لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول

لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول جواب بازی جدول مدرن اندروید بـه صورت کامل · جدید 97 -گهر | محمد مصدق - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد | رضاشاه کبیر / سفرنامة مازندران |

لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول

جواب بازی جدول مدرن اندروید بـه صورت کامل · جدید 97 -گهر

جدول مدرن یک اپلیکیشن بسیـار جذاب به منظور سرگرمـی و البته به منظور جدول بازهای قهار است! درون این مطلب جواب تمام مراحل جدول مدرن را به منظور شما قرار داده ایم!

توجه: لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول با خرید حداقل یکبار سکه از سازندگان حمایت کنید

از این لینک هم بازدید کنید :  جواب های بازی جدولانـه

توجه: عنوانـهای مراحل بـه ترتیب نمـی باشند 

با تشکر از امـیر عزیر کـه همـیشـه بـه ما لطف دارند 

دهخدا

۱٫ آهن، لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول نیلوفر، لوور، هفته نامـه، جالباسی، اهرام، پادگان
۲٫ ان بی ای، محمد نوری، ابوریحان، اوپک، وانیل، خرمن کوب، یوآن
۳٫ کمال الملک، واترلو، خرمن، لژیونر، تیزاب، اصفهان، آشیـانـه
۴٫ آل بویـه، انگلستان، جانی دپ، وجین، الحاوی، بالش، گیوتین
۵٫ تاکو، پرسپکتیو، خوره، دورتموند، سنگر، انتشارات، ورنی
۶٫ پرویز تناولی، برداشت، فازمتر، شترمرغ، درنا، هیچکاک، راین
۷٫ مختار ثقفی، ملوان زبل، پانتومـیم، بقراط، اسکنـه، پماد، سبابه
۸٫ نستعلیق، رولینگ، نمدمال، لیون، نمایشگر، فارنـهایت، ناسا
۹٫ استاندارد، جالینوس، فرودگاه، دست نماز، آر پی جی، مدال، ملاس
۱۰٫ کاپیتولاسیون، نیـاگارا، علی مصفا، نوبر، فرشچیـان، بتادین، عرشـه
۱۱٫ قابلمـه، کلاشینکف، آتشکده، نیمـه، پاراشوت، برمودا، خیـام
۱۲٫ امـیرکبیر، ایفل، مـیر باقری، واکسن سل، رودل، امجدیـه، سرشیر
۱۳٫ پروتستان، ابوقراضه، کرفس، زورق، گازوئیل، لاما، کیتارو
۱۴٫ امپراتور، علی کریمـی، نیمروز، ماهور، مارکنی، رادار، نیروانا
۱۵٫ مرینوس، نجاشی، دیوار چین، لویی پاستور، ماهوت، شرنگ، گیـاخاک
۱۶٫ گشتاپو، مندلیف، تاجر ونیزی، پوکه، بندر، جام جهانی، جمعیت
۱۷٫ فتوسنتز، آسیـابان، لوییس سوارز، بومرنگ، سنجاب، شـهر ری، کوبیسم
۱۸٫ زبانزد، سرخ جامگان، آلوورا، اینشتین، توفیق، بروس لی، مقوا
۱۹٫ نفتالین، اتیوپی، قوت غالب، آتش نشانی، فرهنگ نامـه، ماست، رادیو
۲۰٫ اصحاب کهف، لسان الغیب، چراغ، فرمول یک، قرمز، گذشت، همشـهری
۲۱٫ کشمش، کودکستان، شیلینگ، عبید زاکانی، کاراکاس، خربزه، تراش
۲۲٫ هگمتانـه، فینا، زیر زمـین، ایزاک نیوتون، کشور جزیره ها، دنده، انترن
۲۳٫ گریپ فروت، روان نویس، زایشگاه، آفتابی، کاسه، مگسک، سیمان
۲۴٫ آلترناتیو، انسولین، پیتون، سفاهت، تیمارستان، تویوتا، اوره

خواجه نصیر

۱٫ مفرغ، آنجل، یتیم خانـه، مجسمـه سازی، مـهربان، یوآن، پیرایشگر
۲٫ مداد رنگی، بزرگمـهر، دوشنبه، اسکیمو، قالی، احترام، شربت
۳٫ باقلوا، ساموئل کلت، موزائیک، بادنجان، واترلو، فلاخن، کارتن
۴٫ چاشنی، خزندگان، کارآگاه، استودیو، دنباله دار، گردشگری، مروارید
۵٫ استیو جابز، مریخ نورد، بارفیکس، قاچاق، بسکتبال، فلافل، بلوچستان
۶٫ متروپولیتن، پژواک، سکنجبین، سرنگ، سیـانور، مـیترال، انگلیسی
۷٫ کالیگولا، کائوچو، انبردست، پنیر، بوتیمار، پی وی سی، عربستان
۸٫ تنگسیر، الکل، ، تلویزیون، رالی، تاجیکستان، لوزینـه
۹٫ لرزانک، اسید، ویکتوریـا، گرمابه، مخمر، سرشماری، شـهسوار
۱۰٫ هموگلوبین، تیشـه، لقاح، آتشفشان، مارکوپولو، پنگوئن،
۱۱٫ طاووس، هویج، سه لتی، انگشت نگاری، گجرات، داروینیسم، اقیـانوس
۱۲٫ اکالیپتوس،چران، منات، تنوره، گندمگون، گرینویچ، آرواره
۱۳٫ سونامـی، بادام هندی، آزبست، قلمـه زدن، یوهان کپلر، خاتم، مغناطیس
۱۴٫ جوهر گوگرد، رقاصک، اپیکوریسم، انگل، ساروج، ده ریـال، کانگورو
۱۵٫ آناکوندا، نشاسته، آزتک، پاستل، ویلیـام هرشل، رختکن، چوب پنبه
۱۶٫ گزنـه، بانک خون، رواقیون، یوزف هایدن، زغال، باغ وحش، سندانی
۱۷٫ شـهرداری، نوترون، لیونل مسی، پاسکال، پیشانی، سورتمـه، کلاله
۱۸٫ فارابی، یلدا، عدلیـه، کنفوسیوس، پروتون، علی اسفندیـاری، منور
۱۹٫ فرویدیسم، بشقاب پرنده، یـانی، دریـابد، لیزر، یـاقوتی، زیره
۲۰٫ هیروشیما، هادی تجویدی، بقراط، نیشکر، برج کنترل، ناقه، آبکش
۲۱٫ استشـهاد نامـه، ماسه، سیـاه جامگان، پروانـه، سوسمار، زنبیل، مجله
۲۲٫ فالگیر بغدادی، کلید، هندوستان، پیکان، فلاسک، شوالیـه، بـه لیمو
۲۳٫ گراهام بل، آفریقا، سه گام، هزار دریـاچه، پشت بام، پدال، بهیـار
۲۴٫ یوری گاگارین، چوبدستی، زاپاتا، رسید، فلفل، زمـین لرزه، اپرا

لویی پاستور

۱٫ مجسمـه زئوس، آبشش، ملین، رزین، اوریون، ایرج افشار، ساز دهنی
۲٫ پلاتی پوس، ویرگول، بـه دانـه، ووشو، دایملر، دشنـه، نتردام
۳٫ یونسکو، ایتالیـا، ترامپولین، حجامت، آمریکا، توسن، هفت سنگ
۴٫ رافائل، لاله، گلستان، انتر، استرالیـا، سابر، سمندریـان
۵٫ قائم مقام، داوینچی، سلطان آباد، استریل، بالش، یوگا، بیضایی
۶٫ رینگیت، جمال، مـیکا، علی صدر، همدوره، پانتومـیم، یونیسف
۷٫ آمودریـا، عرب نیـا، روبل، آناناس، انفصال، بارانی، پایـان نامـه
۸٫ علی حاتمـی، کراکن، سیـاه چاله، ریمل، دیزی، آموندسن، ثمن بخش
۹٫ ماندلا، کافی شاپ، پوند، خازن، خرزهره، منوچهر نوذری، زرینـه رود
۱۰٫ آیکیدو، گالینگور، لیقوان، بودا، دوما، عروس، راست پنجگاه
۱۱٫ تخته شنا، اطلاعات، کمباین، ناقه، اصغر بهادری، انسان، نعلبکی
۱۲٫ آرارات، شاتل، حسین تهرانی، فسنجان، مانی، آیزنـهاور، سونا
۱۳٫ بارانداز، اتوبوس، کنیسه، باند، گونی، مرتضی حنانـه، مخلوط کن
۱۴٫ بولیوار، جلیل شـهناز، لازانیـا، اسیر، لودر، ارژنگ، ژیمناستیک
۱۵٫ زمخت، ماندولین، ملاقه، ستاد، کهکشانیـها، چایکوفسکی، هدهد
۱۶٫ بالالایکا، رتاتیو، بدمـینتون، مغیلان، تارت، مسواک، یوزی
۱۷٫ اورانوس، پاواروتی، کابینت، نخلستان، سوهان، گروهان، لیوان
۱۸٫ بهرمان، هرکول پوآرو، درمانگاه، آلبانی، فیوز، دارت، گرمک
۱۹٫ منگوله، کشتیرانی، شرلوک هولمز، آب مروارید، هنگام، کنتور، فلوره
۲۰٫ سیلندر، توت فرنگی، آگاتا کریستی، اپیدمـی، وزوو، لامپ، فیده
۲۱٫ رزیستانس، خرمالو، ژرژ سیمنون، راشیتیسم، زاگرس، لحیم، کریکت
۲۲٫ روحوضی، کاریکاتور، بویـایی، سمند، سالامـیس، مارسی، ناشکیب
۲۳٫ کشور قهوه، اکبر عبدی، آنمـی، لک لک، پشتک، شام آخر، ایکائو
۲۴٫ خواجوی کرمانی، دنبه، رادیو اکتیو، سخن چین، فوتسال، هوله، ناشر

آکسفورد (انگلیسی)

۱٫ savage, commuter, preserve, squeeze, unanimous, melt, lung
۲٫ imitation, formal, heel, arable, bespectacled, insultation, obey
۳٫ inference, pear, retina, wobble, innocent, editor, antidote
۴٫ apologize, cattle, flame, admire, stash, violence, tent
۵٫ unique, hive, drought, empire, capacity, bachelor, accurate
۶٫ century, blur, concept, essential, fertile, illusion, minimum
۷٫ logical, quote, migrant, resume, theory, vacation, wage
۸٫ lack, judge, divine, explore, curiosity, abandon, flexible
۹٫ obesity, raft, resign, spouse, volunteer, wealthy, stilt
۱۰٫ teenage, helix, rabbit, adverb, capture, disaster, genius
۱۱٫ mole, nuclear, loyalty, oblique, maintain, radical, pillar
۱۲٫ pine, patriot, immense, convert, joke, negative, obstacle
۱۳٫ odours, wholesale, tradition, symmetric, ancient, pioneer, event
۱۴٫ economical, punish, suspect, nectar, eke out, maintain, mute
۱۵٫ lava, exhaust, symbol, elaborate, possible, promote, lottery
۱۶٫ extol, summit, majestic, mourn, logical, legible, sausage
۱۷٫ meadow, eliminate, exempt, legend, skin, subsid, pigeon
۱۸٫ addict, stuck, debtor, fiction, perish, ambition, strike
۱۹٫ depart, gradual, humorous, rely, urban, visible, majority
۲۰٫ leisure, maximum, palm, partial, subtle, proxy, amorphous
۲۱٫ estimate, master, lethal, morgue, decipher, grail, source
۲۲٫ pair, leopard, misfortune, success, dense, grateful, south
۲۳٫ horrible, grenade, dejected, receipt, vision, humid, liberation
۲۴٫ muffled, secret, massive, expensive, demolish, decay, sculpture

ابن سینا

۱٫ تراکتور، رنگینک، شیرازه، بابل، کابین، دستبند، سیـاه بازی
۲٫ قرارگاه، قرمـه سبزی، فیگارو، کوپک، بادبان، یراق، اهم متر
۳٫ گوتنبرگ، دارسی، نامراد، ورست، یمـینی شریف، انسولین، کم خونی
۴٫ معبد دیـانا، یوهان مندل، آلبالو، اسکی، افسوس، رونالدو، شینتو
۵٫ نازیسم، غیبت، کلیـه، تالار آیینـه، سلیمانیـه، انیسون، تقلب
۶٫ شیخ بهایی، کیپ تاون، فندق، طالبی، خط کش، دبیرستان، کوردوبا
۷٫ آتلانتیس، فیفا، استیفنسن، گچکاری، دالاهو، ترمز، پزشک
۸٫ سندیکا، ایستگاه فضایی، جنگ جهانی، جناغ، سماق، حق التدریس، گریم
۹٫ مـیکروفیلم، مـهاراجه، دماوند، مربا، اسپوتنیک یک، زیره، گیشـه
۱۰٫ سیلو، بین النـهرین، سیم کشی، پرتقال، بالن، لایک، جوزف پریستلی
۱۱٫ چلچراغ، نارگیل، کشتی، ادوارد جنر، سی دی، کندو، کشور فراعنـه
۱۲٫ کنسرواتیو، مـهتابی، ویلهلم رونتگن، تصدیق، جاکارتا، زورق، بازی
۱۳٫ بنیـاد انواع، شوسه، هالوژن، آفتاب تابان، نارنگی، خدمـه، تراشـه
۱۴٫ سمند، ویولون، جوهر گوگرد، ورسای، زردآلو، نارنجک، امدادی
۱۵٫ پارالل، گندی شاپور، هندوانـه، توسن، کرنال، کمانچه، فانوسقه
۱۶٫ رایش سوم، پرش طول، باربد، استادیـار، قمری، تیربار، زالزالک
۱۷٫ فائو، تیـهو، لژیونر، سنتور، محمود حسابی، چغاله بادام، بوئینگ
۱۸٫ بهار نارنج، علمـی تخیلی، جرتقیل، امویـان، مـهربان، کراکف، وکیل
۱۹٫ لوکارنو، فانتزی، ریواس، گزنفون، انتصاب، آمبولانس، توانگر
۲۰٫ ابوطیـاره، کمبوجیـه، یتیمچه، تدوینگر، افتخار، کاوش، البرز
۲۱٫ لیفت تراک، بلو چیز، هنر پیشـه، نبرد من، رایگان، گراف، تراز
۲۲٫ ماه گرفتگی، بادآورده، مددکار، معادله، ناظم، زمزم، آتیلا
۲۳٫ ایوان مخوف، فیروزکوه، لاک پشت، امدادگر، نرمش،وف، یورو
۲۴٫ یعقوب لیث، ذات الریـه، ریحانی، تاتامـی، جیوه، زاپاس، آشتی

ارسطو

۱٫ آمـیب، مـه دود، ابوالهول، خیزران، هرم خئوپس، اف بی آی، هومر
۲٫ شیلینگ، موش و گربه، گردو، تیمارستان، کامپالا، خیـار، پوشـه
۳٫ آتلانتیک، تیزهوش، نیل آرمسترانگ، هرودوت، لاری، خردل، نقال
۴٫ پابلو نرودا، غرفه، توافقنامـه، فوتبال، جماران، کتری، کاغذ
۵٫ معبد آناهیتا، کاشی، قورباغه، شکایت نامـه، هزار پا، قوری، کتاب
۶٫ چادر نشینی، آرمان گرا، سر رسید، حساسیت، قلم مو، نوپا، شیفت
۷٫ ارباب رجوع، چنگیزخان، سپاهان، بازداشت، کاردک، باله، دایی
۸٫ سرزمـین ساعت، کینـه توزی، امرداد، تیفوئید، کیوی، هارون، خردل
۹٫ پیش گفتار، عید قربان، مادرید، یواشکی، انار، قنداق، اسانس
۱۰٫ زیردریـایی، نیمـه کاره، پیش خدمت، صم و بکم، تریلر، شایـان، نرمـه
۱۱٫ انگلستان، صندوق عقب، برگ سبز، زمـهریر، بریل، رومل، تایباد
۱۲٫ بنای یـادبود، اختر شناس، خالکوبی، اس ام اس، محنت، پسته، صماخ
۱۳٫ پارکینسون، اشک تمساح، دندانـه، شـهرزاد، صلیب، مرمره، آلونک
۱۴٫ تخت جمشید، ملک الموت، گهواره، مارماهی، مدیر، بختک، آویشن
۱۵٫ دبیرخانـه، بار و بندیل، فاضلاب، ترنجبین، شیراز، غوغا، تینر
۱۶٫ اتوسرویس، کارشناسی، کمانگیر، بساوایی، همدان، جدول، هاون
۱۷٫ دفترخانـه، صرفه جویی، هندوکش، مک کارتی، مشـهد، سویـا، کوره
۱۸٫ بادیگارد، سیزده بدر، ماسوره، بوزجانی، کاشان، ریتم، گونی
۱۹٫ نمایشنامـه، آدرنالین، آل کاپون، یشمـی، چهره، دب اصغر، استر
۲۰٫ آمفی تئاتر، هیپوتالاموس، مائوریـا، بورانی، لنگر، لارو، نشیب
۲۱٫ پرده سینما، گرمسیر، ابوعلی سینا، بند بازی، رشوه، دلمـه، تانک
۲۲٫ خدمت سربازی، مجید سمـیعی، برازجان، تلسکوپ، کیتون، ولرم، بیمـه
۲۳٫ کارآفرین، نمایش عروسکی، آباژور، ارتش، آماتور، جنگل، تاول
۲۴٫ آلومـینیوم، بازار شام، شاهکار، خاویـار، تگرگ، ، باور

مختار (مذهبی)

۱٫ عزیر، محشر، طباطبایی، ابوالقاسم، نماز جمعه، روزه، فتوا
۲٫ توکل، اسرا، مسجد قبا، محتشم کاشانی، عاشورا، ابو محمد، جهالت
۳٫ جبرئیل، حنین، ملائکه، توبه آدم، منافقون، مومن، اصحاب فیل
۴٫ ابوجعفر، شـهربانو، بهشت، تیمم، راستان، دهم رجب، بین الحرمـین
۵٫ ماه شوال، آمنـه، تاسوعا، مسلم بن عقیل، واجبات، جهنم، حاجی
۶٫ مسافرت، رازداری، مـهمانی، مفاتیح الجنان، تحیت، نماز، یزید
۷٫ هفتم صفر، رب العرش، مشـهد، قمر بنی هاشم، نجف اشرف، نرگس، فرشتگان
۸٫ ابی لهب، امام باقر، بیست، نماز مـیت، آزادمنش، شاه چراغ، هابیل
۹٫ امام رضا، عنکبوت، آخرت، شـهریـار، خناس، سلیمان، حضرت محمد
۱۰٫ توسل، نام خدا، شصت و سه، زهرا، عبدالله، جمکران، تخت بلقیس
۱۱٫ حضرت علی، یونس، تلاوت قرآن، مخلص، ام زبیر، خانـه خدا، دقیـانوس
۱۲٫ وقوف درون عرفات، کعب بن زهیر، ترسا، آمرزش، استخاره، صدقه، بنی لحیـان
۱۳٫ شـهادتین، صور اسرافیل، حجرالاسود، محمد، موسی، امـین، حلف الفضول
۱۴٫ اندونزی، قادر، خراسان رضوی، غار حرا، باقر، اولولعزم، زکات
۱۵٫ ده فرمان، ابراهیم، بلال حبشی، خدیجه، زید بن حارثه، وهاب، طلبه
۱۶٫ دانیـال، حجه الوداع، غدیر خم، انصار، ابوبکر، بیت المال، کربلا

امـیرکبیر

۱٫ برج پیزا، آلباتروس، دیـهیم، دیوار، شکست نور، دالتونیسم، جمالزاده
۲٫ بیمارستان، بالبوآ، الهی نامـه، بوگوتا، گرمک، گیره، زرشک
۳٫ بار فروش، فیبا، آ، سرزمـین نقره، کلاچ، چارلز داروین، جراح
۴٫ مون گلفیـه، امانتدار، آلاچیق، برازنده، خرگوش، پوستر، قاره
۵٫ قالیبافی، همودیـالیز، تیسفون، جاندار، دانلوپ، پنجره، نافله
۶٫ ابن بطوطه، توت خشک، کارناوال، آبراهه، برنو، دم کنی، پامنار
۷٫ آکواریوم، نعناع خشک، زنگوله، مـیانگین، لندن، تاتول، جادو
۸٫ جعبه دنده، متالورژی، سیرابی، دامدار، کیوان، تبار، کودکی
۹٫ آرش معیریـان، پالایشگاه، کریسمس، تبرزین، فرشته، فیله، سومو
۱۰٫ بهرام رادان، آفتاب گردان، شبیخون، واتیکان، روسری، پالتو، کوالا
۱۱٫ بوچینی، پالیزبان، رادیولوژی، پاشنـه کش، جامد، صباغ، گاما
۱۲٫ مازندران، چشم انداز، هم تماشا، اسطوره، لواش، کوکب، سی سی
۱۳٫ سفارتخانـه، آتش سوزی، آوازه خوان، قرقاول، موسیر، جودو، انسان
۱۴٫ خرما، ویل دورانت، باتلاق، پلاسما، جاجیم، الکل، ماشین تحریر
۱۵٫ کرال ، هرتزوگ، برازندگی، تسه تسه، مشکی، ونوس، لیته
۱۶٫ کالاهاری، صد دروازه، افسانـه، پیکسار، یـاره، شانـه، صفرا
۱۷٫ والت دیزنی، پوست کلفت، بهداشت، قطب نما، پارو، چنجه، پشتی
۱۸٫ گنجعلی خان، پرتاب دیسک، اسفناج، ویترین، سعدی، پارچه، دریـا
۱۹٫ چارلی چاپلین، پرتاب نیزه، تبریزی، پلاتین، چروک، صاعقه، تموز
۲۰٫ مرضیـه برومند، بوریـاباف، گارانتی، مخابره، شوید، فرنگی، سرطان
۲۱٫ ایتارتاس، پلی تکنیک، کاکائو، پرستار، پروس، هاله، آسیـا
۲۲٫ ماستریخت، پسته شامـی، دراکولا، نوشابه، لوقا، جوزا، گندم
۲۳٫ معاون کلانتر، طاق بستان، آرواره، اعجوبه، فیلم، لحاف، اگزوز
۲۴٫ غارت، فالگیر، مائده، پروین اعتصامـی، ایزد، ریبری، شوکران

بتهوون

۱٫ بابا لنگ دراز، قلیـه ماهی، اورژانس، کبریتی، پرده، آزاد، زیلو
۲٫ کلات، پرینتر، اسپینوزا، چراگاه، سرطان، کرنا، فینالیست
۳٫ پیـاده روی، کارشناس ارشد، پایـانـه، نیمروز، بهرام، هارپ، گدازه
۴٫ مانکن، سمنو، ابرو، کارد، امـیرکبیر، شله قلمکار، کرایـه خانـه
۵٫ مخدوش، رادیکال، کاربرد، مارکوپولو، اسیر، بهمن، اتوماسیون
۶٫ ترتیزک، سینوزیت، کالج، آگوست، اسکاریس، نانو، احمدرضا عابدزاده
۷٫ خراط، مرینوس، ساده لوح، رایت، لرزانک، ترمومتر، فیتیله پیچ
۸٫ بارانی، تنور، نمک سود، انار، شتر سواری، نمک ناشناسی، راهبرد
۹٫ زورخانـه، دلفین، کلروفیل، سادیسم، برمودا، لا ابالی، نریمان
۱۰٫ شیپور، استوا، بیل گیتس، هامون، ودود، هیستوگرام، سوررئالیسم
۱۱٫ سوداگر، رهاورد، تنباکو، خوب بد زشت، بشکه، کاراکتر، موقوفه
۱۲٫ یراق، رب انار، تهویـه، بیدادگر، بازرسی، کوبیسم، افغانستان
۱۳٫ ایمنی، زیره، مستعمره، تابوت، محموله، تالاسمـی، ناتورالیسم
۱۴٫ آنتن، رتوش، جک لندن، سهراب، رابرت دنیرو، شکننده، هرمزگان
۱۵٫ قانون، توهم، رادیو، برتولوچی، آرزوها، ناصر حجازی، آهنربا
۱۶٫ نمرود، قناد، پیشرفته، تایتانیک، آئین، بین المللی، تراکتور
۱۷٫ روپوش، مقوله، مدارک، نیـاگارا، غربال، لطفعلی خان، کاترین اشتون
۱۸٫ نیمرو، خاخام، بی گناه، هیمالیـا، مـیهمانی، بی نظیر، مالیخولیـا
۱۹٫ دنیـا، تینر، ژوراسیک، ویرگول، هویدا، اکوسیستم، متابولیسم
۲۰٫ نوقا، کلنگ، بی سواد، مخابرات، طراح، بادیگارد، ژول بر ثانیـه
۲۱٫ بت من، فیکس، معمولی، افسردگی، آکادمـیک، خاورمـیانـه، شوالیـه
۲۲٫ سینا، سینوس، باختری، نیک بختی، همگانی، کهنـه پرست، زنجیری
۲۳٫ زوال، انصاف، پژواک، سردرگم، نستعلیق، پیمان شکن، فرهنگستان
۲۴٫ سریـانی، مـیان، انباشته، یوما، گستاخی، متشابهات، درمگان

مارکوپولو (جغرافی)

۱٫ هانوی، گرینلند، فلوریدا، سوئیس، بالسین، کالاهاری، پیناتوبو
۲٫ آنگولا، یـانگ تسه، خوانسار، دینار، فرانسوی، سن پترزبورگ، هراز
۳٫ ایسلند، تاجیکستان، گرند کانیون، دوسلدورف، دوحه، مالاوی، زرکان
۴٫ کانگ چن جونگا، کاردیف، نـهاوند، پاناما، پاندا، نیویورک، لسوتو
۵٫ یـاسوج، آنجل، اسکاندیناوی، فرانسه، مـیجد سلیمان، بیروت، سیـاه
۶٫ تامو ماسیف، ساکرامنتو، شیلی، ماسوله، موگادیشو، آرال، کنگو
۷٫ اسپانیـا، توکیو، سبزوار، لوگزامبورگ، کلیمانجارو، یرزس، موزامبیک
۸٫ ریودوژانیرو، آدلاید، ترکمن، دریـای مرده، کرون، مرمره، قره قوم
۹٫ رفسنجان، مـیانکاله، استرالیـا، نیـاگارا، بوتسوانا، دلار، روسیـه
۱۰٫ بریستول، والادولید، امـیدنیک، اندونزی، کلوپه، ترکیـه، هلسینکی
۱۱٫ زاگرس، آستین، پوسته، السالوادور، کانبرا، منچستر، نوژیـان
۱۲٫ حیران، کریمـه، بروژ، واتیکان، اولان باتور، رینگیت، امـیریـه
۱۳٫ جبل الطارق، یلو استون، اراک، موسمـی، کویر، کانادا، شیکاگو
۱۴٫ بانکوک، ویکتوریـا، لندن، مکزیک، الیگودرز، مـیانمار، بوشـهر
۱۵٫ سینا، یوکوهاما، اروسیـا، گالیپولی، درهم، آنتورپ، جاسک
۱۶٫ باقرشـهر، ماونالوا، مارگون، گواتمالا، اسلو، راور، آمازون
۱۷٫ ابیـانـه، کادیس، پاپوا گینـه نو، قارینارق، اردن، چورت، روپیـه
۱۸٫ فوجی، فارس، آدیس آبابا، مـینسوتا، براهماپوتر، دلار، مـهریز
۱۹٫ آگولاس، بلگراد، راکی، ترنسیلوانیـا، ورسک، گوارانی، سرعین
۲۰٫ اونیماک، ونیز، توکانتیس، اکوادور، کی دو، داکا، مدیترانـه
۲۱٫ مونته ویدئو، مراغه، اطلس، بلاروس، ریگ جن، راین، تونگوسکا
۲۲٫ گیسوم، مالی، اشترانکوه، واردانل، ماداگاسکار، فدامـی، مانیل
۲۳٫ بالکان، لاوان، توندرا، مارسی، براتیسلاوا، هامون، باربادوس
۲۴٫ آمور، هندوکش، تویسرکان، رود ماهی، شاپور، سوماترا، ایتالیـا

زکریـای رازی

۱٫ یوگی و دوستان، اسب چاپار، سایبان، گلوکوم، کارد، اسکار، گلیم
۲٫ نـهال، جاسک، منوال، برافروختگی، اتوبوس، گوش مالی، طمعکار
۳٫ پاداش، تالش، اکونومـیک، دشوار، مراعات، الهیـات، آسمان خراش
۴٫ شریعت، برزن، شبیخون، بایگانی، هیروشیما، تبهکاران، افگار
۵٫ منجی، تایپ، خجالتی، شکیبایی، پیرمرد و دریـا، کیلکا، همایون
۶٫ لاتین، مقابل، کوه نور، ورامـین، تام هنکس، آلزایمر، رب دوشامبر
۷٫ تدبیر، بزرگواری، وجدان، زغال سنگ، یک جانبه، بازاریـاب، تاتار
۸٫ مستر، حدید، چراگاه، سندیکا، لنگر انداختن، دارابی، ایمان
۹٫ خاشاک، مالرو، یـارانـه، رویین تن، دردمند، جبران خلیل جبران، مـینا
۱۰٫ آسیـا، شوسه، باسکول، رایـانـه، اسفناج، اسکارلت، فونداسیون
۱۱٫ دیـار، هوادار، آنتی، آندو، کاربن، کنده کاری، اسید سولفوریک
۱۲٫ مشـهور، اسکی، مایوس، فاصله دار، بی آلایش، الکترومغناطیس، اتمسفر
۱۳٫ کیوتو، هتاک، لیبرویل، آستیگماتیسم، لوح فشرده، کوشش، وارو
۱۴٫ بی نظیر، آزاد، مخامصه، دهاقان، تهی دست، روزاریو، قورخانـه
۱۵٫ رمال، ماکسیم، مـهسا، پراتیک، آشیـانـه مـهر، لهستان، تاورنیـه
۱۶٫ لعاب، بهره، الگو، ویندهوک، شایلاک، پراکندگی، پراگماتیسم
۱۷٫ ساری، همسر، کلاه خود، مسجد سلیمان، بزغاله، ارومـیه، اسمولول
۱۸٫ قوام، نارس، کلرادو، نوکلئوپلاسم، تنکابن، هدیل، سلولیت
۱۹٫ ایلام، سرکار، ویلای من، آگاه شده، متولد ماه مـهر، آتور، اقاقیـا
۲۰٫ لالا، اکوادور، مـهتری، ابن مقنع، گلبول سفید، آکاردئون، لاییک
۲۱٫ بورس، بی هوشی، ، جاسوس، مرسدس بنز، هشت کتاب، ماتادور
۲۲٫ اساطیر، فراشبند، آن مرد آمد، نایروبی، بی نوا، امروز، باغ سبز
۲۳٫ محاط، عطارد، مباهات، تشکیلات، سگ زرد، بنیـانگذار، تازه داماد
۲۴٫ بازسازی، رایزنی، خاندان، درآمد، هتک حرمت، پسندیده، بریگاد

نیوتن

۱٫ فوتبالیستها، آرتروز، کافه تریـا، برونته، یثرب، تزار، پلاس
۲٫ کارآزموده، سر و صدا، تمرین، دلال، آذرآبادگان، سرداب، بادیـه
۳٫ مکسر، معدن، ناودان، دارکوب، سرزمـین، دستاورد، پالادیوم
۴٫ بیگانـه، قالی، برنا، رخساره، اورانیوم، کرومـیت، شاخابه
۵٫ آفرین، الفت، اندازه، یوکاتان، کارانـه، حماسه حسینی، هارد
۶٫ نمایـان، ترکیـه، گلوکز، مـیرشکار، گلاسکو، ماتریـالیسم، ملین
۷٫ سفید، زنان، محیط، اردنگی، کوناکری، مـهرداد اوستا، زالزالک
۸٫ غربی، یسار، مقاله، استرآباد، زامـیاد، بز کوهی، سکوت بره ها
۹٫ پدربزرگ، ابولا، کمانگیر، شنیداری، سالیسبوری، اسکادران، ناو
۱۰٫ آرگون، مزدور، ماراتون، راشیتیسم، شـهبا، همانا، آرکئوپتریکس
۱۱٫ بنده، تصعید، سگ های انباری، برنارد شاو، تی پی کا، مراکش، طوطی
۱۲٫ خیـاط، هلیوم، کشمـیر، توتان خامن، قره چای، ابوالفضل پورعرب، شلال
۱۳٫ نجاری، ابتدا، علی دایی، تاهیتی، اسکورت، زبان درون قفا، پرونده
۱۴٫ جانب، چیستان، آراسته، شـهر آرا، قورمـه سبزی، دراخما، ادبا
۱۵٫ خاندان، بقال، سریر، جادویی، دریـای نور، چاه کن، پارکینسون
۱۶٫ اره ماهی، درفش، پول نقد، محمد علی کلی، دهلران، حسین، کی روش
۱۷٫ حکام، یمانی، فستیوال، پابرجا، شیرمال، ناگریز، دورافتاده
۱۸٫ رخام، تنبل، استوار، اسپاگتی، همانند، کتابخانـه، سزاوار
۱۹٫ کشنده، گودی، راهنما، اخلالگر، گواتمالا، سیـاتیک، که تا به تا
۲۰٫ رو بـه رو، آماده، کمـیاب، مسجد پامنار، بی پروایی، مردم، ویروس
۲۱٫ اسکار، آهنگ، اشمئزاز، کاندیدا، همدردی، سندروم، اسرارنامـه
۲۲٫ نـهیب، قطره، سولماز، آخر شاهنامـه، بیزاری، سوری، یکی هست
۲۳٫ ستون، وقار، آپاندیس، وارسته، کریسمس، سپاسگزاری، آمریکا
۲۴٫ منفک، شیروانی، یـاوه، کامروا، نادرشاه، شالوده، حال من بی تو

تختی (ورزش)

۱٫ اسپانیـا، کامرانی، رائول، هادی ساعی، گواردیولا، نادال، ایرانجوان
۲٫ علی پروین، کریکت، سپ بلاتر، ، فن پرسی، یزدانی، ریور پلاته
۳٫ فابیو کاپلو، دو و مـیدانی، ایسکو، دورانت، نانچیکو، نوری، سویـا
۴٫ ژیمناستیک، چلسی، تایگر وود، ناگاموتو، حجازی، قائمـی، ماتئوس
۵٫ فیلیپ لام، ذوب آهن، یوشیدا، پیکه، یوسین بولت، گریزلیز، ولکات
۶٫ وین رونی، آمریکا، جاسم کرار، راجر فدرر، بارتز، شیرجه، نویدکیـا
۷٫ مـهدوی، تیـاگو سیلوا، بهداد سلیمـی، والی، بتیس، ترکی، کازورلا
۸٫ ال کلاسیکو، دایی، جدیدی، ویمبلدون، نصیرزاده، فرگوسن، ویدال
۹٫ دیگو گودین، ابومسلم، دراگون بوت، ما لونگ، مـیلنر، معروف، پلاتینی
۱۰٫ تکواندو، پوگبا، الیویرا، عالمـیان، منتظری، فیورنتینا، هازارد
۱۱٫ شـهباززاده، طوسی، الیور کان، یـانکیز، کریمـی، روبن، آلونسو
۱۲٫ والذز، قایقران، گسکه، انصاری فرد، خادم، لاتزیو، لاله صدیق
۱۳٫ حسینی، مو تو جی پی، ناواس، مایکل جردن، لالیگا، اسکواش، آندو
۱۴٫ استیلی، سیلاسی، هاشمـی نسب، ویدال، بردیچ، انریکه، گرت بیل
۱۵٫ جرارد، ان اچ ال، کروس، عبدالله موحد، قوچان نژاد، منصوریـان، جیمز
۱۶٫ موراتا، ورونا، سوریـان، جیمز رودریگز، هاکی، منچستر سیتی، اوزیل
۱۷٫ جودو، عمران زاده، باوی، حاجی نوروزی، هیدینک، غفور، کارلوس
۱۸٫ رولند گاروس، تایسون، محرمـی، والنسیـا، آرمسترانگ، عزیزی، راموس
۱۹٫ جو هارت، مایکل فلپس، قربانی، حدادی، مجیک، کفاشیـان، مارادونا
۲۰٫ کاسمـیرو، خاکپور، بیورن دهلی، عبدولی، نیوکاسل، نصرتی، روئینگ
۲۱٫ استرلینگ، بیلبائو، اندی ماری، مرتساکر، هدایتی، جلالی، رونالدو
۲۲٫ بنگر، حامد حدادی، مارتینز، یوونتوس، ابراهیموویچ، محصص، یـانگ
۲۳٫ عابدزاده، ویلیـامز، سیدورف، لیون، دلپیرو، بکام، قلعه نویی
۲۴٫ پنالتی، حاج صفی، کاسیـاس، قائم مقامـی، محمد بنا، مورینیو، عبادی پور

ادیسون

۱٫ مزاح، خالی، فشفشـه، دندانـه دار، التیـام، کدبانو، تکنولوژی
۲٫ برنا، چسبیدن، یبوست، پاتختی، سرزمـین، انزجار، اندیکاتور
۳٫ بندگی، تریود، ترمودینامـیک، کشاورز، ابوطالب، تمشک، ابراهیم
۴٫ شبان، پرنده، استرادیـان، بروکلی، اکونومـیست، سالامـی، خلایق
۵٫ تصویر، خیـال، چسبناک، فوروارد، آدینـه، دیفرانسیل، خوش برخورد
۶٫ والفجر، ویـار، سرخ نای، آرامـیدن، بهار، سرپایی، استن لورل
۷٫ افترا، قافله، کولی، ملاقات، چارلی چاپلین، پوشاندن، شکارچی
۸٫ جیمز جویس، خارا، آماتور، تومبا، مروارید، حقه باز، تره بار
۹٫ آشکار، هیزم، گستاخ، فدراسیون، رادیکال، بزرگوار، پرسپولیس
۱۰٫ کاست، صراف، باریک بینی، رینگیت، رمانتیسم، استیلن، یسنا
۱۱٫ تبسم، لسان الغیب، گرفتاری، روبیـان، بهره مندی، قلمرو، صخره
۱۲٫ جنگجو، هالی، ایده آل، تسه تسه، ویکتور هوگو، اماکن، دوستان
۱۳٫ مترو، احرام، ابوالهول، لیبی، دریک، مجادله، خیـال پردازی
۱۴٫ متمم، ایسنا، شلتوک، تنیسور، اختاپوس، نازنین، رئیسعلی دلواری
۱۵٫ توسکا، تماشایی، سرایدار، سیلو، ددمنشانـه، دیکتاتور، ارزن
۱۶٫ زلال، اخرا، کلیدر، نامـه رسان، اردوان، کاملیـا، جمـهوری خواه
۱۷٫ جاجیم، واکر، وابسته، زودرنجی، ذوزنقه، جهان گشا، فینالیست
۱۸٫ نشانـه، مربا، بنادر، گلزار، دل شوره، برج مـیلاد، مـهندسی عمران
۱۹٫ لگام، چشم بندی، ایـالت، درگیری، پی درون پی، ترانسپورت، مفت خوری
۲۰٫ اینچ، کندو، هواداری، آتلانتا، لحاف دوز، آرواره، ماهی شناسی
۲۱٫ عادت، آکندن، مستقبل، آنتالیـا، آلیـاژ سازی، آق بانو، رست بیف
۲۲٫ درنگ، دخل و خرج، هد بند، هراسه، پیک نیک، دی ماریـا، چنگیز خان مغول
۲۳٫ صافی، تفرش، درفش کاویـانی، عهد شکنی، پوسیده، رجیون، استوانـه
۲۴٫ یـادآوری، رایحه، مقننـه، هامستر، هوشیـار، پانوراما، آبخوست

داوینچی

۱٫ ارضا، عریـان، مجارستان، گشتاسب، لت انبان، یوکابد، سالمند
۲٫ ایست، فلوره، کاسپین، بالانس، کیـهانی، آرایش غلیظ، پاکیزه
۳٫ جراحت، درون دسترس، تمایل، مریخ، چندباره، بدمـینتون، کمال الملک
۴٫ منبر، اعدام، شائولین، مرهن، عندلیب، کره شمالی، تاب درختی
۵٫ راین، کالبد، شفترنگ، اسکناس، اسموزی، راندمان، اسکاتلند
۶٫ رجال، بلوا، آژیوتاژ، برهمایی، پرسپولیس، مارسی یز، احتجاج
۷٫ هم سنگ، ارکیده، شامخ، شرمساری، کریستف کلمب، دوشکا، ایپریت
۸٫ ستایش، مـیراث، سازگان، سوسیـالیسم، تنبک، دزد ناشی، پارتیزان
۹٫ سیـارک، یـارد، لی لی پوت،بندی، استیلا، مالاریـا، تماشاخانـه
۱۰٫ سرو کوهی، گینـه نو، صورت گر، رانجو، سپهر، مایلی کهن، پارازیت
۱۱٫ بائوباب، بامداد، نیجریـه، آتوسا، مرض قند، عکس العمل، کاتب
۱۲٫ فاراب، دالان، تاشکند، پتی بور، شیرین زبان، واگیردار، مساعده
۱۳٫ کهربا، سیستیت، اسکلاتور، از شر و شور افتاده، آلاله، ولرم، عوام
۱۴٫ بیداد، مرکور، استادیوم، ساده دل، امداد گری، کدورت، اتیوپی
۱۵٫ هوار، نماینده، الحمرا، ممدوح، باستان، تنک مایـه، گامبی وزیر
۱۶٫ سخنور، لاستیک، تاول، آرمـینیـا، اوراد، قرقیزستان، عبدالمطلب
۱۷٫ فشار، کوفته، مـینی بوس، دالاهو، بودباش، هادی ساعی، اصفهان
۱۸٫ هورا، هلی کوپتر، سلاله، نشادور، مزوزوییک، راه آهن، ویمبلی
۱۹٫ آبستن، ولوله، تترا کلرید، سزارین، انارستان، اختیـاری، قلابی
۲۰٫ اسلاید، مونته کارلو، ملبورن، فکاهی، خوارزمـی، اولویت، رخشا
۲۱٫ لهاسا، کانال، رادمرد، اریتره، درختکاری، تن درست، برلیـان
۲۲٫ سگرمـه، کیفر، گشتاپو، پاپیروس، لوبیـاپلو، بیستون، شکایـات
۲۳٫ غزال، واهمـه، اسید استیک، شانتاژ، نگارنده، قصی القلب، بتادین
۲۴٫ استیو کارل، برفک، انتحار، آستارا، سالخورده، متدین، آرال

آل پاچینو (سینما)

۱٫ فیلادلفیـا، لولایی، اسلامـی، سیریـانا، موریکونـه، زن دوم، گمشده
۲٫ مرسدس، تراویس بیکل، نوک برج، شرلوک، هشت و نیم، معصومـی، فاکس
۳٫ مشکل یک مرد، مولوی، تپه خاموش، انتظامـی، ونیز، موج مرده، ادی ردمـین
۴٫ گلادیـاتور، درون جستجوی نمو، نوآر، ده رقمـی، پلاک چهارده، فخرالدینی، کازینو
۵٫ ماتریکس، تقاطع، گونگ لی، آهنج، باندراس، یـازده یـار اوشن، وال ای
۶٫ اسکار، برتولوچی، آواتار، کاهانی، گیتی معینی، هالک، اویسی
۷٫ مسافران، تیموری، عصر مدرن، کیـارستمـی، سولاریس، مازیـار پرتو، حلقه
۸٫ ستاره ها، فسبندر، عروس مرده، درخشش، دهقان، مریلین مونرو، منو زیبا
۹٫ بهرام رادان، داریوش مـهرجویی، باشو، امروز، اکبر عبدی، محمد، گریم
۱۰٫ حامد بهداد، مانی حقیقی، آتش بس، بـه رنگ ارغوان، رامبد جوان، سیزده، سنتوری
۱۱٫ مجید انتظامـی، تهرانی، عطاران، زرین دست، دودکش، خون بازی، تارانتینو
۱۲٫ حبیب رضایی، مرد عنکبوتی، تبریز درون مـه، پیمان، پوراحمد، وحشت، جنون
۱۳٫ مرد تاریک، چارلی کافمن، پانتومـیم، اکبر عبدی، بله آخر، استاپ موشن، بیضایی
۱۴٫ عرب نیـا، هزاردستان، هرکول پوآرو، علمـی تخیلی، بالیوود، پاکدل، ثریـا قاسمـی
۱۵٫ آکواریوم، دنی الفمن، کلاری، هوگو، کیمـیایی، لولایی، سرزمـین مادری
۱۶٫ فرخ نژاد، دکتر هو، گینس، اسکندری، نخل طلا، زمانی، شـهر موشـها
۱۷٫ دیزنی، حاتمـی، کازینو رویـال، کوروساوا، گروچو، دوستان، آنجلینا جولی
۱۸٫ سکوت بره ها، اندرو نیکول، هالیوود، پلیس آهنی، فرهی، جن گیر، آلن دلون
۱۹٫ راکی، مـهرجویی، مریلا زارعی، مرد آهنی، کریستوف والتز، پوریـا
۲۰٫ بیگانـه، یکتا ناصر، لئونـه، آندره بازن، مت دیمون، زمـین و آزادی، جیرانی
۲۱٫ مسعود فروتن، پایتخت، جعفری، همشـهری کین، کلاه قرمزی، آیزنبرگ، همنفس
۲۲٫ گیلانـه، قاسم خانی، اصغر فرهادی، کالیگولا، مشایخی، آپارتمان، سجادی
۲۳٫ آن جا، برد پیت، چشم آذر، هامون، راجر ابرت، حاتمـی کیـا، گمشده درون ترجمـه
۲۴٫ بوتیک، عصر یخبندان، مـیری، مسیر سبز، ستایش، اصلانی، لورنس عربستان

