هر کودکی، شکل کره زمین برای نقاشی کودکان بر روی کره زمـین، زمانی آرزوی دنیـایی پاک تر را درون دل پرورانده است. شکل کره زمین برای نقاشی کودکان دنیـایی مبرا از این هزاران ازار های زندگی، و در عوض مزین بـه باغ جادویی پر از عجایب، مخفیـانـه – امن – مکانی به منظور تفرج و تماشای بی پایـان انسان ها و محیط پیرامون شان درون تاثیر پذیری متقابلند. شکل کره زمین برای نقاشی کودکان کودکان بـه سبب محدودیت های جسمـی و روانی خود درون قیـاس با بزرگسالان، تاثیر پذیری بیشتر و عمـیق تری داشته و در عوض، تاثیر گذاری کمتری بر محیط دارند و به این ترتیب بیش از بزرگسالان اجباراً تابع شرایط محیطی اند.
کودکان حساس ترین و تاثیر پذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل مـی دهند و در حساس ترین و مـهمترین سال های زندگی شان یعنی زمانی کـه پایـه های رشد شخصیتی ذهنی جسمـی و اجتماعی آنـها شکل مـی گیرد که تا زمانی کـه وارد شـهر مـی شوند نیـازمند این هستند که تا زندگی اجتماعی را درون مقیـاس خود تجربه کنند و این امر مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانـه و صمـیمانـه است. فضایی بـه دور از هیـاهوی دنیـای بزرگتر، دنیـای پر از شادی با رنگ های زیبا کـه در آن کودک فرصت بیـان افکار تازه و پرورش و رشد استعداد هایش را داشته باشد، فضایی کـه زمـینـه ای مناسب به منظور خلاقیت کودکان فراهم آورد.
● دریـافت حسی کودک از فضا
کودک حتما در برخورد با احجام و بناها و همـین طور درون ارتباط و زندگی درون آنـها احساس راحتی ، عدم ترس و آرامش کند. تاریکی بیش از هر چیز دیگری بـه اضافه فرمـهای نامتناسب او را مـی ترساند.
فضاهایی با رنگهای شاد و روشن و گاهی رنگهایی با فرمـهای نامشخص (مثل حالتی کـه در نقاشی با آبرنگ پدیدمـی آید) موضوعات رویـائی و خیـال انگیز را القا مـی کند و در کودک احساسی چون عاطفی ، رفیق ، مـهربان ، رویـائی و پروازدهنده بودن را القا مـی کند. همچنان کـه فضاها به منظور کودکانی با سن بالاتر طراحی گردد از رنگهایی ملایم با مرزهای مشخص ، جزئیـات بیشتر درون بنا و انحناهای نرم درون طراحی فضا مـی توان استفاده کرد. ادراک فضا کار بسیـار دشواری هست . کودک حتما در عین حال هم خود را از دنیـای اطرافش تمـیز دهد و هم این دنیـا را تجزیـه و تحلیل کند. این عمل را بوسیله شناختن اشیـاء اطرافش انجام مـی دهد.
● کودکان و معماری
لازم هست که دنیـای صنعتی و پرسروصدای ما با ایده آل های انسان متمدن و عناصر تشکیل دهنده فضای زندگی او آشتی کند. تلاش به منظور انسانی فضا حتما برای همـه درون اولویت قرار گیرد. اما بیش از همـه به منظور معماران ، یعنیـانیکه درون یک تمدن کم و بیش شـهرنشین ، مسوول نظام بخشیدن بـه فضا هستند اهمـیت دارد. بدین ترتیب شـهرسازان ، برنامـه ریزان ، پیمانکاران ، متخصصین فضای سبز و هنرمندان همگام با معماران ، کم و بیش درون تجربه هماهنگی بین انسان و محیط اطرافش مسئولند.
محیطی کـه برای کودکان طراحی مـی کنیم، مـی بایست شامل فضاهای زیر باشد:
۱) فضاهای طبیعی (Nature space) مانند درخت و آب و موجودات زنده کـه اساسی ترین و مـهمترین فضا را به منظور کودکان تشکیل مـی دهد.
۲) فضاهای باز (Open space) فضاهای گسترده ای کـه بچه ها بتوانند بـه اندازه دلخواه درون آن بدوند و انرژی های درونیشان را تخلیـه کنند.
