خلیج فارس و مترادف‌های آن درون سایر زبان‌ها، ترجمه اهنگ بالعربی لطیفه اصیل‌ترین نام و نامـی هست بر جای مانده از کهن‌ترین منابع، کـه از سده‌های پیش از مـیلاد بطور مستمر درون همـه زبان‌ها و ادبیـات جهانی استفاده شده‌است و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ نام‌های سرزمـین ایران ـ و معادلهای آن درون سایر زبان‌ها گره خورده‌است.
این آبراهه درون همـه متون تاریخی و جغرافیـایی عربی خلیج فارس و بحر فارس نامـیده شده‌است با این حال، این نام‌گذاری از دهه ۱۳۴۰خورشیدی از سوی ملی‌گراهای عرب مورد چالش واقع شده‌است. ترجمه اهنگ بالعربی لطیفه کشورهای عربی، از دهه ۱۹۶۰ مـیلادی و با گسترش اندیشـه‌های پان عربی و ناصریزم از نام خلیج عربی استفاده مـی‌کنند. ترجمه اهنگ بالعربی لطیفه این تحریف طی یک بخشنامـه از طرف اتحادیـه عرب (۱۹۶۴) بـه همـه کشورهای عربی رسماً ابلاغ شده‌است. اما سایر کشورهای جهان و سازمانـهای بین المللی همچنان از نام تاریخی و کهن خلیج فارس بصورت رسمـی استفاده مـی‌کنند و گاهی اوقات ممکن هست در مکاتبات غیر رسمـی به منظور سادگی و یـا تحت نفوذ مالی عربی عبارت خلیج را بکار برند.
##### دلیل‌های طرفداران تغییرنام خلیج فارس
بعضی دولتها و قوم گرایـان تندرو با انجام هزینـه‌های سنگین تغییر نام خلیج فارس را بطور جدی و بی سر و صدا دنبال مـی‌کنند. بر اساس کتاب اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان برهان‌های آنـها بر موضوع های زیر استوار است:
خلیج فارس persian gulf day
* ۱- زمانی کـه اروپاییـان آن دریـا را خلیج فارس نام گذاری د دولتهای قدرتمند مستقل عربی وجود نداشتند ولی امروزه کشورهای عربی بزرگی پیرامون این دریـاهستندو جمعیت عرب درون پیرامون خلیج از فارسهابیشتر هستند.
*۲ – عربها حق دارند آبهایی را کـه پیرامون آنـها هست به نام مورد دلخواه خود بنامند.
*۳ – پلینی مورخ رومـی این دریـا را خلیج عر.بی نامـیده و در سال ۱۷۶۲ «کارستن نیبور» نوشته‌است: ترجمه اهنگ بالعربی لطیفه سواحل خلیج‌فارس تابع دولت ایران نیست
*۴- «رودریک اوون» درون کتاب «حبابهای طلایی درون خلیج عربی، ۱۹۵۷» نوشته‌است: درون همـه نقشـه‌هایی کـه دیده‌ام، خلیج‌فارس درون آنـها ثبت شده، اما من با زندگی درون اینجا(بحرین) دریـافتم کـه ساکنان دو سوی این دریـا عرب هستند، بعد ادب حکم مـی‌کند کـه این دریـا را «خلیج عربی» بنامـیم.
* ۵ – فقط ایرانی‌ها هستند کـه آن آبراه را خلیج فارس مـی‌نامند!!؟
*۶- نام‌های دیگری هم به منظور خلیج فارس بکار رفته‌است مانند خلیج بصره و قطیف.
دولت بحرین درون مورد این ادعا سه نقشـه نیز چاپ کرده هست نقشـه هن ۱۶۰۹ کـه در آن خلیج کتیف و خلیج عربی بکار رفته و نقشـه جانسونیوس اما نکته جالب این هست که هردوی این کارتوگراف درون نقشـه های بعدی خود خلیج فارس بکار اند. بطور نمونـه نقشـه هن ۱۶۱۰ و نقشـه جانسونیوس سال ۱۶۶۶ .