اینشتین

۱٫ کاردینال، خدا قوت، دانگ، رستاخیز، انسجام، موطن، عرق گیر
۲٫ اقیـانوسیـه، ریکاردو، سگالش، چهارپایـان، خرامان، جرار، بادمجان
۳٫ مکافات، ناسیونال، یـاکریم، پافشاری، شارلمانی، آنمـی، لگام
۴٫ مالدار، لارنژیت، پارالل، دپرسیون، آیرملو، تاسا، همسالان
۵٫ خودمحوری، پرهیزگاری، وریسم، بیزانس، الکترال، بز کوهی، بداغ
۶٫ همریش، کنجاله، امـیدواری، اورمـی، کانتری، ارزندگی، اسکریم
۷٫ آیرملو، ویشنو، نارسیسم، آرتاباز، آلاس، سبزه زار، پسیکانالیز
۸٫ ارتودوکس، هدنگ، ساتراپ، گناهکار، بریگاد، نـهیـان، ماتریس
۹٫ ایرلندی، اسکویید، ریمـیا، ستوربان، خزانـه دار، گلوکوم، رایح
۱۰٫ آلن شپارد، جابلسا، تیماج، گالینگور، بیسموت، زبرجد، دیـاستاز
۱۱٫ شـهسوار، جولاهک، آتاشـه، گوارانی، تالانک، فروکتوز، لایناس
۱۲٫ بلبس، آکاردئون، ابریشم، خوش خلق، اگور، فرمانبرداری، خیـابان
۱۳٫ پاراسمپاتیک، لیبرا، اشارپ، اوراز، ایـارده، پویـا نمایی، بوتیمار
۱۴٫ جک لندن، فرسوده، تنابنده، بربریت، نیشتر، لمپیرا، نفت سیـاه
۱۵٫ نویـان، اقلیدس، سامبا، ویسپرد، نارنجک، دارالفنون، هورقلیـا
۱۶٫ انوشیروان، ابن سینا، آناهید، آپرکات، هیستری، آنندراج، پاناماکس
۱۷٫ اوربیتال، لابوهم، تازیـانـه، رامـینات، باریوم، کانجی، پارکومتر
۱۸٫ پیمانـه، درود ها، دندریت، شنونده، نگهبانی، مانگانین، دالتونیسم
۱۹٫ آزمایش، آمادگی، ارشمـیدس، تگاوری، کوشاری، آرتروگراف، دیلیسپس
۲۰٫ آرک رایت، اسماعیلیـه، کاناریس، شایسته، آبغوره، پوستین دوز، گود شدن
۲۱٫ فانوسقه، اکونومـی، دزدآب، کابیله، واشامـه، بافنده، آواز بلبل
۲۲٫ رامایـانا، عوسج، پانتول، انگشتر، سریـانی، شرط بندی، تله فتو
۲۳٫ حیدر، پسندیده، ستاره دریـایی، خاسر، صلیب، نـهشتن، گالوانومتری
۲۴٫ تورم ورید، بیرق، کمانک، آتش زنـه، تیماج، حال من بی تو، تفرقه

خیـام

۱٫ نیـازمند، آکادمـی، طحال، ماری کوری، تامـینات، کاریز، مـهماندار
۲٫ واشک، سماور، روشنی، پردک، راکوپی، چهل کلاغ، هالیکارناس
۳٫ بچه، پادرمـیانی، وارو، مـیزان، واقعه، کلاشینکف، رمانتیسیسم
۴٫ قهوه، سحرگاه، بیـابان، صدراعظم، اتمسفر، چین و چروک، بلند نظر
۵٫ رومـینا، زردک صحرایی، چغندر، بامداد، بی غش، آتش زنـه، گراندوک
۶٫ عبرانی، زخم کوچک، آبگینـه، فرهنگسرا، صامت، روانکاو، آفریننده
۷٫ سرمایـه، ناجو، سنگر، خلوتسرا، ثروتمند، فاراده، تاور بریج
۸٫ لانولین، لتراست، مازندران، فاضلاب، قیفاووس، کاریز، یـاسا
۹٫ آماج، تورنادو، پوند، آمودریـا، کت و شلوار، اسطرلاب، مچ اندازی
۱۰٫ پاناکوتا، هنری فورد، گردان، کابوک، رآکتور، آگاتا کریستی، سامرا
۱۱٫ باربو، لارنسیوم، الکترونیک، تذهیب، رتوش، واگذاشتن، اسکلاتور
۱۲٫ کفیل، شورو، اسپارتاکوس، تیمار، فاشیست، مورنائو، مسجد پامنار
۱۳٫ نخ تابیده، مستولی، حامـی، پژواک، زبون، مستدام، توبه
۱۴٫ چماق کلفت، اپراتور، چوپان، یـال اسب، پژمرده، نصرت، هافنیم
۱۵٫ سیخ کباب، فانتوم، لجن زار، چوبدست، زمـهریر، اقماری، شتاب
۱۶٫ مالیـات، باتالیون، کابل، آراشید، بارومتر، ساتر، زودیـاک
۱۷٫ استروژن، استوارنامـه، تالاب، راسو، سورن، لویزان، پیک نیک
۱۸٫ دیوار قلعه، آموزانـه، حیران، کبوتر، اورانگوتان، خوش رو، تویوتا
۱۹٫ ساعی، داروک، گریـان، آداب دان، خانـه سبز، شیرین بیـان، استرالیـا
۲۰٫ توفیر، آناکوندا، متراکم، چشم بلبلی، آرمانی، کروز، اتوزوم
۲۱٫ زنخدان، پلاسما، رانینگ، فریبرز، آمون، بالش، قائم مقام
۲۲٫ قیلوله، هیروگلیف، فسنجان، آپارات، هژیر، آناناس، دلار
۲۳٫ ملحد، دولاب، آتلانتیک، صیـانت، آتشدان، قزاقستان، شیلینگ
۲۴٫ بیدستر، مستظهر، هلال احمر، ریمن، سریـان، رایگان، افتخار

لانگ من (انگلیسی)

۱٫ تندرستی، احتیـاط، اعتراض، شگفتی، خودخواه، پیش بینی، اکثریت
۲٫ گدازه، جنگل، اخلاق، بدبخت، اظهار نظر، امور مالی، امکان پذیر
۳٫ بلور، آدم ربایی، لوزی، استخراج، انبار غله، لنگرگاه، مالک
۴٫ متراکم، عاشقانـه، شوالیـه، جمجمـه، بذله گو، فاخته، نابهنجار
۵٫ خوفناک، غول پیکر، بشکه، اعلام ، پسانیدن، سنگلاخ، سفارشی
۶٫ بی اهمـیت، نمناک، کورک، پیشنـهاد، دست کشیدن، فریفتن، چرخ طیـار
۷٫ تب یونجه، انباشته شدن، بخردانـه، کلاهخود، پند، سپیده دم، تخلیـه
۸٫ کبریت، ترسناک، انعطاف پذیر، چرخه، سردرگم، انتقال، گوشـه گیر
۹٫ وارث، اغوا ، وصله، تناقض، توزیع ، پیـاله، فروگذاری
۱۰٫ تقاضا ، گوشخراش، ناموزون، گوشـه گیر، حسود، سرسرا، همسایگی
۱۱٫ حق السکوت، خزنده، دستور جلسه، چابک، برخاستن، مارپیچ، خشکسالی
۱۲٫ خیـانتکار، خط ساحلی، شیفتگی، خورشیدی، داماد، درخواست، معکوس
۱۳٫ دریـاچه، محطاط، طومار، رنگمایـه، نابسامان، روستایی، روغنکاری
۱۴٫ خائن، خندان، من من ، طاقت فرسا، چترباز، رازیـانـه، شتابزده
۱۵٫ سیل آسا، طفره رفتن، استثنایی، پنجه، بایگانی، عجیب، کمانگیر
۱۶٫ قلاده، انصاف، شفابخش، عمده فروش، بازداشت، انتصاب، عامـیانـه
۱۷٫ نپخته، کنجکاو، اجتناب ناپذیر، فاجعه، نزدیک شدن، کمبود، فروپاشی
۱۸٫ خوش لباس، مجاهدت، ناخوشایند، تپیدن، منجمد، باطل ، الوار
۱۹٫ فکاهی، مبحث، سپاسگزاری، باستانی، ریشخند، کاهش، ماه گرفتگی
۲۰٫ کلانتر، دماسنج، محور، گنجایش، امور مالی، متحدالشکل، غرفه
۲۱٫ محاسبه، استوار، محل نگذاشتن، رنجاندن، خطرناک، برفک، شعبده باز
۲۲٫ کمـیاب، پایدار، ویرانگر، مرموز، فرمانبردار، انگشتانـه، دوراهی
۲۳٫ موثق، تکاپو، کمربند، مـهاجرت، نابودی، مـهرشده، آرایشگاه
۲۴٫ سرگردان، پیشنـهاد، نیرومند، واکنش، وصیتنامـه، شکننده، فرمانده

پیکاسو

۲۵٫ آکنـه، ایزولاسیون، رادیوتراپی، دالان، قناری، جاشو، فارگو
۲۶٫ ولشت، بیعانـه، سبوس، وایکینگ، رنسانس، عبید زاکانی، ساحل
۲۷٫ بینوایـان، پرسپولیس، کارتن، شانس، زریوار، پا، کرون
۲۸٫ کمانچه، چاپلوس، کاتانا، دیفرانسیل، ولوو، هاوکینگ، هرمز
۲۹٫ منچستر، لباسشویی، چالوس، شالوده، مارلون، کریکت، گوشتکوب
۳۰٫ فیسبوک، بوقلمون، دزشار، زاپاس، اختروش، لی لی پوت، کاشانک
۳۱٫ یوزپلنگ، شارلاتان، هلیوم، لامبورگینی، دستکش، عطارد، تحمـیق
۳۲٫ سقاخانـه، سینوهه، فتوچینی، کاری، سالوادور دالی، رازقی، صالح
۳۳٫ بصل النخاع، مسامحه، لاتاری، مـهرجویی، پاچراغ، ثاقب، تواهه
۳۴٫ شباهنگ، تازیـانـه، فامـیل دور، غلمان، آکادمـی، سیطره، افشانـه
۳۵٫ مـیکل آنژ، هایدپارک، شلاله، خناق، والت دیزنی، گانیمد، مـیلان
۳۶٫ انوشـه انصاری، توچال، فرس اعظم، همریش، پارانویـا، تخماق، طالع
۳۷٫ اتصال، انسلادوس، غرشمال، کاسپاروف، کلیدر، کلیمانجارو، بیتا
۳۸٫ گرشاسب، برزیل، آبگینـه، کاپریس، بنکدار، تحلیف، هالاپینو
۳۹٫ مـی سی سی پی، شالیزار، هالو، وودی الن، اریس، سالزبورگ، چراگاه
۴۰٫ عادت مـی کنیم، یـانگ تسه، ذوزنقه، تفویت، فرمانیـه، آنالیز، خالو
۴۱٫ راجر مور، بین النـهرین، فرامرز، کورسا، ماکالو، دیوان خانـه، مضموم
۴۲٫ صاحبقران، آستارا، ثمـین، ساموئل بکت، کابوی، بشکم، ذات الریـه
۴۳٫ جرج اورول، داستین هافمن، جوزا، تفویض، شمـیم، وینچستر، بانکوک
۴۴٫ شیرودی، ساراگوسا،وف، موستانگ، جین آستین، حرقت، شادلی
۴۵٫ موتزارت، پوساداس، جماد، لگام، فراری، بزرگ علوی، آبله مرغان
۴۶٫ شق القمر، ضربان، باباطاهر، ایروان، عدلیـه، زاپاتا، رئالیسم
۴۷٫ کرواسی، سپک تاکرا، جرثومـه، پل نیومن، سراپرده، ثاقب، سوره
۴۸٫ جلاد، انتظامـی، کارزار، قمارباز، تنوع، شوکران، جمالزاده

شکسپیر

۱٫ تلسکوپ، آزالیـا، شیروانی، محمد، شون کانری، نپال، بن ماری
۲٫ ابن یمـین، ماکارونی، لاما، سنگک، شـهسوار، توفو، هریسون فورد
۳٫ گوندولا، ساغر، آگاتا کریستی، شامخ، فراخورشیدی، قشقایی، زامبی
۴٫ آرتیشو، صومعه سرا، رصدخانـه، پرنیخ، سووشون، کوبریک، پرنیـان
۵٫ دالای لاما، مانیل، گالیور، مالیخولیـا، مازراتی، مستراح، زوبین
۶٫ دراکولا، خمره، صوم الاربعین، سانتافه، اورنی تورنگ، شکاک، یونان
۷٫ کاویـانی، آوای وحش، شامورتی، تلوک، ارحام صدر، دیفتری، شازند
۸٫ پلنگ چال، منظومـه شمسی، فرزانـه، وساطت، مـیتسوبیشی، دوزخ، مخدره
۹٫ تنگستان، سهیل، تقی زاده، سن پطرزبورگ، تالاسمـی، کیخسرو، یوگا
۱۰٫ مرادی کرمانی، مون بلان، ویندوز، مخده، سمانـه، وجدان، دنباله دار
۱۱٫ گارسیـا، بهمنش، راشیتیسم، قلب العقرب، مازندران، پیشکی، ایزدبانو
۱۲٫ مشاطه، مک لارن، مـهدعلیـا، جمالزاده، پیتر سلرز، سکنجبین، مارس
۱۳٫ آبخورش، لر، گیربکس، بوریـا، همـینگوی، کاوه آهنگر، فطیر
۱۴٫ تاکستان، وحید قلیچ، تریتون، هیبریدی، الیور تویست، هیلا، دوغاب
۱۵٫ منوچهر، فرجام، زردکوه، جکی چان، ترموستات، هیرمند، ایتوک
۱۶٫ فردین، آنا کارنینا، تیتانیـا، محمدشاه، خروسک، کنیسه، پاورلیفتینگ
۱۷٫ رودبار، خوشـه پروین، پالیزه، کاربراتور، آتوسا، فردوس، شیعه
۱۸٫ مـیلو، جلیل شـهناز، گدار، گاه شمار، برف پاک کن، اسپارتاکوس، خمـیس
۱۹٫ مـیناکاری، مـین باشی، نلسون ماندلا، نیوتن، لیفان، پارکینسون، شموشک
۲۰٫ شاه عباس، پارکور، انگوری، دارالفنون، گناوه، رنجیده، مـینا
۲۱٫ بیزنس، جین کلی، پاکدشت، دایناسور، پشمالو، سکینـه، بازی
۲۲٫ احمد شاملو، انزلی، بواسیر، اکاسره، تطیر، پیست، اسپیلبرگ
۲۳٫ راه شیری، اتوکلاو، شـهراورد، شقیقه، همشیره، بشاورد، جالینوس
۲۴٫ آمازون، ژان والژان، دارحلقه، توربو ترن، دیکسیونر، گراز، بردیـا

هرودوت (تاریخ)

۱٫ اورارتو، هوشنگ، دوران نوسنگی، لنین آباد، ژاندارک، فرعون، شاه عباس
۲٫ نیشابور، رامسس دوم، جنگل، گیل گمش، لیـاخوف، ژوزفین، کاسی ها
۳٫ کریم خان، جوجی، ایرانزو، کلده، کنستانتین، روزولت، استرآباد
۴٫ شیخ صدوق، ترکمانچای، محمد خیـابانی، هابیل، اردشیر اول، رنسانس، انور سادات
۵٫ فتح خرمشـهر، فارسی، اون باشی، تیسفون، چهاردولی، علی منصور، ناپلئون
۶٫ قسطنطنیـه، تراژان، ساتراپ، شعبان جعفری، سیلک، ام حبیبه، ابن هیثم
۷٫ کشف حجاب، انصار، مارشال پتن، محمد شاه، پریخان خانم، شاهسون، تزار
۸٫ محمود غزنوی، پهلوی، آتیک، احسان نراقی، صفورا، ستارخان، تاتائوس
۹٫ اشرفی، حلیمـه، کواترنری، هرتسفلد، بازرگان، لوئی شانزدهم، قندهار
۱۰٫ هیروهیتو، ظاهرشاه، موسی خانی، بنی لحیـان، آژاکس، ایرج مـیرزا، هووخشتره
۱۱٫ ابن بطوطه، اقلیما، ثقیف، مایـا، زیـاریـان، ایوان مداین، کوه نور
۱۲٫ قادسیـه، پارتنون، شاهرخ مـیرزا، سرپاس، فرنگیس، سالازار، هروفیلوس
۱۳٫ کراسوس، کرامول، عمرو لیث، آزادیستان، شـهربانو، کمپ دیوید، جنگ جهانی دوم
۱۴٫ خرم سلطان، مسعودیـه، گورکانیـان، مزدک، مـیان رودان، باهنر، حنین
۱۵٫ رستم فرخزاد، صوفی، کاشمر، گوپتا، آقامحمدخان، هراکلیوس، جزیره کرس
۱۶٫ بریتانیـا، راسپوتین، لاتیدان، تاج الملوک، محمد نجیب، جیمـی کارتر، اردبیل
۱۷٫ اینکا، پتر کبیر، شارل دوگل، قزلباش، زکی خان، فروغی، هیمـه جی
۱۸٫ نادرشاه افشار، عثمانی، استالین، ویشی، هویدا، آگاممنون، قزل باش
۱۹٫ سنت هلن، مسجد سلطانی، پطروس، یـاسر عرفات، گاریبالدی، آشتیـانی، دقیقی
۲۰٫ مراغه، فرشگرد، پرل هاربر، دیوار چین، ببری خان، ایلیـاد، طغرل بیک
۲۱٫ آل بویـه، مـیدیـارم، آنگکور وات، حبش حاسب، یپرم خان، بیسمارک، مـیران شاه
۲۲٫ سانجونگ، آفرودیت، ویکتوریـا، موریـا، حسن رشدیـه، پارینـه سنگی، کیومرث
۲۳٫ تسالونیکی، آتوسا، عبدالقادر، ارجان، اکبرشاه، مـیرپنج، چهارقاپی
۲۴٫ بهرام گور، مرابطون، سلطان مسعود، تاج محل، رجایی، شـهر ممنوعه، پومپه

فرخی یزدی

۲۵٫ تایلند، دیوید لین، آکنده، منقش، کلیله و دمنـه، دیکتاتور، جیمز کوک
۲۶٫ دیلمان، مـه نورد، تراژدی، بواسیر، تولب، شـهریور، فیلمنامـه
۲۷٫ سوپرنوا، برداشت، صاحبقرانیـه، نسکافه، جیرو، پارازیت، نیچه
۲۸٫ گوپی، سی تی اسکن، کازابلانکا، دون خوان، ایران خودرو، اذکار، شلطاق
۲۹٫ پارالمپیک، درباره الی، کیمـیاگر، کاسینی، سمعک، بیفتک، دیلماج
۳۰٫ پاسکال، کاکادو، سهند، پارینـه سنگی، شاه لیر، دیلم، پل نیومن
۳۱٫ تروکاژ، تنکابن، ادام اسمـیت، ماتیز، مردنگی، دلکش، استفراغ
۳۲٫ هالی، کبوتر، امـیلی برونته، عالی قاپو، پریستلی، قزل اوزن، استنطاق
۳۳٫ جیرجیرک، حرامـی، جان فورد، تولید مثل، بید مجنون، طاق بستان، توانیر
۳۴٫ کاخ گلستان، بربادرفته، تاجور، حلزون، آمازون، حسن کچل، کامـیاب
۳۵٫ انیمـیشن، بهرام، هیروگلیف، چهلستون، لژسواری، نوفه،بندی
۳۶٫ بینالود، سیذارتا، انفارکتوس، والت دیزنی، مـیمون، کارتر، هابل
۳۷٫ گودزیلا، پینت بال، ادیسون، ابتسام، چغازنبیل، ابلوج، شراره
۳۸٫ پلان، سپهسالار، غول سرخ، تومور، آلبر کامو، هیرمند، اقسام
۳۹٫ اورسن ولز، سوند، قناری، آبعلی، وانک، مـیرداماد، ابرنواختر
۴۰٫ مارمولک، اردشیر بابکان، آژیر، ایگوانا، پلوتو، آلفرد نوبل، سنجش
۴۱٫ ربه کا، سیلک، شـهرنوردی، برانکارد، پوزیتیو، آدم برفی، وونت
۴۲٫ رود کنگو، پایونیر، بارم، دماپا، کلوزآپ، کاپیتان هادوک، کبود
۴۳٫ فلمـینگ، بیستون، زمـهریر، ساکشن، فوبوس، چرم ساغری، برج طغرل
۴۴٫ بزرک، اعطیـه، بلید رانر، هاکلبری فین، سنجش، مارکوپولو، تفتان
۴۵٫ دالاهو، ، رونالد ریگان، کمدی، سرما، وندیداد، هشت بهشت
۴۶٫ تفانی، رایـانـه، برلیـان، اندیمشک، مارک تواین، داروین، گریم
۴۷٫ امپایر استیت، سوشی، انتگرال، کوررنگی، جوکوویچ، شوکران، پاستا
۴۸٫ کرتاسه، آفتابگردان، قیصر، شامپانزه، ضحاک، هگمتانـه، رزرو

مـیرداماد

۱٫ حرمان، هلیکوپتر، گیلانـه، افسردگی، ساختمان، استپ، شیخ صفی الدین
۲٫ دست آموز، رزا منتظمـی، اختفا، انجمن، برافراشتن، بدخیمـی، پرماس
۳٫ رهسپار، سیمـین، استعمال، سولاریس، کیشوند، لادا، فلش فوروارد
۴٫ ذرات بنیـادی، گیوروگی، دمپختک، پشتیبان، تریو، احمال، شـهربابک
۵٫ احمد، شالوده، شالهنگ، بالیـه، آندریـا بوچلی، کبدی، هفت سامورایی
۶٫ سرپایی، سوماترا، نـهج البلاغه، باربند، سرگین، خوشگل، پرسشنامـه
۷٫ استاندار، ماتادور، آلترناتیو، دیـاگ، چوب لباسی، جوجه خروس، برجیس
۸٫ مـینیـاتور، جاناتان سویفت، نابینا، گارانتی، آنوفل، قسطی، تردستی
۹٫ هومر، ترمـیناتور، سادیسم، دست افشانی، ایستگاه فضایی، نقاله، خرپا
۱۰٫ آمازون، پمپ بنزین، ساجد، جزیره، همدم، لندکروزر، فرهاد آییش
۱۱٫ المثنی، ابوعطا، رافائل نادال، بابا، صادق چوبک، وحشت، خرپشته
۱۲٫ تدوین، اسکیزوفرنی، اخترشناسی، پیرامون، رامشگر، مـیمون، ازهر
۱۳٫ دن کیشوت، سورن، تحریر، حوایج، حاضرجوابی، پارانشیم، بیت المعمور
۱۴٫ حاضری، آفتابه دزد، اقتضاب، سردرگم، ردیف، تایگر وودز، حماسه
۱۵٫ هذیـان، نسبیت، اره برقی، شانـه بـه سر، چندرغاز، سیـاهه، تخت سلیمان
۱۶٫ ابولیسم، سرخوردگی، ویل دورانت، چپاول، پوزخند، چلغوز، شبکه
۱۷٫ صندوق عقب، گرجستان، صداپیشـه، چراگاه، پهلوانی، تسوید، تیماج
۱۸٫ نججیرگاه، کارگردان، زور زور، گرانش، پندار، ادراک پریشی، کندور
۱۹٫ هابیت، کالبدشناسی، واز و ولنگ، شادمان، ، کیوبال، سدیم
۲۰٫ خیرخواه، ترانسیلوانیـا، داوینچی، دریـا، جستار، انقلابی، بدآموزی
۲۱٫ فهرست، اهورامزدا، ویکی پدیـا، تظلیل، دلشدگان، فورماسیون، ژاکت
۲۲٫ بامداد خمار، پارسک، مرودشت، سمبولیک، اورانیوم، سمپاتی، آواکس
۲۳٫ بازماند، بروس ویلیس، لکسوس، نگارخانـه، سرشت، سی دی، جان اشتاین بک
۲۴٫ اندیشـه، اتمسفر، آتش نشانی، خبرچین، شورابه، سانتر، پراگ

حکایتی (نوستالژی)

۱٫ زی زی گولو، آتاری، کانادا درای، وی اچ اس، فیلی، قصه های مجید، رود گولیت
۲٫ عباس بهادری، فانفار، حکایتی، جیمبو، بولکی، تی تاپ، عکس برگردون
۳٫ فوتبالیست ها، کوبلن، دوزاری، مـهاجرانی، تاید، بهار، سلطان و شبان
۴٫ لتراست، نگروکیس، دکتر ارنست، یـه قل دو قل، دیدنیـها، گلرنگ، چاتانوگا
۵٫ سوکراتس، صندوق پست، یـام یـام، سوسمار، برو بیـا، اراج، همایونفال
۶٫ شـهرفرنگ، از جلو نظام، ر اعتمادی، شلمان، مـهین شـهابی، ارژنگ، خداداد عزیزی
۷٫ همسران، کیـهان بچه ها، قارچ خور، پتی بور، کرسی، ملامـین، سنجد
۸٫ آب زرشک، فرهاد، دانایی فرد، تنسی تاکسیدو، جعفری، کاتوچیو، پسر شجاع
۹٫ اسک

۶۶٫ منصور حلاج

۱٫ جزیره قشم، شـهاب حسینی، کاهو، علی رغم، پریشان، انژکتور، عباسیـان
۲٫ پسر ، ثامن الائمـه، منبر، پزوتا، ژول ورن، سوزن بان، پنجره ها
۳٫ قاب عکس، دلمـه، جار و جنجال، توران، فرد زینمان، پالیز، بهرام اول
۴٫ فرمانداری، بیشعوری، ناقوس، ناوگان، خرناس، براتیسلاوا، شبها
۵٫ دبدبه، مازندران، رستاخیز، چهره نگاری، زردآلو، سیـانور، اسکندر
۶٫ چاپلوس، داستایفسکی، سوگلی، شق و رق، پری دریـایی، پینـه دوز، ملال انگیز
۷٫ هفت حوض، ترنسپورتر، فراموشخانـه، آبدیده، شالیزار، استانبولی، عباسی
۸٫ جان شیفته، طلای سیـاه، الاکلنگ، دینار، کندو، سراسیمـه، با پوست
۹٫ آیین نامـه، ارگ بم، عزیزالسلطان، مرصع پلو، بلغمـی، پاپوش، هانیـه توسلی
۱۰٫ بوروکراسی، حسین امانت، خارطوم، عطار، جکوزی، سرقفلی، عمر کوتاه
۱۱٫ آتش نشانی، ابوالهول، زریبار، دنیـا، چخماق، نانچیکو، مـیرداماد
۱۲٫ چهارفصل، اکالیپتوس، ستوان، شاپو، وصال شیرازی، استرآباد، پرده
۱۳٫ پاشیر، بنگلور، آشپزخانـه جهنم، سکنجبین، زغال سنگ، آذرخش، تهماسب دوم
۱۴٫ کوهدشت، زیباکلام، ققنوس، ذوب آهن، فولادزره، آکواریوم، بال و پری
۱۵٫ قمقمـه، آزادراه، دارابی، سونامـی، محمد بانکی، روپیـه، نوسنگی
۱۶٫صندوق، اوغور بخیر، دواشکفت، چارلز دیکنز، لبریز، قاقم، دولت منصور
۱۷٫ اسکی روی آب، قیصریـه، کارناوال، تخته حوضی، رضا بانکی، فلات، بامداد
۱۸٫ سر بـه زیر، دوش گرفتن، گیله مرد، پنتاگون، جیرفت، دانلود، سبزینـه
۱۹٫ بروکسل، نیکی کریمـی، شورانگیز، شقایق، سندان، حجامت، ریچارد فرای
۲۰٫ ریچارد باخ، عروس دریـایی، زنجبیل، شیپور، بسطام، ، سخن گنج
۲۱٫ پیتر فالک، پروار، سرافراز، انتگرال، ایزدخواست، زیورآلات، نئاندرتال
۲۲٫ نار و نی، ابوالحسن صبا، منبت کاری، کیـهان شناس، هامون، بولدوزر، منقار
۲۳٫ سروش صحت، یـاسوج، سفره ماهی، رقاصک، آفتابه، پنکه سقفی، هوخشتره
۲۴٫ رامبراند، قیرگونی، زره پوش، شیروانی، گل محمدی، هگمتانـه، تردید

ابوذر (مذهبی)

مرحله اول :

سوره ای مکی هست دارای ۲۵ آیـه -> انشقاق

بزرگترین منبع حدیث درون تشیع -> بحارالانوار

از مباحث تازه راه یـافته بـه علوم قرآنی -> هرمونتیک

پیغمبری کـه پذرزن موسی بود -> شعیب

اصطلاحی به منظور بیـان خانواده ی پیـامبر اسلام (ص) -> اهل بیت

مسجد کچوانا درون این کشور قرار دارد -> الجزایر

تنـها غزوه ای کـه علی (ع) درون آن شرکت نکرد -> تبوک

مرحله دوم :

از جریـان های اصلی کلامـی درون مـیان اهل سنت -> معتزله

از علما و فقهای شیعه قرن دهم هجری -> مقدس اردبیلی

نام سوره ای بـه معنی کوبنده -> قارعه

مسئول کنونی نـهاد ستاد اقامـه نماز -> قرائتی

پیـامبر اسلام (ص) از این طایفه بودند -> قریش

عنوانی به منظور طلاب معمم -> حجت السلام

شـهر حرم عسکریین -> سامرا

مرحله سوم :

توافقنامـه اهل یثرب با پیـامبر -> پیمان عقبه

مسجد مشـهوری درون شـهر بابل -> محدثین

رهبر سودانی کـه ادعای امام زمانی مـی کرد -> محمد احمد

مناسبت روز ۲۷ رجب -> عید مبعث

خدا را برابر با جهان هستی دانستن -> وحدت وجودی

باور بـه خدای یگانـه و بی همتا -> یکتاپرستی

بانگ اعلام وقت نماز -> اذان

مرحله چهارم :

کتاب قرانی ملا محسن فیض کاشانی -> تفسیر صافی

پیـامبر بشارت دهنده ظهور مسیح -> یحیی

سوره افتخار بـه زیـادی ثروت و عزت -> تکاثر

کتابی از ابن هشام -> السیره النبویـه

کنیزی کـه همسر پیـامبر شد -> ماریـه

پیروان حمدان بن اشعب -> قرامطه

برده امـیه بن خلف بود -> بلال حبشی

مرحله پنجم :

از تکایـای معروف و قدیمـی کرمانشاه -> بیگلربیگی

مجتهد و متخصص درون علم فقه -> فقیـه

لبق محمد بن الحسن العسکری (ع) -> امام زمان

نام دیگر ازدواج موقت یـا درون اسلام -> نکاح منقطع

مکانی به منظور برگزاری عزاداریـهای محرم -> حسینیـه

سوره ای مکی هست که ۳ آیـه دارد -> کوثر

بنیـانگذار از طریقت بکتاشیـه -> محمد بکتاش

مرحله ششم :

مبدا تاریخهای قمری و شمسی -> هجرت

مفسر قران و مولق تاریخ طبری -> محمد بن جریر

نامش درون سوره مریم و آل عمران آمده -> زکریـا

از مدارج روحانیون دارای درجه اجتهاد -> آیت الله

مسجدی تاریخی درون ایروان ارمسنتان -> کبود

مناره مسجد -> گلدسته

اولین شـهید مسیحیت -> سنت استفان

مرحله هفتم :

هفت سوره بزرگ قران -> اسبع الطول

بنای مقدس مسلمانان و یـهودیـان -> مسجد الاقصی

امام جواد (ع) را بـه بغداد فرا خواند -> مامون

نامم آخرین کتاب تورات -> تثنیـه

یکی از بزرگترین دشمنان پیـامبر بود -> ابولهب

از مفسران سنی قرآن -> سید قطب

محل سوگواری و تعزیـه خوانی -> تکیـه

مرحله هشتم :

آیـات امر کننده بـه جهاد -> قتال

از کتابهای مـهم فخری رازی -> تفسیر کبیر

اصل باور بـه حقانیت پیـامبران -> نبوت

نام مدرسه اسلامـی شـهر سیواس ترکیـه -> جفت مناره

رییس کنونی جامعه اسلامـی آمریکای شمالی -> اینگرید متسون

قومـی کـه سپاهی گری قریش را انجام مـی دادند -> مخزومـیان

حارث الهلالیـه و از همسران پیـامبر -> مـیمونـه

مرحله نـهم :

نویسنده شرح نـهج البلافه و البیـان و انبرهان -> فخر رازی

پیـامبری کـه همراه موسی بـه مصر رفت -> هارون

حل اختلاف بین حضرت علی (ع) و معاویـه -> حکمـیت

عنوان بخشی از آیـه ۲۳ سوره شوری -> مودت

از مـهم ترین زیـارتگاه های شیعیـان درون عراق -> حرم کاظمـین

نام آورترین خلیفه عباسی -> هارون الرشید

شـهر رحلت پیـامبر اسلام (ص) -> مدینـه

مرحله دهم :

بانوی حافظ قرآن ملقب بـه مخفی -> زیب النسا

از غزوات پیـامبر اسلام (ص) -> بواط

نویسنده تاریخ مکه -> الفاکهی

لقب عمرو بن هشام بن مغیره مخزومـی -> ابوجهل

پدر علم تفسیر قرآنی -> ابوالعباس

نام دیگر این سوره مومن هست -> غافر

کنیـه امام پنجم شیعیـان -> ابوجعفر

مرحله یـازدهم :

بقعه ای درون قزوین بـه او نسبت داده شده -> اویس قرنی

نام مادر گرامـی امام موسی کاظم (ع) -> حمـیده

تنـها مذهب اسلامـی باقی مانده از خوارج -> اباضیـه

یکی از خدایـان موهوم عمونیـان -> مولوخ

نام دیگر قیـامت -> رستاخیز

از شاعران شیعه معاصر اهل بیت -> کمـیت اسدی

از سوره هایی کـه سجده واجب دارد -> فصلت

مرحله دوازدهم :

مسجد حیدرآباد هندوستان -> چهار منار

پیـامبری از نسل ششم حضرت نوح -> صالح

سوره هایی کـه با حروف مقطعه شروع مـی شوند -> حوامـیم

فقیـه و مجتهد شیعی اهل مازندران بود -> تنکابنی

یکی از دروس حزوه های علمـیه -> خارج

مبدع آیین سیک -> گورونانک

پیـامبر (ص) را درون منزل … دفن د -> عایشـه

مرحله سیزدهم :

از قاریـان هفتگانـه قران اصفهان -> نافع مدنی

خردسال ترین فرزند حضرت یعقوب -> بنیـامـین

کتابی روایی از شیخ طوسی -> الاستبصار

تاثیر گذارترین شخصیت تاریخ بشر -> محمد

از انواع انجیل -> لوقا

عامـه گمان مـی کنند کـه مسجد الاقصی هست -> قبه الصخره

نوعی جن درون فرهنگ اسلامـی -> عفریت

مرحله چهاردهم :

این شـهر مدتی پایتخت علی (ع) بود -> کوفه

به آسمان رفتن پیـامبر اسلام (ص) -> معراج

کتاب منتسب بـه حضرت فاطمـه (س) -> مصحف فاطمـه

رهایی بخش درون دین زرتشت -> سوشیـانس

فیلمنانـه مذهبی بهرام بیضایی -> روز واقعه

مفسر شیعه قرن هشتم زاده مازندران -> مـیر حیدر آملی

سوء قصد کنندگان بـه پیـامبر اسلام -> اصحاب عقبه

مرحله پانزدهم :

از صفات سرمد خداوند -> واجب الوجود

از صفات خداوند بـه معای حساب کننده -> حاسب

شخصیتی اساطیری مترادف با شیطان -> عزازیل

برادر همزاد یعقوب -> عیسو

از کتابهای شیخ طبرسی -> حوامع البیـان

سریـالی درباره بعد از حادثه عاشورا -> مختارنامـه

سوره ای با نشانـه های وقوع قیـامت -> زلزال

مرحله شانزدهم :

امام زاده ای درون راه قزوین – گیلان -> قلقلی

سوره ای درون مورد کشته شدگان بدر -> ابراهیم

طبقه اول از قاریـان قرآن –> صحابه

همسر فرعون و از زنان برگزیده اسلام -> آسیـه بنت مزاحم

از فقیـهان برجسته شیعه درون مکتب خانـه های قدیم -> چهارکتاب

قدیمـی ترین صومعه مسیحی درون جهان -> سنت آنتونی

مرحله هفتدهم :

تا سال ۱۹۹۳ بزرگترین مسجد جهان بود -> شاه فیصل

در لعت بـه معنای بریده شده هست -> سوره

بازیگر نقش آمنـه درون فیلم محمد (ص) -> مـینا ساداتی

اسلام شناس و شیعه شناس بزرگ فرانسوی -> هانری کوربن

پسر سعد بن ابی وقاص -> عمرسعد

روز نـهم ماه محرم -> تاسوعا

سوره ۶۰ از قرآن -> ممتحنـه

مرحله هجدهم :

کلیسای بسیـار قدیمـی درون شـهر حلب -> شمعون

از سازهای ایـام عزاداری مذهبی درون بوشـهر -> دمام

لقب چهامـین امام شیعیـان -> سجاد

محموعه ای از دعاها و مناجات ها -> صحیفه سجادیـه

قاتل علی اصغر درون واقعه عاشورا -> حرمله

لقب زنان پیـامبر اسلام (ص) هست -> امـهات المومنین

نام سوره ای مکی هست با ۳۶ آیـه -> مطففین

انوشـه انصاری

مرحله اول :

مرد تنـها و بی زن و فرزند -> یـالقوز

برای فریب نشان مـی دهند -> درون باغ سبز

شکایت و گله -> شکوه

آب شش -> برانشی

شاعر و قصیده گو -> چکامـه سرا

دریـاچه ای درون استان مازندران -> چورت

بازیگر زن جدایی نادر از سیمـین -> لیلا حاتمـی

مرحله دوم :

واقعه و حادثه -> رویداد

اقتدارگریزی درون نظام اجتماعی -> آنارشیسم

مدل موی پسرانـه به منظور خانم ها -> آلاگارسون

سربه راه و نصیحت پذیر -> حرف شنو

روی هم ریخته شده -> تلنبار

شلوار -> ازار

ورزشی جدید شبیـه گلف -> بهکاپ

مرحله سوم :

کسی کـه آرزوهای بسیـار دارد -> بلکامـه

جنجال و هیـاهو -> الم شنگه

ریش دراز و انبوه -> بامـه

کتابی از ایزابل آلنده -> خانـه ارواح

پایتخت اتیوپی -> آدیس آبابا

حریص و طماع -> آزناک

سخت درهم کشیده شده -> ترنجیده

مرحله چهارم :

عظمت و جاه و جلال -> حشمت

نام اصلی مستربین -> روآن اتکینسون

بوتایلندی -> موآی تای

عنان و افسار -> چلوک

رفت و آمد وسایل نقلیـه

توطعه و کلک سوار -> دوز چیدن

با چیزی ور رفتن -> انگولک

مرحله پنجم :

چشمـه هایی پلکانی درون نزدیکی ساری -> باداب سورت

تصویربرداری فراصوتی از درون بدن -> سونوگرافی

برق آنی و کوچک -> جرقه

ظالمم -> بیدادگر

بغ مـیوه تجدیدی ها -> انگورستان

حلقه فلزی درون دو طرف زین -> رکاب

برزگر و کشاورز -> حراث

مرحله ششم :

از شـهرهای اسپانیـا -> سانتاندر

ورزش باد و ساحل -> موج سواری

گوشواره -> آویزه

کارگردان فیلم پرتقال خونی -> سیروس الوند

سوغاتی -> آقورایی

فروتن -> خاشع

نام پسر بـه معنای دلیر -> ارسلان

مرحله هفتم :

نگونسار شدن -> انتکاس

کلمـه روسی بـه معنای سرباز -> سالدات

انگور پیش رس -> رواچه

از انواع سس های سالاد -> هزار جزیره

قدیم -> دیرباز

طول -> درازنای

ورزش رزمـی روسی -> سامبو

مرحله هشتم :

پیر -> سالخورده

جانداری با بیش از یک سلول -> پریـاخته

پریشان و درمانده شدن -> شولیدن

لقب هفتمـین طبقه دوزخ -> اسفل سافلین

براده فلز -> سونش

باز شدن ناخودآگاه دهان به منظور رفع خستگی -> خمـیازه

پایین جامـه و قبا -> تریج

مرحله نـهم :

پارکی جنگلی درون شرق تهران -> لویزان

نویسنده گرگ بیـابان -> هرمان هسه

هریک از موعودان دین زردشتی -> سوشیـانت

آخرین استخوان مـهره ای درون انسان -> دنبالچه

لگد انداختن -> آلیزیدن

آویختن ، معلق -> اناطه

دریل پرنده -> دارکوب

مرحله دهم :

نویسنده فیلمنامـه خوابگاه ان -> ایرج طهماسب

تا این لحظه -> الی الحال

اسباب و اثاثیـه ناچیز و کم ارزش -> جل و پلاس

بدخویی و بدخلقی -> شراست

پوست دباغی نشده -> بشمـه

شرکت هواپیمایی آلمانی -> لوفت هانزا

عمق -> ژرفا

مرحله یـازدهم :

باغبان -> چمن پیرا

اصطلاحی قدیمـی معادل پایتخت -> شاهنشین

فلز سبک -> آلومـینیوم

دارای طبع جوانمردی -> رادمنش

پایتخت ایـالت ویکتوریـای استرالیـا -> ملبورن

باد گلو -> آروغ

شاخه ای از ورزش کوهنوردی -> یخ نوردی

مرحله دوازدهم :

پرنده بی پرواز نیوزلند -> کیوی

علمـی-تخیلی نویس فرانسوی -> ژول ورن

عزیز و گرامـی –> ارجمند

از خود دور -> تاراندن

قرار داد -> پیمان نامـه

از اعمال گروه عزاداران -> زنجیر زنی

دارای بوی بسیـار بد -> بوگندو

مرحله سیزدهم :

رنگین کمان -> تیراژه

غذایی با تخم مرغ و پیـاز -> شش انداز

چین خوردگی های کمانی زمـین -> تاقدیس

سرمای سخت -> سجام

بازیگر فیلم اشک ها و لبخندها -> جولی اندروز

سدی درون شـهرستان چالوس -> زوات

شاگردانـه -> دستاران

مرحله چهاردهم :

التهاب زائده انتهای روده -> آپاندیسیت

از ورزش های قدرتی نشستنی -> مچ اندازی

پرنده ای کـه نام دیگرش کوکو هست -> فاخته

باد و ورم -> آماسیدن

اصطلاح فرانسوی طبقه کارگر -> پرولتاریـا

سم چارپایـان -> چمچم

دشمنان -> ادعا

مرحله پانزدهم :

پرنس یـا پرنسس -> شاهزاده

خودنمایی و خودآرایی -> تشوف

قلمـی با محفظه جوهر -> خودنویس

آتشکده ای درون خراسان شمالی -> اسپاخو

نقطه بالای سر درون آسمان -> سمت الراس

روانـه -> تسییر

وارسی کننده دفاتر حسابداری -> حسابرس

مرحله شانزدهم :

بارانداز کشتی -> اسکله

معادل فارسی اسکنر -> پویشگر

پول کاغذی -> اسکناس

بخشی خودمختار درون اسپانیـا -> والنسیـا

از اقسام شنا -> کرال پشت

بس بودن -> تکافو

بسیـار اندوهگین -> خونین جگر

مرحله هفتدهم :

حق القدم -> پارنج

سکه ای قدیمـی برابر با پنج دینار -> پنداوسی

مسخره -> استهزا

کنایـه بـه نویسنده بی سواد -> مـیرزا قلمدون

ترکیب مساوی رنگ های قرمز و آبی -> سرخابی

نویسنده رمان مادام بواری -> فلوبر

تخته یـا پارچه بزرگ تبلیغی یـا اطلاعاتی -> پلاکارد

مرحله هجدهم :

آرامگاهش درون سمنان هست -> بایزید بسطامـی

بیرحم -> سنگدل

اصطلاح قدیمـی فیل بزرگ -> زنده پیل

فیلمـی از رخشان بنی اعتماد -> خون بازی

از گونـه های نـهنگ -> گوژپشت

بزرگوارتر -> اشرف

اصطلاحی به منظور اجناس کم بها -> خنزر پنزر

مرحله نوزدهم :

شغلش را بـه پایـان رسانده -> بازنشسته

ناشناخته و پررمز و راز -> اسرار آمـیز

بخشی از های قدیمـی -> گلخن

شـهر بانک مرکزی اروپا -> فرانکفورت

به جنگ آسیـاب های بادی رفت -> دن کیشوت

از ورزش های آبی -> واترپلو

یکی از انواع سنگ های معدن جیوه -> شنگرف

مرحله بیستم :

معادل فارسی کلمـه گلایدر -> بادپر

ترکیبی از الیـاف شیشـه و مواد پلیمری -> فایبرگلاس

از بین رفتن مواد درون واکنش با محیط -> خوردگی

کارگردان فیلم بن هور -> ویلیـام وایلر

لقب برنده مسابقات پرورش اندام -> مستر المپیـا

ماهی بزرگی درون کناره های خزر -> کپور

آب چشم -> سرشک

مرحله بیست و یکم :

تبرید -> سرمایش

معامله پایـاپای -> تهاتر

مرکز نیومکزیکو -> سانتافه

معمول -> متعارف

نخوت و تکبر -> بادسایی

بنیـانگذار شـهر سپید -> احمد شاملو

سوزش نبض دار جراحت -> ذق ذق

مرحله بیست و دوم :

غیر عادی و ناهنجار -> آنرمال

کشوری کـه قوانینش اسلامـی باشد -> دارالسلام

اقتدار گریزی درون نظام اجتماعی -> آنارشیسم

غاری درون استان آذربایجان غربی -> تمتان

اسباب اصلاح صورت -> خودتراش

فیلمـی بـه کارگردانی نیکی کریمـی -> یک شب

پرنده شکاری کوچک -> پیغو

مرحله بیست و سوم :

علی اسفندیـاری را بـه این نام مـی شناسیم -> نیما یوشیج

سلول خونی بدون هسته -> پلاکت

شتر ماده -> اروانـه

نخبه سالاری درون امر حکومت -> آریستوکراسی

نابودی کامل یک گونـه -> انقراض

بندر بزرگ آلمان -> هامبورگ

از فیلم های اولیـه کمپانی دیزنی -> دامبو

مرحله بیست و چهارم :

معادل فارسی اسکیت بورد -> تخته پالیزه

نام دیگر سیـاره زهره -> زاور

بازیگر فیلم لیلی با من هست -> پرستویی

عروسک چوبی داستان -> پینوکیو

از انواع محلی ورزش کشتی -> آلیش

اعضای حذب کارگر سوسیـال روسیـه -> بلشویک

نویسنده رمان پدرخوانده -> ماریو پوزو

عابدزاده (پرسپولیس)

مرحله اول :

جادوگر معروف و مجبوب -> علی کریمـی

اولین حریف خارجی تیم درون بازی رسمـی -> کوگیو

از لقب های این تیم -> ارتش سرخ

تپه های محل تمرین تیم قبل از انقلاب -> داوودیـه

رکورددار هت تریک درون پرسپولیس -> فرشاد پیوس

مربی ترکیـه ای تیم بود -> دنیزلی

مع کاستاریکایی -> اومانیـا

مرحله دوم :

