب بهای بخش کشاورزی کاملا رایگان هست و ایران تنـها کشور دنیـاست کـه در آن، کشاورز هیچ آب بهایی بـه دولت نمـی پردازد. گفتگو با کشاورز نمونه کشاورزانی کـه مالک چاه آب هستند، بر اساس پروانـه های صادر شده از سوی جهاد کشاورزی، مجاز بـه برداشت حجم آب متناسب با کشت خود از چاه بوده و تنـها برای«مازادِ» برداشت، حتما آب بها بپردازند. کشاورزانی هم کـه چاه آب ندارند، ناچار بـه خرید آب از مالکِ زمـینی هستند کـه چاه درون آن قرار دارد و در ازای دریـافت سهم آّب، و با توجه بـه نوع کشت و شرایط زمـین شان، مبلغ قابل توجهی بـه او مـی پردازند.
یک چاه مجاز مـی تواند ۳۴۸۰ ساعت درون سال، معادل ۱۴۵ روز بـه صورت پیوسته، آب مورد نیـاز کشاورز را تامـین کند. با سیستم فعلیِ کشاورزی، این رقم درون طول سال بـه ۸ که تا ۹ ماه مـی رسد؛ بـه دیگر سخن، کشاورز درون پایـان دوره ی مجاز بهره برداری از آب، به منظور ماه ها ی باقیمانده با مشکل مواجه مـی شود. به منظور پر شدن این فاصله ی زمانی ایجاد شده و وفق پذیری کشاورزی با مـیزان آب درون دسترس، یکی از راهکارهای ارائه شده، نصب کنتورهای هوشمند روی چاه های آب هست که بـه قصد تغییر سیستم های رایج کشاورزی به منظور ایجاد مدیریتی دو سویـه، سامان یـافته هست تا درون فاصله ی زمانی ۳ سال،به تدریج، بـه صرفه جویی درون مصرف آب بخش کشاورزی کمک کند.
کنتور هوشمند؛ ابزاری مدیریتی به منظور مصرف بهینـه ی آب
خیـام نامـه درون گفتگو با سعید خجسته پور، بـه مبحثِ بـه گفته ی کشاورزان “فروش آب” ورود کرد کـه رئیس امور منابع آب شـهرستان درون پاسخ چنین گفت: گفتگو با کشاورز نمونه مقدار برداشت چاه ها که تا قبل از سال ۱۳۹۳، پیش از نصب کنتورها ی هوشمند، آزاد بوده است. وی افزود: بر اساس برداشت همان سال وری مخزن سال بعد، یعنی ۹۴، و مطابق با لیستی کـه جهاد کشاورزی بـه شرکت آب منطقه ای ابلاغ کرده است، شرکت مجاز هست به متقاضیـان علاوه بر آب رایگانی کـه از چاه ها برداشت مـی کنند، اضافه برداشتی زیر عنوان «شارژ مازاد» تخصیص دهد کـه در ازای این حجم، مبلغی دریـافت مـی شود.
خجسته پور تاکید کرد: حجم برداشتی و شارژ مازاد، هر دو بر اساس لیست مورد تایید و ابلاغ شده ی جهاد کشاورزی هست و امور منابع آب شـهرستان، اجازه ی هیچ دخل و تصرفی درون این مقدار مشخص شده ندارد و درصورت عبور از حجم مجاز کـه در پروانـه قید شده است، شخص خاطی با برخورد دستگاه های نظارتی مواجه خواهد شد.
خجسته پور درون ادامـه گفت: همان طور کـه مـی بینید، رابطه ای تنگاتنگ بین جهاد کشاورزی و امور منابع آب وجود دارد اما درون دو بخش متفاوت؛ امور آب کـه زیر مجموعه ی وزارتخانـه ی نیرو ست درون بحث حاکمـیتی – مدیریتی مسئولیت دارد و جهاد کشاورزی درحوزه ی خدماتی و بهره برداری کار مـی کند.
سواد آبی مردم بالا نیست
خیـام نامـه با کارشناسان امور منابع آب شـهرستان نیز گفتگو کرد. یکی از آنان ضمن اشاره بـه مساله ی “فرهنگ عمومـی” یـادآور شد کـه مردم درون خصوص هر موضوعی، اظهار نظرهای غیر کارشناسی مـی کنند یـا چنین اظهارنظرهایی را مـی پذیرند؛ معضل آب هم از این قاعده مستثنی نیست؛ ساعت ها کار کارشناسی فدای مصلحت اندیشی و تصمـیم های شخصی و گاه جناحی مـی شود.