*****************دلایل و استدلال طرفدار عدم تغییر نام خلیج فارس
استدلال های ۶ گانـه فوق مغلطه های عامـیانـه هست و جایگاه علمـی و حقوقی ندارد. درون رد مغلطه ها ی بی پایـه افرادی همچون ناصر پورپیرار، و تعدادی از نویسندگان بعثی مبنی بر سند نداشتن نام خلیج فارس و مغلطه های عوامانـه طرح شده، کتاب “اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان”نوشته دکتر محمد عجم، دلایل حقوقی – تاریخی و اعتراف پژوهشگران عرب را آورده و فهرست سیصد کتاب تاریخی جغرافیـایی، تفسیر و حدیث نبوی را از صدر اسلام که تا اوایل قرن بیستم کـه در آنـها درون زبان عربی بحر فارس و خلیج فارس بکار رفته را فهرست و متن بعضی از آنـها را آورده‌است و حدود یکهزار نقشـه اروپایی و عربی و بیشتر از سی قرارداد امـیران و شیوخ و دولتهای عربی را کـه نام خلیج‌فارس را دارند و اعترافات روشنفکران مشـهور عربی را درون تایید اصالت و تغییر ناپذیری نام خلیج فارس ارایـه نموده و نوشته است: حتی یک نوشته و مکتوب درون زبان عربی که تا قبل از سال ۱۹۵۸ وجود ندارد کـه خلیج‌عربی بکار باشد. کارستن نیبور درون تمام نقشـه های و مکتوبات خود نام خلیج فارس را بکار همانطور که عبدالخالق الجنبی این ادعاهای ناسیونالیستهای عرب را عاری از حقیقت خوانده و نوشته ، نویسنده رومـی بنام پلینی خلیج فارس را خلیج عربی ننامـیده هست بلکه خلیج فارس رادستکم درون ۱۵ مورد شرح داده ولی فقط یک بار یک bay را هم خلیج عربی گفته کـه منظورش خلیج عربه(عقبه) یـا دریـای سرخ بوده چون آن زمان انتهای دریـای سرخ را بعد از سواحل یمن دریـای پارس هم گفته اند البته جغرافی نویسان آن دوره شرح دقیقی نمـی توانسته اند از دریـاها داشته باشند او چنین گفته:
The one to the east is called the Persian Gulf, and according to the report of Eratosthenes measures 2500 miles round. Opposite is Arabia, with a coastline 1500 miles in length, Arabia is encompassed by the second bay,
واگر قرار باشد طبق دلیل‌ها و برهان‌های موافقان تغییر نام خلیج فارس عمل شوداولین جایی کـه باید نام آن تغییر کند دریـای عرب هست که جمعیت یک مـیلیـاردی غیر عرب آن را احاطه کرده‌است و قبلا هم با نامـهای دیگری از جمله بحرمکران و بحرفارس نامـیده مـی‌شده‌است.
** دلیل و برهان های طرفداران نام خلیج فارس
* -۱ : دلایل تاریخی.
در این خصوص درون سالهای اخیر بـه اندازه کافی اسناد و کتاب منتشر شده است.
و نام خلیج فارس درون کتب ومنابع بی شمار تاریخی – جغرافیـایی عربی و دوران اسلامـی مورد بررسی قرار گرفته است.
*۲ : دلایل حقوقی.
الف – اسناد سازمانـهای بین المللی
ب – نقشـه های رسمـی و نیمـه رسمـی
ج- قراردادهای رسمـی
د- کنوانسیونـها
در خصوص کاربرد مستمر درون سازمانـهای بین المللی و اسناد بین المللی و دستورالعمل های سازمان ملل و سازمانـهای بین المللی دیگر بـه مبحث مربوطه مراجعه شود.
*۳ – :اعتراف روشنفکران و حقوقدانان و جغرافی دانان عربی و غربی بـه حقانیت تاریخی جغرافیـایی و حقوقی نام خلیج فارس
۴ – : دلایل جغرافیـایی-ژئوپلتیکی- ژئواستراتژیک ایران و تنگه هرمز و خلیج فارس- جمعیت موثر- مرزها – اثر گذاری تاریخی لازم هست در مبحث جداگانـه بررسی شود.
ولی درخصوص استدلال قوم گرایـان عرب درون مورد اکثریت جمعیت عرب ، تعداد کشورها و مرزها درون خلیج فارس اشاره بـه نظر استادفهمـی هویدی نویسنده مشـهور عرب کفایت مـی کند او بـه طعنـه با اشاره بـه کثرت ساکنان غیر عرب، کشورهای عربی خلیج فارس، درون روزنامـه شرق الاوسط و در مصاحبه با الجزیره اعلام کرده است. درون چند سال آینده عرب ها درون مـیان انبوه جمعیت غیر بومـی گم خواهند شد.هندی های مقیم قطر- امارات – کویت- بحرین و عمان از از بومـیان عرب بیشتر است! بومـیان قطر تنـها ۱۵ درصد ساکنان آن را تشکیل مـی دهد. چگونـه چنین هویتهایی مـی توانند بـه عنوان کشور ملت و هویت ملی قومـی تعبیر شوند. خلیج فارس درون دوره هایی از تاریخ و حتی درون دوره فتحعلی شاه (طبق قرارداد مجمل ۱۸۰۹و مفصل۱۸۱۲) یک دریـای ایرانی بوده و انگلیسی ها به منظور استقرار درون هر منطقه از سواحل از ایران رخصت(مجوز)مـی گرفتند. هم اکنون نیز ایران ۱۸۰۰ کیلومتر از ۳۳۰۰ کیلومتر سواحل خلیج فارس را درون اختیـار دارد.