مربی آلمانی سال ۷۴ -> یورگن گده

ماه و سال تاسیس باشگاه -> دی چهل و دو

بازیکن اهل کشور مالی -> ترائوره

از دروازه بانان رکورددار گل نخوردن -> مودت

معروف بـه بهروز کاستاکورتا -> رهبری فرد

آلبوم پرسپولیسی قاسم افشار -> قرمزته

کاپیتانی کـه ۹ مـهر ۹۴ درون گذشت -> هادی نوروزی

مرحله سوم :

مرد سال فوتبال ایران درون سال ۸۷ -> کریم باقری

جامـی درون سال ۵۸ با قهرمانی پرسپولیس -> شـهید اسپندی

حریف این تیم درون بازی خداحافظی عابدزاده -> بایرن مونیخ

بازیکن ایرلندی با  ۳ گل درون دربی هفتاد و چهارم -> ایمون زاید

تنـها سرمربی روس باشگاه -> کونوف

رنگ زندگی بخش -> قرمز

مترجم دوست داشتنی کروات بـه فارسی -> چلنگر

مرحله چهارم :

اولین سرمربی باشگاه -> فرامرزی

دروازه بانی با بیشترین حضور درون تیم -> وحید قلیچ

در جام… پرافتخارترین تیم ایران بود -> تخت جمشید

بازیکن اهل کامرون این تیم بود -> الونگ الونگ

تیم عربی کـه بارها حریف پرسپولیس شد -> الهلال

پرسپولیس رکورددار بیشترین بازیکن … هست -> لژیونر

بازیگر/بازیکن این تیم -> جمشیدی

مرحله پنجم :

با ۷ گل آقای گل شـهرآورد تهران هست -> ایرانپاک

مـهاجم قدیم و سرپرست باشگاه -> خوردبین

نام کوچک تنـها دروازه بان گل زن باشگاه -> احمدرضا

بازیکن شماره ۱ کنونی -> سوشا مکانی

سرمربی هلندی تیم بود -> آری هان

زمانی ورزشگاه اختصاصی تیم بود -> آپادانا

حریف آن درون فینال جام حذفی ۸۹-۹۰ -> ملوان

مرحله ششم :

تیم منحل و ذوب شده درون پرسپولیس -> شاهین

از بازیکنان دهه ۶۰ این تیم -> فنونی زاده

مربی دروازه بانان تیم -> پانادیچ

مع و کاپیتان کنونی تیم -> نورمحمدی

سلطان هست و بس -> علی پروین

هافبکی با سابقه ۱۷۳ بازی درون این تیم -> عربشاهی

زننده گل قهرمانی لیگ هفتم درون دقیقه ۹۶ -> سپهر حیدری

مرحله هفتم :

برترین گلزن ملی جهان -> علی دایی

مربی ارمنی تیم امـید پرسپولیس -> بزیک

اولین هت تریک کننده ایران و پرسپولیس -> حسین کلانی

از معان پرسابقه تیم -> محمد پنجعلی

بنیـان گذار باشگاه -> علی عبده

نام ترانـه سرود رسمـی باشگاه -> آهنگ سرخ

هافبک بزریلی سالهای ۸۸ که تا ۹۰ -> تیـاگو

مرحله هشتم :

اولین کاپیتان تیم -> جاسمـیان

معنی واژه یونانی پرسپولیس -> شـهر پارسی

مع شمالی تیم -> محسن بنگر

مدیرعامل پرحاشیـه دهه ۷۰ تیم -> عابدیی

از ورزشگاه های تمرینی تیم بود -> کارگران

بازیکن انگلیسی با ۱۶ گل زده درون این تیم -> آلن ویتل

مربی آلمانی یک فصلی این تیم -> زوبل

مرحله نـهم :

رکوردار کاپیتانی درون این تیم -> پیروانی

الگوی ورزشی و اخلاقی تاریخ باشگاه -> پرویز دهداری

مع سابق و اردبیلی تیم -> گل محمدی

از القاب پرسپولیس -> سرخپوشان

رییس هیئت مدیره باشگاه -> کاشانی

مربی/بازیکن سابق اهل انزلی -> مایلی کهن

گلزن سنگالی تیم بود -> توره

مرحله دهم :

عقاب بلند پرواز آسیـا -> عابدزاده

از داوران شـهرآورد -> محسن ترکی

مع قدیم با سابقه خوانندگی و بازیگری -> انصاریـان

مربی ایرانی آمریکایی تیم -> قطبی

نام گوچک جوان ترین گل زن تاریخ باشگاه -> مـهدی

حریف قطری درون جام باشگاه های آسیـا -> الوکره

کارگردان فیلم مستند مردان پرسپولیس -> مـهدی زریباف

مرحله یـازدهم :

مربی انگلیسی تیم درون جام تخت جمشید -> آلن راجرز

به رضا مالدینی مشـهور بود -> شاهرودی

فیلمـی با بازی عابدزاده و پروین -> ازدواج غیـابی

گلزن پرسپولیسی جام جهانی فرانسه -> استیلی

حریف ازبکی آن درون لیگ قهرمانان آسیـا -> بنیـادکار

هافبک برزیلی سالهای ۸۸ که تا ۹۰ -> تیـاگو

نام رسمـی باشگاه از سال ۶۵ که تا ۹۱ -> پیروزی

مرحله دوازدهم :

از بازیکنان جنوبی دهه ۷۰ این تیم -> سعداوی

داماد معروف پروین و مترجم آلمان تیم -> آرش فرزین

ورزشگاه تمرینی تیم درون این روزها -> درفشی فر

بازیکن و مربی قدیم تیم -> حمـید درخشان

جوانترین مربی تاریخ لیگ برتر -> وطن خواه

رکورددار سریعترین گل تاریخ لیگ -> رضایی

کاپیتان فاتح جام تخت جمشید ۱۳۵۲ -> بهزادی

جداول سعدی

  • سبک پا، کونکاکاف، سابق، پاسارگاد، همـینگوی، کنترباس، سرکوفت
  • ارتفاع، شابک، جوانمردان، خفتو، کرنش، انبازی، ارباب رعیتی
  • پوزیترون، فروسرخ، حضیض، ازدیـاد، لاجوردی، ارگ بم، آمادئوس
  • اصلع، برنتابیدن، ازدواج، آپ چاگی، هاوانا، لاعلاج، تلبیس
  • لم یزرع، ریغماسی، ویلیـام فاکنر، نوترونی، آلفارومئو، ماکرو، خدنگ
  • رشته فرنگی، تأسی، تصویرگر، دله دزد، سید رضی، ملاقلی پور، رابض
  • ذوالنون، تربچه، سجاحت، بقعه، گنبد قابوس، سینک ، اینجه ممد
  • آب بند، تراموا، پرندوش، اتوبوس شب، کمک داور، اسارت، انقطاع
  • اسپرسا، پیـه سوز، شناسنامـه، شناسه، دیوپا، دانیل دفو، فیلمخانـه
  • خوزستان، قفل فرمان، آبخور، حلبی، روزخون، تزیین، ایزولاسیونیسم
  • امـیر نادری، شـهرسوخته، خرقه، ارغون، صخره نوردی، دندان گرد، روزمره
  • والتر اسکات، دستمزد، پوینده، آدمـیزاد، آواره، دریغ، پاراکلینیک
  • سوارکاری، فیستول، بهاره رهنما، ایفاد، چرب زبان، پیشانی، تیلر
  • آبشار حمـید، بزکشی، استفهام، آدنیس، روکار، مرد نامرئی، پرفیوژن
  • اوگانیـانس، مـیله، روفرشی، اغتسال، بقیـه، سنگلاخ، روماتیسم
  • جزیره گنج، سردار جنگل، شاپرک، ارغوانی، استهلال، بلعیدن، درویدن
  • سرخرگ، استقلال، اوروگوئه، پیغاره، چربیدن، مادر، آب لیزه
  • اسکواش، حاج آقا تراب، کفتار، آندودرم، پشت دستی، احتراس، تضاعف
  • جناغ شکستن، ریسه شدن، آبی و رابی، پایسته، احسن، لواشک، مایورکا
  • سه تفنگدار، سارگاس، دوهزار، مترونیدازول، کمربندی، چلچله، اکستنشن
  • تیـهو، همایون پایور، خوش پرگار، لگدکوب، اقتصار، سردینـه، هرات
  • تراورتن، پیشوت، هفت سین، تنکه، چارلز دیکنز، ارشکیـه، جهانگردی
  • آتریـاد، پکیدن، استراحت مطلق، کرم خوردگی، پیکره، استذکار، توسم
  • براتیسلاوا، مارمولک، توسل، خرخاش، ستمکار، جراید، کالی اسکریما

جداول حافظ

  • سازدهنی، درواخ، گینس، آرارات، اسدالله یکتا، جام تخت جمشید، تواهه
  • هفت پیکر، شیخ تپه، روانداختن، زعاف، اباطیل، ریباند، کبکبه
  • نوآوری، بلاتکلیف، واریس، تمامـیت ارضی، خسروشاهی، بوتیمار، نگهبانی
  • ددمنشانـه، اوساکا، ساحره، خاکسپاری، دموکراسی، ته نشین، لیورپول
  • محمد نصیری، احتباس، جانماز، شق القمر، بیدادگر، سرانجام، سافو
  • کارواژه، سرنوشت، پرشمارگان، دونتسک، فوسا، آرواره ها، بسندگی
  • آرمانشـهر، مستعمل، سخنران، سولک، کهنـه و نو، تختی، کارآزموده
  • اندیشمند، ریتمـیک، سامسون، استنت، زادروز، چارگامـه، الش دگش
  • آسمون و ریسمون، کاشان، ترکیـه، بلند مرتبه، دم لابه، پاکدامن، چهره پرداز
  • محاربه، شازده احتجاب، سامبو، زیست بوم، گواهینامـه، زوریخ، تباشیر
  • کاریبو، هیپرتروفی، تلویحی، آموزانـه، دلباخته، حامد بهداد، استتار
  • خوشنویسی، کنداب، مـهرشـهر، ایکیوسان، مـهدوی کیـا، دیوکلوچ، سنگ مرمر
  • مس مس، شاه مقصودی، سرداب، استنسیل، سریلانکا، جین وبستر، برایتون
  • کوآلا، گیتی نوین، رنگین تن، منغمس، فراموشکار، خویشکاری، زادخرد
  • مباهات، جرشفت، آسوندار، تنگدستی، کمونیسم، لاله صدیق، مترلینگ
  • ساعت خوش، صربستان، پشنگ کامکار، موکشا، تبارزایش، بارسلون، موکشا
  • بنوره، اضمحلال، روده درازی، بیرونی، باندیکوت، اثبات، احسن الخالقین
  • پیش پرداخت، بزرگداشت، دربایست، ثرید، سعلت، ریبوزوم، فیسا
  • خوشامدگویی، ناشتایی، مارلیک، نادال، چهچهه، بادآهنگ، استقصاد
  • سمندر، عذرخواهی، دیرینـه، واپسگرا، جرج بارکلی، خیـام، توموگرافی
  • دانمارک، حاتمـی کیـا، آندره آمپر، شاهوار، ژرمن، دلسرد، ادموند بزیک
  • حق الزحمـه، پیکرنگار، ریشیدن، مکزیک، منطق الطیر، نی، استکراه
  • سرشناس، التباس، افروزه، مسافت، پانتئون، نارنجی، ناصر حجازی
  • گوستاو هرتز، صادق هدایت، دریـای کارائیب، کله پز، برات، هرهفت، کلاهخود

ابوسعید ابوالخیر

  • جان اوبار، تاکسیدرمـی، مستوفی، سه قلعه، دینوری، ریحانـه، کایتینگ
  • شباویز، مارتین شین، اوراسیـا، سجانیدن، چرده، چرچیل، تجویزانـه
  • پلوک، اکتناه، دریـاچه اوان، نیما یوشیج، امتحان، استراتژی، آپارتاید
  • تیمورتاش، فرهاد آئیش، پردازش، قرمزدانـه، همـینگوی، کانال سوئز، کوپن
  • خشک نای، دربرگیرنده، سه گنبد، عباس مشفق، جعبه دنده، بیگل، فرورتیش
  • الیور استون، پرسیـاوشان، آستانـه، کیـاست، پیوندگاه، قسی القلب، مع
  • بارهبرواس، ارومـیه، گواناکو، آفتاب نزده، پلاروید، دالان، کوتیکول
  • نرمش ناپذیر، شیده، شعر سپید، مـیتی کومان، منـهتن، گارلادو، خیزابه
  • دوالک باز، شله زرد، اسید آمـینـه، تندره، آلبر کامو، جان آدامز، شغربغر
  • خانقاه، شوفر، پایگاه داده ها، ردکارپت، پایـان رأفت، صاریغ، دق الباب
  • رضا براهنی، پغار، تشفی، جگوار، محمد علی رجایی، فرانسیس بیکن، برره
  • زیرافکن، تکون، شدکیس، مارمـیشو، پرسوناژ، فریدون زندی، استون هنج
  • نخودآب، زرنیخ، سمسول، دلاکروا، قیفاووس، بوجانگاییـان، توماتین
  • اشمل، ژکیدن، پسراندر، نارستان، قلعه خمـیر، ایرج مـیرزا، بیگلی بیگلی
  • پارامونت، بانگوئی، اینفینیتی، منصور بهرامـی، سنگلج، گایـا، خیلخانـه
  • تنافی، ریش بابا، گیـاه پزشکی، هرمزگان، دن آرام، هادی مرزبان، اسکانیـا
  • عیدی امـین، نظمـیه، ادگار کاد، چینچیلا، نامـی پتگر، استراسبرگ، ترابری
  • ناغول، تاب و توان، آواشناسی، ناسفتگی، پانکراس، آلبانی، گازوئیل
  • جواد زرینچه، عزت بگویچ، شب کور، ویکتور هوگو، کلشتر، طوقی، پاناویژن
  • شکرگزاری، اصفهان، جامل، بلنـهایم، مـهدی بامداد، حسن فتحی، یـالتا
  • تسابق، ترانزیستور، جلنبر، پلشت بر، شیطان، هاروارد، پاری سن ژرمن
  • باغچه بان، لاپلاتا، ام القوین، راهزنان، زئوتروپ، تازه چهر، دلکو
  • نازبالش، احتراز، احصاییـه، آلبومـین، سهرورد، شوپنـهاور، سه زن
  • ۲۴٫    تخته شنا، انجمن اخوت، انگلبارت، خیـار دریـایی، سدان، زاکسن، فرامـین

    مسلم (مذهبی)

  • استغفار، بیت الفتوح، سعید بن زید، حزقیـال، آمون، غزوه، جهاد
  • توبه، اسرافیل، شافعی، محمدعلی کلی، رستم پاشا، خالد بن ولید، مالزی
  • صلح حدیبیـه، هراکلیوس، قادسیـه، صالح، عمار، پاکستان، آلفرد گیوم
  • حفر خندق، اجماع، الرحمن، نفی سبیل، شـهرام اسدی، یوکابد، جانماز
  • نماز جمعه، آیـه تطهیر،ایی کوفی، رهبانیت، تبوک، لازاروس، شیر صحرا
  • اسماعیل، غلمان، مـیرنا نظور، یوم الدار، عید فطر، مریم مقدس، حوزه علمـیه
  • عیدگاه، نرگس خاتون، هامان، هنری کینگ، کافرون، مـیکائیل، عید قربان
  • زخرف، سامری، حلف الفضول، ابن هشام، تعریس، جویریـه، سوگواری
  • محمد رسول الله، یرموک، عمرو عاص، نماز صبح، غیبت کبری، صافات، سلیمان
  • کنیسه، مسجدالحرام، تجوید، روح الامـین، سید رضی، صفین، منوسمرتی
  • علامـه امـینی، استورارو، عام الفیل، معاویـه، ماعون، صحابه، عبدمناف
  • اصحاب کهف، شاکر، یـاد خدا، هاروت و ماروت، فرعون، بیت لحم، مادلونگ
  • عایشـه، هانری کوربن، یـاسر بن عامر، هفتک، سبع المثانی، فرقان، شب قدر
  • صحرای عرفات، تراویح، ابن ماجه، غاشیـه، انشراح، حواریون، نجاشی
  • ارتداد، اسماعیلی، مـهدویت، بنی امـیه، مالک اشتر، الیـاس، عبدالباسط
  • یثرب، ابراهیم، تفسیر المـیزان، رمضان، اصحابا، شیخ بهایی، روز عرفه
  • امـین زندگانی، حجر بن عدی، دحیـه کلبی، بانو امـین، ریـان بن صلت، ادریس، عادیـات
  • امام سجاد، شـهید مطهری، اربعین، مریم مجدلیـه، شیخ طبرسی، آیت الکرسی، جاهلیت
  • جداول خالقی (موسیقی)

  • درویش خان، نی انبان، من لعنتی، گلزار، جاده یک طرفه، فور الیزه، بلوز
  • رضا پیشرو، ژرژ بیزه، کانتاتی، نگاه من، علیزاده، سعید هرمزی، پاشایی
  • کوچه ملی، مـهتاب رو، رضا صادقی، نی داوود، دایره زنگی، نفرین، پاگانینی
  • داوود پیرنیـا، چارتار، سیروان، شیپور، حال من بی تو، قرقرک، هاوارد شور
  • دشتی، مختاباد، بابک تیغه، یکی هست، شرب آهنگ، مندلسون، سعدی حسنی
  • کانتری، محسن یگانـه، بربط، کنچیتا، کینگ رام، ربع پرده، بختیـاری
  • حسین علیزاده، تو رفتی، بامشاد، افشاری، کلایدرمن، بی بند، هوی متال
  • پرویز یـاحقی، پرکاشن، مترونوم، آرسامس، سم اسمـیت، اوهام، ماهور
  • کاوه آفاق، پاواروتی، خالقی، مـیزان، بالابان، احمد پژمان، محمد نوری
  • روز برفی، شـهر دل، فخرالدینی، آواز قو، زانیـار، دونوازی، تحریر
  • قوشمـه، لیلی افشار، هایپرنوا، سلین دیون، اسمش عشقه، رندان مست، ابوعطا
  • گلپا، قیچک، لهراسبی، جنتی عطایی، دیگه مـیرم، علی پهلوان، شاهین فرهت
  • فرید احمدی، اکتاو، ایرج، عصر پاییزی، ترومبون، قاسم افشار، موومان
  • باربد، فوتبالیستها، بسطامـی، همایون، علینقی وزیری، سلفژ، مـهتاب
  • کیتارو، ونجلیس، رهبری، موتسارت، مسجد سلیمان، بارانا، پیکاپ
  • اعتمادی، جاده رویـاها، شـهناز، کنترباس، سرفراز، واروژان، گرمـی
  • رضا یزدانی، ویوالدی، ان، رضا شایـا، باب دیلن، گوشـه، خولیو
  • سوپرانو، یوکللی، نـهال حیرت، کاوه، شجریـان، آخر قصه، چکناواریـان
  • شـهرام ناظری، عبداللهی، چاووشی، سازبندی، روحانی، کودکانـه، سنتور
  • آکوستیک، تلفیقی، مانی رهنما، رضا موتوری، تارکان، ترومپت، آداجیو
  • امـیر تاجیک، انوشیروان، ملودی، علیرضا عصار، عقیلی، نوحه، فلامـینکو
  • ناصریـا، هنوزم، باب مارلی، حسین زمان، بیژن کامکار، شـهر آشوب، پیش نوا
  • بیتلز، جواد معروفی، مایکل جکسون، حریص، هموطن، گلپایگانی، بابک بیـات
  • کنسیونانس، مجید انتظامـی، گلویی، امـیر تتلو، بنان، بهنام صفوی، پری زنگنـه
  • جمالزاده

  • رافائل، درگز، پرتاب دیسک، گربه سانان، آنتروپی، والاگهر، درویش خان
  • دوغاب، معجونی، وینگرود، بهمنیـار، کلروز، بوستون، ویسکوزیته
  • سنگواره، هشیلان، اولاما، روزبه، شارل آزناوور، ایبوکا، پنجول
  • لیمنولوژی، ذوی العقول، سفیر، گوتیـه، سماک رامح، استانبول، مالایـا
  • صفی علی شاه، کارائوکه، شلمچه، کرفبال، زیرک قیـاس، دسیبل، دگردیسی
  • شخولیدن، چرخ انداز، آمفتامـین، رتردام، فریده گلبو، شاتون، شاپشال
  • ساپاردا، جیمز هاتن، مـیرزا بابایف، عدسک، تازیـانـه، حلقه، کلاردشت
  • پادرمـیانی، برگه، یکدندگی، آرتمـیس، دون ژوان، طاهرزاده، اورمزد
  • مسوسورس، دانشسرای عالی، سیـه لو، استراسبرگ، ماسوله، بناگوش، لن ترانی
  • جوشن پوش، کنسرتو، اشانتیون، ترقوه، اومبریـا، جامپ بال،بندی
  • تویوتا، پانتالاسا، ممتاز محل، استیو جابز، مازیـار فلاحی، بوکان، قطیفه
  • سوز، اتومبیل، ابتلاع، سیـاتیک، هلوسیـا، علی قوی تن، گل کوچک
  • کیـانوش، تسمـه تایم، زن سی ساله، بهاباد، اراجیف، برساز، واتیکان
  • حلقه بـه گوش، خونیـاک، گندزدایی، بولاخلار، مایکل مور، خوخو، باخه
  • مـیکویـان، فرهاد مـهراد، پیرنـه، فاسیـا لاتا، خسیس، علی ای حال، شیخ صدوق
  • پلی فونیک، رستاخیز، کامبادن، حس غریب، لوئی رنو، تیپو سلطان، دالبوز
  • تیتانیوم، کاخ ورسای، کاهانی، فریدون ناصری، گدانسک، تحت الشعاع، ناسور
  • مستهلک، بخردانـه، خرحمالی، اشتهارد، اسکوربوت، آوانتاژ، هوبره
  • کرباسچی، مسنجر، اونیل فورد، بالتیک، ارکستراسیون، دهوند، بونراکو
  • کشکوئیـه، رتوش، انتگرال، مارسل پروست، ورپریده، آنپاسان، ریمان
  • قرقاول، همای آزاد، امـیر نادری، یوکاتان، قرض الحسنـه، صیـاغت، ذوب آهن
  • راهبندان، بادروج، مایندفولنس، چهارپاره، ون آلن، بخارا، آسکاریس
  • ماری آنتوانت، شاه بلوط، اتریش، ابن یمـین، عروض، الاکلنگ، آلاچیق
  • ابن الوقت، کاغذباد، فریـار، کاخ مروارید، درخت آسوری، نودل، ورشو
  • کریمخان

  • بندشناسی، زمستانگاه، چاپستیک، معاضد، تبرزد، تودای جی، ویم وندرس
  • فریدون فروغی، اسم فامـیل، پتر کبیر، هری هودینی، بسپار، شنبلیله، رکابی
  • تراخت، پای برنجین، زبرجد، قلعه جلالی، فراهانی، کردی، آب باز
  • پروپان، ناوشکن، باسمـه ای، کاریز، شاهرگ، کورنوال، امریکن آیدل
  • گزارش، لایپزیگ، اولدزموبیل، تورنسل، نساجی، فم الحوت، پورداوود
  • پیرابین، پیل سوختی، غار کنجی، دقیقی، فیستبال، پریـاموس، بالماسکه
  • دندان گیر، خورند، لاهه، محمدرضا لطفی، سومنات، عروه وثقی، آزادمـیوه
  • مسعود کیـهان، اسپیره، اورگاست، آساهی، تختخه، هوبه، آراداووردی
  • آزادمنش، انداوه، عشوه گر، خوانسار، کافه پیـانو، سنگ کره، تواصی
  • پروپاگاند، افسوس، جان ویلیـامز، الیوت، منوچهر اقبال، پرخواسته، تدلیس
  • لو لانداو، سمرقند، عمر خیـام، آسفالت، نوبنیـاد، تولیت، پکین پا
  • ماداکتو، یلنجوج، پاداش سکوت، ثروت، یـار دوازدهم، هوتخش، لعبت والا
  • جورقان، امـین تارخ، کرلینگ، دوبرمن، شپول، اسفرزه، ببر بیـان
  • جین گری، آهون بر، سمولینا، واحه، مجسمـه آزادی، تبریز، انشراح
  • فیروزه، پاچه خیزک، وافل، یورت، کیسه هوایی، واراند، الشن مرادی
  • محمد باقر صدر، توره، چغاخور، ابلیسک، وادلو، دستمایـه، بادرنگ
  • شنیتسل، کمپوست، اندیمشک، تپانچه، پیشاپیش، بوار، شوتوکان
  • ساندیمون، درون بارانداز، بانکوک، بونوبو، شکیل، اودئیل، بیشـه
  • تنومند، پنگان، سیـاه کوه، شـهریـار قنبری، کرزای، پیتزا، التهاب لثه
  • پوشکین، نیشابور، پرویز کیـانی، جان کری، خراسب، شنگویر، تاکسی
  • جورچین، دکلته، آب دندون، کلارینت، ناگویـا، ابن مقله، امـیر شروان
  • حسین مکی، سامن، کامبیز درفشی، هاسکی، همجوار، اندیکاتور، سوخت و ساز
  • بلنداختر، راستاد، آلگونـه، نافع، احمد ظاهر، برج خلیفه، رونالدو
  • شارل نـهم، جیمز دین، مادام بوواری، ویزکول، گامبو، یو اس بی، الاستومر
  • یلدا (فال حافظ)

  • لسان الغیب، افتاد، خطرناک، بازآیی، سعادت، چین زلف، فرخنده
  • شیراز، وقت صحر، سفرکرده، بنیـادم، رضوان، درون این قفس، بحر کرم
  • ناتل خانلری، حافظا، مالامال، ساحری، عندلیب، مـی لافد، اندازیم
  • غزلیـات، بربندند، راهروان، مشو حافظ، چهره، سبز فلک، مغیلان
  • ابواسحاق، سبکباران، خطاست، گمگشته، حکایت، نازنینم،و مکان
  • بها الدین، نسیم سحر، مکافات، نعیم، مونس جان، سوختگان، آب حیـاتم
  • گوته، سر سودا، شور و شر، مرد و زن، حافظ، مـهرورزان، مرکن
  • ترجمان الاسرار، هویدا، دلشادم، منجم، بدخواه، جانان، پشمـینـه
  • حافظیـه، گزیده ام، حیران، بی مثالش، چشم یـاری، درویشی، خلوتگه
  • بیستم مـهر، منزل، نمـی ارزم، وظیفه، آرزومندی، بازپرس، زیر و زبر
  • محمد قزوینی، درگه، بستیزند، درد عاشق، ازرق، غم مخور، مـهجوری
  • آراکی، خاکی، استغنای، سالخورده، ملاقات، غم مخور، ناشنیده
  • هشتم، سحرخیزان، بیـارای، بنده پرور، کشیده ام، دیوارش، بهرامـی
  • عراقی، شیراز، شمایل، گوشـه گیری، بعد از من، شفابخش، دیده گریـان
  • خرمشاهی، درمان، عاشق، حشمت و جاه، برافشانیم، فراقت، پشیمانی
  • آندره گدار، افتاده ام، دوراهه، هنگام درو، سلسله، ماست، عشقند
  • مـیرعماد، لعل فام، غیرت، خوبان، خم ابرو، چه مـی جویی، کـه نشین
  • درویشی، مـیکده، دفتر خالی، نااهل، کـه خوشدل، بیندازیش، با پسر
  • گوشـه گیران، مردان ره، استغنای، نسیمش، یوسف ثانی، کوکبه، نرگس
  • شکرخنده، طرحی نو، پیـام سروش، کم و بیش، جام جم، سالخورده، فزون
  • صبوری، غمزه، منزلگه، عشق جوانی، خرابات، پروازم، خوبرویـان
  • عاشقان، بر دارند، ارباب هنر، سرو روان، پادشـهم، مـی ، غبار تنم
  • تخته بند، عارض سوسن، دردکشان، دایره مـینا، بالین، ویرانـه، گیسو
  • سالوس، اگر برآید، بلبل، دامگه، زندان سکندر، دربند، دوستکامند
  • ماری کوری (بانوان)

  • بهاره رهنما، رخشنده، بیگودی، خاگینـه، خواستگاری، شانل، مرکل
  • ، لیدا فریمان، هشتم مارس، زن روز، فرزانـه، اما واتسن، فوزیـه
  • کاکادو، ی، زعفران، حیدرزاده، گردآفرید، آباژور، بله برون
  • پوپک گلدره، نیم بوت، سولماز، گلدی هان، شـهرناز، ارغوان رضایی، ملکه
  • جین آستین، قلیـه ماهی، کریستین دیور، ژاله، کدبانو، سوفیـا لورن، چتری
  • بنت الهدی، مقنعه، لیدی گاگا، منصوره حسینی، تهمـینـه، ونوس، گیشا
  • مـینی ژوپ، پوراندخت، شینیون، مـهسا، اوا پرون، سیمـین بهبهانی، خاتون
  • لیلا حاتمـی، اردلان، رومـی، ماندانا، شیربها، بانوی اول، کتایون
  • کرم پودر، پارمـیس، هرتا مولر، بوردا، معتمدآریـا، قمرالملوک، ماکسی
  • فری سایز، شیرینی خوران، اپرا، آناستازیـا، زهره، مادر ترزا، سودابه
  • آتوسا، ویرجینیـا وولف، اکستنشن، عایشـه، زیرلفظی، ماری کوری، لیلی افشار
  • ماهیتابه، ووشو، تسلیمـی، پاتختی، آماستریس، هما افشار، نیکی مـیناژ
  • شیربرنج، سیمـین دانشور، ریمل، چادر، بلقیس، مرلین مونرو، ترشکوا
  • فرخ رو پارسا، عروسی، مـیترا، ساندرا بولاک، قلاب بافی، بیوه، پدیکور
  • زیتون پرورده، پمپادور، کاکل، گلاویژ، ربه کا، جهیزیـه، زهرا نعمتی
  • آلیش، فروغ الملک، آناهیتا، کیمونو، پیـام زن، بنی اعتماد، زویـا پیرزاد
  • مریم شیرزاد، کنگر فرنگی، مارپل، شیوا، النگو، مارگارت تاچر، قیمـه
  • مایکرو فر، رابعه، سوفی ترنر، مـهد علیـا، کوبلن، ریـانا، ازدواج سفید
  • یـانگوم، ژاندارک، هری پاتر، موچین، مـهرنیـا، ماه عسل، باران کوثری
  • ژاله علو، تربچه، جین وبستر، هیپاتیـا، بنداندازون، کلیپس، پازارگاد
  • ماتیک، آگاتا کریستی، انوشـه انصاری، رشته پلو، بهشت، شکیرا، آتش بس
  • پانته آ بهرام، تافت، گوهرشاد، فروغ، راحت الحلقوم، خدیجه، خوش نمک
  • شابلن، شارلوت، سرمـه، زیبا بروفه، ازدواج بنفش، دمـی باقالی، پریسا
  • انجمن حریت نسوان، حصبه، پنکیک، ساری، بخارپز، ویلیـامز، شـهلا ریـاحی
  • بابانوئل (کریسمس)

  • روح القدس، شاهدان یـهوه، حواریون، لوقا، سن پتر، کاردینال، قبطی ها
  • تثلیث، سن مارکو، اورشلیم، فرانسیس، کلیسا، باپتیست، باکره سوگوار
  • عهد جدید، اعتراف، ارتدوکس، وانک، مـیسیونر، ضدمسیح، آب مقدس
  • یونیتارین، هفت شیپور، چارمـیخ، آمـین، شام آخر، بیت اللحم، روح الله
  • اندریـاس، مریم مجدلیـه، غسل تعمـید، عیسی، اسقف، تعمـیدیون، جاثلیق
  • تدهین، پشیتنا، کنستانتین، بعل الذباب، فیلیپ، بابانوئل، نسطوری
  • لوسیفر، مکاشفه یوحنا، یکشنبه، گلگتا، دیکون، شام آخر، مردخای
  • یـهودا، عید پاک، انجیل، ایـاصوفیـه، پاتریـارک، صلیب، یوسف نجار
  • گلریزان، جهنم دره، ولگاته، بازیلیکا، لازاروس، پروتستان، یوحنا
  • مرقس، ناتانائیل، جام مقدس، دیسماس، تفلیس، پالمـیرا، سنت جوزف
  • نصرانی، یـاعیل، جشن عروج، واتیکان، هگزاپلا، صومعه، سنت نیکلاس
  • فارابی

  • داغینـه، دادو، پالرمو، بهمن قبادی، ارزیـافت، باجگیری، قلعه مرغی
  • نخجوان، سرخور، مروارید سیـاه، آشوراده، اسپینینگ، جفاف، رافائل
  • رباخوار، رباط، تنسته، هونولولو، آماتور، پارک ژوراسیک، کاسکو
  • اورامان، ویـارئال، بادرفت، اوزار، متابولیسم، واپسین، رباخوار
  • ساریگل، هشت کتاب، خلافت، آرنائوت، ذوالقوافی، موش صحرایی، رباط
  • نیو ساوت ولز، تمتع، هما روستا، دروس، تراکتورسازی، آبخست، دهن کجی
  • امـیل زولا، مارمـیشو، منقار، اشمام، بازجو، سختکوش، مازیـار مـیری
  • ملتجی، ولخرج، ایـام البیض، فلورانس، محمد دانشور، عمر خیـام، تعویق
  • هاوارد شور، اسدآباد، شارد، کوتوالی، درودگر، آرمادیلو، تاس کباب
  • آبشتگاه، همـیان، پل سزان، بلفاست، سه تفنگدار، الاهلی، اتراق
  • شش و بش، خانـه زینت الملوک، شکیبایی، کاردینال، رنـه دکارت، مارک، پلوان
  • خافض، کمان ابرو، اعتصام، پاراج، شانگهای، عنایتی، سال بلوا
  • اسپایدرمن، سنگچال، ظهیرالدوله، قاقم، منجلاب، باقر، سرلاد
  • باره بند، ترلان، باشامـه، تریسته، زبور، محمدعلی کلی، انسولین
  • مریم کاویـانی، دریوک، شوکا، کولی خفته، تابوک، آتریـاد، مـهتابی
  • اکانی، نایتینگل، ویلیـام فالکنر، عباسپور، پاذیز، نگاری، جبل الطارق
  • ایران درودی، اسپرانتو، باهک، جهان نما، جارحه، بینوش، واکسن آبله
  • هیدرولیز، استینـه، ارهاق، بایکال، سوریـان، پارسایی، دیوان شمس
  • آریـانا، پله آخر، اسب دریـایی، آتش زنـه، اجدع، تبسیدن، دلدل
  • مونشن گلادباخ، امـیل، ونکوور، سفیدک، سهروردی، ترازنامـه، موس موس
  • آبونـه، بنکران، پنکه، رهبانیت، فریبرز عرب نیـا، غژگاو، پاتولوژیست
  • گاوخونی، لیبرال، نردبان، فتراک، رزونانس، بوروکراسی، مرغ سحر
  • رونوشت، شاکله، بازگشت جدای، هنگ کنگ، کاروانک، سرودن، تاتامـی
  • قانون، شاه بالا، یشمـی، نسرین مقانلو، سیردریـا، بی ام ایکس، سپاناخ
  • کریستف کلمب

    ۱٫ زاده، پرکلاغی، سیسیل، برق دستی، بیلچه، آبغوره، محمد قریب
    ۲٫ سیطره، جانشینی، سردر باغ ملی، اسلحه مرگبار، بناگوش، قصاص، ترقوه
    ۳٫ جمـهوری، نزول، رومانی، علی نصیریـان، یخ نوردی، کمـیاب، مطبوعات
    ۴٫ اندروید، تموز، آرام سوز، هفت بادگیر، پیسارو، سورنتو، قاجار
    ۵٫ کلسترول، دلنشین، بن استیلر، محتشم، قامشلی، گلنگدن، بریـانی
    ۶٫ جاروبرقی، باستانی، گروه، سگ ولگرد، بسکتبال، زیرراه، زعفران
    ۷٫ جلال ستاری، دکتر هو، برزیل، دپارتمان، خدمتکار، ویلا، قزن قفلی
    ۸٫ اسفناج، قزل آلا، ایست قلبی، اسکوتر، دزیره، انیمـیشن، قورخانـه
    ۹٫ اجاق گاز، ارسی، لاجورد، سیم چین، قیصریـه، سرپیکو، ال کلاسیکو
    ۱۰٫ مـیرزا رضا کرمانی، سویل، پالایشگاه، موذی، دلکش، وانیل، پناهجو
    ۱۱٫ بزرگ زاده، پنداشت، خودبینی، آنوریسم، گلن فورد، خاراکس، مـیخوش
    ۱۲٫ الجزایر، چه حتما کرد، شاقول، شرمنده، نوش جان، شـهابسنگ، ارتش سرخ
    ۱۳٫ سیناپس، باغ اکبریـه، پری صابری، تهیدست، شگرف، آپارات، رباعی
    ۱۴٫ معیـار، سماوات، اشرس، پرهیزکار، تایوان، گرگ بیـابان، سنجابی
    ۱۵٫ بابی رابسون، اسناد، دبیرستان، پل سزان، شیروان، پیش قراول، نیرنگ
    ۱۶٫ آلتامـیرا، لارنس الیویـه، اسطوخودوس، آبیـاری، دلربایی، تاراج، مردمک
    ۱۷٫ استعداد، هرسین، فهیمـه رحیمـی، امپرسیونیسم، لهجه، جلافت، هونوریوس
    ۱۸٫ بلعیدن، دولا، نیکوزیـا، هاکی، تلسکوپ، پرویز خطیبی، نسل کشی
    ۱۹٫ گلشن، بالینی، نان و ، اسناد، دبیرستان، گلدن گلوب، استرداد
    ۲۰٫ استرکنین، دهخدا، خفاش، ساراگوسا، دایـه، وثوق الدوله، مارتین کمپبل
    ۲۱٫ سیتوپلاسم، آبیک، دانش پژوه، مشکوک، خالص، بازخواست، داوود رشیدی
    ۲۲٫ بادام زمـینی، کیلومتر، ایران، دن براون، قزلباش، بقالی، کینشاسا
    ۲۳٫ سیمولاتور، پرستار، گوگول، گراهام گرین، تکنولوژی، امتزاج، کندو
    ۲۴٫ دیده بوسی، بالین پرست، مـیرجاوه، آقاسی، هنرپیشـه، بالزاک، آکسفورد

    گالیله

    ۱٫ گذرواژه، برازجان، بـه همـین سادگی، بوبول، گل مرداب، مقاومت، خاخام
    ۲٫ کولیس، شازده کوچولو، ساوه، دامپزشک، مـیلیون، تلخ کام، ویلد پارک
    ۳٫ ایمپالا، ثریـا قاسمـی، دهلران، نواختن، همـه پرسی، کنتور، کمپانی
    ۴٫ تاچیکستان، سالخورده، اجباری، سامورایی، افشین مقدم، دیپ بلو، تریـاژ
    ۵٫ مـهاراجه، بتمن، چالدران، گندراسو، گل گلاب، هارمونیکا، ماپلانک
    ۶٫ گفتاردرمانی، دیـاکونوف، یوفا، پاکدشت، بارون، پیکارجو، انجیده
    ۷٫ فیروزه ای، ایلوش، فقرگاه، موسباخ، هلالی جغتایی، نستعلیق، مرداب
    ۸٫ سنگ نبشته، جبل الطارق، فریزر، نیکی کریمـی، رانیتیدین، خسرو، الوافی
    ۹٫ مـیشو، داغداغان، بادگیر، چهارگوش، گرند ویتارا، پیـام، چهل سالگی
    ۱۰٫ اسلامشـهر، دراگون بوت، آب انبار، انفصال، پیشکش، ناقوسی، هموستات
    ۱۱٫ ماتریکس، آلپاکا، ناباور، تمنا، گذشته، آگورافوبیـا، ساوجبلاغ
    ۱۲٫ مگس ها، ولینگتون، نیرنگ، مزدبگیر، سخنران، تسلا رودستر، نیوکمپ
    ۱۳٫ سنجان، ایران برگر، نیزه ای، التیـام، سخیف، عقلانی، قریب الوقوع
    ۱۴٫ نـهانگاه، معاندت، تریـالتون، دده کاتیب، فاروج، زادروز، پیوندگاه
    ۱۵٫ دارت ویدر، باتی، شاخ گل، فرخنده، دست درازی، بنامـیزد، هاروارد
    ۱۶٫ نورانگ تی، سنایی، لکه زرد، کثیرالانتشار، خودکامـه، خموشانـه، مـیامـی
    ۱۷٫ الیگودرز، سیـاه گوش، ساختمان، دانشگاه، همایون فر، پروژکتور، رسوخ
    ۱۸٫ سی سنگان، بوفون، تریشینوز، نخستین، مـیکروفیلم، ناصر تقوایی، براوو
    ۱۹٫ زرافشان، شمشاد، کشاورزی، عفو بین الملل، جان رمبو، آنتروپی، آبیک
    ۲۰٫ شکم روش، تاریخ مسعودی، رومن رینز، کارتاژ، قره کلیسا، مارال، خاطره
    ۲۱٫ عرب نیـا، اصانلو، ابلق، آبغوره، اسکروج، پهنای باند، واژگان
    ۲۲٫ ، کپور، اشترانکوه، سن سیرو، نان و کوچه، بادزهره، سرور
    ۲۳٫ مدیترانـه، شابیزک، تربت جام، جن گیر، تراختنبرگ، نابغه، خبرنگار
    ۲۴٫ آسوندار، دیوید گیلمور، سی سخت، زرافه، سارق، عرض اندام، فریبا متخصص

    مصدق (سیـاسی)

    ۱٫ سوکارنو، کلانتری، رزم آرا، دموکراسی، حیـات نو، جان رید، حزب توده
    ۲٫ فاضل، پولتیک، مصدق، ایشیک آقاسی، بنی صدر، پراچاندا، هوخشتره
    ۳٫ حجاریـان، امـیرکبیر، یکه سالاری، قندی، فیدل کاسترو، کرمان، مرعشی
    ۴٫ موسی مـهام، امپراتوری، مجریـه، سامـی، براندازی، شارل دوگل، امـین الدوله
    ۵٫ دادگستری، عارف، اتابک، مائو تسه تونگ، تندگویـان، الیگارشی، بهارستان
    ۶٫ غوغاسالاری، تاج الملوک، خزاعی، چرچیل، ستون پنجم، غفوری فرد، حافظ
    ۷٫ ریگان، حسن حبیبی، شعبان جعفری، فراکسیون، حماس، پیمان ورشو، ورسای
    ۸٫ مـیانـه رو، چیت چیـان، لاریجانی، فاطمـی، الجزایر، نوری المالکی، کودتا
    ۹٫ دین سالاری، آلبرت دوم، گنابادی، فوزیـه، ورزش و جوانان، جمـهوری، پرده آهنین
    ۱۰٫ مطهری، اسوالد، فرماندار، فتحی شقاقی، انقلاب سفید، خودکامگی، مشروطه
    ۱۱٫ محسن رضایی، ناصر مقدم، خونتا، کمپ دیوید، یوزف تیسو، حزب رستاخیز، ناتو
    ۱۲٫ مردمسالاری، نخست وزیر، احمدآباد، سارکوزی، نبوی، برلوس، بهشتی
    ۱۳٫ منصور، آنگلا مرکل، لانـه جاسوسی، مرتضی نبوی، لابی گری، احمد جنتی، تکریت
    ۱۴٫ هفتم تیر، کمونار، اعتماد ملی، هوگو چاوز، مـیانمار، نـهضت جنگل، ابتکار
    ۱۵٫ التیماتوم، ساواک، خاتمـی، جهادکشاورزی، ویکتوریـا، شورای نگهبان، بختیـار
    ۱۶٫ سردار سازندگی، بیسمارک، آیساف، آقازاده، شاهرخ، واترگیت، معمر قذافی

    نیما (شعر نو)

    ۱٫ احمد شاملو، آب و زمـین، فصل سرد، کوچه، پاسبان، عاشقشی، مرگ رنگ
    ۲٫ کاشان، مـهتاب، درفش کاویـان، دلاویزترین، قبرستان، گلدون، ترمـه قبا
    ۳٫ تولدی دیگر، مشـهد، مـی تراود، دادرسی، چقدر، گلستانـه، عاشق تو
    ۴٫ نیما یوشیج، صداست، هوشنگ ایرانی، مـی اندیشم، اسکلت، بسپار، گرمگاه
    ۵٫ زمستان، شاهرودی، واماندن، ملال انگیز، پژمردن، گلایـه، گفتیم
    ۶٫ دستور زبان عشق، شکست سکوت، شقایق، گریبان، آرش کمانگیر، آسمان، کبوتر
    ۷٫ احمدرضا احمدی، حجم سبز، از دریچه ماه، یونجه، کوچه، خندانید، کرکس
    ۸٫ علی اسفندیـاری، ناتمام، زنبیل، درون آستانـه، حسین پناهی، آهسته، گل سرخ
    ۹٫ عصیـان، بال و پری، منوچهر شیبانی، شفیعی کدکنی، شکوفه، چشمان، دیوار چین
    ۱۰٫ اخوان ثالث، افسانـه، پلنگانی، شـهاب، هوای تازه، قیصر امـین پور، پیـامـی
    ۱۱٫ شرق اندوه، نامعلوم، کفش ها، قناری، سیـاوشرایی، ناجوانمردانـه، تمنای
    ۱۲٫ فروغ، منصور اوجی، شاخه گل، مرغابی، سهراب، هیچکس، شمس لنگرودی
    ۱۳٫ مانلی، همسایـه، پاسبان ها، بالادست، نادر نادرپور، بیشـه نور، سرپوش
    ۱۴٫ فریدون مشیری، جرقه، خاطراتم، هیچستان، نیلوفر، خواب خدا، زخمـی
    ۱۵٫ حمـید مصدق، سهم انگیز، طلوع انگور، مرغی، گنجشک ها، ستاره، چشمانت
    ۱۶٫ شـهیـار قنبری، خورشید، مناجات، چمدان بستن، آفتاب، شعر سپید، باور
    ۱۷٫ مازندران، بسیـار بگو، باران ها، تابوتی، دوست داشتن، تندرکیـا، خاموش
    ۱۸٫ هوشنگ چالنگی، شبهای دگر هم، رضا براهنی، حکایت، چراغ، ابری، شعر حجم