وی اظهار داشت: شمار زیـادی از مردم، از سواد آبی بالایی برخوردار نیستد کـه با کار کارشناسی همراهی و همدلی داشته باشند؛ بـه این ترتیب یک مساله ی قابل حل با بی توجهی و عدم اعتماد از سوی مردم، تبدیل بـه معضلی بزرگ مـی شود. به گفته این کارشناس او درون جریـان بازدید ها و فعالیت ها متوجه شده هست مردم نسبت بـه کار انجام شده و تصمـیمات کارشناسانـه، اعتماد کافی ندارند بـه عنوان مثال درون خصوص همـین کنتورهای هوشمند؛ چون خرید و نصب تجهیزات لازم بـه عهده ی کشاورز است، فکر مـی کنند هدف از نصب کنتور، اخذ هزینـه و محدود توان کشاورز است.
طلا بـه دست غیر متخصص، مس مـی شود
به دیدار یکی از کارشناسان سابق جهاد کشاورزی مـی رویم. ابوالفضل عطابخش معتقد است: سیستم خرده مالکی، نبود تجهیزات و ماشین ها ی مدرن کشاورزی و حضور افرادی کـه تخصص کافی درون امر کشاورزی ندارند، از دلایل اصلی مصرف بی رویـه ی آب درون بخش کشاورزی ست. این کارشناس کشاورزی گفت: وقتی چیزی بـه دست غیر متخصص اش بیفتد، یـا فی الفور از بین مـی رود یـا بد جا مـی افتد؛ حکایت کشت و کار و سیستم های آبیـاری فعلی هم همـین است.
این کشاورز نمونـه درباره ی انواع کشت ها هم صحبت کرد و ضمن اشاره بـه پیشگام بودن نیشابور درون زمـینـه ی کشت های گلخانـه ای ونشایی بیـان کرد: توجه کنید کـه با دو نوبت آب کمتر، آفات کمتر و مدیریت بهتر مـی توان یک هکتار کشت را درون سیصد متر کاشت؛ اما انتقال نشا بـه زمـین حتما “مکانیزه” باشد کـه متاسفانـه انجام نمـی شود؛ نمـی توانیم یک قسمت کار را درست انجام دهیم و قسمت دیگر را غیر اصولی. از سویی برخی محصولات مثل گندم قابلیت نشا ندارند و برخی دیگر کـه قابلیت نشا دارند، از سیستم مکانیزه برخوردار نیستند. این هست که کشت های گلخانـه ای و نشایی درون نیشابور، رواج پیدا نکرده هست و این گونـه هست که وقتی طلا بـه دست غیر متخصص بیفتد، مس مـی شود!
عطابخش با بیـان این کـه تخریبی کـه در نیم قرن اخیر درون منابع آبی و مدیریت آن اتفاق افتاده است، امر کوچکی نیست کـه انتظار داشت یک شبه درست شود، گفت: کشاورزی که تا هنگامـی کـه در دست خرده مالکان باشد، از علم روز، نمایشگاه ها ی علمـی–عملی و ماشین آلات و مکانیزاسیون خبری نیست؛ دولت حتما وارد شود و به سیستم ناکارآمد خرده مالکی پایـان بدهد. وی ادامـه داد: کشاورزان هم بـه جای سرمایـه گذاری درون زمـین و ارتقای دستگاه ها و الگوی کشت، حاصل دسترنج یک سال را درون شـهر سرمایـه گذاری مـی کنند؛ این جوری هست که شرایط کشاورزی روز بـه روز ضعیف تر و به تبع آن سیستم آبیـاری نا مناسب تر مـی شود.
فرهنگ با ضعف مالی ایجاد نمـی شود
او کـه کشاورز نمونـه ی ملی سال ۹۶ است، مـی گوید: انتقال آب با ظرف شکسته امکان پذیر نیست؛ هنگامـی کـه کشاورز ضعف مالی دارد و بخش اعظم کشاورزی را با «دست» انجام مـی دهد و محصول مرغوب و با کیفیت روانـه ی بازار های هدف نمـی کند، فرهنگ ایجاد نمـی شود؛ همان فرهنگی کـه باید کشاورزی علمـی را جایگزین کشاورزی سنتی کم بازده کند.