۳) فضاهای راه ها (Rood space) راه ها و جاده ها قبل از حضور ماشین، زمـین اصلی بازی بچه ها بوده هست . راه هایی هستند کـه بچه ها درون آن همدیگر را ملاقات مـی کنند و شبکه ای هست که فضاهای متنوع را بـه هم وصل مـی کند.
۴) فضاهایی به منظور ماجرا جویی اینـها فضاهایی هستند پر از پیچیدگی، کـه قوه تجسم و تخیلی کودکان بواسطه بودن درون این فضاها تقویت مـی شود.
۵) فضاهای مخفی (Hide out space) استقلال کودکان از طریق این فضاهای مخفی رشد مـی یـابد.
۶) ساختار های بازی (Play structure space) فضاهایی هستند کـه با ساختار بازی درون یـانشان درون مکان هایی کـه بازی اهمـیت مـی یـابد. این قبیل فضاها بـه عنوان زمـین های بازی شناخته شده است.
معمار یک مربی هست و بعد از پدر و مادر، اولین مربی کودک هست ؛ تعلیم و تربیت او از طریق اشکال ساخته شده بدست او، کـه محیط اطراف کودک را تشکیل مـی دهند، منتقل مـی شوند. بـه همـین دلیل ارتباط مـیان کودک ، معماری و فضا درون بطن مساله انسانی تمدن قرار دارد.
کودک امروز، بـه دلیل رهایی از سنت های پیشین ، راحت تر از انسان بالغ مـی تواند خود را با تازه ها یـا حتی جسارت های معماری و شـهرسازی معاصر تطبیق دهد. او بـه راحتی مـی تواند طرفدار و نیز الهام دهنده اشکال تازه باشد. بنابراین حتما در درجه اول به منظور کودک و شاید که تا حدودی «بوسیله کودک » بـه تدریج تعادل بین فضاهای زندگی هر فرد و فرم های معمارانـه سازنده فضا را برقرار کرد.
برای دستیـابی بـه این هدف ، معمار حتما از سویی کودک و فضا و خواستهای او را درک کند و نیـازها و مشکلات او راشناخته و روشـهای برطرف آنـها را بیـابد و از سوی دیگر حتما به محیطی کـه کودک امروز درون آن بـه سر مـی برد آشنا باشد و آن را بـه خوبی درک کند. به منظور تحقق این امر، معماران حتما بر سرعت خود بیفزایند که تا بتوانند بـه پای متخصصین تعلیم و تربیت ، جامعه شناسان ، پزشکان و روان شناسان کـه کم و بیش دنیـای کودکی را بطور کامل شناخته اند، برسند.
پیشرفت و شناخت از خود،هم ارز و مکمل ادراک فضاست . بواسطه یک یـادگیری طولانی کـه تمام دوران کودکی را درون برمـی گیرد یـاد مـی گیریم کـه برفضا تسلط پیدا کنیم همانطور کـه یـاد گرفته بودیم بـه وجود خود تسلط داشته باشیم . نحوه بـه وقوع پیوستن این یـادگیری بر پایـه تعادل درونی ما استوار هست . بـه همـین دلیل اولین تجربیـات کودک درون این رابطه بسیـار مـهم هستند. تعلیم و تربیت موفق و صحیح حتما بدون ایجاد برخوردهای جدی ، او را درون پیدا موقعیتش درون فضا یـاری دهد که تا بتواند مرکزیت خود را درون آن بیـابد. منظور از این فضا، یک محدوده سرد هندسی نیست بلکه هدف فضایی فعال و تأثیرگذار هست . این فضا درون عین حال هم دارای امنیت هست و هم آزادی . فضایی کـه ما را دربرگرفته هست در شکل گیری شخصیت ما شرکت مـی کند و خلوت ما را محافظت مـی نماید. این فضا، برحسب هر شخصی یـا دوران مختلف زندگی ، بزرگ و کوچک مـی شود.
فرد مـی تواند بـه راحتی درون این فضا کـه به نسبت اعمال او کوچک و بزرگ مـی شود خود را بیـابد بعد فضا یک محیط عادی نیست بلکه یک واقعیت روانشناختی زنده و پویـا هست ، این فضا نباید خود را بر ما تحمـیل کند بلکه حتما متناسب با شخصیت ما شکل گیرد.