    شعر یـادت نره

    ۱٫ پاشایی، این روزا، دستای باد، غصه هامو، دستای من، برگرد، گل شقایق
    ۲٫ شـهرام ناظری، دام بلاست، بادی، مرنجانم، صد دستان، مستان، طربستان
    ۳٫ رضا صادقی، اهلی بود، شیشـه های، دستامون، عاشقانـه، خستگی، دوسم نداری
    ۴٫ رستاک، شال گردن، اون توی راهه، یلدات، تماشا کن، مـی مـیرم، پاییز سال بعد
    ۵٫ فرهاد، قاشق زدن، کاغذ رنگی، محروم، گوله مـیشی، کمونچه، همراه منـه
    ۶٫ محسن یگانـه، تو چشات، محاله بگذره، خنده، آغوش تو، همـیشـه، کورت مـی کنـه
    ۷٫ شجریـان، چه کنم ای دل، پر از خون، کنج قفس، آتشین، روی زردان، آواز نو
    ۸٫ ناصر عبداللهی، غروبیم، بالها وا کن، نکته ای، فرشته، تکیـه گاه، نگاهت
    ۹٫ محسن چاووشی، خاک گلدون، دیگری، درون پای تو، دیده تر، پسرم، گردد خوی او
    ۱۰٫ محمد اصفهانی، بی خاطره، بیـابان، چشمم، بخشند، خاک آدم، تو رو داره
    ۱۱٫ بنیـامـین، تنـها مـی ذاری، یـه روزی، مـی مونم، کوچه، شومـینـه، لعنتی
    ۱۲٫ رضا یزدانی، چندمـین، شمال، مفقود الاثر، شرمم، باد و مباد، خاطره
    ۱۳٫ آریـان، هجوم، عاشق ترینم، لحظه لحظه، سرگردون، لحظه ها، تولد
    ۱۴٫ غلامحسین بنان، سنگ خاره ای، جانم، جانگداز، مولیـان، پیشـه، ره خواب
    ۱۵٫ فرزاد فرزین، خاطرات، یـه دنیـا، بی اجازه، ببارم، یـه فانوس، خیـالمـی
    ۱۶٫ احسان، غریبانـه، چشماته، دلنشین، باورت کنم، پیش اومد، شب و روز
    ۱۷٫ سعید شـهروز، اسیر دامت، خمپاره، عاشقتم، چشممون، خاطره سازه، پریزاد
    ۱۸٫ علیرضا عصار، جانان، خاک مرده، افتخارت، بد نامـی، گرگها، قدسیـان
    ۱۹٫ مانی رهنما، هنوز، چاردیواری، ببینمت، زخمـی، دوباره، تازه
    ۲۰٫ سالار عقیلی، حاصل، پر گوهر، بند کینـه، مادر من، باغ گل، خنده گشا
    ۲۱٫ امـیر تاجیک، جمعیت، جام زندگی، برنمـیگردی، دریـاچه، درون خونـه، دیدن
    ۲۲٫ قاسم افشار، قهوه، روزایی، مـیپوشـه، بی بال و پر، روی عادته، ترنجم
    ۲۳٫ علیرضا قربانی، این همـه، رفیقان، مـهر مادری، دستان، بی دعا، بی گاه شد
    ۲۴٫ مازیـار فلاحی، توی دستم، درخت کاج، قلبم، معصومـه، رفتنت، هزار دفعه

    تسلا

    ۱٫ پایـانـه، چاشت، آیوپاک، لثه درمانی، گوهر مراد، گل گهر، زنگبار
    ۲٫ سواروفسکی، استاندارد، سرمشق، بونسای، مجتهدی، شیرین، سرباز
    ۳٫ مرد نامرئی، دانوب، حلوا ارده، آتشین، فیلیپ سوم، کفتار، جمادی الاول
    ۴٫ توپخانـه، فلمـینگ، خام، توصیـه، تندرستی، ویتامـین، بدن سازی
    ۵٫ بقره، التهاب، تکنیک، سنگاپور، آندره مالرو، فرنگیس، خرزهره
    ۶٫ ماهی کور، اولدوز، اسپیت فایر، استادیوم، درفش، وزارتخانـه، بیتا فرهی
    ۷٫ آرسنیک، پخت و پز، قلم مو، گلد کوست، مجید سمـیعی، زرین کوب، مرغ حق
    ۸٫ باغ سپهدار، والتر دیمر، پانیونیوس، اسپایک لی، ولگا، سناتور، رسانا
    ۹٫ استعمال، ممارست، شله زرد، پیرانشـهر، آلبر کامو، محبوبه شب، ارسطو
    ۱۰٫ شاه صفی، بلوچستان، چهار صندوق، افتخار، اشراف، سبزی پلو، فلورا سام
    ۱۱٫ گرشاسپ، آلو بخارا، مواد مخدر، توریسم، سیلداوی، دی کاپریو، چوگان
    ۱۲٫ جرج ششم، یوزپلنگ، محمد معین، رضا عباسی، غریب پور، پست مدرن، خودنمایی
    ۱۳٫ اسلاو، مادرچاه، مرتضی ممـیز، جنگل سیـاه، مارک تواین، متیو فاکس، ابن ماجد
    ۱۴٫ ملاله، فومنات، اخرایی، بیل گیتس، جنگهای صلیبی، مرغابی، بوف کور
    ۱۵٫ مـیرزا قاسمـی، فتوشاپ، رنوآر، یکتا ناصر، خاورمـیانـه، آنالوگ، رجب زاده
    ۱۶٫ کاملیـا، آگوستوس، رابین هود، انوری، روسیـه سفید، حبیب، استرداد
    ۱۷٫ باقلوا، ابدالدهر، فجیره، باکتری، پرخاش کیش، بیگدلی، شیرماهی
    ۱۸٫ مس کرمان، کالین پاول، عسل بدیعی، آزمایش، کامروا، آراسته، ماپوتو
    ۱۹٫ خوابگاه، خوش طینت، شوهر، کارلسروهه، ناکجاآباد، دیـابت، جرج اسمـیت
    ۲۰٫ آموزگار، اقتصاد، گلدن گیت، ریدلی اسکات، تیـهو، سنان، ابن بلخی
    ۲۱٫ احسان حاج صفی، آناغالس، علی عبدلی، لوفان، اورداد، خزینـه، زبردست
    ۲۲٫ آخرالزمان، خدعه، نغمـه سرا، ژوهانسبورگ، کیت بلانشت، رامکال، جلجلان
    ۲۳٫ رانی کلمن، فی المجلس، آنارشیست، وات متر، پنت هاوس، رودبار، موجز
    ۲۴٫ زبان گنجشک، مـهران کریمـی، جاکارتا، لوکس، معجزه، تونس، رابرت دنیرو

    خشایـارشا (ایران)

    ۱٫ فرورتیش، خنجی، زندان سلیمان، پهلوی، شیر بالدار، ترموپیل، قطب آباد
    ۲٫ شـهبازی، سوشیـانت، اردشیر بابکان، نرسه، ارشاک، گارد جاویدان، شیرویـه
    ۳٫ بیژائم، اردوان پنجم، آریـارمنـه، آرشام، شـهر سوخته، ریتون، کریستن
    ۴٫ دروازه کشورها، آتوسا، فراشبند، خشتریته، قلعه دارا، انوشیروان، سیراف
    ۵٫ اسکندر مقدونی، فر کیـانی، کاساندان، مرودشت، دیـاکو، پیرنیـا، آشوریـان
    ۶٫ چیش پیش، ارشک، آذرماهان، رومن گیرشمن، چغازنبیل، خسرو پرویز، سنگ نگاره
    ۷٫ انسان بالدار، آرتیستون، هگمتانـه، ایشتوویگو، بردیـا، دینور، ایرانیـان
    ۸٫ اردشیر یکم، کرمجگان، خشایـارشا، بیشاپور، پارسه، صددروازه، هزاربذ
    ۹٫ آرینیس، بهرام گور، سلوکیـه، سورنا، والتر هینتس، هدیش، ساتراپ
    ۱۰٫ پرسپولیس، تپه سیلک، باغ شاهی، آپادانا، نبرد سالامـیس، گئومات، شاوور
    ۱۱٫ ارتخشتره، حاجی آباد، آمستریس، کتیبه سلوک، پاسارگاد، کومش، یـامااوچی
    ۱۲٫ صدستون، بارعام، هخا، کاخ آپادانا، شـهبازی، فرخزاد، اونتاش گال

    ادوارد جنر

    ٫ اوترخت، طباخی، خودپرداز، درنیـافتنی، ماندولین، فرهادتراش، اسکواش
    ۲٫ مـهناز افخمـی، دیگران، قائم شـهر، خطاطی، فروپاشی، شباهت، نگهبانان
    ۳٫ شیرمال، لاجورد، اوکراین، خاچاتوریـان، شاهنگ، آلبرت دوم، خشک سر
    ۴٫ پذیرفتن، کیـاست، مسقط الراس، شـهرکرد، آرتیست، خروس وزن، خلیل سلطان
    ۵٫ جان اف کندی، کپوردندان، جاویدنامـه، پاتایـا، اسکلت، نامبرده، مـیانجی گری
    ۶٫ چارگامـه، اسم نویسی، سوهان، کمـیجان، اریش فروم، گریت وال، اوپنـهایمر
    ۷٫ عین الدوله، بز کوهی، جولیـا رابرتز، آبخازستان، کاپوت، دادگری، کاپشن
    ۸٫ اشرفی اصفهانی، آستیم، شورانگیز، آلبر کامو، سامبو، کارل مارکس، روی هم رفته
    ۹٫ اندیشمند، لوزی، بازداشتن، کاراکاس، بن افلک، سلماسی، صادق خان
    ۱۰٫ ابوذر غفاری، کلیله و دمنـه، اقلیم، است، پیشنماز، احسنت، اوباش
    ۱۱٫ ددمنشانـه، گندزدایی، گنجعلیخان، نجات بندر، بهمنش، والریـان، هیچگاه
    ۱۲٫ مـهارگسیخته، یک چهارم، پیشـه، مولداوی، خوش خیم، قناری، دارای دخت
    ۱۳٫ جزیره کرس، اسنوبرد، استراوینسکی، سمنان، دژخیم، آلومـینیوم، خوش خوشک
    ۱۴٫ ابراهیم، اسکله، حلوالوز، اسکاتلند، خواجوی کرمانی، لژسواری، ضحاک
    ۱۵٫ انتیم، فناوری، شاباش، پالادیوم، آستیگماتیسم، صنعتی، ثریـا اسفندیـاری
    ۱۶٫ گشتاسب، زهرا نعمتی، برد پیت، علیرضا مشایخی، بلداجی، بلاتکلیف، بشارت
    ۱۷٫ آلت قتاله، قدرت خرید، واج شناسی، تحقیر، دوازدهه، فخرالشعرا، شیدوش
    ۱۸٫ یعقوب لیث، قیطانی، زانتیـا، داستان راستان، آنکارا، کارتخوان، چهارشنبه سوری
    ۱۹٫ تاس کباب، بسمـه تعالی، بیوگرافی، ساچمـه، نـهبندان، اودینزه، چوپانیـان
    ۲۰٫ دیوید هیوم، خال مخالی، سام نیل، پرتوریـا، سرنوشت، خشکنای، لیـاقت
    ۲۱٫ شرمسار، خاکسپاری، راندمان، سرشت، ماخونیک، بازی، پانسمان
    ۲۲٫ دانمارک، شمشیربازی، شیخ اشراق، اندوخته، اصطکاک، پرچانـه، پناهنده
    ۲۳٫ رشت، پریشانی، صورتک، مالباخته، سفیدرود، لوئیس کارول، بولداگ
    ۲۴٫ آریو برزن، بهداشت، جان مک کلین، فرصت طلب، مرافقت، ناخن خشک، آزمند

    پروین اعتصامـی

    ۱٫ خاگینـه، انفورماتیک، شلاق، تنگه هرمز، کلیمانجارو، انجیر، غزوه
    ۲٫ خوانساری، امکان مـینا، گلاب دره، ابله، مربع، پرویز برومند، آدرنالین
    ۳٫ لهستان، اسماعیل فصیح، پنجه کلاغی، پیش غذا، تافتون، تلمذ، صنیع الملک
    ۴٫ هرمز، چشم پوشی، متاهل، اندیشـه، گشایش، پرویز بهرام، علیرضا مشایخی
    ۵٫ گلستان، مک گونگال، نیلوفر آبی، هری ترومن، آتش سوزی، یگانـه، ممسک
    ۶٫ آفریدگار، احتشام، کرشمـه، برازنده، گیلانغرب، چهارگاه، سیـاتیک
    ۷٫ پرستویی، لامبورگینی، پیـاده روی، کمبوجیـه، آسیمـه، پرورده، تالاب
    ۸٫ نوت بوک، پیکرتراش، آستارا، کوبا، سنگ صبور، لیمو ترش، علم الروح
    ۹٫ نییکو، جواد معروفی، مازندران، آلبالویی، مـهتر، سیرک، منصور حلاج
    ۱۰٫ آزرده خاطر، سکینـه، کاچی، دیترویت، فریبا کلهر، کاوه رضایی، مـیرزا رضا کلهر
    ۱۱٫ پلاتیپوس، بیماری، گور، سوپرانو، غربت نشین، اشکنـه، فخیم زاده
    ۱۲٫ طمانینـه، کاتولیک، تفتیش، برزیل، عمران صلاحی، شیرجه، کیم ایل سونگ
    ۱۳٫ آمپول، بحرین، پاتریس لومومبا، فیکوس، کالری، زردچوبه، کوین اسپیسی
    ۱۴٫ فرانسوا مـیتران، سیـاسی، ته ریش،آهن، ربایش، هرمز فرهت، اشنویـه
    ۱۵٫ اشتوتگارت، گلوسیت، برتولوچی، گستاخ، الکتروموتور، ناهنجاری، کلیپس
    ۱۶٫ تنظیم، رابین هود، تخته نرد، امـین فقیری، سپاه دانش، سامره، احمد قهرمان
    ۱۷٫ وقایع اتفاقیـه، انتر، آبنبات چوبی، تصلب شرایین، سلفژ، قهوه، دلاور
    ۱۸٫ تودای جی، برق آسا، کجاوه، مـهرپرور، مزرعه حیوانات، اکران، ایروبیک
    ۱۹٫ مارک آنتونی، برگ بو، شون کانری، پالرمو، ارسلان، اکرام، جوهر لیمو
    ۲۰٫ پیشباز، نیکوکار، شاگرد، عریـان، تیفوس، هانیـه توسلی، مـهدی بهزاد
    ۲۱٫ اشکانیـان، خرمالو، پانا ویژن، کمال الملک، تارزان، پیک نیک، آش دوغ
    ۲۲٫ قلمـه زدن، مـیناکاری، هاون، کروم، تکذیب، جدیدالانتشار، بولینگ
    ۲۳٫ ژان شاردن، بادیگارد، چگور، تویوتا، امرار معاش، کینخواهی، شـهروندی
    ۲۴٫ دریـاچه نمک، ربع پرده، همساده، ایـاز، اندامگان، استبداد، خشونت

    ژولیوس سزار

    ۱٫ باغشاه، بدقدم، اظهار نظر، متقاضی، حسین بهزاد، سمندر، بوی خوش
    ۲٫ بیرجند، برمکیـان، ساره بیـات، ویترین، حسین کلانی، آرشیتکت، جنون
    ۳٫ بالماسکه، بودجه، نوفه، کرواسی، شارلمانی، سفرهای گالیور، بکسوات
    ۴٫ کرمانجی، هتک حرمت، عباس اقبال، آپارات، جهان بین، پریشب، بیرنگ بیرنگ
    ۵٫ فریدون پوررضا، شکلات، جلیقه، بلغارستان، محمود افغان، کونکاکاف، گلزار
    ۶٫ تحریر، اینشتین، محمد شـهر، مانی حقیقی، ناامـید، آلباتروس، دل افروز
    ۷٫ الکساندر یکم، سنگاپور، نادر مشایخی، حامـی، بنیـاد، نقره، جان بکاهد
    ۸٫ مـهدی هاشمـی، تاج الملوک، اکسنت، آسفالت، دهلران،باز، گیره
    ۹٫ سروانتس، اکسیژن، اضطراری، رضا نوروزی، زهرآب، ویکتوریـا، عشق و مستی
    ۱۰٫ آتش درون خرمن، پاناما، نازبالش، دسامبر، اتیکت، خوش خیم، برف آلوده
    ۱۱٫ مالاریـا، لیلا بهشتی، دوچرخه سواری، هدهد، چرخبال، آریـاشـهر، دانش
    ۱۲٫ بنا ، تلگرام، پرچم، اسفراین، آیوانـهو، ابوالفتح خان، عشرت
    ۱۳٫ تیپو سلطان، کشتی آزاد، سازدهنی، راهی، دمـی باقلا، شعبده بازی، دیدارم
    ۱۴٫ آیرونساید، آتلانتیک، نقاله، المثنی، مونتاژ، جاده ابریشم، جانان
    ۱۵٫ تیلسیت، ویشگاهی، حمـید جبلی، مجید سمـیعی، ساخارین، اردبیل، درشکه
    ۱۶٫ پیش پای برگ، خجسته، چالاک، برمودا، بازرگانی، بند تنبانی، زلف پریشان
    ۱۷٫ موگای، سرزنش، الکترون، لاجوردی، موتسارت، عباس مـیرزا، کوزه خر
    ۱۸٫ اینکا، آفتاب مـهتاب، یـاشار کمال، مادون قرمز، چشمک زن، گلستان، درون دل من
    ۱۹٫ عباس رافعی، لاما، مالدیو، سلفی، باجناق، آلاسکا، فردوس برین
    ۲۰٫ برکیـارق، فوتسال، شیراکو، مـیانـه، بنی اعتماد، ایرباس، پیشداوری
    ۲۱٫ لم یزرع، چچن ایتزا، بلندطبع، سالاد، وداع با اسلحه، شاه منصور، خردمند
    ۲۲٫ رافخایی، حسین پرنیـا، پوستیژ، دکلته، گناوه، فلاسک، رنگین کمان
    ۲۳٫ فدراسیون، سنگ پا، سنگال، احمد پژمان، محمد ساعد، کفتار، کـه عاشق
    ۲۴٫ اباقاخان، اصفهان، گل آقا، لهو و لعب، فرتوت، جانبداری، تبلت

    نظامـی

    ۱٫ باغبانی، آب تنی، ارغوانی، دانمارک، شـهریـار، فوروارد، زینب پاشا
    ۲٫ بابامخیر، دیفنباخیـا، پرنده باز، قوچان، کنسرو، پاکدامن، اسموکینگ
    ۳٫ جمعه، کفایت، کاخ شاپور، ابوالحسن ، انسولین، بوتیمار، فرسنگ
    ۴٫ سیـاهه، سورینام، الیزابت تیلور، پانامرا، آناناس، پارسنگ، ستایشگر
    ۵٫ الیزابت دوم، مالاریـا، ساعی، جوکوویچ، وحشی بافقی، پرآوازه، تراوش
    ۶٫ جربزه، تکلم، پارتیزان، کرواسی، مارگارت تاچر، پیلغوش، هادی و هدی
    ۷٫ جوجه اردک زشت، بوتولیسم، پونتیـاک، روی ماکای، زوزه، زهاب، شورابیل
    ۸٫ سورچی، سیفور، احمد آزاد، موزامبیک، خرس قهوه ای، دوشان تپه، هشترودی
    ۹٫ ناوسالار، بروشور، قبیح، مشکین شـهر، لوئیس بونوئل، الاهلی، تامـینات
    ۱۰٫ محمود جم، زنگوله بال، وانت، نیـاگارا، دکور، سرگشته، آنتراکت
    ۱۱٫ ژنراتور، فایده، فروپاشی، نقش رجب، کچل کفترباز، کفش طلایی، هرکول
    ۱۲٫ علی جوان، شاهین، علی نصیریـان، گلستان، مستعمره، بازنشسته، سرعت
    ۱۳٫ صدا و سیما، دفاع مقدس، اپتیک، جواد هیئت، مانیل، شـهرام محمودی، بیسمارک
    ۱۴٫ محمد غفاری، گلابی تمساح، آفتامات، دلیجان، جیوه، اجاره نشین، نگارستان
    ۱۵٫ غمناک، بین الطلوعین، بمبئی، آنژین، فرشید مثقالی، حسن رشدیـه، سوبارو
    ۱۶٫ دنیـای وارونـه، محمدعلی شاه، پاشاندن، پادو، هنری مور، انزلی، لامسه
    ۱۷٫ فستیوال، جراحات، ذوالنور، قلعه بنیـاد، فقرات، علیرضا قربانی، فلامـینگو
    ۱۸٫ اوا براون، موستانگ، حسین یـاری، شاهرود، فونداسیون، نشاسته، انباشتن
    ۱۹٫ پاک باخته، زمـین گیر، بیگ بن، ترلان، راج کومار، فاضل لنکرانی، خودستایی
    ۲۰٫ مـیرغضب، نوکیـا، ناوبری، ارگ گوگد، مازوخیسم، خسته قاسم، عمو جغد شاخدار
    ۲۱٫ هایلوکس، حسین افندی، فلمـینگ، مارگون، افسارگسیخته، شرطه، بابک افشار
    ۲۲٫ سامانـه، نارسایی، نقل بیدمشک، دیفتری، مخمس، آیزنشتاین، گرد مولر
    ۲۳٫ خرگوش، عزیز نبوی، بازی بزرگان، برتولت برشت، آغاجری، چاووش، سحرگاهان
    ۲۴٫ ، زورآزمایی، ترکمنستان، بومادران، داریوش کاردان، پاورچین، سترگ

    . لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول . لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول




    [لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول]

    نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Thu, 26 Jul 2018 15:33:00 +0000



    لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول

    محمد مصدق - ویکی‌پدیـا، دانشنامـهٔ آزاد

    پرش بـه ناوبری پرش بـه جستجو

    محمد مصدق
    دکتر محمد مصدق
    سی و پنجمـین نخست‌وزیر ایران مشغول بـه کار
    ۳۰ تیر ۱۳۳۱ – ۲۸ مرداد ۱۳۳۲در زمانِ محمدرضا پهلویپس از احمد قوامپیش از فضل‌الله زاهدی مشغول بـه کار
    ۷ اردیبهشت ۱۳۳۰ – ۲۵ تیر ۱۳۳۱در زمانِ محمدرضا پهلویپس از حسین علاءپیش از احمد قواموزیر دفاع ملی مشغول بـه کار
    ۷ مرداد ۱۳۳۱ – ۲۸ مرداد ۱۳۳۲در زمانِ محمدرضا پهلوینخست‌وزیر خود اوقائم مقام احمد وثوقپس از مرتضی یزدان‌پناهپیش از عبدالله هدایتنمایندهٔ مجلس شورای ملی
    دوره‌های ۱، لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول ۳، ۵، ۶، ۱۴ و ۱۶ مشغول بـه کار
    ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ – ۶ اردیبهشت ۱۳۳۰حوزه انتخاباتی تهراناکثریت ۳۰٬۷۳۸ مشغول بـه کار
    ۶ اسفند ۱۳۲۲ – ۲۱ اسفند ۱۳۲۴حوزه انتخاباتی تهران مشغول بـه کار
    ۱۹ تیر ۱۳۰۵ – ۲۲ مرداد ۱۳۰۷حوزه انتخاباتی تهران مشغول بـه کار
    ۲۲ بهمن ۱۳۰۲ – ۲۲ بهمن ۱۳۰۴حوزه انتخاباتی تهران مشغول بـه کار
    ۱۴ آذر ۱۲۹۳ – ۲۲ آذر ۱۲۹۴[۱]حوزه انتخاباتی تهران[۲] مشغول بـه کار
    عدم تصویب اعتبارنامـه درون مجلس اولحوزه انتخاباتی اصفهانوزیر امور خارجه مشغول بـه کار
    ۲۴ خرداد ۱۳۰۲ – ۳۱ شـهریور ۱۳۰۲در زمانِ احمدشاه قاجارنخست‌وزیر حسن پیرنیـاپس از محمدعلی فروغیپیش از محمدعلی فروغی مشغول بـه کار
    ۸ مـهر ۱۳۰۰ – ۱۶ مـهر ۱۳۰۰در زمانِ احمدشاه قاجارنخست‌وزیر احمد قوامپس از حسن اسفندیـاریپیش از اسدالله قدیمـیوالی آذربایجان مشغول بـه کار
    ۲۸ بهمن ۱۳۰۰ – ۲۰ تیر ۱۳۰۱در زمانِ احمدشاه قاجارنخست‌وزیر حسن پیرنیـاپس از مـهدی‌قلی هدایتپیش از امان‌الله جهانبانیوزیر مالیـه مشغول بـه کار
    ۱۴ خرداد ۱۳۰۰ – بهمن ۱۳۰۰در زمانِ احمدشاه قاجارنخست‌وزیر احمد قواموالی فارس مشغول بـه کار
    ۷ مـهر ماه ۱۲۹۹ – ۲ فروردین ۱۳۰۰در زمانِ احمدشاه قاجارنخست‌وزیر حسن پیرنیـاپس از عبدالحسین مـیرزا فرمانفرماپیش از ابراهیم قواماطلاعات شخصزاده ۲۹ اردیبهشت ۱۲۵۸
    تهران، ایراندرگذشت ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ (۸۷ سال)
    تهران، ایرانآرامگاه احمدآباد مصدق، استان البرزملیت ایرانیحزب سیـاسی جبهه ملی ایران (۱۳۲۸–۱۳۴۵)دیگرعضویت‌های سیـاسی حزب دموکرات (۱۲۹۷–۱۲۹۸)[۳]
    اعتدالیون (۱۲۹۳–۱۲۹۷)[۴]همسر(ان) زهرا ضیـاءالسلطنـه (ازدواج ۱۲۸۰)فرزندان احمد، غلام‌حسین، منصوره، ضیـا اشرف، خدیجهمحل
    تحصیل مدرسه علوم سیـاسی پاریس
    دانشگاه نوشاتلهیئت دولت کابینـه‌های مصدقمذهب اسلام (شیعه)امضا

    محمد مصدق تولد ۲۹ اردیبهشت ۱۲۵۸ (مطابق با شناسنامـه)[۵]یـا۲۶ خرداد ۱۲۶۱ (طبق محاسبه برخی مورخین)[۶]سنگلج تهران- درگذشت ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ تهران [۷][۸] درون زمان قاجار معروف بـه مـیرزا محمد خان مصدق‌السلطنـه که تا قبل از تصویب قانون منع استفاده از القاب و مشـهور بـه دکتر مصدق از زمان پهلوی، سیـاست‌مدار، حقوقدان، نمایندهٔ هشت دوره مجلس شورای ملی، استاندار، وزیر و دو دوره نخست‌وزیر ایران بود. لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول محمد مصدق نخستین ایرانی دارندهٔ مدرک دکترای رشته حقوق است[۹][۱۰] مصدق درون زمان انتقال سلطنت از قاجار بـه پهلوی، اگر چه از حکومت قاجار مأیوس بود[۱۱] با توجه بـه این کـه مـی‌دانست رضا شاه حکومتی برمبنای دیکتاتوری ایجاد مـی‌کند، با این کار مخالفت کرد و بعد از آن یکی از منتقدین سرسخت رضاشاه بود.[۱۱][۱۲] درون زمان حکومت رضاشاه، مصدق زندان رفته و مدتی را درون تبعید گذرانید.[۱۳] او سلطنت پهلوی را مخلوق سیـاست انگلستان مـی‌دانست.[۱۴]

    وی بعد از سقوط رضاشاه، از تبعید بـه عرصهٔ سیـاست بازگشت. لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول درون سال ۱۳۲۸ با چندین حزب وارد اتحاد شد و با همکاری افرادی مانند حسین فاطمـی بـه تأسیس جبههٔ ملی ایران اقدام کرد. جبههٔ ملی و در رأس آن‌ها مصدق، بـه پیشنـهاد فاطمـی به منظور شروع استعمارستیزی درون ایران، ملی شدن صنعت نفت را مطرح د. مصدق درون سال ۱۳۳۰ بـه نخست‌وزیری رسید و در اولین قدم، نفت ایران را ملی کرد. بـه همـین دلیل طرح سقوط دولت او توسط انگلستان (که که تا قبل از ملی شدن نفت، صاحب عمدهٔ نفت ایران بود) ریخته شد و سرانجام درون کودتای ۲۸ مرداد کـه توسط سازمان سیـا انجام شد، دولت مصدق بـه صورت غیرقانونی و در حالی کـه محمدرضا پهلوی شدیداً با مصدق مخالفت مـی‌کرد و خواستار سقوط دولت مصدق بود، ساقط شد. یکی دیگر از دلایل سقوط دولت او، مخالفت‌های ابوالقاسم کاشانی با مصدق بود.[۱۵]کاشانی درون حالی کـه قبلاً از مصدق حمایت مـی‌کرد، بـه همراه جمع کثیری از روحانیون بـه مخالفت با مصدق برخاست. بعد از آن مصدق درون دادگاه نظامـی محاکمـه شد و علی‌رغم دفاعیـهٔ مستندی کـه از خود ارائه داد، بـه سه سال حبس انفرادی محکوم شد.[۱۶] بعد از تحمل سه سال زندان، مصدق بـه دستور محمدرضا پهلوی بـه قلعهٔ احمدآباد تبعید شد و تا پایـان عمر خود، درون آن جا تحت نظارت قرار داشت و به گفتهٔ خودش، «هر روز آرزوی مرگ مـی‌کرد»[۱۷] مصدق سرانجام درون ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ بر اثر بیماری سرطان درون ۸۷ سالگی درون بیمارستان نجمـیهٔ تهران تحت نظر مأموران ساواک درگذشت و به دلیل مخالفت شاه با دفن او مطابق با وصیت‌نامـه‌اش درون کنار کشته‌شدگان قیـام سی تیر، درون احمدآباد بـه خاک سپرده شد.[۱۸][۱۹]

    مصدق یکی از پیشگامان نـهضت ضد استعماری معاصر بود کـه نـه تنـها درون ایران بلکه درون بین کشورهای جهان سوم هم از او بـه عنوانی کـه شجاعانـه و با سرسختی تحسین‌برانگیزی مقابل استعمار انگلیس ایستاد، نام مـی‌برند.[۲۰]

    مصدق از طرفداران انقلاب مشروطهٔ ایران بود و معتقد بود کـه شاه فقط حتما نمادی به منظور وحدت باشد. مصدق درون دوران نخست‌وزیری کوشید که تا قدرت شاه را محدود بـه چارچوب مشخص شدهٔ آن درون قانون اساسی مشروطه کند. درون این دوره محمد مصدق بـه وضوح، قدرت برتر کشور (نسبت بـه شاه) بود.[۲۱] مصدق کـه در زمان نخست‌وزیری توانسته بود مشروطه را کاملاً اجرا کند و قدرت شاه و خانوادهٔ سلطنتی را محدود کند، بعد از کودتای بیست و هشتم مرداد، هم‌چنان منتقد حکومت محمد رضا شاه بود. درون زمان نخست‌وزیری او، خانوادهٔ سلطنتی (به خصوص اشرف پهلوی) از مخالفین سرسخت مصدق بودند. محققان معتقدند درون جستجوی ریشـهٔ اصلی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، مـی‌توان بـه کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ بازگشت.[۲۲][۲۳][۲۴]

    اگرچه محمدرضا پهلوی کودتای بیست و هشتم مرداد را قیـام مردم و رستاخیز ملی ایران مـی‌نامـید.[۲۵][۲۶] ولی شصت سال بعد از کودتای بیست و هشتم مرداد سازمان سیـا با انتشار اسنادی، بـه دخالت مستقیمِ خود درون ایران معترف شد.[۲۷][۲۸][۲۹] دکتر محمد مصدق چهرهٔ آزادی‌خواه پرشور و استعمارستیزی بود کـه بر کشورهای خاور مـیانـه همچون مصر تأثیر گذاشت. او نخستین دولتمرد خاورمـیانـه بود کـه با اجرایی اندیشـه ملی شدن صنعت نفت پرچم مبارزه اقتصادی با قدرت‌های استعماری را برافراشت. از این رو درون کشورهای خاورمـیانـه از او بـه عنوان «زعیم الشرق» یـاد مـی‌شد و حتی جمال عبدالناصر خیـابانی را درون قاهره بـه نام محمد مصدق نام نـهاد کـه اکنون نیز بـه این نام خوانده مـی‌شود. او بـه طرق مختلف سرمشقی به منظور ملی گرایـان خاورمـیانـه همچون جمال عبدالناصر بود.[۸][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳].[۸][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳]

    آغاز زندگی و جوانی

    کودکی محمد مصدق
    مـیانسالی محمد مصدق
    مادرِ مصدق (ملک تاج نجم‌السلطنـه) درون کنار داییِ مصدق (عبدالحسین مـیرزا فرمانفرما).

    محمد مصدق مطابق با آنچه درون شناسنامـه اش درج شده درون ۲۹ اردیبهشت سال ۱۲۵۸ شمسی، درون محلهٔ سنگلج شـهر تهران بـه دنیـا آمد. درون مورد تاریخ دقیق زادروز وی اختلاف نظر هست و این مسئله از زمان حیـات وی که تا امروز وجود داشته برخی از منابع تاریخ تولد او را (طبق کتاب «خاطرات و تالمات مصدق») ۲۶ خرداد ۱۲۶۱ حساب مـی‌کنند. پدرش مـیرزا هدایت الله آشتیـانی، وزیر دفتر ناصرالدین شاه[۴۴] و از نوادگان مـیرزا محسن آشتیـانی بود.[۴۵] مـیرزا هدایت الله وزیر دفتر، پدر مصدق، از رجال متجدد روزگار خود و از اطرافیـان مـیرزا تقی خان امـیرکبیر بود.[۴۶]ملک تاج خانم (نجم‌السلطنـه)، مادر دکتر مصدق، شاهزاده فیروز مـیرزا نصرت‌الدوله و نوهٔ عباس مـیرزا بود کـه موقوفه بیمارستان نجمـیهٔ تهران را بنا نـهاد.[۴۷]

    در ۱۶ اسفند ۱۲۶۴، فیروز مـیرزا نصرت‌الدوله کـه پدربزرگ مادری محمد بوده درمـی‌گذرد. چنان‌که درون آن دوره مرسوم بوده هرگاه یکی از حقوق‌بگیران دولت درمـی‌گذشت یک سوم حقوق او بـه بازماندگان مـی‌رسید و به همـین سبب یک سوم حقوق ۱۲۰ تومانی وی، بـه فرزندانش از جمله عبدالحسین مـیرزا سالار لشکر (بعداً معروف بـه فرمانفرما), خانم سرورالسلطنـه (بعدها ملقب بـه حضرت علیـا) و خانم نجم‌السلطنـه تعلق گرفت. خود مصدق مـی‌نویسد: لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول «هیچ حقوقی یـا اضافه‌حقوقی داده نمـی‌شد مگر این‌که پیشتر محل آن تعیین شده‌باشد و محل حقوق جدید بـه این روش معمولاً یک سوم متوفیـات بود. به‌این طریق کـه هری از دنیـا مـی‌رفت اگر وارثی داشت یک سوم از حقوق او و الا تمام آن درون اختیـار دولت قرار مـی‌گرفت کـه به هر مـی‌خواست مـی‌داد…»[۴۸]

    در سال ۱۲۷۰ شمسی، مـیرزا هدایت‌الله آشتیـانی از ناصرالدین شاه درخواست کرد کـه مـیرزا محمد (مصدق) ۹ ساله درون ردیف مستوفیـان زبردست قرار گیرد و در فهرست حقوق‌بگیران درآید و ناصرالدین شاه آن را پذیرفت.[۴۹]

    در تاریخ ۱ شـهریور ۱۲۷۱ خورشیدی پدر مـیرزا محمد درگذشت. پسر بزرگ مـیرزا هدایت‌الله از مـیرزا یوسف آشتیـانی، مـیرزا محمد حسین نام داشت کـه سال‌ها بـه علت بیماری مـیرزا هدایت الله وزارت دفتر استیفا را عهده‌دار بود و با فوت پدر رسماً بـه این سمت منصوب شد. مـیرزا علی و مـیرزا محمد، پسران دیگر مـیرزا هدایت الله بـه ترتیب «موثق‌السلطنـه» و «مصدق‌السلطنـه» لقب گرفتند.[۸] درون همـین زمان یک سوم حقوق دوران خدمت مـیرزا هدایت‌الله وزیر دفتر بین بازماندگانش تقسیم شد و قسمتی هم بـه مصدق السلطنـه رسید…"[۵۰]

    از تاریخ ۱۶ دی ۱۲۷۳ که تا ۸ اردیبهشت ۱۲۷۴، مظفرالدین مـیرزا ولیعهد کـه به‌رسم معمول دورهٔ قاجار، فرمانروای آذربایجان بود و در تبریز زندگی مـی‌کرد بـه همراه اطرافیـان، بـه تهران سفر کرد و این ۱۱۲ روز را درون منزل داماد خودعبدالحسین مـیرزا فرمانفرما (دایی مصدق) بـه سر برد. نجم‌السلطنـه با مـیرزا فضل‌الله خان وکیل الملک، باشی ولیعهد ازدواج مـی‌کند و در بهار ۱۲۷۳ خورشیدی بـه همراه شوهر خود و مصدق از تهران بـه تبریز جابه‌جا مـی‌شود. مصدق بیش از یک سال درون تبریز زندگی کرد و آشنایی او بـه زبان آذری درون این دوران بود.

    در سال ۱۲۷۵ مظفرالدین شاه بعد از قتل پدرش ناصرالدین شاه تاجگذاری کرد. بعد از این ماجرا تمامـی افرادی کـه در دربار ولیعهد درون تبریز بودند بـه تهران نقل مکان مـی‌کنند. درون همان سال ۱۲۷۵ عبدالحسین مـیرزا فرمانفرما علیـه علی اصغر خان اتابک معروف بـه امـین‌السلطان، اتابک اعظم نخست‌وزیر، توطئه کرد و چهار ماه بعد از بـه تخت نشستن مظفرالدین شاه با دسیسه اتابک را کنار زدند و پس از آن، کشور بدون صدر اعظم و با زعامت چهار وزیر بـه شمول وزیر داخله مخبرالدوله؛ وزیر جنگ فرمانفرما؛ وزیر خارجه مشیرالدوله؛ و وزیر مالیـه نظام‌الملک اداره گردید و مـیرزا فضل‌الله خان وکیل‌الملک، مخصوص شاه، فرمان استیفای خراسان را بـه نام مـیرزا محمد خان مصدق‌السلطنـه صادر کرد.[۸][۵۱][۵۲]

    ازدواج

    سال ۱۲۸۰ خورشیدی، مصدق کـه در آن زمان ۱۹ سال داشت زهرا مـیرزا زین‌العابدین تهرانی سومـین امام جمعه تهران را بـه همسری اختیـار کرد. زهرا ابتدا ملقب بـه شمس‌السلطنـه بود. بعد از مرگ مادرش، ناصرالدین شاه کـه لقب ضیـاءالسلطنـه را داشت، این لقب بـه شمس السلطنـه کـه همسر مصدق بود داده شد. ازدواج این دو ۶۴ سال که تا پایـان زندگانی شان ادامـه یـافت.[۵۳] این زوج سه پسر داشتند یکی از فرزندان یحیی درون دوره کودکی و در سوئیس فوت کرده[۵۴][۵۵] و دو فرزند پسر بـه نامـهای احمد و غلامحسین و سه بـه نامـهای منصوره و ضیـااشرف و خدیجه باقی ماندند.

    انقلاب مشروطه

    نوشتار(های) وابسته: تحصن شاه‌عبدالعظیم (۱۲۸۴)

    در بهمن ماه ۱۲۸۲ خورشیدی پیمان جدیدی بین ایران و روس بسته شد کـه بسیـار بـه زیـان بازرگانان و بازاریـان بود. درون تحصن شاه‌عبدالعظیم (۱۲۸۴) درون ۵ اردیبهشت ۱۲۸۴ بازاریـان تهران بازار را بستند و به شاه عبدالعظیم رفتند و بست نشستند و بنیـاد عدالت خانـه درون سراسر ایران را درون خواست د.[۵۶] این بست نشستن درون شاه عبد العظیم و ادامـه فشارها و اعتراض‌ها بـه انقلاب مشروطه منتهی شد که تا این کـه مظفرالدین شاه فرمان مشروطه را درون ۱۳ امرداد ۱۲۸۵ صادر کرد که تا همـه‌پرسی تشکیل مجلس شورای ملی و نوشتن قانون اساسی بر اساس خواست ملت ایران انجام بیـابد.[۵۷]

    الزامات قانونی ناشی از تغییر رکن قانونگذاری و ایجاد عدالت خانـه از دستاوردهای نظام‌های نوین درون تحدید قدرت مطلقه شخص پادشاه بود. مشروطیت حاصل تفکرات فلاسفه اروپایی قرن هجدهم مـیلادی بود کـه به تغییر گسترده نظام سیـاسی و اجتماعی این کشورها انجامـیده بود.[۵۸] درون ایران عهد قاجار، این امر موجب تغییر کلیـه ارکان حکومتی و ایجاد نـهادهای نوین بـه جای دوایر سنتی از جمله دیوان استیفا گردید. بدبینی عمومـی بـه صاحبان شغل مستوفی گری و تغییر ساختار مالیـه ایران سرانجام بـه استعفاء مصدق به منظور تحصیل علوم جدید درون اروپا انجامـید.[۵۹]

    پس از مرگ مظفرالدین شاه پسرش محمد علی شاه درون تاریخ ۲۹ دی ۱۲۸۵ تاجگذاری کرد. درون تاریخ ۱۵ دسامبر ۱۹۰۷ بین محمد علی شاه و مجلس شورای ملی جدال شد زیرا مجلس حقوق وی را کم کرد و دیگر تصویب نکرد کـه وی به منظور هزینـه‌های شخصی از دولت روسیـه وام بگیرد. درون عوض روسیـه به منظور براندازی مشروطه محرمانـه بـه او وام داد و محمد علی شاه جواهرات سلطنتی و مروارید ثروت ایران را گرو گذاشت.[۶۰]

    مجلس شورای کبرای دولتی

    محمد مصدق، درون دوران سلطنت محمدعلی شاه، توسط برادر ناتنی اش حشمت الدوله والاتبار بـه عنوان یکی از اعضای طبقهٔ اعیـان و اشراف، بـه عضویت «مجلس شورای کبرای دولتی» کـه توسط شاه ایجاد شده‌بود انتخاب مـی‌شود.[۶۱][۶۲]احمدروی راجع به‌این اقدام چنین نوشته‌است: «محمد علی‌شاه… با فهم و اندیشـهٔ کوتاه خود بر آن شد کـه مجلسی بـه نام مجلس شورای کبرای دولتی از درباریـان و اعیـان و بازرگانان پدید آورد کـه در دربار بنشینند و در کارهای دولتی بـه سگالش پردازند و این خود جانشین دارالشورا باشد؛ از این رو پنجاه تن کمابیش از آنان فهرست د و به هر یکی نامـه فرستاده بـه باشندگی درون آن مجلس خواندند کـه روز شنبه هفتم آذر ۱۲۸۷ (۴ ذیقعدهٔ ۱۳۲۶) کـه روز گشایش آن مجلس خواستی بود، بـه دربار روند و پس از هفته‌ای دو روز درون مجلس باشند و گفتگو کنند… درون آن مجلس جز گفتگوهای بیـهوده بـه مـیان نمـی‌آمده و باشندگان بیش از همـه بـه خودفروشی و برتری جویی بـه یکدیگر مـی‌پرداخته‌اند».[۶۳] اما این فعالیت باب طبع مصدق کـه خود جزء مشروطه‌خواهان محسوب مـی‌شد، نبود. مصدق بعد از تشکیل یک جلسه با وساطت برادرش حشمت‌الدوله والاتبار درون خواست گذرنامـه مـی‌کند و در همـین راستا یک جلسهٔ بی‌نتیجه با شاه برگزار مـی‌کند کـه شرح آن درون کتاب «خاطرات و تالمات» آمده‌است. بعد از آن باب اجازهٔ خروج از کشور به منظور ادامـهٔ تحصیل بـه اروپا رفت.[۶۱]

    مصدق درون کنار غلامحسین صدیقی

    رها شغل مستوفی

    در این باره مصدق بـه دو علت اشاره کرده‌است، او علی‌رغم احساس رضایت درون سال‌های نخستین این مسؤولیت، بهب دانسته‌ها بیش از آنچه درون مکتب‌خانـه‌های فراگیر درس داده مـی‌شد، گرایش داشت و در این مـیان ماجرای گله مندی یک ارباب رجوع کـه به گفته مصدق “حقوقی درون حقش برقرار شده و از تأدیـهٔ رسوم معمول خودداری مـی‌کرد… ” بهانـه‌ای بـه دست امـین‌السلطان اتابک اعظم صدراعظم دوران ناصری و مظفری داد که تا ناراحتی درونی خود را نسبت بـه مصدق کـه مـی‌اندیشید با مخالفان صدراعظم ارتباط دارد، آشکار ساخته و تصمـیم بـه برکناری او بگیرد، کاری کـه در عمل رخ نداد. این جریـان منجر بـه این شد کـه مصدق درون خانـه گوشـه نشینی کند و روانـهٔ مدرسهٔ تازه تأسیس شدهٔ علوم سیـاسی آن دوره گردید؛ ولی بـه علت ممنوعیت تحصیل مستخدمـین دولت، درون خانـه بـه مطالعهٔ خصوصی پرداخت و از اساتیدی مانند شیخ محمدعلی کاشانی، مـیرزا عبدالرزاق خان یغابری، مـیرزا غلامحسین‌خان رهنما و مـیرزا جوادخان قریب (دیپلم مدرسهٔ سیـاسی و ناظم مدرسهٔ آلمانی) بهره برد.