الف:
دلایل تاریخی و کاربرد مستمر بلا معارض
نام خلیج فارس از دو هزار و چهارصد سال درون همـه زبانـها بخصوص درون زبان عربی بطور مستمر وجود داشته‌است و تا دوره جمال عبدالناصر با آن مخالفتی نشده است.
حتی یک نوشته و مکتوب درون زبان عربی که تا قبل از سال ۱۹۵۸ وجود ندارد کـه خلیج عربی بکار باشد. درون عین حال کـه استدلالهای قوم گرایـان کاملا خطا ست اما با همـین استدلالهای آنـهاایرانیـان و یک مـیلیـارد جمعیت غیر عرب پیرامون بحر عرب نیز مـی‌توانند بـه خود حق بدهند کـه نام آن را بـه نام‌های تاریخی دیگرش از جمله بحر مکران و بحرپارس و یـادریـای هندوس – دریـای بزرگ شرق -دریـای آریترا- تغییر دهند. زیرا نام بحر عرب را استعمار رایج کرده هست و درون متون عربی اصالتی نداردواگر قرار باشد طبق دلیل‌ها و برهان‌های موافقان تغییر نام خلیج فارس عمل شوداولین جایی کـه باید نام آن تغییر کند دریـای عرب هست که جمعیت یک مـیلیـاردی غیر عرب آن را احاطه کرده‌است و قبلا هم با نامـهای دیگری از جمله مکران و پارس نامـیده مـی‌شده‌است.
ب: ********** دلایل حقوقی:
از دیدگاه حقوق بین‌الملل
سازمان ملل و سازمانـهای بین المللی و تخصصی نام خلیج فارس را همچنان نام اصلی و معتبر دانسته و تغییر نام خلیج فارس را نپذیرفته‌اند.نگاه کنید بـه فهرست سازمان‌های بین المللی وفهرست سازمان‌های چنددولتی سازمان ملل متحد تاکنون در۵ نوبت، نام رسمـی و تغییر ناپذیر آبراه جنوبی ایران را “خلیج فارس” اعلام کرده‌است. به منظور اولین بار درون سند ” AD311/1 Gen مورخ پنجم مارس ۱۹۷۱ مـیلادی” بار دوم طی یـادداشت شماره UNLA45.8.2(C) مورخ دهم اوت ۱۹۸۴ مـیلادی و بار سوم نیز طی یـادداشت شماره ST/CS/sER.A/29 درون تاریخ دهم ژانویـه ۱۹۹۰ مـیلادی نام رسمـی دریـای جنوبی ایران و خاوری شبه جزیره عربستان را “خلیج فارس” اعلام کرده‌است. این سازمان درون کنفرانس‌های سالانـه خود کـه در زمـینـه “هماهنگی درون نام‌های جغرافیـایی” برگزار مـی‌کند، بـه فارسی بودن نام این آبراه بین المللی تاکید کرده و آن را مورد تائید قرار داده‌است.
تأکید سازمان ملل درون مورد الزام استفاده از نام تاریخی «خلیج فارس».
سازمان ملل متحد درون چندین نوبت درون بیـانیـه‌ها، اصلاحیـه‌ها و مصوبه‌های گوناگون و با انتشار نقشـه‌های رسمـی، نـه تنـها بر رسمـی بودن نام «خلیج فارس» تاکید کرده، بلکه از هیـات‌های بین‌المللی خواسته کـه در مکاتبات رسمـی بـه ویژه درون اسناد سازمان ملل از نام کامل «خلیج فارس» استفاده نمایند.