اما درون این رابطه ، دوران صنعتی ما نیز ابعاد مساله را پیچیده تر کرده هست . از ابتدای این قرن عوامل تشکیل دهنده فضا دچار تغییر و تحولات عمـیق شده اند. پدران ما درون فضایی با مقیـاس انسانی زندگی مـی کرده اند، حال آنکه فضای امروز ابعاد متفاوتی دارد و بطور قابل ملاحظه ای تغییر کرده هست . ظهور شـهرهای بزرگ با ساختمانـهای عظیم ، تراکم قابل ملاحظه انسان ها، افزایش تعداد اتومبیل ها، استفاده همگانی از وسایل ارتباط جمعی ، همـه و همـه محیط جدیدی را به منظور انسان معاصر بوجود مـی آورند کـه نـه تنـها هنوز بطور کامل بـه آن خونگرفته هست بلکه بـه دلیل تحولات مستمر تکنولوژیکی و نتیجتاً تغییر دایمـی فضاها، فرصت لازم به منظور خوگرفتن بـه آن را نیز نمـی یـابد.
● کودکان و رنگ ها
رنگ ها درون شخصیت انسان ها، بخصوص کودکان تاثیر بسزایی داشته، باعث ایجاد تجربه های هیجانی از قبیل شادی، خنده، غم، اندوه، آرامش، تحریک پذیری، سکون و هیجان مـی شود. درون کودکان این خصیصه شدت مـی یـابد، آنان بـه سبب روح پاک و بی آلایش و شاد و پر طراوت خویش رنگ های زنده و مرکب کـه در ترکیبی مناسب با هم قرار گرفته باشند را ترجیح مـی دهند این موضوعی هست که رد طراحی و تزئین و رنگ آمـیزی فضاهای داخلی و ترکیبات مناسب رنگی فضاهای طبیعی حتما مورد توجه قرار گیرد با رنگ های مختلف مـی توان اندازه و وزن یک شی معین را کوچک یـا بزرگ، سبک یـا سنگین جلوه داد. اصولاً رنگ های گرم و روشن باعث توسعه اشیـاء شده بـه آنـها وسعت مـی دهند و بالعرنگ های سرد و تیره باعث مـی شوند اشیـاء کوچکتر از اندازه خود بـه نظر آیند.
کودکان و روانشناسی رنگ ها
رنگ ها سه دسته اند:
۱) اصلی کـه شامل سه رنگ قرمز – آبی و زرد مـی شوند.
۲) فرعی کـه از ترکیب سه رنگ اصلی بـه دست مـی آیند مثل سبز – نارنجی – بنفش
۳) رنگ های مـیانـه کـه از ترکیب رنگ اصلی بـه علاوه رنگ فرعی بدست مـی آید کـه ۶ عدد هستند زرد مایل بـه سبز و غیره – آبی مایل بـه سبز و ...
از رنگ بـه ۲ طریق استفاده مـی کنند.
۱) نمونـه سازی طبیعی و عینی مثلاً دریـا بـه رنگ آبی و چمن بـه رنگ سبز رسم مـی شود.
۲) استفاده از رنگ هایی کـه به طور ناخودآگاه بـه ذهن مـی رسند و قانون خاصی ندارند.
در مبحث هنر، رنگ بـه خودی خود وسیله پر قدرتی به منظور بیـان و نشان حالت های عمـیق درونی هست نقاشی کودکان نمونـه روشنی از ارائه رنگ های متنوع درون سطح وسیع مـی باشد. فقدان رنگ درون تمام یـا قسمتی از موضوع نقاشی کودکان نشانگر خلاء عاطفی و یـا گاهی دلیل بر گرایش های ضد اجتماعی اوست کودکان سازگار درون نقاشی های خود از ۵ رنگ استفاده مـی کنند درون حالی کـه کودکان گوشـه گیر و یـا آنـها کـه ارتباط با دنیـای خارج را دوست ندارند بیشتر از یک یـا دو رنگ بکار نمـی برند.
رنگ های گرم تحریک کننده، سبب فعالیت، جنب و جوش، الهام دهنده روشنی، شادی زندگی و مولد حرکتند، درون حالی کـه رنگ های سرد بر عموجد حالت های انفعالی، سکون، بی حرکتی و تلقین کننده غم و اندوه هستند. تماشای رنگ های گرم مـیزان ضربان قلب را تشدید مـی کند و برای فضای پر هیجان کاربرد دارند درون مـیان رنگ های گرم، رنگ سرخ بقدری نافذ و سریع الحرکت هست که از هر رنگ دیگر زودتر بـه چشم مـی خورد.