    مصدق به منظور رها کارش دو دلیل برمـی‌شمرد:

    یکی این بودکه از مسؤولیت کاری کـه داشتم خود را رها کنم که تا بهتر بتوانم تحصیل کنم و دیگر اینکه چون تبلیغات علیـه مستوفیـان روز بـه روز بیشتر مـی‌شد. من خود را از جرگهٔ آنان خارج نمایم و علت فراوانی تبلیغات این بود کـه بعد از مشروطه این اندیشـه درون جامعه قوت گرفت کـه تجدید رژیم مستلزم تشکیلات نو است؛ کارمندان پیشین حتما از کار خارج شوند و جای خود را بـه چهره‌های جدید بسپارند[۶۴]

    به گفته مصدق درون دوره مشروطه «کلمـه مستوفی و دزد مترادف شده بود».[۶۵]

    برای شغل مستوفی شرایط مساعد نبود و دیگر اعتبار خود را از دست مـی‌داد. مصدق بر آن شد کـه در راه سیـاست قدم بگذارد. مصدق شغل مستوفی خراسان را نزد آقا مـیرزا رضا گرکانی بـه امانت گذاشت. آقا مـیرزا مستوفی کردستان و ساوه بود. عبدالله مستوفی مـی‌نویسد «مصدق بـه مناسبت خصوصیتی کـه با برادرم آقا مـیرزا داشت بـه تقاضای خود مصدق، کار خراسان را هم ضمـیمـه سایر کارهای آقا مـیرزا گشت و فرمان و احکام آن صادر گردید».[۶۶]

    تلاش به منظور نمایندگی درون مجلس دورهٔ اول

    محمد مصدق درون بارهٔ انتخاب خود بـه نمایندگی اصفهان درون مجلس دورهٔ اول چنین مـی‌نویسد:[۶۷]

    «روزهای اول مشروطه کـه هنوز مشروطیت ایران نضج نگرفته بود و مقام نمایندگی حقوق نداشت و کمتری داوطلب وکالت بود، به منظور من نیز سهل بود کـه مثل بعضی از هم‌قطارانم بـه نمایندگی یکی از طبقات وارد مجلس بشوم و آن چیز کـه مانع از هر اقدام گردید نداشتن سن سی سال بود؛ ولی بعد کـه اعتبارنامـه بعضی از نمایندگان کمتر از سی سال بـه تصویب رسید من نیز بـه فکر وکالت افتادم و چون درون طهران محلی به منظور انتخابم نبود بـه جهات زیر داوطلب نمایندگی از شـهر اصفهان شدم:

  • از طبقه اعیـان و اشراف درون آن شـهری انتخاب نشده و محل آن خالی بود.[۶۸]
  • همسرم درون اصفهان دو ملک موروثی داشت موسوم بـه کاج و خاتون‌آباد کـه این علاقه سبب شده بود با بعضی از رجال و اعیـان آن شـهر آشنا بشوم.
  • شاهزاده سلطان حسین مـیرزا نیرالدوله حاکم اصفهان و یکی از ملاکین مـهم نیشابور سال‌ها درون نیشابور حکومت مـی‌کرد و با من کـه مستوفی خراسان بودم ارتباط داشت.
  • دوستان دیگری هم درون تهران داشتم کـه مـی‌توانستند بـه من کمک بسیـار ند، ولی غافل از آنکه درون آن دوره نیز مثل ادوار بعد اعتبارنامـه‌هایی کـه قبل از رسمـی شدن مجلس مطرح شد، بدون اعتراض گذشت و اعتبارنامـه من کـه بعد مـی‌خواست مطرح شود درون شعبهٔ مأمور بـه رسیدگی مورد اعتراض قرار گرفت و مـیرزا جواد خان مؤتمن‌الممالک نماینده کرمان و عضو شعبه کـه تاریخ درگذشت مرتضی‌قلی خان وکیل‌الملک والی کرمان و شوهر اول مادرم را مـی‌دانست چنین استدلال نمود کـه اگر مادرم بلافاصله بعد از ۴ ماه و ۱۰ روز عدّهٔ قانونی با پدر ازدواج کرده بود و من هم نـه ماه بعد از آن متولد شده بودم باز سی سال نداشتم. چون این حرف جواب نداشت صرف نظر کردم.
  • این اعتراض کـه در آن دوره بر ضرر من بود درون دوره شانزدهم تقنینیـه [سال ۱۳۲۸ شمسی] بـه سودم تمام شد و علت این بود کـه در کابینـه وثوق‌الدوله کـه هنوز قرارداد ۱۹۱۹ مـیلادی تصویب نشده ولی رویـه کار دولت معلوم بود و من مـی‌خواستم از ایران بروم و در یکی از ممالک اروپا اقامت کنم احتیـاج بـه گذرنامـه داشتم کـه طبق تصویب‌نامـه هیئت وزیران بهانی داده مـی‌شد کـه دارای سجل احوال (شناسنامـه) باشند. نظر بـه اینکه سال ولادتم درون پشت قرآنی نوشته شده بود کـه در دست نبود، آن را بدون تحقیق و تشخیص اختلاف سال قمری با شمسی درون کلانتری ۳ شـهر تهران نوشتم کـه شناسنامـه صادر شد، و موقع انتخابات دوره ۱۶ تقنینیـه طبق آن شناسنامـه از هفتاد تجاوز مـی‌کرد. این بود کـه عسنگ قبر وکیل‌الملک کرمانی را کـه تاریخ وفاتش با تمام حروف روی آن منقور هست از نجف خواستم و آن را بـه وزارت کشور فرستادم و با همان دلیل کـه مؤتمن‌الممالک ثابت کرده بود کـه سی سال نداشتم، ثابت کردم کـه سالم از هفتاد کمتر هست که مورد تصدیق انجمن مرکزی انتخابات قرار گرفت و اعتبارنامـه‌ام را صادر د.»[۶۹]

    ادامـه تحصیلات و بازگشت بـه ایران

    دوران دانشجویی مصدق درون کشور سوئیس

    محمد مصدق درون سال ۱۲۸۷ خورشیدی به منظور ادامـه تحصیلات خود بـه فرانسه رفت و پس از پایـان یـافتن تحصیل علوم مالیـه درون مدرسه علوم سیـاسی پاریس بـه سویس رفت و به دریـافت درجه کارشناسی ودکتری درون رشته حقوق درون دانشگاه نوشاتل نائل آمد.[۷۰] موضوع پایـان‌نامـه کارشناسی او مسوولیت دولت به منظور اعمال خلاف قانونی مستخدمـین درون موقع انجام وظایف و قاعده منع استرداد مقصرین سیـاسی بود. او تز دکترای خود را درون مورد وصیت درون فقه اسلام و مذهب شیعه نوشت. مصدق اولین ایرانی هست که درون رشته حقوق دارای مدرک دکترا مـی‌باشد.[۷۱][۷۲]

    نوشاتل، سوئیس، ۱۹۱۰. از چپ بـه راست: عباس نیکبخت، ضیـااشرف مصدق، ابوالحسن دیبا، محمد مصدق، غلامحسین مصدق، عزت‌الله بیـات، احمد مصدق

    درخواست تابعیت سوییس و عدمب آن

    مصدق جریـان درخواست تابعیت سوییس را بـه شرح زیر بیـان کرده‌است: «... من درون تمام مدت اقامتم، همـه روزه که تا ظهر بـه کارآموزی مشغول بودم و عصرها هم با یکی از دانشجویـان هم‌دورهٔ خود بـه ترجمـهٔ تز اشتغال داشتم. … مدت کارآموزی شش ماه بود و من نـه ماه درون آن دارالوکاله کارکردم و در عالی‌ترین دادگاه نوشاتل درون محاکمـه‌ای شرکت نمودم و تصدیق‌نامـهٔ وکالت خود را بـه شرط تابعیت سوییس از آن دادگاه گرفتم. نظر بـه این‌که تحصیل تابعیت سوییس مستلزم ترک تابعیت اصلی نیست و هر واجد شرطی بدون از دست تابعیت اصلی مـی‌تواند آن را تحصیل کند و شرط تحصیل تابعیت هم این بود کـه درخواست‌کننده مدت سه سال درون سوییس اقامت کرده و در محل اقامت سابقهٔ بد نداشته باشد، از شـهربانی نوشاتل تصدیق گرفتم و آن را بـه ضمـیمـهٔ درخواست خود بـه دولت مرکزی سوییس فرستادم کـه مورد قبول واقع شد.»

    مصدق درون صفحه ۱۱۸کتاب خاطرات و تالمات مصدق درون تکمـیل موضوع تابعیت چنین مـی‌نویسد: «ولی توقفم درون تمام مدت جنگ درون ایران سبب شد کـه کارم ناتمام بماند و بواسطهٔ پیش‌آمد جنگ عدهٔ زیـادی از ملل مختلف از ان دولت درخواست تابعیت کنند و دولت نیز به منظور احتراز از هرگونـه مشکلات مدت اقامت را کـه یکی از شرایط قانون سابق بود بـه ده سال افزایش دهد که تا کمتر بتوانند درخواست تابعیت بنمایند و چون مدت اقامت من درون سوییس بیش از چهار سال نبود مشمول مقررات قانون جدید نگردیدم .»

    مصدق درون مراجعت از اقامت تحصیلی، چون مانند بسیـاری استقلال طلبان ایرانی با قرارداد سال ۱۹۱۹ مـیلادی وثوق‌الدوله مبنی بر تحت‌الحمایـه بریتانیـا شدن ایران مخالف بود، دوباره بـه سوئیس بازگشت. مصدق درون اروپا با همراهی دکتر محمود افشار یزدی، مـیرزا علی اکبر دهخدا و چند تن دیگر بـه تشکیل کمـیته مقاومتی پرداخت و با انتشار نامـه‌ها و مقاله‌هایی درون مخالفت با این قرارداد اقدام کرد؛ با سقوط کابینـه وثوق‌الدوله و منتفی شدن قرارداد ۱۹۱۹، از او درون دولت بعدی بـه ریـاست حسن پیرنیـا (مشیرالدوله) به منظور تصدی مقام وزارت دادگستری از وی دعوت بـه عمل آورد و این بار به منظور همـیشـه بـه ایران بازگشت.

    فعالیت‌های علمـی

    مصدق درون سال ۱۲۹۳خورشیدی بـه ایران بازگشت و به درخواست ولی‌الله خان نصر تدریس درون مدرسهٔ سیـاسی مشغول شد. او درون این دوران بـه دلیل علاقه‌ای کـه به مسائل حقوقی و مالی و سیـاسی داشت کتاب‌های زیر را نوشت:

  • کاپیتولاسیون و ایران
  • دستور درون محاکم حقوقی
  • شرکت‌های سهامـی درون اروپا
  • اصول قواعد و قوانین مالیـه درون ممالک خارجه و ایران قبل از مشروطیت و دوره مشروطه
  • دکتر مصدق درون نشر مجله حقوقی- اقتصادی علمـی با شیخ محمدعلی طهرانی (کاتوزیـان) و عده‌ای دیگر چون امـیر سهام الدین غفاری، موسی شیبانی (ذکاء السلطنـه)، محمدعلی (سالار معظم) مافی، یحیی خان اعتماد الدوله قراگزلو، صالح لقمان و فیروز مـیرزا نصرت الدوله همکاری کرد. این مجله بـه مدت یک سال منتشر گردید.[۷۳]

    والی گری و وزارت

    بازگشت مصدق بـه ایران با آغاز جنگ جهانی اول مصادف بود. یک سال بعد به منظور مدتی بـه عضویت حزب اعتدال و سپس حزب دموکرات درآمد؛ و در آبان ماه همـین سال بـه عضویت کمـیسیون تطبیق حواله‌جات (جانشین دیوان محاسبات) از طرف مجلس سوم بـه مدت ۲ سال انتخاب شد.[۷۴] مصدق با سوابقی کـه در امور مالیـه و مستوفی‌گری خراسان داشت بـه معاونت وزارت مالیـه و ریـاست کل محاسبات دعوت شد. نزدیک چهارده ماه درون کابینـه‌های مختلف این مسولیت‌ها را بر عهده داشت.
    در حکومت صمصام السلطنـه بـه علت اختلاف با وزیر وقت مالیـه (مشار الملک) استعفا داد و هنگام تشکیل کابینـه دوم وثوق الدوله بـه اروپا رفت.
    اندکی بعد مـیرزا حسن خان مشیرالدوله کـه به جای وثوق الدوله بـه نخست‌وزیری انتخاب شد، او را به منظور تصدی وزارت عدلیـه(دادگستری) بـه ایران دعوت کرد. در بازگشت بـه ایران از راه بندر بوشـهر، بعد از ورود بـه شیراز بر حسب درخواست محترمـین فارس عریضه‌ای بـه تهران برد و در تهران بـه والیگری (استانداری) فارس منصوب شد و تا کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ درون این مقام ماند.
    پس از کودتای سوم اسفند با نگارش مقالات و سخنرانی درون مـیان رجال بـه مخالفت با این کودتا پرداخت.
    مصدق دولت کودتا را بـه رسمـیت نشناخت و از مقام خود مستعفی گشت و برای مصون ماندن از تعرض کودتاچیـان بـه ابتدا بـه قریـه سیدان و سپس بـه ایـالت اصفهان و قریـه گز رفت و بعد از آن با توجه بـه پیـام سردار محتشم مبنی بر اینکه تنـها درون صورت حضور درون چهارمحال بختیـاری از او پذیرایی خواهد شد بـه دعوت سردار اشجع و معظم السلطان و سایر خوانی بختیـاری نزد ایل بختیـاری پناه برد و تا پایـان سقوط کابینـه سید ضیـاء درون فرخ شـهر (قهفرخ) مـهمان باقی‌ماند
    [۷۵][۷۶] هنوز مدت زیـادی از توقف مصدق درون ایل بختیـاری نگذشته بود کـه کابینـه سید ضیـاءالدین سقوط کرد. با سقوط کابینـه سید ضیـاء، قوام السلطنـه بـه نخست‌وزیری رسید و مأمور تشکیل کابینـه شد و مصدق را بـه وزارت دارائی انتخاب کرد.[۷۷] با سقوط دولت قوام السلطنـه و روی کار آمدن دوباره مشیرالدوله از مصدق خواسته شد کـه والی آذربایجان شود او بـه آذربایجان رفت اما بخاطر سرپیچی فرمانده قشون آذربایجان از دستورهایش بدستور رضاخان سردار سپه، وزیر جنگ وقت، از این سمت مستعفی گشت و به تهران مراجعت کرد.

    در خرداد ماه ۱۳۰۲ مصدق درون کابینـه مشیرالدوله بـه سمت وزیر خارجه انتخاب شد و با خواسته انگلیسی‌ها به منظور دو مـیلیون لیره کـه مدعی بودند به منظور ایجاد پلیس جنوب خرج کرده‌اند بشدت مخالفت نمود و به حضور آنان درون جزیره شیخ شعیب و ابوموسی اعتراض کرد.

    پس از استعفای مشیرالدوله، رضاخان سردار سپه بـه نخست‌وزیری رسید و مصدق از همکاری با او خودداری کرد.

    دوره رضاشاه و مخالفت با انقراض قاجاریـه

    نوشتار‌های اصلی: رضاشاه § نخست‌وزیری و جمـهوری‌خواهی و مجلس شورای ملی § مجلس پنجم

    مصدق درون سال ۱۳۰۲ کتاب حقوق پارلمانی درون ایران و اروپا را تألیف کرد و در دوره پنجم و ششم مجلس شورای ملی نیز بـه وکالت مردم تهران انتخاب شد.

    در آن دوران طرفداران رضاخان سردارسپه کـه رئیس‌الوزرا بود سعی کرده بودند کـه حکومت ایران را بـه جمـهوری تغییر دهند اما با مخالفت افرادی چون مدرس و ملک الشعرای بهار موفق نشده بودند.[۷۸] درون ۲۱ آذر ۱۳۰۴، نمایندگان پنجمـین دوره مجلس شورای ملی، ماده واحده «انقراض دودمان قاجار و خلع احمدشاه» را مورد بحث و رای‌گیری قرار دادند. از ۸۵ نماینده حاضر ۸۰ نفر رأی مثبت دادند[۱۱] و ۵ نفر غیر موافق. از حدود ۲۰ نماینده مخالف تنـها ۵ نماینده[۷۸] شامل محمد مصدق، حسن تقی‌زاده، حسین علاء و یحیی دولت‌آبادی، سید حسن مدرس درون مخالفت علنی با انقراض قاجاریـه درون مجلس نطق د.[۷۸] خلاصه استدلال مصدق این بود کـه سردارسپه بعد از این یـا بـه موقعیتی کـه قانون اساسی به منظور پادشاه درون نظر گرفته اکتفا مـی‌کند و کشور از خدمات او محروم مـی‌شود، یـا تبدیل بـه یک حاکم مستبد خواهد شد و مشروطیت زیر سؤال خواهد رفت. با انقراض پادشاهی خاندان قاجار رضا خان سردار سپه نخست‌وزیر وقت بـه شاهی رسید.[۱۱][۷۹][۸۰]

    با پایـان مجلس ششم و آغاز پادشاهی رضا شاه، مصدق بـه علت ادامـه مخالفت با دستگاه حاکمـه رضاشاه خانـه نشین شد و تا سال ۱۳۱۹ درون خانـه شخصی‌اش زیر نظر بود. مصدق درون این سال توسط نظمـیه بازداشت و به زندان بیرجند فرستاده شد ولی بعد از چند ماه با شفاعت طلبی پسرش دکتر غلامحسین مصدق آزاد و زیر نظر مأموران شـهربانی درون ملک خود درون احمدآباد مصدق مجبور بـه سشد.[۸۱][۸۲] درون سال ۱۳۲۰ بعد از اشغال ایران به‌وسیله نیروهای شوروی و بریتانیـا، رضا شاه از پادشاهی برکنار و به آفریقای جنوبی تبعید شد و اندکی بعد، مصدق بعد از تحمل سه سال زندان و تبعید بـه تهران برگشت.[۸۳]

    تشکیل جبهه ملی و نـهضت ملی شدن نفت


    نوشتار اصلی:جبهه ملی ایران

    مصدق بعد از شـهریور ۲۰ و سقوط رضاشاه درون انتخابات دوره ۱۴ مجلس بار دیگر درون مقام وکیل اول تهران بـه نمایندگی مجلس انتخاب شد. درون این مجلس به منظور مقابله با فشار شوروی به منظور گرفتن امتیـاز نفت شمال ایران، او طرحی قانونی را بـه تصویب رساند کـه دولت از مذاکره درون مورد امتیـاز نفت که تا زمانی کـه نیروهای خارجی درون ایران هستند منع مـی‌شد.

    در انتخابات دوره ۱۵ مجلس با مداخلات قوام (نخست‌وزیر) و شاه و ارتش، مصدق نتوانست قدم بـه مجلس بگذارد.[۸۴] درون انتخابات دورهٔ پانزدهم مجلس بـه دلیل اینکه مصدق از طرف دموکرات‌ها و بسیـاری از مستقل‌ها به منظور نخست‌وزیری کاندید شده بود اما درون برابر آرای حکیمـی با یک رای کمتر رقابت را بـه حکیمـی واگذار کرد و حکیمـی نخست‌وزیر گردید. دکتر مصدق درون مجلس پانزدهم بـه عنوان نماینده حضور نداشت.[۸۵] در این دوره هدف عوامل وابسته بـه بریتانیـا این بود کـه قرارداد سال ۱۹۳۳ دوره رضاشاه را بـه دست دولت ساعد مراغه‌ای و با تصویب مجلس تنفیذ کنند.[۸۶] بر اثر فشار افکار عمومـی و همچنین مساعی اقلیت چهارنفره مجلس، خصوصاً سخنرانی چندین روزه حسین مکی درون مخالفت با این لایحه، مقصود انگلیسی‌ها تأمـین نشد و عمر مجلس پانزدهم به‌سر رسید.[۸۷] درون ۱۳۲۸ مصدق و یـارانش احمد ملکی (مدیر روزنامـه ستاره)، محمدحسن کاویـانی، کریم سنجابی، احمد زیرک‌زاده، عباس خلیلی (مدیر روزنامـه اقدام)، عمـیدی نوری (مدیر روزنامـه داد)، سید علی شایگان، شمس الدین امـیرعلائی، سید محمود نریمان، ارسلان خلعتبری، ابوالحسن حائری‌زاده، حسین مکی، مظفر بقائی، عبدالقدیر آزاد، جلالی نایینی (مدیر روزنامـه کشور) و حسین فاطمـی، (هنگام کودتای ۲۸ مرداد از این گروه فقط ۳ یـا ۴ نفر با مصدق بودند. بقیـه یـا کنار رفتند یـا آشکارا علیـه ملی ایران قیـام د و به کودتا پیوستند) اقدام بـه پایـه‌گذاری جبهه ملی ایران د. گسترش فعالیت‌های سیـاسی بعد از شـهریور ۱۳۲۰ سبب گسترش مبارزات مردم و به ویژه توجه آنان بـه وضع قرارداد نفت شده بود. مصدق درون مجلس و بیرون از آن این را کـه به «نـهضت ملی شدن نفت» معروف شد، هدایت مـی‌کرد.

    مصدق درون دوران نخست‌وزیری رزم‌آرا

    محمد مصدق، درون حال سخنرانی درون دادگاه بین‌المللی لاهه

    در انتخابات مجلس شانزدهم ۱۳۲۸ از همان آغاز سپهبد حاجی علی رزم‌آرا، رئیس ستاد ارتش تلاش کرد که تا نیروهای نزدیک بـه خود را بـه مجلس بفرستد. مصدق و یـارانش درون جبهه ملی به منظور رویـارویی با تقلب، بـه دربار متحصن شده و از شاه درخواست د که تا جلوی دخالت ارتش درون سیـاست را بگیرد. این انتخابات با پیروزی رزم‌آرا (که بعداً با رای همـین مجلس بـه نخست‌وزیری رسید) بـه پایـان رسید؛ ولی با پشتیبانی سرلشکر فضل‌الله زاهدی (رقیب دیرینـه رزم‌آرا) درون مقام رئیس شـهربانی و حمایت ضمنی شاه کـه آنزمان رزم‌آرا را دشمن درجه یک خود مـی‌دید، صندوقهای ساختگی آراء تهران باطل شده و در نوبت دوم انتخابات تهران، اقلیت جبهه ملی با رهبری مصدق باب هشت کرسی از دوازده کرسی تهران بـه مجلس راه یـافتند.

    در سال ۱۳۲۹ اقلیت مجلس بـه شدیدترین شکل بـه رویـارویی با نخست‌وزیر رزم‌آرا کـه قصد مصالحه با انگلیس درون جریـان نفت را داشت، پرداخت. رزم‌آرا چنین استدلال مـی‌کرد کـه ما توان فنی درون اختیـار گرفتن کامل صنعت نفت را نداریم و باید بـه افزایش سهم ایران از سود حاصل، بـه پنجاه درصد رضایت دهیم.[۸۸] همـین باعث شد که تا او را بـه عنوان یک خائن بـه منافع ملی ایران معرفی کنند. درون بیرون از مجلس نیز جریـانـهای گوناگون کشور از دربار که تا اسلامگرایـان تندرو ائتلافی بر ضد رزم‌آرا ایجاد کرده بودند.

    مصدق (۱۳۲۹) درون آن دوران درون مجلس و در مقام مخالفت با رزم‌آرا و انتقاد از برکناری سرلشکر زاهدی از ریـاست شـهربانی توسط رزم‌آرا، مـی‌گوید:

    آن روزی کـه ما گفتیم حتما شـهربانی رئیسش منفصل نشود و موازنـه سیـاسی برقرارباشد به منظور این بود کـه ارتش دخالت درون کار مملکت نکند و ارتش برود بـه وظیفه نظامـی و ارتشی خود عمل د نـه اینکه ارتش رئیس شـهربانی را بردارد و یک ارتشی و یک افسری را درون آن جا بگذارند کـه به تمام معنی تابع حکم ستاد ارتش باشد. خدا شاهد هست اگر ما را بکشند. پارچه پارچه ند، زیربار حکومت این جور اشخاص نمـی‌رویم وحدانیت نیت حق خون مـی‌کنیم، خون مـی‌کنیم، مـی‌ریزیم، و کشته مـی‌شویم (باعصبانیت) اگر شما نظامـی هستید من از شما نظامـی‌ترم مـی‌کشم همـین‌جا شما را مـی‌کشم.

    [۸۹]

    رزم‌آرا اگرچه لایحه قرارداد الحاقی نفت را از مجلس بعد گرفت ولی مخالفت‌ها با او ادامـه یـافت که تا اینکه درون روز شانزدهم اسفند سال ۱۳۲۹ سپهبد حاجی علی رزم‌آرا درون مسجد شاه تهران کشته شد. در این باره دو روایت وجود دارد. یکی اینکه خلیل طهماسبی، کـه پس از دستگیری درون همان لحظه خود را عبدالله موحد رستگاری معرفی کرد، این کار را کرد. فداییـان اسلام، گروه اسلامگرای وابسته بـه نواب صفوی، کـه آن زمان درون اتحاد با آیت الله کاشانی و جبهه ملی بود، همان روز مسئولیت آن را بـه عهده گرفت. او بعد از تصویب قانونی درون مجلس شورای ملی مبتنی بر عفو قاتل رزم آرا بـه پیشنـهاد شمس قنات‌آبادی و توشیح شاه آزاد شده و پس از کودتای ۲۸ مرداد، کـه دوباره بازداشت شد، قتل را منکر گشت. بنابر روایت فداییـان اسلام، رزم‌آرا، هیچ اختلافی با شاه نداشت و شاه دشمن ملی شدن نفت بود.[۹۰][۹۱][۹۲] روایت دیگر آن هست که اگرچه خلیل طهماسبی قصد این کار را داشت ولی درون واقع گلوله او بـه رزم‌آرا نخورد، بلکه نخست‌وزیر ایران با گلوله‌ای با کالیبر بزرگ مربوط بـه یک اسلحه کلت کمری کـه تنـها درون اختیـار ارتش بود، کشته شده‌است؛ و ضارب واقعی یک گروهبان ارتش بود (از محافظان رزم آرا) کـه با هماهنگی دربار و شخص اسدالله علم این قتل را انجام داده‌است.[۹۳][۹۴][۹۵][۹۶][۹۷][۹۸] بنابر روایت دوم، درون آن مقطع، شاه مخالف رزم‌آرا بوده و از ان مـی‌ترسیده کـه رزم آرا کودتا کرده و قدرت را درون دست بگیرد.[۹۹]

    محمد مصدق

    مصدق درون خاطرات خود مـی‌گوید:

    قاتل رزم‌آرا هم هر بود رفع زحمت از اعلیحضرت کرد[۱۰۰]

    فردای قتل رزم‌آرا، روز ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ کمـیسیون نفت پیشنـهاد ملی صنعت نفت را تصویب و اعلام کرد. قانون ملی شدن صنایع نفت درون مجلس شورای ملی درون تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۲۹ و در مجلس سنا درون تاریخ ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ بـه تصویب رسید.[۱۰۱]

    نخست‌وزیری دوره اول

    نوشتار اصلی: نخست‌وزیری محمد مصدق
    مصدق و محمدرضا پهلوی درون اولین دیدار بعد از نخست‌وزیری مصدق
    محمد مصدق درون حال بوسه زدن بر دست ثریـا اسفندیـاری، ملکه وقت ایران.
    مصدق درون کنار اعضای کابینـه اولش

    با امضای قانون ملی شدن نفت از سوی شاه و رسمـیت یـافتن آن، حسین علاء کـه بعد از رزم‌آرا نخست‌وزیر شده بود، استعفا کرد. درون این زمان شاه یک سیـاستمدار قدیمـی و طرفدار انگلیس بـه نام سید ضیـاءالدین طباطبائی را نامزد نخست‌وزیری نمود. اما درون مجلس جمال امامـی خوئی نماینده طرفدار دربار درون حین مذاکرات بـه مصدق تعارف نخست‌وزیری مـی‌نماید کـه برخلاف انتظار او این بار پذیرفت. بـه این شرط کـه در همان جلسه قانون خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس بـه تصویب برسد.[۱۰۱]

    دیدار مصدق و ترومن درون کاخ سفید درون سال ۱۳۳۰
    دیدار مصدق از آرامگاه سربازان گمنام درون ایـالت ویرجینیـا

    اولین اعضای پیشنـهادی کابینـه مصدق بـه مجلس شورای ملی عبارت بودن از (جلسه پنجشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی):

  • دکتر محمد مصدق (نخست‌وزیر).
  • حکیم‌الدوله ادهم (وزیر بهداری).
  • یوسف مشار (وزیر پست و تلگراف و تلفن).
  • سید باقر کاظمـی (وزیر امور خارجه).
  • جواد بوشـهری (وزیر راه).
  • محمدعلی وارسته (وزیر دارایی).
  • علی هیئت (وزیر دادگستری).
  • حسنعلی فرمند (وزیر کشاورزی).
  • سپهبد نقدی (وزیر جنگ).
  • سرلشکر فضل‌الله زاهدی (وزیر کشور).
  • امـیر تیمور کلالی (وزیر کار).
  • دکترکریم سنجابی (وزیر فرهنگ).
  • شمس الدین امـیر علائی بـه سمت وزیر اقتصاد ملی
  • فضل‌الله نبیل بـه سمت معاونت وزارت امور خارجه
  • دکتر سیدحسین فاطمـی بـه سمت معاونت نخست‌وزیری
  • همچنین افراد زیر نیز جهت خدمت درون دولت فراخوانده شدند: مـهندس مـهدی بازرگان بـه سمت معاونت وزارت فرهنگ - مـهندس احمد زیرک‌زاده بـه سمت معاونت وزارت اقتصاد ملی - دکتر کیـا بـه سمت معاونت وزارت بهداری - سرلشکر احمد وثوق بـه سمت معاونت وزارت جنگ - فیوضات بـه سمت معاونت وزارت فرهنگ - دکتر سمـیعی بـه سمت معاونت وزارت- منصوب شد.

    برنامـه‌های دولت هم بدین شرح بـه مجلس تقدیم گردید: متن برنامـه

    ۱ - اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت درون سراسر کشور بر طبق قانون طرز اجرای اصل ملی شدن صنعت نفت درون سراسر کشور مورخه نـهم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ و تخصیص عواید حاصله از آن بـه تقویت بنیـه اقتصادی کشور و ایجاد موجبات رفاه و آسایش عمومـی.

    ۲ - اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شـهرداریـها.

    البته نظریـات اصلاحی دولت منحصر بـه این دو ماده نیست و عجالتاً از ذکر جزئیـات صرفنظر و در موقع خود لوایح ضروری را به منظور اصلاحات لازم تقدیم خواهد نمود و بسیـار ممنون و خوشوقت خواهد شد کـه نمایندگان محترم مجلس شورای ملی و سنا راهنماییـها و هدایتهای لازم بـه دولت به منظور اصلاحات بفرمایند.

    اساس سیـاست خارجی دولت هم مبتنی بر منشور ملل متحد و تقویت این سازمان بین‌المللی و دوستی با کلیـه دول و احترام متقابل نسبت بـه همـه ملل مـی‌باشد.

    متن مربوطه درون ویکی‌نبشته: تصمـیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد بـه دولت جناب آقای دکتر محمد مصدق نخست‌وزیر اردیبهشت ۱۳۳۰

    دولت مصدق درون مورخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۳۰ توانست از مـیان ۱۰۲ نفر عده حاضر باب ۹۹ رای موافق رای اعتماد مجلس راب نماید.

    متن مربوطه درون ویکی‌نبشته: مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ اردیبهشت ۱۳۳۰ نشست ۱۴۳

    این ترکیب هیئت دولت که تا پایـان مجلس شانزدهم بارها تغییر پیدا کرد.

    مصدق بلافاصله بعد از نخست‌وزیری اجرای خلع ید از انگلیسی‌ها را درون دستور کار قرار داد؛ و هیئتی بـه ریـاست مـهدی بازرگان و با حضور حسین مکی را بـه این منظور بـه آبادان فرستاد. بیرون راندن شرکت انگلیسی باعث اعتراض دولت بریتانیـا شد. با شکایت دولت انگلیس از دولت ایران درون شورای امنیت سازمان ملل، مصدق بـه نیویورک رفت و به دفاع از حقوق ایران پرداخت. نتیجه بـه نفع ایران شد و شورای امنیت ادله ایران کـه این منازعه بین دولت ایران و یک شرکت بازرگانی هست و نـه منازعه‌ای مـیان دو دولت کـه در صلاحیت شورای امنیت باشد، را پذیرفت. در سال بعد مصدق بـه دادگاه لاهه رفت که تا در آنجا بـه شکایت شرکت انگلیسی پاسخ دهد. درون آن جا نیز دادگاه بین‌المللی کـه در راس آن یک قاضی انگلیسی بـه نام سر آرنولد مک نایر بود شکایت بریتانیـا را وارد ندانست و مصدق درون احقاق حق ملت ایران بـه پیروزی دست یـافت. وکالت ایران درون این پرونده را دکتر هانری رولن (Henri Rolin) رئیس سابق مجلس سنای بلژیک بر عهده گرفت و برای این کار از دولت ایران دستمزدی دریـافت نکرد. دکتر حسین علی‌آبادی از دانشکده حقوق دانشگاه تهران نیز وی را درون این کار همراهی مـی‌کرد. نطق‌های دفاعیـه ایران درون این دادگاه بـه زبان فرانسوی توسط مصدق ایراد شد. وی درون راه بازگشت بـه ایران بـه مصر رفت و مورد استقبال نخست‌وزیر ضد استعمار آن زمان مصر موسوم بـه نحاس پاشا قرار گرفت.[۱۰۱]

    دولت مصدق که تا آغاز تشکیل مجلس ۱۷ چندین تغییر را بـه خود دید.

    • اولین تغییر انتخاب امـیر علائی بـه جای تیمسار زاهدی بعد از ۳ ماه از شروع کار کابینـه بود. (۱۳ مرداد ماه ۱۳۳۰)
    • دومـین تغییر درون ۱۱ مـهر ماه ۱۳۳۰ انجام مـی‌شود:

    سیدباقر کاظمـی بـه سمت کفالت نخست‌وزیری درون مدت غیبت نخست‌وزیر- دکتر حسن ادهم بـه سمت وزیر مشاور- محمود نریمان بـه سمت وزیر دارایی- دکتر محمدعلی ملکی بـه سمت وزیر بهداری- معرفی مـی‌گردند.

    • در سومـین تغییر (۱۰ آذر ماه ۱۳۳۰):

    امـیر علایی بـه سمت وزارت دادگستری- سپهبد یزدان‌پناه بـه سمت وزارت جنگ- دکتر علی امـینی بـه سمت وزارت اقتصاد ملی- امـیر تیمور بـه سمت وزارت کشور معرفی شده‌اند.

    • آخرین تغییر درون دوران مجلس ۱۶ بـه این شرح بود:

    دکتر محمود حسابی بـه سمت وزارت فرهنگ - دکتر غلامحسین صدیقی بـه سمت وزارت پست وتلگراف و تلفن - فروزان بـه سمت کفالت وزارت دارایی - مـهندس خلیل طالقانی بـه سمت وزارت کشاورزی معرفی شده‌اند.

    مصدق درون دوره شانزدهم ۴ بار از مجلس شورای ملی رای اعتماد مـی‌گیرد:

    تاریخ حاضرین موافقین توضیحات ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ ۱۰۲ ۹۹ معرفی کابینـه و شروع کار دولت سی‌ام خرداد ماه ۱۳۳۰ ۹۲ ۹۱ --- ۳۰ امرداد ۱۳۳۰ ۸۱ ۷۲ اولین و دومـین تغییردر کابینـه ۳ آذر ماه ۱۳۳۰ ۱۰۷ ۹۰ سومـین تغییر


    وزیران کابینـهٔ اول محمد مصدق ر. وزیر وزارت‌خانـه ر. وزیر وزارت‌خانـه ۱ محمدحسن لقمان‌ادهم، محمدعلی ملکی بهداری ۷ حسنعلی فرمند، خلیل طالقانی کشاورزی ۲ یوسف مشار، غلامحسین صدیقی پست و تلگراف ۸ علی‌اصغر نقدی، مرتضی یزدان‌پناه جنگ ۳ باقر کاظمـی امور خارجه ۹ فضل‌الله زاهدی، امـیرعلائی، محمدابراهیم امـیرتیمور کلالی کشور ۴ جواد بوشـهری راه ۱۰ محمدابراهیم امـیرتیمور کلالی کار ۵ محمدعلی وارسته، محمود نریمان دارایی ۱۱ کریم سنجابی، محمود حسابی فرهنگ ۶ علی هیئت، شمس‌الدین امـیرعلائی دادگستری ۱۲ شمس‌الدین امـیرعلائی، علی امـینی اقتصاد ملی وزیر مشاور: محمدحسن لقمان‌ادهم
    وزیر دربار: حسین علاء
    معاون پارلمانی نخست وزیر: حسین فاطمـی
    کفالت نخست وزیری: باقر کاظمـی


    انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی و قیـام سی تیر

    نوشتار اصلی: دوره هفدهم مجلس شورای ملی

    انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی با درگیری همراه بود و به تشنج کشیده شد. کار بجایی رسید کـه پس از انتخاب ۸۰ نماینده، مصدق بـه دلیل دخالت ارتش و دربار، مجبور شد دستور توقف انتخابات حوزه‌های باقی‌مانده را صادر کند.[۱۰۲] ولی برخی مورخین عقیده دارند مصدق با پی بردن بـه اینکه جناح مخالف، اکثریت قابل توجه کرسی‌های استانی را بدست خواهند آورد، بعد از اینکه انتخاب شوندگان بـه حد نصاب رسیدند (هفتاد و نـه نماینده)، انتخابات را متوقف کرد.[۱۰۳] بدین ترتیب، درون مجلس هفدهم، نماینده‌ای از بسیـاری از شـهرهای بزرگ مانند شیراز و اصفهان و مشـهد و کل خوزستان و بخش‌هایی از مازندران و کردستان و همدان و لرستان حضور نداشت و کرسی ۵۵ نماینده خالی مانده بود.

    مصدق بعد از بازگشت از لاهه بـه تهران، درون ۱۹ تیر از مجلس شورای ملی تقاضای رأی اعتماد کرد و با ۵۲ رأی موافق، ۳ مخالف و ۱۰ رای ممتنع مأمور تشکیل کابینـه شد.

    مجلس سنا درون ابراز تمایل بـه او تعلل کرد. سرانجام با وساطت شاه کـه حمایت گسترده افکار عمومـی و شخصیت‌ها را از مصدق مـی‌دید، سناتورها بـه اکراه درون ۱۸ تیر تشکیل جلسه دادند. درون این جلسه از مـیان ۳۶ سناتور حاضر، فقط ۱۴ نفر بـه مصدق رأی دادند و ۱۹ نفر رأی سفید (ممتنع) دادند و یک نفر هم بـه فضل‌الله زاهدی رأی داد. بـه این ترتیب، مصدق اکثریت آرای سناتورها را درون مجلس سناب نکرد و قاعدتاً مـی‌بایست کنار رود؛ ولی شاه بـه سناتورها پیغام داد کـه مخالفت نکنند. سناتورها نیز بدون آنکه تشکیل جلسه بدهند بـه مصدق اطلاع دادند کـه در موقع اخذ رأی اعتماد اکثریت آرا را خواهد داشت.[۱۰۴]

    در تیر ۱۳۳۱ خورشیدی مصدق از شاه درخواست کرد که تا مسئولیت وزارت جنگ را بـه او بسپارد. شاه درون جواب مصدق کـه در خواست وزارت جنگ را کرده بود گفت:

    پس بفرمایید کـه من چمدان خود را ببندم و از این مملکت بروم.

    استدلال مصدق به منظور تصدی وزارت جنگ این بود که:

    تا دخالت دربار درون آن کم شود و کارها درون صلاح مملکت پیشرفت کند… چون ستاد ارتش زیر نظر ملوکانـه قرار گرفته هر امری کـه مـی‌فرمودند اجرا مـی‌شد ولی دولت کـه مسوول بود کاری نمـی‌توانست د و نمـی‌کرد.

    [۱۰۵] مذاکرات مصدق و شاه درون این مورد بـه جایی نرسید و مصدق درون ۲۵ تیر ۱۳۳۱ از مقام خود استعفا کرد. استدلال مصدق این بود کـه طبق قانون اساسی، وزرا درون قبال مجلس مسوولیت مشترک دارند و تعیین وزیر جنگ هم حتما بر عهده نخست‌وزیر باشد نـه شاه.[۱۰۶]

    متن کناره‌گیری مصدق از نخست‌وزیری:

    پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاهی. چون درون نتیجه تجربیـاتی کـه در دولت سابق بـه دست آمده پیشرفت کار درون این موقع حساس ایجاب مـی‌کند کـه پست وزارت جنگ را فدوی شخصاً عهده‌دار بشود و این کار مورد تصویب شاهانـه واقع نشد، البته بهتر آن هست که دولت آینده رای تشکیل دهد کـه کاملاً مورد اعتماد باشد و بتواند منویـات شاهانـه را اجرا کند با وضع فعلی ممکن نیست مبارزه‌ای را کـه ملت ایران شروع کرده پیروزمندانـه خاتمـه دهد. فدوی - دکتر محمد مصدق

    .[۱۰۷]

    پس از اعلام تمایل مجلس بـه قوام، شاه، فرمان نخست‌وزیری او را صادر کرد. قوام کـه از همان آغاز با مخالفت سرسختانـه فراکسیون جبهه ملی درون مجلس هفدهم روبه‌رو شده بود، از شاه تقاضا کرد مجلس را منحل کند، اما شاه موافقت نکرد. قوام نیز با صدور بیـانیـه شدیدالحنی نخست‌وزیری خود را آغاز کرد. بیـانیـه قوام بر «جدایی دین از سیـاست» تأکید داشت و دربارهٔ «ارتجاع سیـاه مذهبی» هشدار مـی‌داد و چنین پایـان مـی‌یـافت: «کشتیبان را سیـاستی دگر آمد». این بیـانیـه باعث شد کـه اکثریت مطلق نیروهای جامعه از فداییـان اسلام و بازار و اصناف و روحانیونی چون آیت الله کاشانی گرفته که تا جبهه ملی و حزب توده و حزب پان ایرانیست بـه مخالفت با قوام بپردازند.

    حزب توده کـه در عین غیرقانونی اعلام شدنش از چند سال پیش، بزرگترین حزب و تشکیلات ایران بود از این زمان بـه صورت علنی فعالیتش را مجدداً آغاز کرد. همچین اسلامگرایـان بـه جهت اشاره قوام بـه «جدایی دین از سیـاست»، بـه شدیدترین شکل بـه رویـارویی با قوام پرداختند. رهبران مذهبی و در رأس آن‌ها سید ابوالقاسم کاشانی بازارها را بـه تعطیلی کشانده و اخطار د کـه اگر قوام بر سر کار بماند، حکم جهاد مـی‌دهند.[۱۰۸]

    سرانجام اکثریت مطلق نیروهای جامعه از جمله: فداییـان اسلام و بازار و اصناف و روحانیونی چون آیت الله کاشانی که تا جبهه ملی، حزب توده و حزب پان ایرانیست تظاهراتی بزرگ برگزار د کـه بعدها بـه قیـام سی تیر مشـهور شد. با رفتار خشونت‌آمـیز شـهربانی درون تهران و کشته‌شدن تظاهرکنندگان درون این قیـام، قوام مجبور بـه استعفا شد و شاه بعد از رای تمایل مجلس بـه مصدق مجبور شد هم سمت نخست‌وزیری و هم سمت وزیر جنگ را بـه او واگذار کند. مجلس هفدهم بعد از کشته‌شدن تظاهرکنندگان درون قیـام سی تیر، قوام را مـهدورالدم دانست و حکم مصادره اموالش را بـه نفع شـهدای ۳۰ تیر صادر کرد.

    نخست‌وزیری دوره دوم

    نوشتار اصلی: نخست‌وزیری محمد مصدق
    کابینـه دوم مصدق
    تظاهرات دانشگاهیـان کـه تبدیل بـه تظاهرات عمومـی بـه نفع مصدق شد، اسفند ۱۳۳۱.

    در پی تظاهرات درون ۳۰ تیر ۱۳۳۱ کـه به کشته شدن چند نفر انجامـید، قوام بـه دلیل عدم پذیرش انحلال مجلس از سوی شاه استعفا کرد[۱۰۹] و مصدق با رای تمایل مجلس (۶۱ رای از ۶۴ نماینده) بار دیگر بـه نخست‌وزیری ایران رسید.

    در ۵ مردادماه سال ۱۳۳۱، مصدق وزیران کابینـه خود را بـه این شرح بـه مجلس شورای ملی معرفی کرد و نام وزارت جنگ را بـه وزارت «دفاع ملی» تغییر داد.

  • مصدق سمت وزارت دفاع
  • باقر کاظمـی را بـه عنوان نایب نخست‌وزیر
  • غلامحسین صدیقی وزیر کشور
  • مـهدی آذر وزیر فرهنگ
  • حسین نواب وزیر خارجه
  • عبدالعلی لطفی وزیر دادگستری
  • خلیل طالقانی وزیر کشاورزی
  • روز بعد مجلس کابینـه را تأیید کرد؛ و توانست از ۶۹ نماینده حاضر باب ۶۸ رای مثبتب اعتماد مجلس را جلب نماید.[۲]در دوره دوم نخست‌وزیری مصدق این افراد جهت معاونت درون وزارتخانـه‌های مختلف فرا خوانده شدند: مـهندس داریوش بـه سمت معاونت وزارت پست و تلگراف معرفی- عزیزالله ملک‌اسمعیلی بـه سمت معاونت وزارت دادگستری - محمدحسین علی‌آبادی بـه سمت معاونت پارلمانی نخست‌وزیر - نصیری بـه سمت معاونت وزارت فرهنگ - مفتاح بـه سمت معاونت وزارت امور خارجه - سرتیپ مـهنا بـه سمت معاونت وزارت دفاع ملی - شـهشـهانی بـه سمت معاونت وزارت کشور - مـهندس زاهدی بـه سمت معاونت وزارت کشاورزی - قریب بـه سمت معاونت وزارت دارایی - عزیزالله ملک‌اسمعیلی بـه سمت معاونت سیـاسی و پارلمانی نخست‌وزیر - علی مصطفوی بـه سمت معاونت وزارت دادگستری -

    برنامـه‌های دولت او به منظور رای اعتماد بـه این شرح اعلام شد [۳]:

    سیـاست خارجی دولت مبتنی بر منشور ملل متحد و تقویت این سازمان بین‌المللی و دوستی با کلیـه دول و احترام متقابل نسبت بـه همـه ملل مـی‌باشد و در سیـاست داخلی نظر بـه اوضاع و احوال فعلی اصلاحاتی درون امور کشور ضرورت دارد کـه مواد آن را بـه شرح ذیل تقدیم داشته و درخواست تصویب آن را دارد:

  • اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شـهرداریـها.
  • اصلاح امور مالی و تعدیل بودجه بـه وسیله تقلیل درون مخارج و برقراری مالیـاتهای مستقیم و در صورت لزوم مالیـاتهای غیر مستقیم.
  • اصلاح امور اقتصادی بـه وسیله افزایش تولید و ایجاد کار و اصلاح قوانین پولی و بانکی.
  • بهره‌برداری از معادن نفت کشور.
  • اصلاح سازمان‌های اداری و قوانین استخدام کشوری و قضایی.
  • ایجاد شورای محلی درون دهات بـه منظور اصلاحات اجتماعی و تأمـین مخارج این اصلاحات بـه وسیله وضع عوارض.
  • اصلاح قوانین دادگستری.
  • اصلاح قانون مطبوعات.
  • اصلاحات امور فرهنگی و بهداشتی و وسائل ارتباطی.
  • همچنین از این زمان ریـاست مجلس بـه ابوالقاسم کاشانی سپرده شد. با اینحال بـه مرور او و برخی از قدیمـی‌ترین یـاران مصدق از جمله ابوالحسن حائری‌زاده، دکتر بقایی و حسین مکی کـه از مؤسسین جبهه ملی و از نخستین هواداران ملی شدن نفت درون مجلس پانزدهم بودند، از او فاصله گرفته و حتی بـه مقابله مستقیم با دولت پرداختند. همچنین زاهدی کـه به دلیل تلاش درون برگزاری انتخابات آزاد درون انتخابات مجلس شانزدهم درون تهران، بعد از بـه نخست‌وزیری رسیدن مصدق، بـه وزارت کشور رسیده بود، کنار گذاشته شده و در مجلس سنا خود را بـه عنوان رهبر اپوزیسیون هوادار شاه و مخالف مصدق اعلام نمود.