ب ۲- فهرست اسناد سازمان ملل درباره نام «خلیج فارس
اولین تاییدیـه مربوط بـه ۱۹۷۱ و آخرین آن سندگروه نام‌های جغرافیـایی درون سازمان ملل متحد نشست بیست و سوم کارشناسی و نشست پنجم سازمان ملل متحد به منظور یکسان سازی نام هادر وین (۲۸ مارس که تا ۴ آوریل ۲۰۰۶ ) با عنوان «مشروعیت تاریخی، جغرافیـایی و حقوقی نام خلیج فارس هست که برمبنای کتاب خلیج فارس نامـی کهن تر از تاریخ و مـیراث معنوی و فرهنگی بشریت ۱۳۸۳ محمد عجم تهیـه شده است.» .
۱۹۷۱ – AD311/1GEN 5 March 1971 B/C.UN SECRETARIAT
– ۱۹۸۷ – Circular No. CAB/1/87/63 dated 16 march . Managing Director of UNESCO.
· ST/CSSER/29 dated Jan. 10, 1990.
· AD/311/1/GEN dated March 5, 1991.
· ST/CS/SER.A/29/Add.1 dated Jan. 24, 1992.
· ST/CS/SER.A/29/Add.2 dated Aug. 18, 1994.
· ST/CS/SER.A/29/Rev.1 dated May 14, 1999.
.۲۰۰۸ ,۴ آوریل UN. Department of Economic and Social Affairs(DESA)
سند ST/CS/SER.A/۲۹/Add.۲ درون تاریخ ۱۸ اوت ۱۹۹۴ (۲۷ مرداد ۱۳۷۳)
۱۹۸۴ دستورنامـه UNLA ۴۵٫۸٫۲ درون تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۸۴ (۱۹ مرداد ۱۳۶۳)
دستوریـه UNAD 311/Qen درون تاریخ ۵ مارس ۱۹۷۱ (۱۴ اسفند ۱۳۴۹)
** نقشـه های رسمـی
تقریبا تمام نقشـه های رسمـی جهان درون گذشته و در زمان حال نام خلیج فارس را دارند بجز نقشـه های سالهای اخیر درون جهان عرب از جمله نقشـه های سازمان ملل و
نقشـه رسمـی کمـیسیون اقتصادی و اجتماعی غرب آسیـا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (سپتامبر ۲۰۰۷)
نقشـه رسمـی ایران، شماره ۳۸۹۱ چاپ سازمان ملل (ژانویـه ۲۰۰۴)
نقشـه رسمـی غرب آسیـا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (نوامبر ۱۹۹۸)
*****
** اسناد سازمان‌های مـهم بین المللی بین الدولی و منطقه ای
تمامـی سازمانـهای بین المللی و منطقه ای فهرست سازمانـهای بین المللی و سازمان‌های بین المللی نظامـی یـا اقتصادی و یـا علمـی فهرست سازمان‌های چنددولتی (بغیر از اتحادیـه عرب) و سازمانـهای غیر دولتی نام خلیج فارس را تنـها نام رسمـی مـی دانند.
در تمامـی زبان‌های دانشنامـه ویکی‌پدیـا (به جز زبان عربی) از واژه‌های هم‌معنی با «خلیج فارس» درون زبان مربوطه استفاده شده‌است.
** قراردادها و عهدنامـه ها
در تمامـی قراردادها و معاهدات مـیان ایران و کشورهای خارجی درون متن فارسی خلیج فارس و بحر عجم و در سایر زبانـها مترادف آن بکار رفته درون مـیان کشورهای عربی تمامـی قراردادهای آنـها که تا سال ۱۹۷۱ نام خلیج فارس را همراه دارد درون قراردادهای بریتانیـا با هند و پاکستان و در یـادداشتهای سازمان ملل درون مورد عراق و کویت نیز همواره خلیج فارس بکار رفته است.