● دریـافت رنگ ها
کودکان توجه بیشتری بـه رنگ های اشباع شده اولیـه دارند. چنین بـه نظر مـی رسد کـه عالعمل های اولیـه کودکان نسبت بـه رنگ ها درون اثر خصوصیـات عاطفی بروز مـی کند ولی با گذشت زمان، کودک یـاد مـی گیرد کـه آنـها را مشاهده نماید و دقیقاً آنـها را درک کند. با این وجود حتما اذعان کرد کـه در یک آزمایش نوزادان ۱۵ روزه ، آنـها توانستند نورهای رنگی منعشده برروی دیوار را از همدیگر تمـیز دهند. رنگ قرمز اولین رنگی هست که کودکان بطور صحیح از آن نام مـی برند و بعضی اوقات رنگ آبی را کودکان بعنوان رنگ ضد قرمز مـی دانند. درون بعضی مواقع کودکان رنگها را با اشیـایی کـه بدان رنگها هستند بخاطر مـی آورند و مثلا مـی گویند زرد مانند زرده تخم مرغ .
موضوع فوق نشان مـی دهد کـه کودک بـه کندی قادر خواهد بود کـه رنگها را از اشیـاء انتزاع نموده و آنـها را بعنوان خصوصیـات مستقلی بخاطر آورد.
تاثیر شرایط محیطی:
۱) نور و روشنایی: شکل کره زمین برای نقاشی کودکان نور یکی از اصول معماری درون تامـین آسایش بصری فضا مـی باشد کـه تاثیرات روانی آن درون انسان ها متفاوت است. تحقیقات ثابت کرده هست که نور طبیعی و شفاف بر روی حواس کودکان تاثیر مبتنی وارد از دید کودکان این فضاها دوستانـه و با نشاط هستند. نور کافی و نورپردازی مناسب درون فضاها موجب مـی شود کـه مـیل و رغبت کودکان افزایش یـابد.
۲) دقت عمل و تمرکز حواس افزایش یـابد و سلامتی چشم و قدرت بینایی محفوظ مانده و از خستگی اعصاب جلوگیری مـی کند.
۳) باعث ایجاد تنوع و تاکید فضایی مـی شود.
از آنجا کـه کودکان درون پذیرش تنش و خستگی تحمل کمتری دارند، از نور پردازی های ادارای تضاد شدید، چه بصورت مصنوعی و چه بـه صورت طبیعی کـه باعث ایجاد خستگی و تنش مـی شود، حتما پرهیز کرد.
در نتیجه نور ملایم و یکنواخت درون مورد فضاهای کودکان مطلوب بـه نظر مـی رسد. البته بـه جز درون مواردی کـه با تنوع درون نور پردازی سعی درون تاکید فضایی داریم.
سر و صدا: کودکان صداها را دوست دارند و به طور کلی صداهای ملایم زمـینـه، بـه تخیل کودکان کمک مـی کند و آنـها را بـه زندگی بیرون مرتبط مـی سازد سر و صدای ناشی از ترافیک کاربری های تجاری و کارگاه های صنعتی از اصوات نامطلوب فضاهای کودکان هستند. این فضاها نباید از لحاظ آگوستیکی مرده باشند.
تهویـه به منظور کار با حداقل خستگی و تامـین سلامت کودکان، تهویـه خوب درون فضاهای آموزشی، مخصوصاً درون کلاس درس ضروری است.
۱) تعیین صحیح محل وقوع بازشوها نسبت بـه جهت وزش باد.
۲) استفاده از مصالح مناسب درون جداره ها.
۳) استفاده از گیـاهان و درختان جهت تهویـه طبیعی محیط پیرامون.
منابع:
پیـازه، ژان، روان شناسی کودک
ابراهیمـی، نادر، مقدمـه ای بر مصورسازی کتاب کودک
مزمن، جرج، کودک، فضا، معماری
رؤف، علی _ صابریـان، معصومـه، یـاد گرفتن به منظور یـاد دادن
مجلة پیـام یونسکو، شماره ۲۵۲
[شکل کره زمین برای نقاشی کودکان]نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sun, 16 Sep 2018 02:50:00 +0000