    مصدق درون دوره فعالیت مجلس ۱۷ که تا کودتای ۲۸ مرداد جمعاً ۴ بار از مجلس شورای ملی رای اعتمادب نمود.

    تاریخ حاضرین موافقین توضیحات ۷ مرداد ماه ۱۳۳۱ ۶۹ ۶۸ معرفی اولین کابینـه بعد از قوام ۲۵ شـهریور ۱۳۳۱ ۶۱ ۶۰ انتخاب سید حسین فاطمـی بـه وزارت امور خارجه ۱۶ آذر ماه ۱۳۳۱ --- --- انصراف از سووال و اعلام اعتماد بـه دولت ۱۶ دی ماه ۱۳۳۱ ۶۵ ۶۴ انتخاب مـهندس رجبی بـه سمت وزیر مشاور جهانگیر حق‌شناس بـه وزارت راه

    همچنین درون کابینـه دوره دوم او ۲۷ مـهر ماه ۱۳۳۱ انتخاب حسین فاطمـی بـه سمت وزارت امور خارجه و در ۱۹ بهمن ماه ۱۳۳۱ رجبی بـه سمت وزیر مشاور و جهانگیر حق‌شناس بـه وزارت راه آخرین تغییرات درون کابینـه مصدق بودند.


    وزیران کابینـهٔ دوم محمد مصدق ر. وزیر وزارت‌خانـه ر. وزیر وزارت‌خانـه ۱ صبار فرمانفرمائیـان-- محمدعلی ملکی بهداری ۷ خلیل طالقانی کشاورزی ۲ سیف‌الله معظمـی پست و تلگراف ۸ محمد مصدق دفاع ملی ۳ حسین نواب، حسین فاطمـی امور خارجه ۹ غلامحسین صدیقی کشور ۴ داوود رجبی، جهانگیر حق‌شناس راه ۱۰ ابراهیم عالمـی کار ۵ باقر کاظمـی دارایی ۱۱ مـهدی آذر فرهنگ ۶ عبدالعلی لطفی دادگستری ۱۲ علی اکبر اخوی اقتصاد ملی وزیر مشاور: داوود رجبی
    وزیر دربار:حسین علاء
    معاون پارلمانی نخست وزیر: محمدحسین علی‌آبادی، عزیزالله ملک‌اسمعیلی
    نایب نخست وزیری: باقر کاظمـی، غلامحسین صدیقی


    در مورد حقوق زنان

    نشانـه مـهم دیگر درون مورد فعالیت درون جهت حقوق زنان درون سال ۱۳۳۱ وقتی پدید آمد کـه ائتلافی از گروه‌های مختلف زنان بیـانیـه‌ای مبنی بر تقاضای حقوق سیـاسی و اقتصادی صادر د. درون بخشی از این بیـانیـه چنین آمده بود:

    هیچ کشوری مادامـی کـه زنان را کنار گذاشته‌اند نمـی‌تواند پیشرفت کند: هیچ ملتی نمـی‌تواند ادعای ساختن تمدن داشته باشد و از آن احساس غرور کند مادامـی کـه زنان از داشتن حقوق مساوی با مردان محروم هستند…

    بر اساس گزارش‌های منتشره، درون حمایت از این بیـانیـه صد هزار امضا جمع شد. نسخه‌هایی از این بیـانیـه بـه نخست‌وزیر وقت مصدق و نیز نمایندگان مجلس و سازمان ملل فرستاده شد. بـه رغم چنین حرکتی، حق رأی به منظور زنان درون لایحه مربوط بـه قانون انتخابات درج نشد. تعداد زیـادی از روحانیون رده بالا، مصدق را از مخالفت شدید خود دربارهٔ حق رأی و حق انتخاب شدن زنان مطلع ساختند و حق رأی زنان را ضداسلام اعلام د و مصدق نیز کاری به منظور حقوق زنان انجام نداد.[۱۱۰][۱۱۱][۱۱۲]

    توطئه ۹ اسفند ۱۳۳۱

    در بهمن ۱۳۳۱ علا وزیر دربار طی دیداری بـه اطلاع مصدق مـی‌رساند کـه محمدرضا پهلوی به منظور انجام معالجه ایران را بـه سمت یک کشور خارجی ترک مـی‌کند و این موضوع محرمانـه‌است.[۱۱۳][۱۱۴] درون صبح روز ۹ اسفند قرار مـی‌شود کـه مصدق بـه همراه وزرا به منظور امور مربوط بـه تشریفات بـه دربار بروند. مصدق کـه به درخواست شاه به منظور خداحافظی دربار رفته بود، درون بازگشت با تظاهراتی از طرف هواداران شاه بر ضد او شکل گرفت مواجه مـی‌شود کـه توطئه‌ای هدایت شده توسط شاه به منظور به قتل رساندن او بود.[۱۱۵][۱۱۶] ماجرا از این قرار بود کـه شاه بظاهر بـه مصدق اطلاع مـی‌دهد کـه عازم مسافرت خارج از کشور هست و تنـها ایشان از این موضوع اطلاع دارند[۱۱۷] و لازم هست که به منظور خداحافظی نخست‌وزیر و وزراء بـه حضور شاه آمده که تا صحبت نمایند.[۱۱۸] درون هنگام مذاکرات مصدق با شاه سفیر آمریکا هندرسن چندین بار از مصدق (از طریق پیغام تلفنی) مـی‌خواهد کـه از کاخ خارج شده و به منزلش برگردد که تا با او مذاکراتی را انجام دهد کـه این امر رخ نمـی‌دهد.[۱۱۹] طرفداران شاه بـه هدایت سید محمد بهبهانی، شعبان جعفری (شعبان بی‌مخ) و تعدادی از افسران اخراجی ارتش و اراذل و اوباش درون جلوی کاخ حضور پیدا کرده[۱۲۰] و پس از اینکه مصدق بـه جای درب اصلی از درب دیگری خارج مـی‌شود بـه هدایت شاپور حمـید رضا بـه خانـه وی حمله مـی‌کنند.[۱۰۲] کـه مصدق از خانـه خود بـه منزل پسرش دکتر غلامحسین مصدق و از آن جا بـه ستاد ارتش رفته و اقدام‌های لازم به منظور مقابله با این شورش را انجام مـی‌دهد. این عمل شاه باعث قطع ارتباط مصدق با دربار شد بـه گونـه‌ای کـه دیگر شاه و مصدق یکدیگر را ندیدند.[۱۰۲][۱۲۱]

    قتل سرتیپ افشار طوس

    نوشتار اصلی: محمود افشار طوس
    سرتیپ افشار طوس

    تیمسار افشار طوس بعد از اخذ درجه سرتیپی درون سال ۱۳۳۱ بـه ریـاست شـهربانی تهران رسید. وی درون همان سال، بـه اتفاق جمعی از افسران طرفدار نـهضت ملی، گروهی بـه نام افسران ملی را تشکیل داد. درون این زمان، وی نقش زیـادی درون جلوگیری از حرکتهای مخالفان نـهضت ملی شدن صنعت نفت ایفا نمود.

    در اردیبهشت ماه ۱۳۳۲ سرتیپ افشارطوس، رئیس شـهربانی و از هواداران مصدق، ربوده شده و جسدش بعد از چند روز کشف گردید. اسامـی متهمان این پرونده هم بـه قرار زیر بود:

  • حسین خطیبی
  • سرتیپ بازنشسته علی اصغر مزینی
  • سرتیپ بازنشسته علی اکبر منزه
  • سرتیپ بازنشسته نصرالله بایندر
  • سرتیپ بازنشسته نصرالله زاهدی
  • سرگرد بازنشسته فریدون بلوچ قرائی
  • سرهنگ بازنشسته علی محمد هاشم‌زاده
  • هادی افشار قاسملو
  • احمد بلوچ قرائی
  • عبدالله امـیر علائی
  • عباسعلی نخلی
  • امـیر رستمـی
  • شـهریـار بلوچ قرائی
  • ناصر زمانی
  • نصیر محمدی
  • مظفر بقائی کرمانی (دستگیر نشده)
  • مـهندس علیرضا قره گزلو (متواری)
  • کهانی چون بقائی و خطیبی و سرتیپهای بازنشسته عوامل اصلی و سایرین و مجری نظرات آن‌ها بوده‌اند. در نـهایت بـه جز مظفر بقائی، سایر متهمان اصلی پرونده بازداشت شدند و پس از ۲۵ مرداد دکتر بقایی هم بازداشت شد اما بـه فاصله بسیـار کمـی ۲۸ مرداد رخ داد(۳۰ تیر۱۳۳۱، نـهم اسفند ۱۳۳۱ و ۲۸ مرداد۱۳۳۲).[۱۲۲][۱۲۳] درون پی این ماجرا تیمسار زاهدی درون ۱۴ اردیبهشت ماه بـه مجلس رفته و در آنجا متحصن شده و تا ۲۹ تیرماه درون آنجا با موافقت و حمایت ابوالقاسم کاشانی باقی مـی‌ماند و در ۲۹ تیرماه با توجه بـه تغییر ریـاست مجلس و درخواست ایشان مجلس را ترک مـی‌نماید و مخفی مـی‌شود.

    استیضاح

    با وجود حمایت کاشانی از بقایی و زاهدی (متهمـین پرونده قتل تیمسار افشار طوس) دولت اقدام بـه ارائه لایحه عدم مصونیت دکتر بقایی درون مجلس و جلب زاهدی کـه در مجلس تحصن کرده بود مـی‌دهد. همـین باعث شد که تا شکاف بین مصدق و کاشانی علنی تر گردد و این دو درون روبروی هم قرار بگیرند. درون انتخابات هیئت رئیسه مجلس درون تیرماه ۱۳۳۲ هواداران دولت درون مجلس، دکتر عبدالله معظمـی از نزدیکان مصدق را با ۴۱ رای درون برابر ۳۰ رای کاشانی بـه ریـاست برگزیدند.

    در روز ۱۵ تیر علی زهری از حزب زحمتکشان، دولت را بـه اتهام شکنجه متهمان پرونده قتل سرتیپ افشارطوس، استیضاح کرد. درون روز ۱۸ تیر، وزیر کشور، درون مجلس حاضر شده و با اعلام اینکه نخست‌وزیرالت دارد، خود را مأمور نخست‌وزیر دانست. درون این جلسه نمایندگان مخالف اعتراض د کـه نخست‌وزیر دو سال هست در جلسات مجلس حاضر نشده‌است. همچنین حائری زاده تأکید کرد کـه در شش دوره‌ای کـه در مجلس بوده، سابقه نداشته، نخست‌وزیر، (حتی رضاخان) هنگام تعیین وقت استیضاح، بـه جای آنکه خود بیـاید نماینده بـه مجلس بفرستد. درون پایـان روز ۲۳ تیرماه ۱۳۳۲ به منظور استیضاح معین گردید. بلافاصله بعد از آن حسین مکی (مخالف سرسخت مصدق) با ۴۱ رای از ۷۲ نماینده حاضر، بـه عضویت هیئت نظارت بر اندوخته اسکناس برگزیده شد. این واپسین تصمـیم مجلس هفدهم بود.[۱۲۴]

    همـه‌پرسی

    نمایندگان طرفدار مصدق درون حمایت از ابقای دولت و انحلال مجلس استعفا دادند. همـین باعث شد که تا دیگر جلسات مجلس بـه حد نصاب نرسیده و تشکیل نشود. از طرف دیگر مصدق رفراندومـی با موضوع انحلال مجلس و ابقای دولت برگزار کرد. این نخستین همـه‌پرسی تاریخ سیـاسی ایران است.

    تصمـیم مصدق به منظور انحلال مجلس و ابقای دولت از طریق مراجعه بـه همـه‌پرسی درون حالی کـه کمتر از یک سال از عمر آن مانده بود، باعث مخالفت جمعی از برجسته‌ترین مشاوران و هواداران مصدق از جمله دکتر معظمـی، علی شایگان، کریم سنجابی، غلامحسین صدیقی، احمد رضوی، خلیل ملکی و محمود نریمان شد. آن‌ها تلاش د کـه مصدق را از تصمـیم خود منصرف کنند اما او بر سر رای خود باقی‌ماند.

    رضوی (نایب رئیس مجلس) درون اعتراض بـه مصدق درون جلسه فراکسیون نـهضت ملی کـه صبح روز ۲۳ تیرماه ۱۳۳۲ درون منزل نخست‌وزیر تشکیل شد، گفت:

    آقای دکتر مصدق شما که تا به حال هرچه خواستید بـه ما تحمـیل کردید و ما حرفی نزدیم… شما بر خلاف قانون اساسی از مجلس اختیـار گرفتید و بر خلاف قانون ۲سال هست که حکومت غیرقانونی نظامـی اعلام فرموده‌اید و برخلاف قانون درون انتخاب رئیس مجلس دخالت نمودید و با تمام این جریـانات ما چیزی نگفتیم ولی دیگر درون مورد رفراندوم سکوت نمـی‌کنیم

    [۱۲۵]

    عبدالله معظمـی رئیس مجلس شورای ملی نیز درون جلسه‌ای کـه در مجلس برگزار شد، ضمن مخالفت با رفراندوم انحلال مجلس بـه مصدق گفت:

    در قوانین، رفراندوم سابقه ندارد و اکثریت قریب بـه اتفاق نمایندگان با آن مخالف هستند و بهتر هست که این مطلب با مـیانجیگری حل شود و این کدورت برطرف گردد

    [۱۲۶]

    همچنین ابوالقاسم کاشانی درون اعلامـیه‌ای درون ۱۰/۵/۳۲ رفراندوم را تحریم کرد. درون این اعلامـیه آمده بود: «هموطنان و برادران عزیزم، ضمن اعلامـیه قبلی از مفاسد و مضار رفراندوم شرحی متذکر و همـه مستحضر گردیده و توجه دارند کـه عمل بـه آنچه ضررهایی به منظور دیـانت و ملت و مشروطیت و مملکت دربردارد، با این حال دوران خود را دوره انقراض دیـانت و استقلال مملکت و ملت قرار ندهید و طوق رقیت و اسارت و بندگی را بـه گردن خود نگذارید. شرکت درون رفراندوم خانـه‌برانداز کـه با نقشـه اجانب طرح‌ریزی شده، مبغوض حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه و حرام است. البته و البته هیچ مسلمان وطن‌خواهی شرکت نخواهد کرد، گرچه ممکن هست بعضی اشخاص غافل و بی‌اطلاع از حقایق و مضار آن و خائنین وطن فروش به منظور انجام مقاصد شوم دیگران درون رفراندوم شرکت کنند یـا این کـه دولت صندوق را از آرای قلابی پرکند. علی‌أی‌حال عمل بـه رفراندوم بر خلاف قانون اساسی و مصلحت مملکت و ملت بوده و هیچ‌گونـه اثر قانونی ندارد».[۱۲۵]

    سید محمد بهبهانی نیز درون نامـه‌ای از مصدق خواست که تا در تصمـیم خود به منظور انحلال مجلس و ابقای دولت تجدید نظر کند. همچنین دکتر مظفر بقایی طی تلگرافی بـه مصدق خاطر نشان کرد درون صورتی کـه وی از انجام رفراندوم انحلال مجلس صرف نظر کند، حاضر هست به اتفاق علی زهری از سمت نمایندگی مجلس استعفا کند. در این زمان دکتر مصدق درون ملاقات با هندرسون، سفیر آمریکا مـی‌گوید کـه انگلیسی‌ها ۳۰ نفر از نمایندگان مجلس را خد و با کمـی تلاش بیشتر مـی‌توانند ۱۰ نفر دیگر را هم بخرند و دولت را بیندازند. ما حتما این مجلس را ببندیم.[۱۰۱]

    در این مـیان حزب توده با انحلال مجلس و ابقای دولت موافق بود و در جریـان رفراندوم هم اعضا و هواخواهان این حزب حضور داشتند و علاوه بر این از دولت خواسته بودند کـه علاوه بر انحلال مجلس به منظور تشکیل مجلس مؤسسان و تغییر قانون اساسی اقدام کند.[۱۲۷]

    این همـه‌پرسی بـه خاطر هم‌زمان نبودن رای‌گیری درون تهران و شـهرستان‌ها و جدا بودن صندوق‌های مخالفان و موافقان مورد انتقاد بسیـاری قرار گرفت. درون تهران به منظور موافقان صندوق‌هایی درون مـیدانـهای سپه و راه‌آهن و برای مخالفان صندوقهایی درون مـیدان‌های بهارستان و محمدیـه قرار داده شده بود.[۱۲۸]

    روزنامـه لوموند فرانسه از تهران چنین گزارش مـی‌دهد: «… بـه نظر مـی‌رسد کـه یک توافق ضمنی بین حزب توده و جبههٔ ملی برقرار شده‌است، بـه این شکل کـه طرفداران جبههٔ ملی درون مـیدان سپه و طرفداران حزب توده درون ایستگاه (راه‌آهن) آراء خود را بـه صندوق بریزند. تمام سفارتخانـه‌ها بسته‌اند و حدود سه هزار نیروی نظامـی از ۴ نقطهٔ محل اخذ رأی و نقاط استراتژیک تهران محافظت مـی‌کنند … گروه‌های وابسته بـه حزب توده خیلی عظیم تر هستند و طول صف‌های آنان بـه چند صد متر بالغ مـی‌شود. شعارها و پلاکاردهای جبههٔ ملی حاکی از اعلام حمایت از دکتر مصدّق و درخواست انحلال مجلس است، درون حالیکه شعارهای حزب توده – اساساً – علیـه مجلس هست و درخواست تشکیل مجلس مؤسّسان به منظور تغییر رژیم فعلی است. نحوه اخذ رأی، مخفی نیست زیرا نـه فقط یک محل جداگانـه برایـانی کـه مـی‌خواهند رأی منفی بدهند درون نظر گرفته شده بلکه هر یک از شرکت کنندگان درون این رفراندوم حتما ورقه‌ای را پُر کنند کـه اسم و آدرس خود را روی آن بنویسند. محلّی کـه برای اخذ رأی طرفداران مجلس درون نظر گرفته شده، مقابل مجلس هست و روی یک پلاکاردِ بزرگ این جمله بـه چشم مـی‌خورَد:انی کـه این‌جا رأی مـی‌دهند، طرفدار انحلال مجلس هستند. که تا ساعت ۹ بـه وقت محلّی، فقط سه نفر به منظور اعلام رأی «نـه» درون این صندوق حضور یـافتند و از این سه نفر، تعداد زیـادی عگرفته شد و از آن‌ها فیلم‌برداری شد و مورد اهانت و آزار قرار گرفتند. دیشب حوادثی درون منزل کاشانی رُخ داد. وی بـه تمام «مسلمانان حقیقی» توصیـه کرده که تا این رفراندوم را تحریم کنند. طرفداران مصدّق بُطری‌های بنزینِ آتش زا بـه طرف منزل کاشانی پرتاپ مـی‌د و نزاعی درون اطراف منزل ایشان درگرفت کـه یک نفر کشته و نزدیک بـه صد نفر مجروح شدند و امروز صبح گروه‌های مسلّح، منزل کاشانی را محاصره کرده و ورود بـه منزل ایشان – حتّی به منظور نزدیکان و بستگان وی – را ممنوع کرده بودند، کاشانی مجدّداً رفراندوم به منظور انحلال مجلس را تحریم کرد و اعلام نمود کـه هر رأیی کـه مصدّق درون این رفراندوم زیر حمایت سرنیزه‌ها و تانک‌ها بگیرد، موجب بطلان هر قرارداد بین‌المللی هست که درون آینده منعقد نماید.»

    گزارشگر لوموند درون گزارش بعدی خود خبر داد: «… طرفداران دکتر مصدّق درون تهران برنده شدند. بر طبق خبر رادیو تهران، بیش از صدهزار نفر بـه طرفداری از دکتر مصدّق رأی بـه انحلال مجلس و فقط ۶۷ نفر رأی مخالف دادند و این نتایج مربوط بـه تهران هست که حدود یک مـیلیون نفر جمعیت دارد.»[۱۲۹]

    در این همـه‌پرسی درون حدود دو مـیلیون ایرانی (از جمعیت حدود ۱۸ مـیلیونی ایران[۱۳۰]) شرکت کرده و ۹۹٫۹٪ از شرکت کنندگان بـه «انحلال مجلس و ابقای دولت» رای مثبت دادند؛ و شمار آرای مخالفان مطابق با آمار اعلامـی درون تهران ۱۱۵ نفر و در کل شـهرستان‌ها فقط ۷۱۰ نفر بود. درون ۲۱ مرداد ۱۳۳۲ مصدق، رسماً نتیجه یعنی «ابقای دولت و انحلال مجلس ۱۷» را اعلام کرده و از شاه خواست فرمان برگزاری انتخابات جدید را امضا کند؛ ولی او این رفراندوم را تأیید نکرد.

    پیش از این یـاران دکتر مصدق همچون غلامحسین صدیقی و خلیل ملکی بـه او هشدار داده بودند کـه در نبود مجلس، شاه شما را برکنار مـی‌کند؛ ولی مصدق چنین پاسخ داده بود کـه شاه جراتش را ندارد. اگر هم چنین کند، ما تمکین نمـی‌کنیم.[۱۳۱]

    محمد مصدق درون دادگاه و کتاب خاطراتش عنوان مـی‌کند کـه مطابق با عرف و قانون اساسی و سابقه آن پادشاه اجازه عزل را ندارد و تنـها مـی‌تواند درون زمان رای تمایل مجلس نسبت بـه صدور فرمان اقدام نماید کـه آن هم امری تشریفاتی است. مصدق فرمان شاه به منظور نخست‌وزیر را زمانی دارای رسمـیت مـی‌دانست کـه مجلس شورای ملی رای تمایل بـه یک فرد به منظور نخست‌وزیری بدهد و فرمان شاه را متمم مـی‌دانست و نـه موجد.[۱۳۲] قبل از این هم درون مورد نخست‌وزیری صدرالاشراف بـه دلیل اینکه حکم را شاه بـه صورت مستقیم و قبل از رای مجلس صادر کرده بود موضوع منتفی اعلام شد.[۱۳۲]

    او درون کتاب خاطراتش درون مورد حرکت احمد شاه درون مورد عزل صمصام السلطنـه چنین مـی‌گوید:

    وقتی مرحوم سلطان احمد شاه، صمصام السلطنـه را عزل نمود و به جای او وثوق الدوله را نصب کرد راجه بـه این امر آنقدر درون مجامع سیـاسی طهران صحبت شده بود کـه هرکسی مـی‌دانست درون مملکت مشروطه مسوولیت وزراء درون مقابل مجلسین جزو الفبای مشروطیت هست و شاه حق نداشت صمصام را عزل کند و ان مرحوم هم بااستناد همان مذاکرات و اظهار عقیده مظلعین بقانون اساسی بود کـه تا مجلس چهارم تقنینیـه خود را نخست‌وزیر قانونی مـی‌دانست

    [۱۳۳]

    مصدق درون نبود مجلس و دوران فترت، درون صورت استعفای نخست‌وزیر پادشاه را مسوول تعیین نخست‌وزیر مـی‌دانست، چنانچه او و تنی چند از یـارانش درون ۲۲ دی ماه سال ۱۳۲۸، درون اعتراض بـه دخالت‌های دولت (ساعد) درون انتخابات درون دربار متحصّن شدند، مصدق درون نامـه‌ای خطاب بـه هژیر وزیر دربار، از شاه خواستند که تا دولتی روی کار آورد کـه مصالح سلطنت و ملت را حفظ کند :. نامـه دکتر مصدق بـه هژیر :(۱۳۲۸/۷/۲۶)[۱۳۴]

    … البته اعلی حضرت همایون شاهنشاهی، منشأ عموم اصلاحات مـی‌باشند و غرض عمده از تحصن این بود، کـه دورهٔ فترت کـه تعیین نخست‌وزیر محتاج بـه تمایل مجلس نیست، دولتی روی کار بیـاورند کـه وجههٔ نظر خود را حفظ مصالح سلطنت و ملت قرار دهد و در عصر چنین پادشاهی مملکت صاحب مجلسی شود کـه با اصلاحات اساسی قادر باشد از فقر و بیچارگی مردم بکاهد و کشور را قرین آسایش و رفاهیت کند . ...

    [۱۳۵]

    عباس مـیلانی نظرش درون این خصوص این هست که:

    به بیـان دیگر چندسال پیش از آنکه همرزمان وی از جمله صدیقی و سنجابی، دربارهٔ انحلال مجلس و حقوق شاه درون دورهٔ فترت سخن برانند، مصدق خود بـه چنین حقی اذعان کرده بود.[۱۳۶]

    اگر چه او فرمان شاه را متمم مـی‌دانست و نـه موجد اما درون کتاب خاطراتش مـی‌نویسد «چنانچه روز روشن ابلاغ مـی‌نمودند اگر اطاعت نمـی‌کردم متمرد بودم»[۱۳۷]

    دکتر محمد مصدق درون بیرون ساختمان مجلس

    پخش اخبار نادرست علیـه وجهه مذهبی مصدق، ترس از گسترش کوششـهای حزب توده و هراس نابودی دودمان تنـها فرمانروای شیعی جهان، روحانیون را از دولت محمد مصدق دور کرد. اختلاف‌ها با چند انتصاب دولت مصدق کـه مورد انتقاد مذهبی‌ها بود، بالا گرفت و سرانجام منتهی بـه فروپاشی مجلس هفدهم بـه وسیله همـه‌پرسی عمومـی شد کـه کاشانی را بـه سمت مخالفت و دشمنی با دولت مصدق گرایش داد. درون ماه‌های آخر عمر دولت محمد مصدق، کاشانی اما پیدا و پنـهان و با پشتیبانی از دسته جات مذهبی، از جمله دار و دسته شعبان جعفری و طیب، اعلام پیـاپی «در خطر بودن اسلام» و تحریک بـه مقاومت گروه‌هایی کـه علقه مذهبی داشتند، آشکارا بـه تضعیف دولت محمد مصدق اهتمام ورزید. درون نتیجه کودتاچیـان کـه از این اختلاف بیش‌ترین استفاده را بودند، توانستند عملیـات خود را با موفقیت انجام دهند.

    کودتای ۲۵ مرداد

    گروهی از طرفداران مصدق
    نوشتار اصلی: کودتای ۲۵ مرداد

    در ۲۳ مردادماه ۱۳۳۲ بنا بر نقشـه سیـا موسوم بـه تی پی آژاکس به منظور براندازی دولت مصدق، شاه طی دو حکم جداگانـه، فرمان عزل مصدق و نخست‌وزیری تیمسار زاهدی را امضا مـی‌کند. رئیس گارد شاهنشاهی، سرهنگ نصیری موظف مـی‌شود که تا با محاصره خانـه نخست‌وزیر فرمان را بـه وی ابلاغ و او را دستگیر کند. همچنین نیروهایی از گارد اقدام بـه بازداشت چند تن از وزرای مصدق (فاطمـی معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه- حق‌شناس وزیر راه - زیرک زاده نماینده مجلس و از رهبران حزب ایران) مـی‌کنند. درون همـین زمان گروه‌هایی از نظامـیان اقدام بـه اشغال مرکز تلفن بازار و تلاش بـه قطع ان مـی‌نمایند. مصدق از طریق شبکه افسران حزب توده و کیـانوری از این توطئه باخبر مـی‌شود. گروه دستگیر کنندگان رئیس ستاد ارتش نیز کـه با هجوم بـه منزل تیمسار ریـاحی و تبادل آتش و با نگهبان آن جا موفق بـه دستگیری دکتر فاطمـی و مـهندس حق‌شناس و مـهندس زیرک زاده مـی‌شوند این خبر توسط دو زن کـه از روی پشت بام فاطمـی را درون درون جیپ ارتشی و تحت بازداشت دیده بودند بـه آگاهی نخست‌وزیر مـی‌رسد.[۱۳۸] بـه دلیل عدم حضور تیمسار ریـاحی درون ستاد مشترک نمـی‌توانند او را دستگیر کنند. از سوی دیگر سرهنگ کیـانی جانشین سرتیپ ریـاحی کـه برای سرکشی بـه باغشاه آمده بود توسط افسران گارد دستگیر مـی‌گردد. دستگیرشدگان را بـه کاخ سعد آباد و در آن جا زندانی مـی‌کنند.[۱۳۹] سرهنگ نصیری نیز کـه در نیمـه شب به منظور ابلاغ فرمان شاه و دستگیری مصدق بـه درب منزل مصدق آمده بود توسط نیروهای نگهبان نخست‌وزیری بـه سرپرستی سرهنگ ممتاز و سروان فشارکی دستگیر و نیروهایش خلع سلاح و بازداشت مـی‌شوند.

    در فردای این روز مصدق درون بیـانیـه‌ای از کشف و خنثی‌سازی یک کودتا علیـه دولت خبر مـی‌دهد؛ ولی هیچ اشاره‌ای بـه ماجرای فرمان شاه نمـی‌کند. درون این روز خبر خروج شاه از ایران و ورودش بـه بغداد منتشر مـی‌شود. حسین فاطمـی بـه سفارتخانـه‌های ایران از جمله سفیر ایران درون بغداد دستور مـی‌دهد کـه با شاه مقابله کنند. از این روز نیروهای حزب توده با حضور درون سطح شـهر تشنج‌هایی ایجاد مـی‌کنند. درون روز ۲۶ مرداد هر دو گروه مـهم یعنی حزب توده و جبهه ملی مـیتینگهایی پرشور بر ضد شاه برگزار د. درون مـیتینگ جبهه ملی درون بهارستان، بـه رغم عدم حضور مصدق، یـاران او همچون فاطمـی و صالح بـه بی‌سابقه‌ترین شکل ممکن بـه شاه تاختند. همچنین فاطمـی درون سرمقاله باختر امروز، شاه را بـه خیـانت متهم کرد. درون این روز به منظور جلوگیری از اغتشاش اعضای حزب توده، مأمورین دولتی و طرفداران جبهه ملی، مجسمـه‌های شاه و رضاشاه را از مـیدانـهای شـهر پایین کشیدند.

    با توجه بـه اغتشاشات پیش آمده درون روز ۲۶ و ۲۷ مرداد بـه رهبری توده‌ای‌ها مصدق بـه تیمسار مدبر ریـاست شـهربانی دستور مـی‌دهد کـه با هرگونـه تظاهراتی له یـا علیـه دولت یـا شاه را مقابله نماید. درون این روز هندرسون سفیر آمریکا بـه تهران بازگشت و به مصدق اولتیماتوم داد کـه اگر با حزب توده ائتلاف کند، آمریکا دولت وی را بـه رسمـیت نمـی‌شناسد؛ ولی مصدق بـه او اطمـینان خاطر داد کـه کنترل اوضاع درون دستش بوده و هرگز بـه توده ایـها اجازه تشنج آفرینی نخواهد داد. همچنین درون پاسخ بـه پرسش سفیر آمریکا دربارهٔ رابطه او با شاه، مصدق گفت:

    در عصر ۲۷ مرداد، دستورِ اکید دادم هر حرف از جمـهوری بزند او را تعقیب کنند و نظر این بود کـه از پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی درخواست شود هرچه زودتر بـه ایران مراجعت فرمایند چون کـه تغییر رژیم، موجب ترقی ملت نمـی‌شود[۱۴۰]

    شاه کـه از انجام موفقیت‌آمـیز کودتا مطمئن بود. بعد از خبردار شدن از شکست کودتا از رامسر بـه بغداد مـی‌رود.[۱۴۱]

    کودتای ۲۸ مرداد

    نوشتار اصلی: کودتای ۲۸ مرداد
    شعبان جعفری

    در روز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ حرکت دیگری بر ضد دولت انجام شد کـه این‌بار باعث سرنگونی دولت مصدق گشت. بنابر کتاب «ضد کودتا» نوشته مأمور سیـا کیم روزولت، او درون این روز با خ فتوای برخی از روحانیون و همچنین پول بـه ارتشیـان، ولگردان و اوباش تهران آن‌ها را بـه خیـابان‌ها کشانید. درون این عملیـات ماشین‌های وابسته هوایی سفارت آمریکا درون تهران با انتقال نفرات گارد شاهنشاهی و ارتشیـان تحت حمایت خود بـه سمت منزل مصدق[۱۴۲] و پرداخت دلار بـه افراد فعال درون کودتا باعث پیشروی این کودتا گردیدند. امری کـه در کودتای ۲۵ مرداد ناموفق بود.

    حدودِ ۸ صبحِ ۱۹ اوت جمعیتی حدوداً سه‌هزار نفره از مردانی مسلح بـه چوب و چماق درون جنوبی‌ترین نقطه شـهر تظاهراتی علیـهِ مصدق و به طرفداری از شاه شروع د. بـه خیـابان‌ها مـی‌رفتند و فریـاد مـی‌کشیدند «زنده باد شاه» و «مرگ بر مصدقِ خائن». اگر چه احتمالاً اغلب‌شان سرشار از احساساتِ سلطنت‌طلبانـه بودند اما بـه روشنی به منظور این کار پول گرفته بودند؛ بین آن‌ها انبوهی آدمِ بیکار و بسیـاری اوباش و الواتِ سرشناس بودند. هم‌زمان رئیس پلیس دستور دادی مانع تظاهرات نشود. بخش از جمعیت به‌طرفِ بازار رفتند و تهدید بـه غارتِ مغازه‌ها د. تأثیرِ کارشان آنی بود و بازار تعطیل شد. هر چه زمان گذشت جمعیت بیشتر شد و بخشِ اعظمـی از ثروتمندانِ شـهر کـه از دولتِ مصدق و به‌خصوص سیـاست اخیرِ حمایتش از حزب توده منزجر بودند، بـه تظاهرات پیوستند. بعد تعدادِ انبوهی کامـیون و اتوبوس، کـه از صبح زود کرایـه شده بودند، پیدایشان شد و امکانِ نقل‌وانتقالِ مجانیِ تظاهرکنندگان را مـهیـا د. این وسایلِ نقلیـه درون شـهر مـی‌چرخیدند و سرنشینان‌شان با فریـاد شعار مـی‌دادند، سعی مـی‌د خشم مردم را افزایش دهند و احساساتشان را بـه نفعِ شاه برانگیزند. خیلی زود روشن شد کلِ نیروی پلیس همراه و همدلِ تظاهرات‌اند و در بعضی موارد حرکتِ تظاهرکنندگان را هم هدایت مـی‌کنند. مصدق بلافاصله رئیسِ پلیس را عزل کرد و دستورِ دستگیری‌اش را داد. بـه ارتش هم دستور داد تانک و خودروهای زره‌پوش به منظور متفرق ِ جمعیت بفرستد. دستورهای صادرشده ستادِ فرماندهیِ کل طبیعتاً بلافاصله اطاعت نشد و چند ساعت بعدتر کـه اجرا شد دیگر جمعیت خیلی آسان سربازانِ رسیده بـه محل را متقاعد د کـه در دفاع از شاه بـه آن‌ها بپیوندند. بینِ ساعت ۹ که تا ۱۲ تظاهرکنندگان ستادهای مرکزیِ سه حزبِ سیـاسیِ طرفدارِ حکومت و دفاتر نیم دوجین روزنامـه حامـیِ مصدق را زیر و رو د و به آتش کشیدند. جمعیت بعد بـه دفاترِ روزنامـه‌های حزبِ توده حمله د؛ ابتدا درون برابرشان مقاومت شد، اما خیلی زود چیره شدند.[۱۴۳] سپس درون حمله بـه زندان، شعبان جعفری (شعبان بی‌مخ) کـه از ۹ اسفند ماه ۱۳۳۱ بـه جرم تلاش به منظور قتل نخست‌وزیر درون زندان بود، توسط نیروهای شورشی آزاد شد.[۱۴۴] با اشغال مرکز رادیو، بعد از چند ساعت سکوت رادیویی بی‌سابقه درون تاریخ رادیوی ملی ایران، نخست مـهدی مـیراشرافی، نماینده مجلس و مصطفی کاشانی فرزند آیت الله کاشانی و سپس دیگر نمایندگان ضد مصدق و طرفدار شاه درون مجلس همچون احمد فرامرزی بـه سود زاهدی سخنرانی کرده و آنگاه سرلشکر زاهدی فرمان انتصاب خود بـه نخست‌وزیری خواند.[۱۴۵]

    سپس نوبت بـه خانـه مصدق کـه در واقع مقر نخست‌وزیری بود رسید. نخست جمعیت بدون پشتوانـه نیروهای نظامـی بـه منزلش حمله د اما با آتش مسلسل عقب رانده شدند؛ کلی آدم کشته و مجروح شدند. دومـین حمله کـه با همراهی و پشتیبانیِ سربازانِ طرفدارِ زاهدی انجام شد، باز ناکام ماند. این بار تانک‌های سنگینِ شرمن بـه محل رسیدند و خانـه را بـه توپ بستند، حدودِ ۶ بعدازظهر دیگر دفاعِ مسئولانِ حفاظتِ خانـه درون هم شکست و خانـه ویران شد. بعد جمعیت داخل ریختند، هر آنچه بود را بـه تاراج بردند و ساختمان را بـه آتش کشیدند. با خانـه کناری هم، کـه منزلِ پسرِ مصدق بود، همـین کار را د. عصر همـه زندانیـان آزاد شدند و سرلشکر زاهدی قدرت را درون دست گرفت.[۱۴۳] در این روز شاه درون رم ایتالیـا بود و به گفته همسرش ثریـا، درون فکر خ خانـه‌ای درون رم به منظور اقامت بود کـه سقوط دولت مصدق و قدرت یـابی زاهدی و تلگراف‌های حمایتی ابوالقاسم کاشانی و سید محمد بهبهانی را دریـافت کرد.[۱۴۶]

    در روز ۲۹ مرداد مصدق و بیشتر یـارانش خود را بـه شـهربانی تسلیم د.

    پس از موفقیت کودتای ۲۸ مرداد، سید ابوالقاسم کاشانی بـه شاه کـه به کشور و قدرت بازگشته بود بـه همراه مرجعیت زمان، آیت الله بروجردی تبریک گفت.[۱۴۷] بعد از بازگشت شاه، کاشانی درون مصاحبه‌ای چنین مـی‌گوید:

    «مصدق شاه را مجبور کرد کـه ایران را ترک نماید اما شاه با عزت و محبوبیت چند روز بعد بازگشت. ملت شاه را دوست دارد و رژیم جمـهوری مناسب ایران نیست.»[۱۴۸] همچنین نواب صفوی رهبر گروه فداییـان اسلام نیز کـه در زمان کودتا درون خارج از کشور بود طی یک مصاحبه درون بغداد سقوط مصدق را بـه شاه تبریک گفت.[۱۴۹][۱۵۰]

    اختلاف نظر دربارهٔ کودتای ۲۸ مرداد

    تمبری کـه در سال ۱۳۵۲ و به مناسبت بیستمـین سالگرد رستاخیز ۲۸ امرداد (کودتای ۲۸ امرداد) توسط پست شاهنشاهی ایران منتشر شد.

    تا پیش از انقلاب ایران، پادشاهی پهلوی این روز را بـه عنوان یک جشن ملی با نام «رستاخیز ۲۸ امرداد»[۱۵۱] گرامـی مـی‌داشت. بعد از انقلاب ایران آن را با نام «کودتای آمریکایی ۲۸ مرداد» درون تقویم ثبت د.

    بسیـاری بحث‌ها دربارهٔ قانونی بودن یـا نبودن اقدام شاه درون عزل نخست‌وزیر و اقدام مصدق درون برگزاری رفراندوم و علل معطل ماندن مجلس و نقش آمریکا و انگلیس و عوامل آن‌ها درون سرنگونی مصدق بوده‌است. برخی از منتقدان ایرانی نقش آمریکا درون کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ را مورد تردید قرار داده و برخی دیگر بر نقش آمریکا درون کودتا تأکید دارند. بـه موجب اسناد طبقه‌بندی شده‌ای کـه در ماه آگوست سال ۲۰۱۳ توسط سازمان اطلاعات مرکزی ایـالات متحده، سیـا، منتشر گردید این سازمان بـه ایفای نقش درون کودتای ۲۸ مرداد علیـه دولت مصدق اعتراف کرد.

    سیـا درون مقدمـه یکی از این اسناد تازه منتشرشده کـه گزارشی متعلق بـه سال ۱۹۵۴ هست مـی‌نویسد: "در پایـان ۱۹۵۲ روشن بود کـه دولت مصدق نمـی‌تواند با کشورهای غربی کـه منافعی درون ایران دارند بـه توافقی نفتی برسد." "هدف عملیـات آژاسرنگونی دولت محمد مصدق، بازسازی منزلت و قدرت شاه و جایگزینی دولت مصدق با دولتی بود کـه ایران را با سیـاست‌هایی سازنده اداره کند." بنا بـه این سند همچنین هدف کودتا این بوده کـه دولتی بر سر کار بیـاید کـه دولت‌های غربی بتوانند دربارهٔ بازار نفت با آن بـه توافق برسند. در مارس ۱۹۵۳ (اسفند ۳۱-فروردین۳۲) وزارت خارجه آمریکا از سازمان سیـا مـی‌خواهد امکان ساقط دولت مصدق از طریق عملیـات مخفیـانـه را بررسی کند. نتیجه ارزیـابی سیـا این هست که امکان چنین عملیـاتی وجود دارد.

    پس از آن مقرر شد سیـا بـه همراه سرویس اطلاعات سری بریتانیـا (SIS کـه به MI6 شناخته مـی‌شود) عملیـات سرنگونی مصدق را بـه انجام برسانند. کرمـیت روزولت، رئیس بخش خاور نزدیک و آفریقای سازمان سیـا نخست با رئیس دفتر ایران سیـا، راجر گولران، و دو افسر اطلاعاتی دیگر درون بیروت دیدار مـی‌کند و سپس درون ۱۴ ژوئن ۱۹۵۳ (۲۴ خرداد ۳۲) طرح کودتا بـه دفتر سرویس اطلاعات سری بریتانیـا ارائه مـی‌شود.[۱۵۲][۱۵۳]

    منبع‌شناسی روند عملیـات نظامـی کودتای ۲۸ مرداد

    (نویسندگان ایرانی)

    • کالبد شکافی توطئه - دکتر ابراهیم یزدی - انتشارات قلم۱۳۸۱
    • گفتگوهای ادیب برومند - امـیر راسخی نژاد - شرکت سهامـی انتشار ۱۳۹۳
    • راز پیروزی کودتا - محمدجعفر محمدی - انتشارات اختران ۱۳۸۵
    • خاطرات من -حسینقلی سر رشته -ناشر مؤلف -۱۳۶۷
    • نا گفته‌هایی پیرامون فروریزی حکومت مصدق - دکتر ماشاء الله ورقا- انتشارات بازتاب نگار-۱۳۸۴
    سرهنگ ماشاء الله ورقا عضو ارشد شـهربانی و سرهنگ سررشته عضو اطلاعات ارتش بودند.

    مخالفان و منتقدان عملکرد ۲۸ ماهه دولت مصدق

    تمبر یـادبود محمد مصدق کـه به مناسبت یکصدمـین سالگرد زادروز او منتشر گردید.

    برخی از هواداران مصدق یـا اعضای جبهه ملی کـه در زمان نخست‌وزیری مصدق، از جبهه ملی یـا از هیئت‌وزیران کنار گذاشته شده یـا کنار رفتند، بعد از جدایی از مصدق، بـه انتقاد از کارنامـه وی پرداختند و حتی به منظور سرنگونی‌اش تلاش د. برخی از این افراد عبارت‌اند از:

    • فضل‌الله زاهدی (نخست‌وزیر کودتا)
    • علی امـینی
    • حسین مکی، (که درون آغاز سرباز فداکار وطن نامـیده شد ولی درون پایـان بـه دلیل مخالفت با مصدق از سوی هواداران جبهه ملی سرباز خطاکار وطن خطاب مـی‌شد)
    • مظفر بقایی (به دلیل اتهام مشارکت درون قتل سرتیپ افشار طوس و سپس اتهام شرکت درون کودتای ۲۵ مرداد بـه دستور فرماندار نظامـی تهران بازداشت شد و تا روز ۲۸ مرداد درون زندان بود).
    • آیت الله کاشانی، درون ۳۰ تیر ۱۳۳۱ درون اعتراض بـه استعفای مصدق، تهدید بـه حکم جهاد کرد ولی درون ماه‌های پایـانی ضمن انتقاد شدید از کارنامـه دولت، از زاهدی پشتیبانی مـی‌کرد. او درون اعلامـیه‌ای بـه عنوان تحریم رفراندوم دولت، درون هشتم مرداد ۱۳۳۲ نوشت:

      اکنون ۲۸ ماه‌است کـه ایشان زمامدار هست و درون تمام این مدت یک قدم مفید بـه حال شما کـه بتواند اسم آن را ببرد برنداشتند. هر روز وعده‌های بزرگ مـی‌دهد و فردا عذر مـی‌آورد. ساعت بـه ساعت راه را به منظور تحکیم دیکتاتوری و حکومت فردی و خودسری هموار ساخته‌است. مصدق خوب مـی‌داند اگر با آزادی بـه رای ملت رجوع کند ۹۷ درصد مردم علیـه او رای مـی‌دهند. شما هموطنان عزیز مـی‌بینید کـه تا امروز چهی بـه نفع اجانب قدم برداشته و آنچه که تا امروز کرده مستقیماً بـه مصلحت اجنبی و زیـان مملکت بوده‌است. ۲۸ ماه‌است کـه آقای دکتر مصدق با [هیـاهو] درون جنجال و عوامفریبی مردم را مشغول کرده‌است.[۱۵۴]

    • ابوالحسن حائری‌زاده درون سال ۱۳۳۱ درون مجلس، ضمن مخالفت با لایحه اختیـارات ویژه دولت، آن را خطر بازگشت دیکتاتوری ۲۰ ساله دانست[۱۵۵] و سپس درون سال بعد با نوشتن نامـه بـه رئیس سازمان ملل متحد، مصدق را دیکتاتور خواند.[۱۵۶] این افراد علی‌رغم هواداری از مصدق درون ماه‌های نخست حکومت او، درون یک سال پایـانی دولت مصدق، گاه بـه صورت پنـهانی و گاه علناً به منظور سرنگونی مصدق، تلاش مـی‌د.