******* اعتراف رسانـه ها و روشنفکران عربی و مسلمان
خیـابان خلیج فارس درون قاهره
نوار سخنرانی‌های ناصر و جملات معروف اوویدیو درون یوتیوب(العالم العربی من المحیط الاطلسی الی خلیج الفارسی) سخنرانی‌های سید قطب: جمله معروف او (العالم الإسلامـی من المحیط الاطلسی الی الخلیج الفارسی ۱۹۴۶ )،حسن‌البنا همان جمله سید قطب را درون سخنرانی خود بارها اعلام کرده هست -شیخ شلتوک، و اعتراف یوسف قرضاوی درون تلویزیون الجزیره(عبارت خلیج عربی که تا قبل از ناصر رایج نبود.) و بسیـاری از رهبران سیـاسی و مذهبی عرب درون مورد نام خلیج فارس سندهای زنده‌ای از حقانیت این نام است. اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان همچنین نظر روشنفکران عرب مانند پرفسور عبدالهادی التازی، احمد الصراف، محمد عابد الجابری، عبدالله بن کیران (نخست وزیر فعلی مراکش)،عبدالمنعم سعید، و تنی چند از نویسندگان مشـهور عرب و چند تن از رهبران دینی از جمله قرضاوی درون مورد اصالت نام خلیج فارس و نداشتن توجیـه به منظور تغییر نام خلیج فارس آورده است. گفتنی هست که از رهبران عربی، شیوخ ،امـیران عرب از جمله امـیر کویت، پادشاه عربستان، بصره، نویسندگان و شعرای عرب اهواز و سوسنگرد مکاتباتی هست کـه در آنـهاخلیج فارس و بحر عجم بکار‌اند نمونـه‌ای از اسناد ضمـیمـه کتاب اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان است.نمونـه های زیر:
عبدالمنعم سعید درون مجله شرق نامـه مصر ۹/۱۲/۲۰۰۲ :”برای من هیچ تعجبی نداشت کـه در همـه نقشـه ها کـه دوستان و دشمنان ایران اعم از اعراب و یونانیـها تهیـه کرده اند همگی آنـها نام خلیج فارس را درون بر دارد. هیچ نقشـه تاریخی درون شرق و یـا درون غرب و در هیچ کجای جهان با نام خلیج عربی وجود ندارد و بنابر این تغییر این نام بـه خلیج و یـا خلیج عربی و یـا هر نام دیگری بر خورد غیر منطقی و غیر حکیمانـه با حقایق تاریخی و جغرافیـایی است.”
پرفسور عبدالهادی التازی سیـاستمدار و پژوهشگر معروف عرب و عضو آکادمـی پادشاهی مراکش و رئیس چند دوره “گروه نامـهای جغرافی کشور های اتحادیـه عرب” : حقیقتاً من هیچ منبع تاریخی را ندیدم کـه آبراه جنوب ایران را خلیج عربی نامـیده باشد اعراب قبل و بعد از اسلام همـیشـه این آبراه را بحر فارس بحر العجم و یـا خلیج فارس نامـیده اند من خودم نقشـه سفرهای ابن بطوطه را درون کتابم ترسیم کرده ام و مطابق سفرنامـه اسم خلیج فارس را درون جای خودش آورده ام.
مجله ماهنامـه اهرام درون شماره ۲۱۹ اگوست ۲۰۰۱ سرلشکر مجدی عمر معاون اول سابق شورای دفاع ملی مصر:” نسل من بخاطر دارد کـه ما درون ایـام مدرسه درون کتب و نقشـه ها با عبارت” خلیج فارس” سر و کار داشتیم ولی بعد از مدتی بـه آن خلیج عربی اطلاق کردیم. این غیر منطقی، رزالت و پستی است. اینکه چند کشور عربی درون اطراف آن باشند دلیل نمـی شود کـه نامـی تاریخی را تغییر دهیم.
عبدالخالق الجنبی،پژوهشگر و استاد دانشگاه درون عربستان سعودی درون مصاحبه با شبکه فرانس ۲۴”
نام خلیج فارس از طریق آثار مکتوب از دوره اسکند مقدونی بـه مارسیده و حتى مورخان عرب هم همـین نام را بکار اند و در معاهدات حکام خلیج با بریتانیـا نیز همـین نام بکار رفته و تا زمان جمال عبدالناصر تغییری درون نام خلیج فارس بکار نرفته کما اینکه خود ناصر هم درون ابتدا مـی گفت: “نحن أمـه واحده من المحیط الأطلسی إلى الخلیج الفارسی”.اما اینکه بعضی ادعا کرده اند کـه پلینی و رومـی ها خلیج عربی بکار اند ابدا صحت ندارد.(أمّا ما یحکى عن أن الرومان أطلقوا على هذا الخلیج اسم “الخلیج العربی” فهو عار عن الصحه) خلیج عربی نامـی هست که رومـی ها بـه دریـای سرخ داده اند.”
علی مبارک،در کتابش بنام” الخطط التوفیقیـه الجدیده لمصر والقاهره، المطبعه الامـیریـه، بولاق ۱۳۰۶ه همـه جا خلیج فارس بکار است.
جمال الدین الشیـال، درون کتاب” تاریخ مصر الاسلامـیه، دایرهالمعارف، القاهره ۲۰۰۰، ج۱/ص ۱۵۲ واژه خلیج فارس را بکار گرفته است.
عمر فروخ، درون آثارش از واژه الخلیج الفارسی یـا بحر الفارسی استفاده کرده است.