از عطابخش درباره ی شیوه ی مناسب آبیـاری پرسیدیم و از او خواستیم درباره ی الگوی کشت سازگار با کم آبی نیز توضیح دهد کـه وی درون پاسخ گفت: از مـیان ۴ سیستم سنتر(پرتابی)، کلاسیک، رول لاین (ویل موو) و قطره ای، سیستم تحت فشار قطره ای تیپ( نواری) به منظور اقلیم نیشابور مناسب هست که آن هم شرط هایی دارد؛ از جمله حجم برداشت حتما خیلی کم تر از شیوه ی غرقابی باشد چون درون این سیستم، بازگشت آب بـه عمق زمـین اتفاق نمـی افتد و آب برداشتی، جایگزین نمـی شود؛ درون نتیجه کاهش مصرف آب بـه نسبت زمـین اتفاق مـی افتد، اما بازگشت آب بـه چرخه ی طبیعی و جایگزینی بخشی از حجم برداشتی، خیر!
وی ادامـه داد: کشاورزان حتما به سمت استفاده از بذرهای کم آب بر و زودرس بروند کـه به جای ۱۲۰ روز درون ۸۰ روز بـه محصول مـی نشینند، اگر چه قیمت بذر کمـی بیشتر هست اما موجب مـی شود مصرف آب بـه طرز چشم گیری کاهش یـابد و کیفیت محصول بهتر شود همچنین زمان کوتاه شده ی ثمردهی را درون پی دارد و در کل بـه نفع اوست.
با داشته هایمان مناسب رفتار کنیم
در ادامـه ی گفتگو با عطابخش از وی پرسیدیم کـه به عنوان یک کشاورز کـه از سیستم های بـه روز و کارآمد هم استفاده مـی کند، درباره ی راهکار مناسب به منظور ترویج مصرف بهینـه ی آب چه نظری دارد؟ وی پاسخ داد: مساله ی آب، مختص کشاورزی نیست اگر چه مصرف درون این بخش، کم تر از دیگر بخش ها مدیریت مـی شود.
او ادامـه داد: ما نیـاز بـه فرهنگ سازی درون همـه ی بخش ها، از خدمات که تا صنعت، کشاورزی و مصارف خانگی داریم؛ مـیوه ای کـه فاسد مـی شود، غذایی کـه دور ریخته مـی شود، کولرهای آبی و ناودان هایی کـه در تابستان، آب سر ریز کولرها را بـه معابر هدایت مـی کنند، ماشین شویی درون خیـابان و … همـه نمونـه هایی از اسراف خانگی هستند؛ درون مورد کشاورزی هم کـه مفصل گفتیم و مـهم ترینش کشت خرده مالکی ست کـه نیـاز بـه تغییر با ورود دولت و سرمایـه گذاری همـه جانبه دارد؛ اما سرمایـه گذاری که تا هنگامـی کـه خرده مالکی منسوخ نشود، بـه دلیل کمبود آب، مقرون بـه صرفه نیست.
عطابخش مـی افزاید: اما بخش صنعت، بهتر مـی تواند جلوی هدر رفت آب را بگیرد؛ هم با سیستم های نوینی کـه آب مصرفی را درون مجموعه بازچرخانی مـی کند و هم با جایگزینی دستگاه های قدیمـی و هم با سرمایـه گذاری درون بخش کشاورزی بـه منظور تجهیز ماشین آلات. عطابخش درون پایـان حرف هایش بـه این نکته اشاره کرد که: اگر با داشته هایمان رفتار مناسب داشته باشیم، کمتر بـه مشکل بر مـی خوریم.
در ادامـه ی مجموعه ی گزارش های آبی، بحران و راهکار، هفته ی آینده از وضعیت آب و فاضلاب شـهری و روستایی، کنتورها و آب بهای خانگی خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
دیگر مطالب سایت
به اشتراک بگذارید:
[گفتگو با کشاورز نمونه]
نویسنده و منبع: خبرگزاری خراسان | تاریخ انتشار: Sat, 14 Jul 2018 20:19:00 +0000