    این درون حالی بود کـه برخی از هواداران مصدق کـه تا روز پایـانی همراه و پشتیبان او بودند و پس از آن نیز بـه هواداری از مصدق ادامـه دادند، بـه بعضی از رفتارهای مصدق درون زمان نخست‌وزیری‌اش، نقدهایی دلسوزانـه داشتند. از این جمله‌اند:

    • خلیل ملکی («آقای دکتر مصدق! این راهی کـه شما مـی‌روید بـه جهنم هست ولی ما که تا جهنم بـه دنبال شما خواهیم آمد»[۱۵۷])
    • غلامحسین صدیقی کـه به ویژه با رفراندوم مصدق به منظور تعطیلی مجلس مخالفت کرد.
    • کریم سنجابی کـه به گفته خود، با خویشاوندگرایی مصدق درون زمان نخست‌وزیری‌اش مخالفت کرد. کریم سنجابی همچنین با رفتار مصدق درون هنگام تشکیل جبهه ملی دوم نیز مخالفت کرد.[۱۵۸][۱۵۹]

    برخی از تاریخ‌پژوهان و روشنفکران جدیدتر، اگرچه کلیت مصدق را تصدیق و تأیید کرده‌اند ولی برخی از کارهای او (به ویژه مخالفت او با پیشنـهادهای نفتی ارائه شده بـه ایران همچون بانک جهانی یـا پیشنـهاد چرچیل - ترومن) را اشتباه دانسته و عقیده دارند کـه مصدق حتما پیشنـهادهای مذکور را مـی‌پذیرفت و از اصل ملی صنعت نفت صرف‌نظر مـی‌کرد. اینان خطاهای مصدق درون این رابطه را اصلی‌ترین علت سرنگونی مصدق مـی‌دانند. از جمله این افراد مـی‌توان بـه همایون کاتوزیـان،[۱۶۰]فوأد روحانی،[۱۶۱]محمدعلی موحد[۱۰۸] و صادق زیباکلام اشاره کرد.[۱۶۲]

    گروه دیگری نیز هستند کـه سیـاست‌های مصدق را بـه شدت مورد نکوهش قرار داده‌اند. برخی از این افراد عبارت‌اند از: موسی غنی نژاد،[۱۶۳]فریدون مجلسی،[۱۶۴]مرتضی مردیـها،[۱۶۵]عباس مـیلانی[۱۶۶] و محمد قوچانی،[۱۶۷] کـه ضمن نقد دوران پهلش و پس از مصدق، دوران مصدق را نیز از انتقادات مصون نداشته‌اند. حال آنکه برخی دیگر چون داریوش همایون،[۱۶۸]هوشنگ نـهاوندی،[۱۶۹]پیروز مجتهدزاده،[۱۷۰] و جلال متینی،[۱۷۱] دوران حکومت ۲۸ ماهه مصدق را بدتر از دوران «پس از مصدق» و یک سراشیبی به منظور سقوط ایران بـه هرج و مرج یـا کمونیسم دانسته‌اند.

    موسی غنی‌نژاد معتقد است: «هیچ ابتکاری درون دوران دولت دکتر مصدق و اطرافیـان او دیده نشد. اصطلاح اقتصاد بدون نفت را حتی درون یک مورد قبل از آن نمـی‌شود پیدا کرد. وقتی تحریم شروع شد دور و بری‌های دکتر مصدق گفتند نفت بلای سیـاه هست و تحریم موهبت است. اما نتیجه آن بود کـه به مردم فشار آمد و مردم ناراضی شدند و بحران‌های سیـاسی اقتصادی و اجتماعی شکل گرفت. درآمدهای ارزی ما کاهش پیدا کرد، اقتصاد دچار بحران شدید شد و به نارضایتی سیـاسی، اجتماعی و اقتصادی مردم انجامـید و مردم این نارضایتی را درون روز ۲۸ مرداد نشان دادند. از روز ۲۵ مرداد کـه طبق دست خط شاه مصدق خلع شده بود حکومت مصدق غیرقانونی بود و اگر کودتایی صورت گرفت توسط مصدق بود. چرا کـه قانون اساسی، درون غیـاب مجلس، بـه شاه اختیـار مـی‌دهد درون عزل و نصب نخست‌وزیر و مصدق هم این را مـی‌دانست و به همـین خاطر هم بود کـه این دست خط را اعلام و ابلاغ نکرد. اطرافیـان او هم مـی‌دانستند. هنگام برگزاری رفراندوم هم این انتقاد را بـه او کرده بودند کـه انحلال مجلس همـه اختیـار را بـه شاه خواهد داد.»[۱۷۲]

    غنی نژاد مـی‌گوید:

    این راهم اضافه کنم کـه مصدق از ۱۲ سالگی، مستوفی بود. مستوفی بـه معنای امروزی‌اش، کاری شبیـه ممـیز مالیـاتی بود. وقتی پدر محمد مصدق فوت کرد، او ۱۲ سال داشت و همان زمان ناصرالدین شاه بـه او لقب مصدق السلطنـه داد و به مستوفی‌گری بلاد خراسان برگزید؛ بنابراین مصدق با مالیـات و دخل و خرج از ۱۲ سالگی آشنا بود اما هیچ تصور درستی از اقتصاد پیش رو آن روزها نداشت. مصدق دکترای حقوق داشت اما تز دکتری او درون مورد حقوق اسلامـی و ایرانی بود و در مورد پدیده‌های علمـی مدرن چیزی سر رشته نداشت… مصدق درون غرب درس خواند اما هرگز با ذهنی مدرن بـه کشور بازنگشت. هرگز متوجه واقعیت‌های سیـاست و اقتصاد مدرن نشد. این را بـه دلیل نوع تحصیلاتش نمـی‌گویم بلکه بـه دلیل عملکردی کـه از ایشان بـه جا مانده مـی‌گویم. برداشت آقای مصدق از دموکراسی بـه پوپولیسم ختم شد و آقای مصدق یـا نمـی‌دانست یـا نمـی‌خواست بداند کـه دموکراسی، نیـاز بـه ایجاد نـهادها و بسترهای حقوقی دارد. این نـهادها هستند کـه باعث ماندن و بقای دموکراسی مـی‌شوند و دموکراسی این نیست کـه عده‌ای را بـه خیـابان دعوت کنیم و بگوییم هرچه این‌ها مـی‌گویند، عین دموکراسی است. مصدق شعار زنده باد مخالف من سر مـی‌داد اما طرفداران او درون جبهه ملی را حتما جزو بنیـان‌گذاران چماق‌کشی درایران دانست. مطالعه تاریخ بـه خصوص آنچه از تاریخ شفاهی آن دوران مـی‌توان برداشت کرد بـه ما نشان مـی‌دهد کـه نخستین چماق‌داران سیـاسی ایران، طرفداران آقای مصدق بودند…[۱۷۳]

    اقتصاد درون دوران دولت ملی

    مصدق با توجه بـه تجاربش درون سمت‌های مالی مانند: معاونت وزارت مالیـه، ریـاست کل محاسبات، عضویت درون کمسیون توفیر جمع و خرج و تطبیق حواله‌ها وزارت مالی درون مورد مسایل مالی دارای اطلاعات کاملی از نظر بودجه ریزی بود.[۱۷۴] او کـه اولین کتاب درون ایران را درون خصوص امور مالی و مباحث آن مانند روش‌های بودجه نویسی، تراز مالی، قوانین مربوطه و مالیـات و … بـه همراه بررسی بررسی مسایل مالی درون کشورهای را تحت عنوان اصول و قواعد و قوانین مالیـه درون ممالک خارجه و ایران بـه نگارش درآورده بود[۱۷۵] از این تجارب درون دوران نخست‌وزیری استفاده کرد و توانست به منظور اولین بار بدون اتکا بـه درآمد نفت درون دوران حکومت خود تراز بازرگانی کشور را مثبت کرده و صادرات از واردات پیشی بگیرد

    تورم

    در دوران مصدق تورم بـه صورت تک نرخی باقی ماند. این درحالی بود کـه نـه تنـها او از درآمد نفت به منظور اداره کشور محروم بود بلکه هزینـه سنگین حقوق چهل هزار نفر از پرسنل صنعت نفت نیز بر هزینـه‌های جاری کشور افزوده شده بود.[۱۷۶]

    سال مـیزان تورم ۱۳۳۰ ۸٫۳ ۱۳۳۱ ۷٫۲ ۱۳۳۲ ۹٫۲ ۱۳۳۳ ۱۵٫۹

    تولید و صادرات محصولات کشاورزی

    در حالیکه ایران درون سال ۱۳۲۹ یکی از کشورهای واردکننده گندم و جو بود با تغییر سیـاست‌ها درون خصوص کشاورزی توسط دولت ملی این روند صورتی معگرفت و در سال ۱۳۳۲ ایران توانست بـه صادرات جو و گندم مبادرت ورزد.[۱۷۷] چهارچوب اصلی سیـاست دکتر مصدق درون کشاورزی افزایش صادرات از طریق تولید بیشتر و کاهش واردات موادی بود کـه امکان تولید آن‌ها درون داخل کشور وجود داشت از سوی دیگر با تزریق مالی از طریق بانک ملی و بانک کشاورزی و افزایش سرمایـه بانک کشاورزی امکان تأمـین اعتبار درون مناطق کشاورزی را فراهم آورد و از سوی دیگر با ورود ۲ مـیلیون و ۴۸۰ هزار دلار از طریق موافقت نامـه اصل ۴ ترومن نسبت بـه سرمایـه‌گذاری درون این بخش اقدام نمود.[۱۷۸]

    جدول تغییرات تولیدات کشاورزی درون سال‌های ۱۳۲۹ الی ۱۳۳۳ واحد بـه هزار تن

    سال گندم جو برنج پنبه چای ۱۳۲۹ ۲۲۸۷ ۹۲۹ ۵۸۴ ۱۰۲ ۳٫۹ ۱۳۳۰ ۲۲۶۶ ۸۹۲ ۳۵۹ ۱۰۸ ۴ ۱۳۳۱ ۲۷۷۱ ۱۱۰۶ ۵۴۱ ۱۲۹ ۴٫۱ ۱۳۳۲ ۲۸۰۰ ۱۰۶۵ ۶۵۸ ۱۸۰ ۴ ۱۳۳۳ ۲۵۵۹ ۱۸۶۷ ۵۲۸ ۲۴۰ ۵ رشد ۱۳۲۹ بـه ۳۱۳۲ ۲۲٫۴ ۱۴٫۶ ۱۲٫۶ ۷۶٫۴ ۲٫۵

    [۱۷۹]

    جدول صادرات محصولات کشاورزی (واحد تن)[۱۷۹]

    سال جو گندم برنج ۱۳۲۹ -- -- ۱۳۷۷۶ ۱۳۳۰ ۳۳۷۵ -- ۲۵۱۶۶ ۱۳۳۱ ۱۵۳۵۱ -- ۶۲۱۸۵ ۱۳۳۲ ۱۲۵۰۴ ۴۸۰ ۴۸۹۹۹

    جدول واردات محصولات کشاورزی (واحد تن)[۱۷۹]

    سال جو گندم برنج ۱۳۲۹ ۳۵ ۱۰۷۴۱۴ ۹۴ ۱۳۳۰ -- ۱۰۶۷ ۷۵ ۱۳۳۱ -- ۴۹ ۳۱ ۱۳۳۲ ۲ ۲۳ ۱۸

    محاکمـه و زندان و خانـه نشینی

    محمد مصدق را بعد از کودتای ۲۸ مرداد درون دادگاه نظامـی محاکمـه و با توجه بـه تبرئه او از اتهامات اصلی چون «تلاش به منظور برهم زدن اساس سلطنت» و «کودتا علیـه قانون اساسی» بـه سه سال حبس مجرد (انفرادی) محکوم شد. استدلال او درون نفی صلاحیت دادگاه این بود کـه دیوان عالی حق محاکمـه نخست‌وزیر را دارد و دادگاه نظامـی، صالح نیست و او همچنان نخست‌وزیر قانونی کشور است. استدلال دادستان نیز این بود کـه مصدق درون پی دریـافت فرمان عزل پادشاه از روز ۲۵ مرداد که تا روز ۲۸ مرداد نخست‌وزیر نبوده‌است و این دادگاه بـه اتهامات او بعد از برکناری از نخست‌وزیری یعنی تمرد از فرمان پادشاه رسیدگی مـی‌کند. پاسخ مصدق نیز آن بود کـه چون فرمان پادشاه را درون نیمـه شب و با یک دستهٔ مسلح آورده بودند گمان بر جعلی بودن آن داده و از این نظر او متمرد نیست. او هم درون دفاعیـه درون دادگاه و هم درون خاطراتش مـی‌نویسد کـه اگرچه بنابر روح قانون اساسی مشروطه، پادشاه حق عزل و نصب وزیران را ندارد ولی اگر درون روز و ساعات اداری فرمان را مـی‌آوردند، آن را مـی‌پذیرفت. ضمن اینکه با توجه بـه نوع نوشتار دست خط، احتمال داد کـه فرمان بـه صورت سفید، مـهر و امضا شده و جعلی است. بـه همـین دلیل آورنده نامـه را دستگیر کرد که تا صبح روز بعد از شاه، اصل ماجرا را جویـا شود کـه با خروج شاه از کشور، فرصت این کار را نیـافت.[۱۰۲][۱۸۰] دادگاه کـه به صورت علنی و با حضور رسانـه‌های ایرانی و بیگانـه برگزار شده و مشروح آن درون روزنامـه‌ها بـه چاپ رسید. مصدق درون مورد دادگاهش و علل محاکمـه خود چنین مـی‌گوید:

    مصدق درون احمدآباد درون سال ۱۳۴۴

    «در طول تاریخ مشروطیت ایران این اولین بار هست که یک نخست‌وزیر قانونی مملکت را بـه حبس و بند مـی‌کشند و روی کرسی اتهام مـی‌نشانند… بـه من گناهان زیـادی نسبت داده‌اند ولی من خودم مـی‌دانم کـه یک گناه بیشتر ندارم و آن این هست که تسلیم تمایلات خارجیـان نشده و دست آنان را از منابع ثروت ملی کوتاه کرده‌ام… مردم این مملکت مـی‌دانند کـه وضع من درون بسیـاری جهات با وضع مارشال پتن فرانسوی بی‌شباهت نیست و من هم سالخورده و به وطن خود خدمتی کرده‌ام. من هم مثل او درون اواخر عمر بـه روی کرسی اتهام نشسته‌ام و شاید مثل او محکوم شوم ولی همـه نمـی‌دانند بین من و او یک تفاوت آشکار است. پتن بـه جرم همکاری با دشمن ملت فرانسه بـه دست ملت فرانسه محاکمـه شد و من بـه گناه مبارزه با دشمن ملیت ایران بـه دست عمال بیگانگان!».

    دادگاه اگرچه او را از اتهامات مـهمـی چون اقدام علیـه اساس سلطنت و کودتا علیـه قانون اساسی کـه حکم اعدام داشت، تبرئه کرد ولی بـه جهت تمرد از فرمان شاه او را بـه سه سال زندان محکوم کرد. مصدق بعد از گذراندن سه سال زندان، بـه ملک خود درون احمدآباد رفته و تا پایـان زندگی زیر نظارت شدید دولت بود. مصدق نخستینی بود کـه سرنگونی خود را غیرقانونی و کودتا خواند ولی هرگز که تا پایـان عمر (۱۳ سال بعد) آن را آمریکایی ندانست و تنـها از انگلیسی‌ها بـه بدی یـاد مـی‌کرد.[۱۰۲]

    او هم چنین چه درون دادگاه و چه درون کتابش با اشاره بـه سوگند خود بـه قرآن، تأکید کرده‌است کـه هرگز تلاشی به منظور سرنگونی سلطنت و برپایی جمـهوری نکرده و آرمانش ایجاد یک پادشاهی مشروطه بود کـه در ان شاه سلطنت کند و نـه حکومت.[۱۰۲]

    مصدق وصیت کرده بود او را کنار کشته‌شدگان ۳۰ تیر درون ابن بابویـه دفن کنند،[۱۸۱] ولی با مخالفت شاه چنین نشد و او درون یکی از اتاق‌های خانـه‌اش درون قلعه احمدآباد درون روستای احمدآباد بـه خاک سپرده شد. پیکر او توسط دکتر یدالله سحابی غسل و شستشو داده شد سپس نماز مـیت محمد مصدق توسط سید رضا زنجانی اقامـه گردید. بدین ترتیب درون دفن وی درون قبرستان ابن بابویـه جلوگیری شد.

    محمد مصدق درون روزهای آخر عمر خود دربارهٔ حوادث سال ۳۲ مـی‌گوید:

    کمونیسم را بهانـه کرده‌اند کـه نفت ما را ۱۰۰ سال دیگر هم غارت کنند. دادگاه نظامـی مرا بـه سه سال حبس مجرد محکوم کرد کـه در زندان لشکر ۲ زرهی آن را تحمل کردم. روز ۱۲ مرداد ۱۳۳۵ کـه مدت آن خاتمـه یـافت بـه جای این‌که آزاد شوم بـه احمدآباد تبعید شدم و عده‌ای سرباز و گروهبان مأمور حفاظت من شدند. اکنون کـه سال ۱۳۳۹ خورشیدی هنوز تمام نشده مواظب من هستند و من محبوسم و چون اجازه نمـی‌دهند بدون اسکورت بـه خارج [قلعه] بروم درون این قلعه مانده‌ام و با این وضعیت مـی‌سازم که تا عمرم بـه سر آید و از این زندگی خلاصی یـابم.[۱۸۲][۱۸۳]

    در سال ۱۳۴۲ همسر مصدق، ضیـاءالسلطنـه، درون سن ۸۴ سالگی درگذشت. حاصل ازدواج وی و مصدق دو پسر و سه بود. درون سال‌های حکومت محمدرضا پهلوی برگزاری مراسم بزرگداشت دکتر محمد مصدق از سوی حکومت وقت ممنوع اعلام شد. محمدرضا شفیعی کدکنی شعر «مرثیـه درخت» را به منظور مرگ مصدق سرود کـه در مجله سخن درون اردیبهشت ۱۳۴۶، ص۱۲۹ چاپ شد.[۱۸۴] هم‌زمان با تاجگذاری محمدرضا پهلوی درون سال بعد از درگذشت مصدق، نمایش تمثیلی مـیراث و ضیـافت کارِ بهرام بیضایی کـه اوضاع ایران را درون چهره‌هایی تمثیلی مانند «شبان» (مصدق؟) و «دهباشی» (شاه؟) تصویر مـی‌کرد درون تالار ۲۵ شـهریور بر صحنـه رفت و خود باعث واکنش‌هایی نیز شد.[۱۸۵] بعد از پیروزی انقلاب اسلامـی درون تاریخ ۱۵ اسفند ۵۷ یکی از بزرگترین گردهمایی‌های سیـاسی درون سالروز درگذشت رهبر نـهضت ملی نفت بر مزار وی درون احمدآباد برگزار شد. درون این مراسم کـه سید محمود طالقانی سخنران آن بود، بـه نوشته روزنامـه اطلاعات یک مـیلیون نفر بـه احمدآباد رفتند. اطلاعات درون شماره همان روز درون توصیف این مراسم نوشت: «امروز ایران بعد از دوازده سال خون دل خوردن و خاموشی بخاطر عجز از برپایی مراسم تجلیل از دکتر محمد مصدق رهبر ملی خود باشکوهی خیره‌کننده یـاد آن بزرگ‌مرد تاریخ مبارزات ضد استعماری ملل شرق را گرامـی داشت. مراسم تجلیل از این ابرمرد چندان باشکوه بود کـه بی‌شک پرتو پرجلالش قرون متمادی بر صفحات تاریخ جدید ایران پرتو خیره‌کننده‌ای داشت.»[۱۸۶]

    پس از انقلاب نیز از سال ۱۳۶۰ که تا ۱۳۶۵ نیز هر گونـه حضور رسمـی بر سر مزار مصدق ممنوع بود و پس از آن فشار به منظور عدم برگزاری این مراسم کمتر گردید اما از سال ۱۳۸۹ بـه بعد مجدداً برگزاری هرگونـه مراسمـی درون احمدآباد اعم از خصوصی یـا عمومـی ممنوع شد.[۱۸۷]

    در سال ۱۳۹۵ هیئت امنای قلعه احمدآباد خبر از مسدود شدن حسابی دادند کـه هیئت امنای قلعه احمدآباد جهت نگهداری قلعه اعلام کرده بودند.[۱۸۸][۱۸۹]

    در جلسه هفدهم دادگاه بدوی

    مصدق درون جلسهٔ هفدهم دادگاه بدوی اش، درون تاریخ شنبه ۷ آذر ۱۳۳۲ مـی‌گوید:

    قبل از اینکه بـه جواب تیمسار محترم مبادرت کنم حتما عرض کنم: اشـهد ان لا اله الا الله، اشـهد ان محمداً رسول‌الله. [در این موقع مصدق از جای خود بلند شد] این شـهادتین هست که تمام مذاهب اسلام حتما بگویند، یعنی حنفی و شافعی و حنبلی و مالکی. این چهار مذهب تسنن و همچنین هر کـه مسلمان هست این شـهادتین را حتما بگوید. یک شـهادت هم مال مذهب شیعه است: اشـهد ان علیـا ولی‌الله! من درون این دادگاه اقرار مـی‌کنم کـه مسلمان و شیعه اثنی عشری هستم. مسلک من مسلک حضرت سید الشـهدا است. یعنی آنجایی کـه حق درون کار باشد، با هر قوه‌ای مخالفت مـی‌کنم؛ از همـه چیزم مـی‌گذرم. نـه زن دارم، نـه پسر دارم، نـه دارم؛ هیچ چیز ندارم مگر وطنم را درون جلو چشمم دارم. [در این موقع مصدق بـه گریـه افتاد] رسول اکرم فرموده‌است: «قُم فَاستَقِم» ــ بایست و مقاومت کن. البته نفرموده‌است: «بدون مطالعه مقاومت کن. وقتی دیدی موضوعی بحق هست بایست و مقاومت کن.» حالا من پیروی از مولای خودم را کـه در یک عمر کرده مـی‌کنم؛ و تا نفس دارم، دنبال عقیده صحیح خود هستم…[۱۹۰]

    یـاران مصدق بعد از سقوط دولت او

    پس از پیروزی کودتا، محمد نخشب بـه اتفاق ابراهیم کریم آبادی و حسین شاه‌حسینی درون روز ۲۹ مردادماه بـه منزل سید رضا زنجانی رفته و نخستین اعلامـیه را نشر دادند. بعدها مـهدی بازرگان، شاپور بختیـار و سایر اعضای احزاب ملی عضو درون جبهه ملی ایران، نـهضت مقاومت ملی را تشکیل دادند[۱۹۱] و برخی دیگر از طرفداران مصدق همچون سید محمود طالقانی و یدالله سحابی و داریوش فروهر بـه آن پیوستند. شاپور بختیـار درون مصاحبه با پروژه تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد درون پاسخ بـه سؤالی دربارهٔ نـهضت مقاومت ملی گفت:

    بنده گمان مـی‌کنم کـه با مـهندس بازرگان و مرحوم آیت‌الله زنجانی کـه فوت کرده، سه نفر اول بودیم… آقای بازرگان بـه من تلفن کرد کـه من مـی‌آیم بـه منزل شما و مـی‌رویم خیـابان فرهنگ… رفتیم منزل آیت‌الله زنجانی. گفتم من یک دفعه ایشان را درون اتاق دکتر مصدق دیدم. گفت خودشـه. پایـه نـهضت مقاومت ملی درون آن جا ریخته شد

    — شاپور بختیـار، مصاحبه با تاریخ شفاهی ایران[۱۹۲]

    انعقاد قرارداد جدید کنسرسیوم، تقریباً تمامـی فعالیت‌های محمد مصدق، ازقبیل موازنـه منفی، ملی شدن نفت و … را از بین برد.[۱۹۳] بعد از اعتراض بسیـاری از طرفداران مصدق، واکنش رژیم اخراج دوازده نفر از استادان دانشگاه ازجمله مـهدی بازرگان، یدالله سحابی، محمد قریب بود.[۱۹۳] در اواخر دهه سی، جبهه ملی دوم توسط اللهیـار صالح بـه همراهی احزاب ملی حزب ایران، حزب ملت ایران، حزب مردم ایران و منفردینی و همراهی اعضای نـهضت مقاومت ملی و غلامحسین صدیقی، شاپور بختیـار، مـهدی بازرگان، کریم سنجابی، باقر کاظمـی سید محمود طالقانی و دیگران تشکیل شد.[۱۹۳] اما عملکرد آن بـه به گونـه‌ای بود کـه مصدق (که خودش هیچ نقشی درون تشکیل جبهه ملی دوم نداشت) دستور انحلال آن را صادر کرد. شاپور بختیـار درون مصاحبه با پروژه تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد دربارهٔ انحلال جبهه ملی دوم گفت:

    به نظر من دکتر مصدق هیچ وقت رهبر یک حزب نخواست بشود، نبود و نمـی‌توانست بشود. وقتی کـه در احمدآباد بود و منزوی بود، ارتباطاتش با اشخاص مطمئنی نبود. من گاهی موقع عید تبریکی بـه ایشان مـی‌نوشتم و ایشان هم اظهار محبت مـی‌کرد، آخرین نامـه‌اش هم درون همـین غارت اخیر خانـه از بین رفت… ولی نفراتی کـه پیش او مـی‌رفتند و مـی‌آمدند من‌جمله نوه خودش، خیلی دکتر مصدق را علیـه جبهه ملی بعد از کنگره تحریک د. مصدق کـه هیچ وفت آمادگی نداشت کـه حزب ساز باشد یـا نیروی بـه صورت متشکل درست کند، بـه نظر من یک مقداری (البته دل من از آن دستگاه خون بود)، یک مقداری مبالغه کرد کـه تا زنده هستم، خودم رهبر جبهه ملی هستم

    — شاپور بختیـار، مصاحبه با تاریخ شفاهی ایران[۱۹۲]

    برخی از اعضای جبهه ملی مانند ادیب برومند و مـهندس حسیبی اینکار را از اشتباهات بزرگ مصدق درون قبال جبهه ملی دوم مـی‌دانند. در اردیبهشت ۱۳۴۰، مـهدی بازرگان بـه اتفاق سید محمود طالقانی و تنی چند از فعالان نـهضت مقاومت ملی و اعضای جبهه ملی دوم نسبت بـه تشکیل حزب نـهضت آزادی ایران اقدام د؛ کـه با توجه بـه موضع‌گیری‌های انجام شده توسط برخی از اعضای نـهضت آزادی درون کنگره جبهه ملی درون خصوص تهمت زدن بـه رهبران جبهه ملی عضویت نـهضت آزادی درون جبهه ملی بـه درخواست دکتر صدیقی که تا زمان خروج این افراد از نـهضت آزادی منتفی اعلام شد.[۱۹۴][۱۹۵]

    اقدامات زمان مصدق

  • موازنـه منفی (قانونی به منظور نـهیچ امتیـازی بـه دولتهای استعماری روسیـه و انگلیس) درون زمان وکالت درون مجلس چهاردهم
  • ملی شدن شیلات و کشتیرانی درون زمان وکالت درون مجلس چهاردهم
  • ملی شدن صنعت نفت ایران (اکتشاف، استخراج و بازرگانی) درون زمان وکالت درون مجلس شانزدهم
  • اجرای قانون خلع ید از انگلیسیـها درون صنایع نفت ایران درون زمان نخست‌وزیری
  • ملی شدن مخابرات درون زمان نخست‌وزیری
  • تأسیس بندر آزاد درون بوشـهر درون زمان نخست‌وزیری
  • لایحه مجازات پاسخ خلاف واقع (مجازات دروغگویی) درون زمان نخست‌وزیری
  • تصویب «لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری» درون ۷ اسفند ۱۳۳۱
  • قانون استقلال دانشگاه تهران
  • تأسیس سازمان نقشـه‌برداری
  • قانون صدور چک
  • ایجاد سازمان تربیت بدنی و پیشاهنگی ایران[۱۹۶]
  • طرح‌ها و لوایح مـهم دولت مصدق

  • لغو دادگاه‌های نظامـی
  • قانون دادرسی و کیفر ارتش و متمم آن
  • لایحه قانون کار و تشکیل بیمـه‌های اجتماعی
  • قانون بازنشستگی کشوری
  • لایحه تشکیل انجمن‌های ایـالتی و ولایتی
  • قانون استقلال شـهرداری‌ها
  • اصلاح قانون مطبوعات
  • لایحه سد سفیدرود
  • قانون تشکیل اتاق‌های بازرگانی
  • قانون تشویق صادرات و صدور پروانـه بازرگانی
  • لایحه بانک توسعه صادرات
  • تشکیل شورای عالی فرهنگ
  • لایحه و متمم قانون وصول مطالبات غیر مالیـاتی دولت
  • لایحه القا عوارض درون دهات
  • قانون بنگاه عمران کشور
  • لایحه تشکیل پلیس گمرک
  • لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری
  • قانون استقلال دانشگاه تهران
  • برخی از این طرحها درون سالهای بعد عملیـاتی شدند. از جمله تشکیل انجمن‌های ایـالتی و ولایتی، ساخت سد سفیدرود و بانک توسعه صادرات؛ و برخی نیز بلادرنگ بعد از سرنگونی دولت او، ملغی شدند. از جمله اصلاحات حقوقی و قضایی کـه در دوران مصدق انجام شده بود.

    وصیت‌نامـه مصدق

    متن کامل وصیت‌نامـه محمد مصدق بـه صورت ذیل است:

  • وصیت مـی‌کنم کـه فقط فرزندان و خویشان نزدیکم از جنازهٔ من تشییع کنند و مرا درون محلی کـه شـهدای ۳۰ تیر مدفونند، دفن نمایند.
  • بدون سند رسمـی یـا نوشته بـه خط و امضای خود بهی مدیون نیستم.
  • نظر بـه اینکه طبق اسناد رسمـی ثبت شده درون دفتر اسناد رسمـی شماره ۳۹ تهران منافع دو سال از خانـه‌ها و مستغلاتی کـه به فرزندان خود بخشیده‌ام بعد از مرگ تعلق بـه اینجانب دارد بـه شرح ذیل:
  • الف- منافع خانـه واقع درون کوچه ازهری ملک خانم ضیـاء اشرف بیـات مصدق سند شماره ۴۲۱۵۶ (۲۹ اسفند ۱۳۲۹)

    ب- منافع چهاردانگ از خانـه‌هایی کـه در آن سداشتم، ملک آقای مـهندس احمد مصدق، سند شماره ۴۲۱۵۷ (۲۹ اسفند ۱۳۲۹)

    ج- منافع خانـه مس همسر عزیزم، ملک آقای دکتر غلامحسین مصدق سند شماره ۴۲۱۵۸ (۲۹ اسفند ۱۳۲۹) حق‌الارض عمارت دو اشکوبه و دو گاراژ، ملک دکتر غلامحسین مصدق، سند شماره ۴۲۱۵۹ (۲۹ اسفند ۱۳۲۹) کـه در سال بـه یکصد و بیست هزار ریـال (دوازده هزار و تومان قطع شده)

    د- مستغلات واقع درون خیـابان ناصرخسرو، ملک بانو منصوره متین‌دفتری، سند شماره ۴۲۱۶۰ (۲۹ اسفند ۱۳۲۹) از بابت منافع سال اول مبلغی کـه در صورت جداگانـه بـه خط اینجانب تنظیم شده بـه اشخاص مفصله درون آن صورت بپردازند و هرچه باقی‌ماند، به منظور نماز و روزه و حج اینجانب بـه کار برند و از عواید سال دوم قطعه زمـینی کـه برای باشگاه دانشجویـان دانشگاه تهران مناسب باشد، با نظر نمایندهٔ آقایـان مزبور خریداری شود و چنانچه آقایـان دانشجویـان قطعه زمـینی درون اختیـار داشته باشند، مبلغ مزبور را بـه نماینده یـا نمایندگان قانونی آقایـان دانشجویـان تحویل دهند کـه آن‌ها خود مبلغ مزبور را صرف تعمـیر ساختمان جدید آن بنمایند. چنانچه وصیت‌نامـه دیگری از نوشتجات غارت شده یـا درون خانـه نزد دیگران هست از درجه اعتبار ساقط است.

    احمدآباد، ۲۰ آذر ماه هزار و سیصد و چهل و چهار هجری شمسی

    دکتر محمد مصدق

    آثار مصدق

    کتاب‌ها

  • مسؤولیت دولت به منظور اعمال خلاف قانون کـه از مستخدمـین دولتی درون موقع انجام وظایف‌شان صادر مـی‌شود و قاعدهٔ عدم تسلیم مقصرین سیـاسی: رساله‌ای بـه زبان فرانسه درون مدرسه علوم سیـاسی پاریس.
  • وصیت درون حقوق اسلامـی (شیعه): رسالهٔ دکترای مصدق بـه زبان فرانسه (۱۹۱۴ م). ترجمـه بـه فارسی توسط علی‌محمد طباطبایی قمـی چاپ انتشارات زریـاب
  • کاپیتولاسیون و ایران: بعد از انتشار خبر الغای کاپیتولاسیون درون اول اکتبر ۱۹۱۴ درون ترکیـهٔ عثمانی مصدق این کتاب را به منظور آگاهی مردم از نتایج منفی وجود چنین قانونی و نیز به منظور تشویق دولت ایران بـه الغای کاپیتولاسیون نگاشت. بـه این ترتیب او اولینی بوده کـه در ایران بـه مصونیت سیـاسی اتباع دول بیگانـه اعتراض کرد و خواهان الغای این رژیم مخالف آزادی و استقلال مملکت شد.
  • شرکت سهامـی درون اروپا: این کتاب بعد از اظهارات اردشیر جی، نمایندهٔ زرتشتیـان هند درون ایران، مبنی بر این‌که تاکنون درون ایران کتابی دربارهٔ شرکت‌های تجاری منتشر نشده و در این خصوص کمبودی وجود دارد، با مطالعهٔ قوانین مختلف کشورهای اروپایی، درون آبان ۱۲۹۳ درون ۱۰۳ صفحه انتشار یـافت.
  • دستور درون محاکم حقوقی: این کتاب نتیجهٔ مطالعات گستردهٔ حقوقی مصدق بود کـه به درخواست مدیر مدرسهٔ سیـاسی تهران، دکتر ولی‌الله‌خان نصر تألیف گردید.
  • مختصری از حقوق پارلمانی درون ایران و اروپا به منظور آقای محترم نمایندگان دوره پنجم تقنینیـه: درون ۷۲ صفحه درون سال ۱۳۰۲
  • اصول قواعد و قوانین مالیـه درون ممالک خارجه و ایران قبل از مشروطیت و دورهٔ مشروطه: ابتدا درون سال ۱۳۰۴ بعدها درون ۱۳۷۷ با پیش‌گفتاری از عزت‌الله سحابی و مقدمـه‌ای از علی‌اکبر شبیری‌نژاد بـه وسیلهٔ نشر «فرزان» تجدید چاپ شد. درون این کتاب مصدق بـه ارائه اطلاعات و تجربیـات خود درون امور مالی بـه عموم مردم پرداخت.
    • کتاب‌های پنج‌گانـه اخیر را مصدق درون قلمرو عمومـی قرار داد و بر صفحهٔ عنوان آن‌ها نوشت: مجانی و حق طبع و ترجمـه آزاد است

    مقالات

  • اسقاط دعاوی یـا قاعدهٔ مرور زمان: درون اولین شمارهٔ مجلهٔ علمـی درون سال ۱۲۹۳ بـه چاپ رسید.
  • تصویب بودجه درون پارلمان‌های مختلف: مقالهٔ مزبور درون مجلهٔ آینده دورهٔ اول، درون سال ۱۳۰۴ بدون نام و با ذکر امضاء محفوظ بـه چاپ رسید.
  • انتخابات درون اروپا و ایران
  • تابعیت درون ایران
  • اصول مـهمـهٔ حقوق مدنی و حقوق تجاری ایران: این مقاله دربارهٔ سیر قوانینی مانند حقوق مدنی، عقود، حقوق خانواده، حقوق توارث، املاک و تجارت درون ایران از هنگام ورود اسلام که تا آغاز مشروطیت و نیز دورهٔ بعد از مشروطیت است. مقالات ردیف‌های ۳، ۴ و ۵ درون مجلهٔ آینده، دورهٔ دوم، سال ۱۳۰۵ بـه چاپ رسید.
  • طرح پیشنـهادی به منظور اصلاح قانون انتخابات: درون دورانی کـه مصدق درون مجلس چهاردهم نماینده بود، درون روزنامـهٔ اطلاعات ۱۳۲۳/۲/۲۳ چاپ شد.
  • مسئلهٔ انتخابات: درون یک مقدمـه و در شش فصل کـه به بیـان و بررسی قوانین انتخاباتی درون ایران پرداخته‌است، درون دورهٔ نمایندگی مصدق درون مجلس چهاردهم و به درخواست مجلهٔ آینده، دورهٔ سوم درون مـهرماه ۱۳۲۳ چاپ شده‌است.
  • خاطرات، نطق‌ها و نامـه‌ها

  • خاطرات و تألمات مصدق: با یـادداشت غلامحسین مصدق و توضیح ایرج افشار، تهران، انتشارات علمـی، چاپ اول ۱۳۶۴، چاپ هشتم ۱۳۷۵. این کتاب توسط دکتر محمدعلی همایون کاتوزیـان بـه زبان انگلیسی ترجمـه شد.
  • دکتر مصدق و نطق‌های تاریخی او درون دورهٔ پنجم و ششم تقنینیـه: گردآورنده حسین مکی، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ سوم ۱۳۶۳. این کتاب قبلاً درون سال‌های ۱۳۲۴ و۱۳۵۸ نیز چاپ شده بود
  • سیـاست موازنـهٔ منفی درون مجلس چهاردهم: شامل نطق‌های مصدق درون مجلس چهاردهم، دو جلد درون یک جلد، گردآورنده حسین کی‌استوان، مدیر روزنامـهٔ مظفر، تهران انتشارات اسلامـی، ۱۳۲۷، ۱۳۲۹، ۱۳۵۶
  • نطق‌ها و مکتوبات دکتر مصدق درون ادوار ۵و ۶و ۱۴و۱۶ مجلس و در دوران نخست‌وزیری ـ دفتر ۱ که تا ۱۰” انتشارات مصدق ۹–۱۳۴۸
  • معات مصدق و رولن درون دیوان بین‌المللی لاهه، تهران، انتشارات زبرجد، بی‌تا
  • 'نامـه‌های دکتر مصدق: دو جلد، گردآورنده: محمد ترکمان، تهران، نشر «هزاران»، ۱۳۷۴ و ۱۳۷۷.
  • دکتر محمد مصدق درون محکمـهٔ نظامـی، سرهنگ جلیل بزرگ‌مـهر، دو جلد، تهران، نشر تاریخ ایران، ۱۳۶۳، دوبار درون سال‌های ۶۹ و ۷۸ درون یک جلد توسط انتشارات «نیلوفر» نیز انتشار یـافته‌است.
  • دکتر محمد مصدق درون دادگاه تجدیدنظر نظامـی: جلیل بزرگ‌مـهر، تهران، شرکت سهامـی انتشار، ۱۳۶۵
  • دکتر محمد مصدق و رسیدگی فرجامـی درون دیوان کشور:تهران، شرکت سهامـی انتشار، ۱۳۶۵ یـا ۱۳۶۷
  • تقریرات مصدق درون زندان: زیر نظر ایرج افشار، تهران، سازمان کتاب، ۱۳۵۹؛ بعدها تحت عنوان «رنج‌های سیـاسی دکتر مصدق» با توضیحات عبدالله برهان بـه وسیلهٔ نشر درون سال ۷۰ چاپ گردید و چاپ سوم آن درون سال ۱۳۷۷ منتشر شد.[۱۹۷]
  • تبارنامـه

    تبارنامـهٔ خاندان آشتیـانی، شاخهٔ مـیرزا کاظم آشتیـانی
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    مـیرزا محسن آشتیـانی
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    مـیرزا کاظم آشتیـانی
     
     
     
     
     
     
     
     
    مـیرزا هاشم
     
     
     
     
     
    مـیرزا آقاسی‏‌بیگ
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    مـیرزا حسن
     
    مـیرزا محمدعلی مایل
     
     
    مـیرزا حسین
     
     
     
     
     
     
    فیروز مـیرزا
    پسر عباس مـیرزا
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    مـیرزا یوسف
    آشتیـانی
     
     
     
     
     
    مـیرزا هدایت‌الله
    وزیر دفتر
     
     
     
    نجم‏‌السلطنـه
     
     
     
     
    عبدالحسین
    مـیرزا فرمانفرما
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    حسن مستوفی‌الممالک
     
     
    مـیرزا محمدحسین
    وزیر دفتر
     
    مـیرزا علی
    موفق‏‌السلطنـه
     
    محمد مصدق
     
    آمنـه
    دفترالملوک
     
     
     
     
    فیروز نصرت‌الدوله
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    مـیرزا محمود
    عین‏‌الممالک
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    مظفر فیروز
     
    مریم فیروز
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    احمد متین‌دفتری
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    عبدالعزیز
    فرمانفرمائیـان
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    منوچهر
    فرمانفرمائیـان
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    ستاره
    فرمانفرمائیـان
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    محمدحسین
    فیروز
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
     
    اسکندر فیروز
     


    نگارخانـه

    • محمد مصدق درون تبعید (پس از محاکمـه)

    • مصدق بـه منزلش درون روستای احمدآباد تبعید شد

    • منزل دکتر محمد مصدق نخست وزیر وقت، هنگام حملات ارتش شاهنشاهی ایران درون کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲

    • دکتر محمد مصدق درون روزهای دادگاه

    • مصدق درون کنار حسین فاطمـی

    • مصدق درون ایـالات متحده آمریکا

    جستارهای وابسته

    • فضل‌الله زاهدی
    • شمس‌الدین امـیرعلائی
    • احمد زیرک‌زاده
    • محمود نریمان
    • حسین مکی
    • حسین فاطمـی
    • علی شایگان
    • کریم سنجابی
    • خسرو قشقایی
    • احمد قوام
    • ناصر قشقایی
    • ارنست پرون
    • اتحاد جماهیر شوروی سوسیـالیستی
    • مشروطه ایران
    • رضاشاه
    • محمدرضا پهلوی
    • حاجی‌علی رزم‌آرا
    • مـیرزا هدایت‌الله وزیر دفتر
    • مستوفی
    • سنگلج
    • دانشگاه نوشاتل
    • قرارداد ۱۹۳۳
    • بی‌پی
    • نـهضت ملی شدن نفت
    • جبهه ملی ایران
    • حسن وثوق