در پایتخت کشور الجزایر ومرکز شـهرالجزیره درون موازات اتوبان AutoRout d’l Est یک خیـابان بنام الخلیج الفارسی وجود دارد. خیـابان های فرعی البیرونی – خیـابان فارس- خیـابان بندرعباس از این خیـابان جدامـی شوند.
در مرکز شـهر قاهره خیـابانی بنام خلیج فارس وجود داشته کـه علی رغم تغییر نام هنوز تابلوهای قدیمـی ان وجو دارد.
ج ۲-
****** اعتراف رسانـه ها و روشنفکران غیر مسلمان
هیچ روشنفکر و جغرافی دان غیر عرب درون مورد اصالت نام خلیج فارس از خود تردید بروز نداده هست بنا بر این شاید پرداختن بـه این دیدگاه ها چندان ضروری نباشد اما جهت یـاد آوری چند نمونـه را مـی توان بیـان کرد
بدون هیچ تردیدی نام درست جغرافیـایی آن درون طول تاریخ خلیج فارس است.سر ریچارد دالتون.
سی ادموند بوسورث،سر آرنولد ویلسن، ریچارد فرای؛ و …..از جملهانی هستند کـه جمله بالارا درون کتابهای خود گواهی کرده اند.
شبکه جهانی راشا تودی تصریح کرده کـه اقدام گوگل درون حذف نام خلیج فارس خلاف اسناد سازمان ملل هست که طی آن، «خلیج فارس» بـه عنوان تنـها نام پذیرفته به منظور این منطقه تأییدشده است. این بخش از دنیـا درون تاریخ، همواره «خلیج فارس» نام داشته و ادعای کشورهای عربی درون این زمـینـه وجاهت ندارد.
مفسرآسوشیتدپرس : این خلیج هم از نظر تاریخی و هم از نظر بین‌المللی خلیج فارس شناخته مـیشود. برخی کشورهای عربی اصرار دارند کـه این خلیج را “خلیج ع ر ب ی” بنامند.
دیلی مـیل ۱۷مـی ۲۰۱۲ نام خلیج فارس از قرن پنجم پیش از مـیلاد مسیح همـین بوده است. برخی نام‌های دیگر نظیر”پرسکونکایتاس” “پرسیسینوس”، “آکواریوس پرسیکو”، “بحر فارس”، “دریـای فارس”، “خلیج العجمـی” و … نیز بـه کار رفته‌اند کـه همگی بـه معنای خلیج فارس یـا دریـای فارس هستند.
The Persian Gulf has been so known since the 5th century BC, Other names have included ‘Persicus Sinus’, ‘Aquarius Persico’, ‘Bahr-i-Fars’, ‘Daryaye-i-Fars’, ‘Khalij al-‘Ajami’ and ‘Khalij-i Fars’ – all translating into Persian Gulf or Persian Sea.
نقشـه نگاران اروپایی قرون گذشته از جمله نقشـه ساموئل دان (۱۷۹۴) همواره نام خلیج فارس را درست بکار اند..
نشریـه لوپوآن درون گزارشی بـه قلم «آن سوفی ژن»،نوشته هست «دریـای پارس» یـا «خلیج فارس»، نام‌هایی هستند کـه اندیشمندان یونانی و سپس رومـی آن را بـه کار بردند. از قرن ۹ که تا قرن ۱۸ بعد از مـیلاد، تاریخ‌دان‌ها، جهانگردان و جغرافیدانهای عصر اسلامـی کـه بیشتر آنـها بـه زبان عربی مـی‌نوشتند، از این نام استفاده د. این روند که تا قرن بیستم ادامـه یـافت…»
لوپوآن اذعان کرده هست که بعد از کاربردهای جانبدارانـه نام های دیگر،گروه نامـهای جغرافیـایی درون سازمان ملل نیز قضیـه را بررسی کرده و در گزارش کارشناسی درون مورد نام‌های جغرافیـایی کـه در سال ۲۰۰۶صادر شد، سازمال ملل متحد، وجه تسمـیه «خلیج فارس» را به‌عنوان استاندارد قانونی بین‌المللی مـی‌پذیرد… آن سوفی ژن ادامـه مـی دهد کـه این نشانگر اوج بی‌اخلاقی درون سیـاست‌های بلوک غرب هست که حتی تاریخ را هم به منظور منافعش تحریف مـی‌کند و از تغییر نام‌های جغرافیـایی هم ابایی ندارد”.
نام‌های اسطوره ای خلیج فارس
Names, دریـای اریترا+پرشن سی
در منابع کهن اشاره‌هایی مبهم بـه دریـاهایی با نامـهای کلی و افسانـه گونـه وجود دارد کـه بعضی جغرافی دانان منظور از آن عبارت ها را خلیج فارس دانسته‌اند اما درون واقع درون خصوص صحت نسبت آن نامـها بـه خلیج فارس با توجه بـه مبهم بودن آنـهادیدگاههای مختلفی وجود دارد از جمله این نامـها مـی‌توان بـه دریـای آفتاب تابان درون افسانـه‌های سومری – دریـای فراخ‌کرت درون اوستا و دریـای بالا و پایین و دریـای مرتور(تلخ) اشاره نمود کـه همگی نامـهای افسانـه‌ای هستندو نـه پدیده دقیق جغرافیـایی.اما کهن ترین نام کـه بدون هیچ تردیدی منطقه جغرافیـایی دریـای جنوب ایران را توصیف مـی‌کند همان دریـای پارس است. قدمت خلیج فارس از نظر، زمـین شناسی، زیست شناسی،انسان شناسی و جغرافیـایی چندان دیرینـه‌است کـه عده‌ای معتقدند «خلیج فارس گهواره تمدن جهان یـا خاستگاه نوع بشر است.»
دریـای آفتاب تابان؛ و دریـای طلوع و دریـای غروب نام‌های افسانـه‌ای هست و نـه نام جغرافیـایی (به عربی: بحر الشروق الکبیر) (به انگلیسی: Sea of the rising sun)؛ جائی کـه آفتاب طلوع مـی‌کند نیز درون افسانـه‌های سومری بـه دیلمون اشاره داشت.
لوحه‌ای گلی کـه در پیش از مـیلاد فتوحات سنّاخریب پادشاه آشور را جاودانـه کرده از این نام سود‌است، او درون توصیف سرزمـینی کـه از پدرش سارگن بـه ارث، مـی‌نویسد:
«سنّاخریب، پادشاه بزرگ، پادشاه توانا، پادشاه جهان، پادشاه آشور، پادشاه چارگوشـه، چوپان خردمند، محبوبِ خدایـان توانا، نگاهبان حق، عاشق عدالت … و بر رویِ سر کاخ‌نشین‌ها جنگ‌افزارهایِ نیرومند مرا قرار داده‌است. از دریـای بالا؛ دریـایِ غروبِ آفتاب که تا دریـای پائین؛ دریـایِ طلوع آفتاب همـه موجودات بشری را درون زیر گام هایِ من مطیع کرده است؛ و فرمانروایـان نیرومند از هراس رویـارویی با من، خانـه‌هایشان را رها کرده و همچون سیدیننو پرنده غار بـه مکان‌های دست نیـافتنی مـی‌گریزند.».
دریـای پائین یـا (به انگلیسی: lower sea)، نویسندگانِ عرب معادلهای متعددی را به منظور این نام درون نظرگرفته‌اند. از جمله؛ «البحر الاسفل» أو «البحر السفلی» أو «البحر التحتانی» .
در اوستا اگرچه از نام خلیج فارس بطور صریح نام نشده ولی بـه دریـایفراخکرت اشاره شده‌است اما درون مـهر یشت درون مبحث مـهر یـا مـیترا اشاره‌ای نیز بـه اروندرود شده‌است کـه در آن دوره اورنگ گفته مـی‌شده‌است:
دارنده دشت‌های فراخ و اسب‌های تیزرو کـه از سخن راستین آگاه هست و پهلوانی هست خوش اندام و نبرد آزما، دارای هزار گوش و هزار چشم و هزار چستی و چالاکی یـاد شده،ی هست که جنگ و پیروزی با اوست، هرگز نمـی‌خسبد، هرگز فریب نمـی‌خورد، اگری با او پیمان شکند خواه درون شرق هندوستان باشد یـا بر دهنـه شط ارنگ، از ناوک او گریز ندارد، او نخستین ایزد معنوی هست که پیش از برآمدن خورشید فنا ناپذیر تیز اسب بر بالای کوه هرا بر مـی‌آید و از آن جایگاه بلند سراسر منزلگاه‌های آریـایی را مـی‌نگرد.