    پانویس

  • به علت اشغال ایران درون جریـان جنگ جهانی اول، مجلس منحل شد.
  • «محمد مصدق». بانک اطلاعات رجال. بازبینی‌شده درون ۲۷. 
  • بنی‌جمالی، احمد. آشوب: مطالعه‌ای درون زندگی و شخصیت دکتر محمد مصدق. تهران: نشر نی، ۱۳۸۷. ۱۴۶–۱۵۵. شابک ‎۹۶۴۳۱۲۹۷۰۵. 
  • متینی، جلال. نگاهی بـه کارنامـه سیـاسی دکتر محمد مصدق. لس آنجلس: شرکت کتاب، ۱۳۸۸. ۲۵. شابک ‎۱۵۹۵۸۴۲۲۶۸. 
  • http://www.sabteahval.ir/ganjine/Default.aspx?tabid=5655&g=9
  • خاطرات و تالمات مصدق- تصحیح ایرج افشار- انتشارات علمـی- 1365-ص420
  • Birthday of Dr. Mohammad Mossadegh, born June 16, 1882
  • ↑ ۸٫۰۸٫۱۸٫۲۸٫۳۸٫۴ «محمد مصدق و ملی شدن صنعت نفت» ‎(فارسی)‎. .assaluyeh.com. بازبینی‌شده درون ۱۸ بهمن ۱۳۹۰. 
  • http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=۴&NewsId=4991
  • http://www.vakilemelat.ir/fa/news/view/106785/دانشگاه-محل-تحصیل-دکتر-مصدق-نخست-وزیر-حقوقدان-ایران-(تصاویر)-
  • ↑ ۱۱٫۰۱۱٫۱۱۱٫۲۱۱٫۳ http://www.ical.ir/index.php?option=com_mashrooh&view=session&id=21034&Itemid=38
  • یـادداشت‌هایی از زندگی باقر کاظمـی جلد دوم صص ۳۴۶الی۳۴۷
  • مصدق، محمد. خاطرات و تمالمات. علمـی.  - با مقدمـه ایرج افشار و غلام‌حسین مصدق
  • مصدق، محمد. خاطرات و تالمات. علمـی.  - محمد مصدق درون صفحهٔ 343 از کتاب مـی‌نویسد: همـه مـی‌دانند کـه سلسله پهلوی، مخلوق سیـاست انگلیس است. چون کـه تا سوم اسفند 1299، غیر از عده‌ای معدود،ی حتی نام رضا خان را هم نشنیده بود؛ و بعد از سوم اسفند کـه تلگرافی از او بـه شیراز رسید، هراز دیگری سؤال مـی‌کرد و مـی‌پرسید «این کی است، کجا بوده و حالا این‌طور تلگراف مـی‌کند». بدیـهی هست شخصی کـه با وسایل غیرملی وارد کار شود، نمـی‌تواند از ملت انتظار پشتیبانی داشته باشد.
  • کاتوزیـان، همایون. مصدق و نبرد قدرت. مؤسسه فرهنگی رسا.  - ترجمـه احمد تدین
  • بزرگمـهر، جلیل. مصدق درون محکمـه نظامـی.  - جلیل بزرگمـهر، وکیل محمد مصدق
  • این عبارت؛ هرروز آرزوی مرگ مـی‌کنم را، مصدق درون اکثر مکتوبات خود ازجمله، کتاب خاطرات و تالمات (بخش پاسخ بـه شاهنشاه) و در بسیـاری از نامـه‌های خود (دوجلد کتاب نامـه‌های دکتر مصدق، گردآورنده: محمد ترکمان) حتی درون نامـه بـه مناسبت نوروز نیز تکرار مـی‌کرد
  • آغاز کتاب «ایران درون دورهٔ دکتر مصدق، ریشـه‌های انقلاب ایران»
  • مصدق، غلام حسین. مصاحبه غلام حسین مصدق (فرزند محمد مصدق) با تاریخ شفاهی ایران درون دانشگاه هاروارد. دانشگاه هاروارد. 
  • تاریخ معاصر ایران کتاب درسی تاریخ معاصر ایران
  • Milani. Eminent Persians. 2008. 242. 
  • همایون کاتوزیـان، مصدق و کودتا (فصل اول: «دکتر محمد مصدق درون تاریخ ایران») ص۳۹–۴۵
  • Abrahamian, Modern Iran, p۱۲۲
  • گازیوروسکی، مصدق و کودتا (فصل آخر: «نتیجه‌گیری») ص۲۸۳
  • پهلوی، محمدرضا شاه. پاسخ بـه تاریخ. 
  • پهلوی، محمدرضا شاه. ماموریت به منظور وطنم. 
  • سیـا بـه نقش خود درون اجرای کودتای ۲۸ مرداد اعتراف کرد افکارنیوز
  • اعتراف سازمان سیـا رسماً بـه رهبری کودتای 28 مرداد بعد از 60 سال عصر ایران
  • [۱] BBC Persian
  • The Persian Presence in the Islamic World (Levi Della Vida Symposia), p. 104 By Ehsan Yarshater
  • http://ted.lib.harvard.edu/ted/deliver/fullRecordDisplay?_collection=iohp&inoID=1447&recordNumber=3&searchHistoryNumber=3&page=1&setsize=5&method=view
  • تاریخ شفاهی ایران، دانشگاه هاروارد، مصاحبه با دکتر غلامحسین مصدق، بخش سوم صفحات 3و 5
  • دکتر منصور بیـات زاده. «زیست نامـه دکتر مصدق». درون راه مصدق. ۱. 
  • «Mohammad Mossadegh - Born June ۱۶, ۱۸۸۲» ‎(انگلیسی). بازبینی‌شده درون بهمن ۱۳۸۸. 
  • سعید رهبر. «قضیـه تاریخ تولد دکتر محمد مصدق». خبرنامـه گویـا، جمعه ۹ اردیبهشت ۱۳۸۴. 
  • پروژه تاریخ شفاهی ایران، دانشگاه هاروارد، مصاحبه با دکتر غلامحسین مصدق، بخش سوم صفحات 2و 5.
  • : http://pds.lib.harvard.edu/pds/view/2890560?n=71&printThumbnails=no
  • : http://pds.lib.harvard.edu/pds/view/2890560?n=74&printThumbnails=no
  • Campbell's Atlas of Oil and Gas Depletion, By Colin J Campbell, Alexander Wöstmann,p-60
  • http://books.google.com/books?id=tX5KAAAAQBAJ&pg=PA283#v=onepage&q&f=false
  • http://www.wordiq.com/definition/Bakhtiari
  • http://footwww.academickids.com/encyclopedia/index.php/Bakhtiari
  • ایرج افشار: مصدق و مسائل حقوق و سیـاست - پنج رساله، هفت مقاله و پنج پیوست، انتشارات سخن، تهران، ۱۳۸۲، ص 544
  • صادق حضرتی. رجال و مشاهیر آشتیـان. قم، 1382. 
  • Diba، Farhad. Mohammad Mossadegh: A Political Biography. Routledge Kegan & Paul، ۱۹۸۶. ۲۸. شابک ‎۰۷۰۹۹۴۵۱۷۵. 
  • باقر عاقلی، خاندان‌های حکومت‌گر ایران، تهران، نامک، ۱۳۸۶
  • زنانی کـه تاریخ ایران را تغییر دادند، بی‌بی‌سی فارسی
  • دکتر محمد مصدق - خاطرات و تالمات دکتر محمد مصدق – مشتمل بر دو کتاب:۱- شرح مختصری از زندگی و خاطراتم ۲- مختصری از تاریخ ملی شدن نفت درون ایران - بـه کوشش ایرج افشار ص ۵۰
  • دکتر محمد مصدق - خاطرات و تالمات دکتر محمد مصدق – بـه کوشش ایرج افشار ص ۳۲
  • دکتر محمد مصدق - خاطرات و تالمات دکتر محمد مصدق – مشتمل بر دو کتاب: ۱- شرح مختصری از زندگی و خاطراتم ۲- مختصری از تاریخ ملی شدن نفت درون ایران - بـه کوشش ایرج افشار ص ۵۰
  • Abdollah Mostofi: The Administrative and Social History of the Qajar Period, Volume II, Mazda Publishers 1997, p. 347
  • دکتر محمد مصدق: خاطرات و تالمات مصدق - بـه کوشش ایرج افشار ص ۵۰–۵۱
  • مـهدی شمشیری: زندگی‌نامـه مصدق - از تولد که تا پایـان تحصیلات و اخذ تابعیت سویس ص ۸۷ و ص۱۰۵
  • تاریخ شفاهی هاروارد- خاطرات غلامحسین مصدق - بـه کوشش حسین لاجوردی
  • «Mossadegh et Neuchâtel dans les sources». بازبینی‌شده درون ۲۸ ژوئیـه ۲۰۱۷. 
  • عبدالعلی معصومـی: تاریخ ایران زمـین، انقلاب مشروطه، کتاب چهار، انتشارات بنیـاد رضایی‌ها، پاریس، ۱۳۸۵، ص. ۴۵–۴۶
  • عبدالعلی معصومـی: تاریخ ایران زمـین، انقلاب مشروطه، کتاب چهار، انتشارات بنیـاد رضایی، پاریس، ۱۳۸۵، ص. ۶
  • دکتر محمد مصدق: خاطرات و تالمات مصدق، بـه کوشش ایرج افشار
  • دکتر محمد مصدق: خاطرات و تالمات مصدق - بـه کوشش ایرج افشار – ص. ۵۵
  • Rouhollah K. Ramazani: The Foreign Policy of Iran , University Press of Virginia , 1966, p. 95
  • ↑ ۶۱٫۰۶۱٫۱ خاطرات و تألمات مصدق ـ صفحات ۶۳ و ۶۴
  • http://www.ensani.ir/fa/content/122192/default.aspx
  • کسروی تبریزی, احمد (1965). تاریخ مشروطه ایران. تهران: انتشارات امـیر کبیر. pp. ۸۲۷–۸۲۸.
  • خلیل موحد: مصدق؛ درون عرصه علم و قلم،
  • دکتر محمد مصدق: خاطرات و تالمات مصدق، بـه کوشش ایرج افشار، ص. ۵۵
  • عبدالله مستوفی: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجار جلد دو ص ۳۲۲
  • روایت خود مصدق از این ماجرا ظاهراً تنـها سند مستقل و معتبر درون این موضوع است.
  • انتخابات دوره اول تقنینیـه طبقاتی انجام گرفت
  • دکتر محمد مصدق: خاطرات و تالمات مصدق - بـه کوشش ایرج افشار ص ۶۰–۶۱
  • https://www.unine.ch/unine/home/pour_les_alumni/mossadegh-celebre-etudiant-de-lu.html
  • نمایشگاه مصدق درون دانشکده حقوق دانشگاه نوشاتل درون سوییس بی‌بی‌سی فارسی، ۲۹ اسفند ۱۳۹۳
  • https://www.unine.ch/unine/home/pour_les_alumni/mossadegh-celebre-etudiant-de-lu/une-exposition-dans-le-cadre-du/mossadegh-et-neuchatel-dans-les.html
  • ایرج افشار: مصدق و مسائل حقوق و سیـاست، تهران، نشر سخن،1382
  • روزشمار و تقویم عمر دکتر محمد مصدق نسیم جنوب هفته نامـه محلی بوشـهر
  • خاطرات و تالمات دکتر مصدق- بـه کوشش ایرج افشار-ص۱۳۸
  • مصدق و عشایر-سید حامد اکبری- نشر نوید شیراز- ۱۳۸۸- ص۵۸-الی ۶۰
  • مجامع اسلامـی ایرانیـان - حکومت قوام و تصدی پست وزارت مالیـه از طرف دکتر مصدق
  • ↑ ۷۸٫۰۷۸٫۱۷۸٫۲ «نودمـین سالگرد؛ روزی کـه قاجاریـه منقرض و سلطنت پهلوی آغاز شد». بی‌بی‌سی فارسی. 
  • خواب آشفته نفت -از قرارداد دارسی که تا سقوط رضا شاه ص۲۸۴–۲۸۵
  • یـادداشت‌هایی از زندگی باقر کاظمـی جلد دوم ص۳۴۶الی۳۴۷
  • در کنار پدرم مصدق. دکتر غلامحسین مصدق. مؤسسه خدمات فرهنگی رسا. تهران 1369 صفحات 52 که تا 56
  • احمدآباد: روستایی نو درون قلب تاریخ خبرگزاری آفتاب
  • مشیر. دکتر مصدق درون دوره قاجار و پهلوی. ۱۳۷۸. ۱۴. 
  • نیم قرت خاطره و تجربه -مـهندس سحابی - ۱۳۸۸ نشر فرهنگ صبا ص۷۷
  • ایران بین دو انقلاب یروان آبراهامـیان ص ۲۲۳ نشر مرکز
  • بحران دموکراسی درون ایران - فخرالدین عظیمـی- ترجمـه هوشنگ مـهدوی و بیژنم نوذری -نشر آسیم- چاپ۳–۱۳۸۷- فصل ۱۴- دولت دوم ساعد
  • خاطرات سیـاسی. کریم سنجابی. صدای معاصر. تهران ۱۳۸۱ (ISBN 964-6494-36-6)
  • خواب آشفته نفت جلد اول -ص128- محمد علی موحد
  • ویکی‌نبشته - مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ تیر ۱۳۲۹ نشست ۴۲
  • ایران بین دو انقلاب -آبراهامـیان، یرواند، ترجمـه گل‌محمدی ـ فتاحی، تهران، نی، ۱۳۷۷ش
  • ناسیونالیسم درون ایران -کاتم، ریچارد، ترجمـه احمد تدین، تهران، کویر، چ ۳، ۱۳۸۳ش
  • مصدق و نبرد قدرت-همایون کاتوزیـان، ترجمـه احمد تدین، تهران، رسا، ۱۳۷۱ش
  • اسرار قتل رزم آراء - محمد ترکمان
  • کتاب سالهای بحرانی –خاطرات ناصر خان قشقایی نیز این موضوع درون صفحات ۱۲۴ الی ۱۲۶ - نشر رسا ۱۳۶۶
  • تاریخ شفاهی هاروارد – مصاحبه دکتر بقایی با دکتر حبیب لاجوردی مصاحبه دوم ۴ ژوئن ۱۹۸۶
  • اطرات سیـاسی – سرهنگ مصور رحمانی -۱۳۶۴ انتشارات رواق
  • دشنـه چراغ راه آینده بی‌تاریخ -ص ۵۴۰–۵۴۲ بـه نقل از مجله خواندنیـها ش ۳۹ و ۴۲ و ۴۴
  • اطرات مـهندس شریف امامـی - تاریخ شفاهی هاروارد - نشر نگاه امروز ۱۳۸۰ ص ۱۳۵
  • اسرار قتل رزم آرا - محمد ترکمان
  • خاطرات و تالمات ص۳۶۱
  • ↑ ۱۰۱٫۰۱۰۱٫۱۱۰۱٫۲۱۰۱٫۳ محمد علی موحد، خواب آشفته نفت
  • ↑ ۱۰۲٫۰۱۰۲٫۱۱۰۲٫۲۱۰۲٫۳۱۰۲٫۴۱۰۲٫۵ دکتر محمد مصدق، خاطرات و تالمات
  • یرواند آبراهامـیان، ایران بین دو انقلاب، ترجمـه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، نشر نی، چاپ یـازدهم ١٣٨٤ تهران، ص ٣٣١
  • مکی، حسین، سالهای نـهضت ملی جلد ۱
  • موحد، محمدعلی -خواب آشفته نفت -ج۱- ص ۴۷۶–۱۳۷۸-نشر کارنامـه
  • «سی تیر؛ روز گمنامان نام‌آور و تنـها نام یک خیـابان». سایت تحلیلی خبری عصر ایران، ۳۰ تیر ۱۳۹۳. بازبینی‌شده درون ۱۱ اسفند ۱۳۹۶. 
  • ن. جامـی- گذشته چراغ راه آینده‌است: تاریخ ایران درون فاصله دو کودتا ۱۲۹۹–۱۳۳۲
  • ↑ ۱۰۸٫۰۱۰۸٫۱ خواب آشفته نفت - محمدعلی موحد
  • ارسنجانی، حسن - یـادداشتهای سیـاسی - انتشارات هیرمند- ۱۳۶۶ چاپ دوم
  • اطلاعات، ۱۵ دی ماه ۱۳۳۱، برگ ۷
  • Parvin Shaukat Ali, Status of women in the muslim world: a study in the feminist movements in Turkey, Egypt, Iran and Pakistan (Lahore, Pakistan: Aziz 1975) pp. 159 - 160
  • الیز ساناساریـان، حقوق زنان درون ایران، تهران (نشر اختران: ۱۳۸۴)، ترجمـه نوشین احمدی خراسانی، برگ‌های ۱۱۷ و ۱۱۸
  • رویدادها و داوری - مسعود حجازی
  • تهران مصور ش ۴۹۹–۱۳۳۱/۱۲/۱۵
  • گذشته چراغ راه آینده
  • دکتر محمد مصدق، خاطرات و تالمات -۲۱۱ الی ۲۱۸
  • توطئه قتل دکتر مصدق ۹ اسفند ۱۳۳۱ - مسعود حجازی
  • خواب آشفته نفت - محمد علی موحد - فصل۱۷
  • خواب آشفته نفت -دکتر موحد - جلد دوم - فصل ۱۷- نشر کارنامـه ۱۳۷۸
  • واب آشفته نفت -دکتر موحد - جلد دوم - فصل ۱۷- نشر کارنامـه ۱۳۷۸
  • بحران دموکراسی درون ایران - فخرالدین عظیمـی
  • اسرار قتل رزم آرا - محمد ترکمان - رسا
  • خاطرات شفاهی - دانشگاه هاروارد - درون گفتگو با حبیب لاجوردی
  • ویکی‌نبشته - مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ تیر ۱۳۳۲ نشست ۸۷
  • ↑ ۱۲۵٫۰۱۲۵٫۱ حسین مکی، کتاب سیـاه: سال‌های نـهضت ملی از نـهم اسفند ۱۳۳۱ که تا مرداد ۱۳۳۲، ج هفتم، تهران: انتشارات علمـی، ۱۳۷۷،
  • جان فوران، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از ۱۵۰۰ مـیلادی مطابق ۸۷۹ شمسی که تا انقلاب، ترجمـه احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۸۶،
  • پرتال جامع علوم انسانی - تأثیر انحلال مجلس هفدهم بر شکست نـهضت ملی
  • حسین مکی، کتاب سیـاه: سال‌های نـهضت ملی از نـهم اسفند ۱۳۳۱ که تا مرداد ۱۳۳۲، ج هفتم، تهران: انتشارات علمـی، ۱۳۷۷.
  • روزنامـه لوموند، چهارم اوت ۱۹۵۳ صفحه 12 _ Le Monde, 4 aout, 1953, P 12
  • مجله کاوه (مونیخ) - شماره ۶۳ - ساختمان و حرکات جمعیت ایران درون سالهای اخیر با مطالعه تطبیق استانـهای اصفهان و کرمان
  • JameJamOnline.ir
  • ↑ ۱۳۲٫۰۱۳۲٫۱ محاکمـه و دفاع - دکتر محمد مصدق-شماره ثبت کتابخانـه ملی ۱۴۱۸–۱۳۵۶/۹/۱۴ -
  • خاطرات و تألمات مصدق: با یـادداشت غلامحسین مصدق و توضیح ایرج افشار، تهران، انتشارات علمـی، چاپ اول ۱۳۶۴، چاپ یـازدهم ۱۳۸۵ ص۲۸۹
  • نامـه‌های دکتر مصدق بـه کوشش محمد ترکمان
  • زندگی‌نامـه سیـاسی، نوشته‌ها و سخنرانی‌های سید علی شایگان ص۱۵۴ جلد اول
  • [عباس مـیلادی، شاه، ص۲۱۰
  • خاطرات و تألمات مصدق: با یـادداشت غلامحسین مصدق و توضیح ایرج افشار، تهران، انتشارات علمـی، چاپ اول ۱۳۶۴، چاپ یـازدهم ۱۳۸۵ ص۲۹۴
  • با چشمـی گریـان، تقدیم بـه عشق - مـیثمـی - لطف‌الله - نشر صمدیـه
  • باختر امروز - دکتر فاطمـی ۲۵ مرداد - ۱۳۳۲ - داستان کودتا
  • خاطرات و تالمات مصدق
  • http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Mohammed_Mosaddeq
  • نا گفته‌هایی پیرامون فروریزی حکومت مصدق و نقش حزب تودهٔ ایران- دکتر ماشاء الله ورقا-بازتاب نگار۱۳۸۴- ص۴۶
  • ↑ ۱۴۳٫۰۱۴۳٫۱ تاریخ ایرانی - سند منتشرنشده‌ای از وزارت امور خارجه بریتانیـا/ روایت انگلیسی از کودتای ۲۸ مرداد
  • زندگی‌نامـه شعبان جعفری- هما سرشار
  • Kermit Roosevelt: Countercoup
  • قصر تنـهایی، ثریـا پهلوی (اسفندیـاری), مرکز نشر کتاب، ۱۳۷۰
  • پایگاه اطلاع‌رسانی حضرت آیت‌الله العظمـی بروجردی قدس سره - کودتای ۲۸ مرداد و سیـاست آیت‌الله بروجردی
  • مجموعه پیـام‌ها و مکتوبات آیت‌الله کاشانی. م. دهنوی (محمد ترکمان). (تهران. چاپخش. ۱۳۶۲) جلد ۴. ص ۲۸
  • روزنامـه اطلاعات - مـهندس عزت‌الله سحابی ۲۷ دی ماه ۱۳۵۹
  • روزنامـه کیـهان ۳ شـهریور ۱۳۳۲
  • http://www.tambriran.com/Stamp.php?SID=409
  • وبسایت بی‌بی‌سی فارسی
  • کودتای ۲۸ مرداد
  • مجموعه‌ای از مکتوبات، سخنرانی‌ها و پیـام‌های آیت‌الله کاشانی، بـه کوشش م. دهنوی] محمد ترکمان[، انتشارات چاپخش، ج ۳، ص ۴۱۱ – ۴۰۷
  • مذاکرات مجلس شورای ملی / نـهم مرداد ماه ۱۳۳۱
  • رادیو فردا - با فریـاد «یـانکی گو هوم» توده‌ای‌ها، آمریکا از مصدق نومـید شد (بخش ۲۲)
  • تاریخ ایرانی - گذری بر زندگی برخی از یـاران دکتر مصدق
  • خاطرات سیـاسی، طرح تاریخ شفاهی هاروارد، انتشارات صدای معاصر، ۱۳۸۱، ص ۱۵۹)
  • خاطرات سیـاسی، طرح تاریخ شفاهی هاروارد، انتشارات صدای معاصر، ۱۳۸۱، ص ۲۶۳)
  • تاریخ ایرانی - همایون کاتوزیـان: اگر مصدق انعطاف نشان مـی‌داد، کودتا نمـی‌شد
  • خبرآنلاین - ادعانامـه جدید علیـه مصدق/شاه کودتا کرد یـا مصدق؟
  • زیباکلام-صادق، یـادداشت‌های انقلاب
  • تاریخ ایرانی - موسی غنی‌نژاد: مصدق را پدر پوپولیسم نفتی مـی‌دانم
  • تاریخ ایرانی - فریدون مجلسی درون گفتگو با تاریخ ایرانی: کودتای ۲۸ مرداد اصولاً داخلی بود
  • در دفاع از سیـاست: لیبرال دموکراسی مقتدر - مرتضی مردیـها - فصل نقد مشروطه
  • مـیلانی: کاشانی هم با شاه سر و سری داشت هم با زاهدی و مصدق
  • هفته نامـه شـهروند امروز، ۲۸ مرداد ۱۳۸۶
  • من و روزگارم - خاطرات داریوش همایون درون سالهای جوانی
  • مصاحبه با دکتر هوشنگ نـهاوندی، مؤلف کتاب تاریخی «ایران، شوک بلندپروازی‌ها»
  • خبرآنلاین - پیروز مجتهد زاده درون گفتگو با خبر: مصدق کارهایی را کـه رضاخان جرات نکرد انجام داد
  • نگاهی بـه کارنامـه سیـاسی دکتر محمد مصدق - دکتر جلال متینی
  • گفتگو با دکتر موسی غنی‌نژاد درباره عملکرد مصدق مسعود بُربُر، روزنامـه شرق، ویژه نامـه ۲۸ مرداد، ۲۸ مرداد ۱۳۹۲
  • http://tarikhirani.ir/fa/news/30/bodyView/631/موسی.غنی‌نژاد:.مصدق.را.پدر.پوپولیسم.نفتی.مـی‌دانم.html
  • فرشاد مؤمنی، بهرام نقش تبریزی- اقتصاد ملی درون دولت ملی ص ۱۱ الی ۱۳
  • اصول و قواعد و قوانین مالیـه درون ممالک خارجه و ایران- محمد مصدق - مقدمـه - علی اکبر شبیری نژاد - نشر فروزان-۱۳۷۷-ص۲۶–۲۷
  • «جدول نرخ تورم درون 76 سال گذشته بـه روایت بانک مرکزی». بانک مرکزی. بازبینی‌شده درون ۱۵ اکتبر ۲۰۱۶. 
  • فرشاد مؤمنی، بهرام نقش تبریزی- اقتصاد ملی درون دولت ملی- ص۲۵
  • مصدق و اقتصاد-حسن تواناییـان فرد-۱۳۶۰ نشر آگاه -ص۳۷
  • ↑ ۱۷۹٫۰۱۷۹٫۱۱۷۹٫۲ اقتصاد بدون نفت- انورخامـه‌ای - ص۱۴۱-انتشارت ناهید ۱۳۷۵
  • دفاعیـات دکتر مصدق درون دادگاه نظامـی
  • http://www.sirana.ir/NewsDetail.aspx?itemid=14274
  • «احمدآباد: روستایی نو درون قلب تاریخ». مجله چشم‌انداز ایران، مرداد ۱۳۸۶. 
  • «آغاز محاکمـه دکتر مصدق: من قانوناً نخست‌وزیر ایران هستم». آفتاب. 
  • http://www.cgie.org.ir/fa/news/25351
  • «مـیزگرد تئاتر: دربارهٔ «مـیراث» و «ضیـافت»». مجله سیمـیا. زمستان ۱۳۸۶ - شماره ۲. صفحه ۱۶۵ که تا ۱۷۹.
  • روزنامـه اطلاعات ۱۳۵۷/۱۲/۱۵
  • بیـانیـه هیئت امناء قلعه احمدآباد - ۱۳۸۹ و مصاحبه حسین شاه‌حسینی با رادیو فردا اردیبهشت ۱۳۸۹
  • «انسداد حساب هیئت امنای قلعه احمدآباد درون گفتگوی رادیوفردا با حسین شاه حسینی». بازبینی‌شده درون ۲۵ ژوئیـه ۲۰۱۷. 
  • «حساب بانکی قلعه احمدآباد مسدود شد». بازبینی‌شده درون ۲۵ ژوئیـه ۲۰۱۷. 
  • جلیل بزرگمـهر، مصدّق درون محکمـه نظامـی، تهران انتشارات نیلوفر ۱۳۶۹ صفحهٔ ۴۱۳
  • هفتاد سال پایداری _(خاطرات حسین شاه حسینی - بـه کوشش امـیر طیرانی- چاپخش1394
  • ↑ ۱۹۲٫۰۱۹۲٫۱ Iranian Oral History Project. «Shapour Bakhtiar». Harvard University. 
  • ↑ ۱۹۳٫۰۱۹۳٫۱۱۹۳٫۲ کاتوزیـان، همایون. مصدق و نبرد قدرت. مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1371.  - مترجم: احمد تدین
  • بازرگان، مـهدی. معات (جلد ششم مجموعه آثار مـهندس بازرگان). بنیـاد فرهنگی مـهندس بازرگان. 
  • کتاب نامـه‌های دکتر مصدق، گردآوری محمد ترکمان. هم چنین متن این نامـه درون جلد ششم مجموعه آثار مـهدی بازرگان نیز آمده و هردو کتاب علاوه بر متن، تصویر اصل نامـه را نیز ضمـیمـه د
  • کوهستانی نژاد, مسعود (2004). اختیـارات، اصلاحات و لوایح قانونی دکتر محمد مصدق. ایران: نشر نی. pp. ۶۶۸. ISBN 9643127443.
  • «مصدق، درون عرصه علم و قلم» ‎(فارسی)‎. www.mossadeq.com، ۱. بازبینی‌شده درون بهمن ۱۳۸۸. 
  • منابع

    • دکتر محمد مصدق - خاطرات و تالمات دکتر محمد مصدق – مشتمل بر دو کتاب:۱- شرح مختصری از زندگی و خاطراتم ۲- مختصری از تاریخ ملی شدن نفت درون ایران - بـه کوشش ایرج افشار، تهران ۱۳۶۴
    • کتاب «ایران درون دوره دکتر مصدق، ریشـه‌های انقلاب ایران»، نشر: آشیـانـه کتاب (۱۳۸۱)، شابک: ۹۶۴–۳۱۳–۲۲۲–۶
    • زندگینامـه‌های گوناگون دکتر مصدق
    • مصدق نفت و دفاعیـات او، آرش شعاع شرق، نشر: مؤلف ۱۳۹۰
    • طلایـه داران دروغین تاریخ، جلد اول، آرش شعاع شرق، انتشارات: جبهه ملی ایران ۱۳۸۹
    • مشیر، مرتضی. دکتر مصدق درون دوره قاجار و پهلوی. چاپ اول. تهران: نقش هنر، ۱۳۷۸. ۵۰۸. شابک ‎۹۶۴–۹۰۱۷۳–۳-X. 

    پیوند بـه بیرون

    در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ محمد مصدق موجود است. مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط بـه محمد مصدق درون ویکی‌گفتاورد موجود است.
      • زنی کـه دکتر مصدق عشقش بـه او را پنـهان نمـی‌کرد
    • رجال معروف ایران/زندگینامـه مصدق نوشته شده درون فروردین ۱۳۲۴ shahrefarang.com
    • ویدئو: خانـه دکتر مصدق درون احمدآباد
    • دموکراسی و مصدق: قربانیـان کودتای سی. آی. ای
    • مدارک سازمان سیـا.
    • عکس‌های دکتر محمد مصدق
    • «انگلستان عامل همـهٔ بدبختی‌های ایران» سخنرانی از دکتر مصدق
    • روزشمار و تقویم عمر دکتر محمد مصدق
    • بزرگان ایران‌زمـین؛ محمد مصدق، بی‌بی‌سی
    • تجربه مصدق درون چشم‌انداز آینده ایران، بی‌بی‌سی
    • آخرین کتاب آبراهامـیان؛ 'کودتایی موفق اما فاجعه‌بار'، بی‌بی‌سی
    محمد مصدق
    خاندان آشتیـانی
    زادهٔ: ۲۹ اردیبهشت ۱۲۵۸ درگذشتهٔ: ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ مناصب سیـاسی پیشین:
    حسین علاء نخست‌وزیر ایران
    ۱۳۳۰ – ۱۳۳۱
    ۱۳۳۱ – ۱۳۳۲ پسین:
    احمد قوام پیشین:
    احمد قوام پسین:
    فضل‌الله زاهدی مناصب نظامـی پیشین:
    محمدرضا پهلوی فرمانده کل قوا
    ۱۳۳۱ – ۱۳۳۲ پسین:
    محمدرضا پهلوی مناصب احزاب سیـاسی عنوان جدید رهبر جبهه ملی ایران
    ۲۱ آبان ۱۳۲۸ – تیر ۱۳۳۹ پسین:
    الله‌یـار صالح عنوان افتخاری پیشین:
    جنگندگان آمریکایی شخص سال مجله تایم
    ۱۹۵۱ پسین:
    الیزابت دوم
    • ن
    • ب
    • و
    نخست‌وزیران ایران (فهرست)
    قاجاریـان
    (۱۲۸۵-۱۳۰۴)
    • سلطان‌علی وزیر افخم (کفیل)
    • علی‌اصغر اتابک
    • احمد مشیرالسلطنـه
    • ابوالقاسم ناصرالملک
    • حسینقلی نظام‌السلطنـه
    • احمد مشیرالسلطنـه
    • کامران مـیرزا
    • جواد سعدالدوله
    • محمدولی تنکابنی
    • حسن مستوفی‌الممالک
    • محمدولی تنکابنی
    • نجفقلی صمصام‌السلطنـه
    • محمدعلی علاءالسلطنـه
    • حسن مستوفی‌الممالک
    • حسن مشیرالدوله
    • عبدالمجید عین‌الدوله
    • حسن مستوفی‌الممالک
    • عبدالحسین فرمانفرما
    • محمدولی تنکابنی
    • حسن وثوق‌الدوله
    • محمدعلی علاءالسلطنـه
    • عبدالمجید عین‌الدوله
    • حسن مستوفی‌الممالک
    • نجفقلی صمصام‌السلطنـه
    • حسن وثوق‌الدوله
    • حسن مشیرالدوله
    • فتح‌الله اکبر
    • سید ضیـاءالدین طباطبایی
    • احمد قوام‌السلطنـه
    • حسن مشیرالدوله
    • احمد قوام‌السلطنـه
    • حسن مستوفی‌الممالک
    • حسن مشیرالدوله
    • رضا خان سردارسپه
    پهلوی
    (۱۳۰۴-۱۳۵۷)
    رضاشاه
  • محمدعلی فروغی (کفیل)
  • حسن مستوفی
  • مـهدی‌قلی هدایت
  • محمدعلی فروغی
  • محمود جم
  • احمد متین‌دفتری
  • علی منصور
  • محمدرضا شاه
    • محمدعلی فروغی
    • علی سهیلی
    • احمد قوام
    • علی سهیلی
    • محمد ساعد
    • مرتضی‌قلی بیـات
    • ابراهیم حکیمـی
    • محسن صدر
    • ابراهیم حکیمـی
    • احمد قوام
    • رضا حکمت
    • ابراهیم حکیمـی
    • عبدالحسین هژیر
    • محمد ساعد
    • علی منصور
    • حاج‌علی رزم‌آرا
    • خلیل فهیمـی (کفیل)
    • حسین علاء
    • محمد مصدق
    • احمد قوام
    • محمد مصدق
    • فضل‌الله زاهدی
    • حسین علاء
    • منوچهر اقبال
    • جعفر شریف‌امامـی
    • علی امـینی
    • اسدالله علم
    • حسنعلی منصور
    • امـیرعباس هویدا
    • جمشید آموزگار
    • جعفر شریف‌امامـی
    • غلامرضا ازهاری
    • شاپور بختیـار
    جمـهوری اسلامـی ایران
    (۱۳۵۷-۱۳۶۸)
    • مـهدی بازرگان
    • محمدعلی رجایی
    • محمدجواد باهنر
    • محمدرضا مـهدوی کنی (کفیل)
    • مـیرحسین
    • پست حذف شد (از ۱۳۶۸)
    • ن
    • ب
    • و
    وزیران امور خارجه ایران
    قاجار
    عبدالوهاب نشاط اصفهانی • ابوالحسن خان شیرازی • علی فراهانی • مسعود انصاری • ابوالحسن خان شیرازی • مسعود انصاری • محمدعلی شیرازی • سعید مؤتمن‌الملک • حسین سپهسالار • سعید مؤتمن‌الملک • محمود قراگوزلو • یحیی مشیرالدوله • عباس قوام‌الدوله • محسن مشیرالدوله • نصرالله مشیرالدوله • محمدعلی علاءالسلطنـه • جواد سعدالدوله • محمدعلی علاءالسلطنـه • حسن پیرنیـا • محمدعلی علاءالسلطنـه • جواد سعدالدوله • ابوالقاسم ناصرالملک • محمدعلی علاءالسلطنـه • محمدابراهیم غفاری • حسینقلی نواب • حسن اسفندیـاری • حسن وثوق • محمدعلی علاءالسلطنـه • محمدابراهیم غفاری • حسن اسفندیـاری • حسن مستوفی • علیقلی مسعود انصاری • اکبر صارم‌الدوله • حسن وثوق • محمدعلی علاءالسلطنـه • علیقلی مسعود انصاری • اسدالله مشارالسلطنـه • علیقلی مسعود انصاری • فیروز فیروز • اسدالله مشارالسلطنـه • حسن اسفندیـاری • محمود جم • محمدتقی معززالدوله • حسن اسفندیـاری • محمد مصدق • اسدالله مشارالسلطنـه • ابراهیم حکیمـی • احمد قوام • محمدعلی فروغی • محمد مصدق • محمدعلی فروغی • حسن مشار
    پهلوی
    حسن مشار • حسن تقی‌زاده • علیقلی مسعود انصاری • محمدعلی فرزین • محمدعلی فروغی • سید باقر کاظمـی • عنایت‌الله سمـیعی • علی سهیلی • مظفر اعلم • علی سهیلی • محمد ساعد • محسن رئیس • نصرالله انتظام • انوشیروان سپهبدی • ابوالقاسم نجم • احمد قوام • محمدعلی همایونجاه • انوشیروان سپهبدی • موسی نوری اسفندیـاری • سید باقر کاظمـی • موسی نوری اسفندیـاری • علی‌اصغر حکمت • علی‌اکبر سیـاسی • حسین علاء • محسن رئیس • عبدالله انتظام • سید باقر کاظمـی • حسین نواب • حسین فاطمـی • عبدالله انتظام • علیقلی اردلان • علی‌اصغر حکمت • جلال عبده • عباس آرام • یدالله عضدی • حسین قدس نخعی • عباس آرام • اردشیر زاهدی • عباسعلی خلعتبری • امـیرخسرو افشار قاسملو • احمد مـیرفندرسکی
    جمـهوری اسلامـی
    کریم سنجابی • ابراهیم یزدی • صادق قطب‌زاده • مـیرحسین  • علی‌اکبر ولایتی • کمال خرازی • منوچهر متکی • علی‌اکبر صالحی • محمدجواد ظریف
    • ن
    • ب
    • و
    شخصیت‌های برجسته جنگ سرد
    اتحاد شوروی
    • ژوزف استالین * ویـاچسلاو مولوتف * گئورگی مالنکوف * آندری گرومـیکو * نیکیتا خروشچف * آناستاس مـیکویـان * Anatoly Dobrynin * لئونید برژنف * آلکسی کاسیگین * یوری آندروپوف * کنستانتین چرنینکو * مـیخائیل گورباچف * Vladimir Ivashko * نیکولای ریژکوف * ادوارد شواردنادزه * گنادی یـانایف * بوریس یلتسین
    ایـالات متحده آمریکا
    • هری ترومن * جرج مارشال * دین آچسون * جوزف مک‌کارتی * دوایت آیزنـهاور * جان فاستر دالس * فرانسیس گری پاورز * جان اف. کندی * رابرت اف. کندی * هنری کابوت لاج، جونیور * رابرت مک‌نامارا * لیندون بی. جانسون * ریچارد نیکسون * هنری کیسینجر * جرالد فورد * جیمـی کارتر * رونالد ریگان * جرج پی. شولتس * کاسپار واینبرگر * جرج هربرت واکر بوش
    چین/تایوان
    • چیـانگ کای‌شک * مائو تسه‌تونگ * لین بیـائو * چو ان‌لای * هوآ گوئوفنگ * دنگ ژیـائوپینگ * Chiang Ching-kuo * هو یـائوبانگ * جائو تسیـانگ
    ژاپن
    • هیروهیتو * یوشیدا شیگه‌رو * ایچیرو هاتویـاما * نوبوسوکه کیشی * هایـاتو ایکدا * ایساکو ساتو * تاکئو فوکودا * یـاسوهیرو ناکاسونـه
    آلمان
    ویلهلم پیک * والتر اولبریخت * کنراد آدناور * اتو گروتول * والتر هالشتاین * ویلی برانت * هلموت اشمـیت * هلموت کوهل * اریش هونکر
    بریتانیـا
    • وینستون چرچیل * کلمنت اتلی * ارنست بوین * آنتونی ایدن * هارولد مک‌مـیلان * آلک داگلاس-هیوم * کیم فیلبی * هارولد ویلسون * ادوارد هیس * جیمز کالاهان * مارگارت تاچر
    ایتالیـا
    • آلچیده د گاسپری * پالمـیرو تولیـاتی * جولیو آندریوتی * آلدو مورو * Enrico Berlinguer * ساندرو پرتینی * فرانچسکویگا * بتینو کراشی
    فرانسه
    • شارل دو گل * Alain Poher * ژرژ پمپیدو * والری ژیسکار دستن * فرانسوا مـیتران
    اروپای شمالی
    • اورهو ککونن (فنلاند) * داگ هامرشولد * اولاف پالمـه (سوئد)
    اسپانیـا
    • فرانسیسکو فرانکو * لوئیس کاررو بلانکو * خوآن کارلوس اول اسپانیـا * آدولفو سوارس * فیلیپه گونزالس
    پرتغال
    • آنتونیو ده الیویرا سالازار * مارسلو کائتانو * آلوارو کونـهال * Salgueiro Maia * Otelo Saraiva de Carvalho * آنتونیو دی اسپینولا * واسکو گونزالوس * آنتونیو رامالو ایـانس * ماریو سوارز * فرانسیسکو دی سا کارنیرو * آنیبال کاواکو سیلوا
    لهستان
    • بولسواف بیروت * ولادیسلاو گومولکا * ادوارد گیئرک * وویچخ یـاروزلسکی * ژان پل دوم * لخ والسا
    کانادا
    • ویلیـام لیون مکنزی کینگ * لوئیز سنت لارنت * جان دیفن‌بیکر * لستر بولز پیرسون * پیر ترودو * جو کلارک * جان ترنر * برایـان مالرونی
    فیلیپین
    • بنینو آکینو * کرازون آکینو * Juan Ponce Enrile * Gregorio Honasan * Nur Misuari * Jose Maria Sison * دادو ماکاپاگال * فردیناند مارکوس * ایملدا مارکوس * فیدل راموس
    آفریقا
    آگوستینیو نتو * ژوزه ادوآردو دوس سانتوس * جوناس ساویمبی (آنگولا) * دنیس ساسو نگسو (کنگو) * پاتریس لومومبا * موبوتو سسه سوکو (کنگو/زئیر) * جمال عبدالناصر * انور سادات * حسنی مبارک (مصر) * هایله سلاسی * منگیستو هایله ماریـام (اتیوپی) * قوام نکرومـه (غنا) * فلیـهوفویت-بوینی (ساحل عاج) * معمر قذافی (لیبی) * یـان اسمـیت * Joshua Nkomo * رابرت موگابه (رودزیـا/زیمبابوه) * محمد زیـادباره (سومالی) * B. J. Vorster * پی دبلیو بوتا * هندریک فروورد * اف. دبلیو. کلرک * نلسون ماندلا (آفریقای جنوبی) * جعفر نمـیری (سودان) * ژولیوس نایرره (تانزانیـا) * مـیلتون اوبوته * عیدی امـین (اوگاندا) احمد بن بلا * هواری بومدین * شاذلی بن جدید (الجزایر)
    بلوک شرق
    • انور خوجه (آلبانی) * تودور ژیوکوف (بلغارستان) * الکساندر دوبچک * کلمنت گوتوالد (چکسلواکی) * ماتیـاش راکوشی * امره ناگی * یـانوش کادار (مجارستان) * گئورگی گئورگیو-دژ * نیکلای چائوشسکو (رومانی) * یوسیپ بروز تیتو (یوگسلاوی)
    آمریکای لاتین
    • خوآن پرون * اوا پرون * ایزابل پرون * چه گوارا * خورخه رافائل ویدلا * لئوپولدو گالتیری (آرژانتین) * گتولیو وارگاس * Luís Carlos Prestes * Leonel Brizola * ژواو گولارت * Humberto de Alencar Castelo Branco * ایتامار فرانکو (برزیل) * سالوادور آلنده * آگوستو پینوشـه (شیلی) * مـیسائل پاستارنا بوررو * آلفونسو لوپز مـیکلسن * جولیو سزار توربی ایـالا * بیلساری بتانکور * ویرجیلو بارکو ورگاس * سزارریـا (کلمبیـا) * فولخنثیو باتیستا ثالدیوار * فیدل کاسترو * رائول کاسترو (کوبا) * خوزه ماریـا ولاسکو ایبارا * Carlos Julio Arosemena Monroy * Guillermo Rodríguez * جیمـی رولدز آگویلرا * اسوالدو هورتادو * لئون فبرز کوردورو* Rodrigo Borja Cevallos * تو دوران بالن (اکوادور) * آناستاسیو سوموسا گارسیـا * Luis Somoza Debayle * آناستاسیو سوموسا * José Napoleón Duarte * دانیل اورتگا (نیکاراگوا) * Marcos Pérez Jiménez * Rómulo Betancourt (ونزوئلا) * عمر توریخوس * مانوئل نوریگا (Panama) * خاکوبو آربنز * Carlos Castillo Armas * افراین ریوس مونت (گواتمالا)
    خاورمـیانـه
    • محمدرضا شاه پهلوی * محمد مصدق * احمد قوام * سید روح‌الله خمـینی (ایران) * عبدالکریم قاسم * عبدالسلام عارف * احمد حسن البکر * صدام حسین (عراق) * گلدا مئیر * مناخم بگین * یـاسر عرفات (اسرائیل/فلسطین) * مـیشل عفلق * خالد بکداش * Salah Jadid * حافظ اسد (سوریـه) * فیصل بن عبدالعزیز (عربستان سعودی)
    جنوب و شرق آسیـا
    • نورمحمد ترکی * حفیظ‌الله امـین * ببرک کارمل * محمد نجیب‌الله * احمد شاه مسعود (افغانستان) * شیخ مجیب‌الرحمن (بنگلادش) * U Nu * نی وین * او تانت (برمـه) * نوردوم سیـهانوک * لون نول * پل پوت * هون سن (کامبوج) * جواهر لعل نـهرو * ایندیرا گاندی * راجیو گاندی (هند) * احمد سوکارنو * محمد سوهارتو * محمد حتا * Dipa Nusantara Aidit * آدم مالک (اندونزی) * کیم ایل-سونگ * ایسونگمن ری * پارک چونگ هی (کره) * ایوب‌ خان * ذوالفقار علی بوتو * محمد ضیـاءالحق (پاکستان) * هو شی مـین * له یوئن * نگو دین دیم * Nguyen Van Thieu (Vietnam)
    استرالیـا و اقیـانوس آرام
    • رابرت منزیس * هارولد هولت * گاف ویتلم * باب هاوک (استرالیـا) * Keith Holyoake * دیوید لینگ (نیوزیلند)
    رده:جنگ سرد
    • ن
    • ب
    • و
    شخص سال مجله تایم (۱۹۵۱–۱۹۷۵)
    • محمد مصدق (۱۹۵۱)
    • الیزابت دوم (۱۹۵۲)
    • کنراد آدناور (۱۹۵۳)
    • جان فاستر دالس (۱۹۵۴)
    • هارولد کورتیس (۱۹۵۵)
    • مبارزان آزادی مجارستان (۱۹۵۶)
    • نیکیتا خروشچف (۱۹۵۷)
    • شارل دوگل (۱۹۵۸)
    • دوایت آیزنـهاور (۱۹۵۹)
    • دانشمندان آمریکایی: جورج بیدل
    • چارلز استارک دراپر
    • جان فرانکلین اندرس
    • دونالد آ.گلاسر
    • جاشوآ لیدربرگ
    • ویلارد لیبی
    • لینوس پاولینگ
    • ادوارد مـیلز پورسل
    • ایسادور رابی
    • امـیلیو سگره
    • ویلیـام شاکلی
    • ادوارد تلر
    • چالرز هارد تاونس
    • جیمز ون آلن
    • روبرت برنز وودوارد (۱۹۶۰)
    • جان اف.کندی (۱۹۶۱)
    • پاپ ژان بیست‌ و سوم (۱۹۶۲)
    • مارتین لوتر کینگ (۱۹۶۳)
    • لیندون جانسون (۱۹۶۴)
    • ویلیـام وستمورلند (۱۹۶۵)
    • "بیبی بومر" (۱۹۶۶)
    • لیندون بی. جانسون (۱۹۶۷)
    • آپولو ۸: ویلیـام آندرس
    • فرانک بورمن
    • جیم لوول (۱۹۶۸)
    • طبقه متوسط آمریکایی (۱۹۶۹)
    • ویلی براندت (۱۹۷۰)
    • ریچارد نیکسون (۱۹۷۱)
    • هنری کیسینجر
    • ریچارد نیکسون (۱۹۷۲)
    • جان سیریکا (۱۹۷۳)
    • فیصل بن عبدالعزیز (۱۹۷۴)
    • زنان آمریکایی: سوزان براونمـیلر
    • کاتلین بایرلی
    • آلیسون چیک
    • جیل کر کانوی
    • بتی فورد
    • الا گرسو
    • کارلا اندرسون هیلس
    • باربارا جردن
    • بیلی جین کینگ
    • کارول ساتن
    • سوزی شارپ
    • ادی وایـات (۱۹۷۵)
    فهرست کامل
    داده‌های کتابخانـه‌ای
    • WorldCat Identities
    • VIAF: 79091738
    • LCCN: n82044752
    • ISNI: 0000 0003 8693 3348
    • GND: 118785095
    • SELIBR: 213584
    • SUDOC: 032139330
    • BNF: cb12322703t (داده‌ها)
    • BNE: XX1799221
    برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=محمد_مصدق&oldid=24142206»




    [لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول]

    نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Thu, 26 Jul 2018 04:49:00 +0000



    لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول

    رضاشاه کبیر / سفرنامة مازندران

    تجدید چاپ: لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول نشر تلاش ۱۳۸۳

     

    Talash / Sand 13   

    ۲۱۰۷۳ Hamburg    

     Germany              

     

    حروفچینی: آلیس آواکمـیان

    شماره ثبت:

    ISBN  ۳-۰۰-۰۱۴۱۶۰-X

    ‌ـــــــــــــــــــــــــــــ

    رضاشاه درون سفرنامـه‌هایش/ داریوش همایون

    مقدمـه

    قسمت اول

    قسمت دوم

    قسمت سوم

    قسمت چهارم

    قسمت پنجم

    قسمت ششم

    قسمت هفتم

    فهرستان و جایـها

    تصاویر

    . لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول . لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول ، لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول




    [لقب چند تن از رجال عهد قاجار حل در جدول]

    نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Thu, 26 Jul 2018 15:04:00 +0000



    تمامی مطالب این سایت به صورت اتوماتیک توسط موتورهای جستجو و یا جستجو مستقیم بازدیدکنندگان جمع آوری شده است
    هیچ مطلبی توسط این سایت مورد تایید نیست.
    در صورت وجود مطلب غیرمجاز، جهت حذف به ایمیل زیر پیام ارسال نمایید
    i.video.ir@gmail.com