» درون کتیبه معروف بـه منشور آزادی کوروش کـه به شرح فتوحات کوروش دوم پادشاه هخا مـی‌پردازد و در بابل کشف شده، فرمانروای پارسیـان نیز این لقب را بـه دریـای سواحل جنوبی سرزمـین خویش داده‌است:
«منم کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه دادگر، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشـه جهان پسرِ کمبوجیـه شاه بزرگ شاه انشان، نوه کوروش شاه بزرگ، ……به فرمان مردوک، همـه شاهان پیش اورنگ پادشاهی نشسته‌اند. همـه پادشاهان از دریـای بالا که تا دریـای پائین، همـه مردم سرزمـین‌های دوردست، از چهار گوشـه (جهان)، همـه پادشاهان اموری و همـه کوچ نشینان مرا خراج گذاردند و در بابل بـه پایم بوسه زدند.».
علت نام گذاری بـه خلیج فارس طبق اسناد تاریخی
در کتاب اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان(دکتر عجم) صفحه ۱۸تا ۲۲ وجه تسمـیه و علت نام گذاری خلیج فارس را از دیدگاه عده‌ای از جغرافی دانان مشـهور بیـان نموده‌است.بطور نمونـه کتاب سر آرنولد ویلسن Sir Arnold Wilson کـه در سال ۱۹۲۸ بـه نام خلیج فارس( Persian Gulf ) بـه چاپ رسیده‌است. ضمن نقد سابقه تاریخی و جغرافیـایی خلیج فارس و بیـان توصیفهای نویسندگان مغرب زمـین مشاهدات خود را نیز بیـان نموده و نوشته‌است” هیچ آبراهی چه درون گذشته و چه درون حال حاضر به منظور زمـین شناسان، باستان شناسان ، تاریخ دانان، جغرافیدانان، بازرگانان، سیـاستمداران و سیـاحان و دانش پژوهان اهمـیتی بیشتر از خلیج فارس نداشته‌است این آبراه از هزاره قبل از مـیلادتا کنون از هویت فارسی و ایرانی برخوردار است.” سی ادموند بوسورثC .Edmund Bosworth مطالبی را از ۲۰ مورخ وسیـاح یونانی و اروپایی، ازسردار یونانی نیـارخوس( ۳۲۵-۲۴ ق.م) گرفته که تا پریدی( ۱۸۷۶ )، درون مورد توصیف خلیج فارس و علت نام گذاری آن را بیـان نموده‌است. مورخان دوره اسلامـی عموما درون کتب خود عبارتهای ذیل را درون مورد علت نام گذاری خلیج فارس بـه این نام ارائه نموده‌اند:
بطور مشخص ابن حوقل،ابن فقیـه و استخری عبارتهای مشابهی دارند:
این دریـا کـه از سند و کرمان که تا فارس ادامـه دارد و به جناوه، مـهروبان،سیراف و عبادان( آبادان) ختم مـیشود، درون مـیان همـه سرزمـینـها با نام فارس خوانده مـیشود زیرا مملکت فارس از همـه کشورها آبادتر، پیشرفته تر بوده و پادشاهان آن همـه کرانـه‌های دور و نزدیک این دریـا را تحت کنترل خود دارند. بـه روزگار گذشته پادشاهان فارس بزرگتر و قویتر بوده‌اند و هم درون این روزگار مردمان پارسبر همـه کرانـه‌های این دریـا مستولی اند”.
دوران قبل از اسلام
دوره هخاان(پرشین) دریـانوردی ایرانیـان درون خلیج فارس، قریب پانصد سال پیش از مـیلاد مسیح و در دوران سلطنت داریوش اول آغاز شد. داریوش، نخستین ناوگان دریـایی جهان را بـه وجود آورد کشتی‌های او طول رودخانـه سند را که تا کرانـه‌های اقیـانوس هند و دریـای عمان و خلیج فارس پیمودند، و سپس شبه جزیره عربستان را دور زده و تا انتهای دریـای سرخ کنونی رسیدند. او به منظور نخستین بار درون نزدیکی کانال سوئز مدرن فرمان کندن کانالی را داد و کشتی‌هایش از طریق همـین کانال بـه دریـای مدیترانـه راه یـافتند. درون کتیبه‌ای کـه در محل این کانال بـه دست آمده نوشته شده‌است:
«من فارسی هستم. از فارس مصر را گشودم. من فرمان کندن این کانال را داده‌ام از رودی کـه از مصر روان هست به دریـایی کـه از فارس آید بعد این جوی کنده شد چنان کـه فرمان داده‌ام و ناوها آیند از مصر از این آبراه بـه فارس چنان کـه خواست من بود.»
از سفرنامـه فیثاغورث ۵۷۰ قبل از مـیلاد که تا سال ۱۹۵۸ درون تمام منابع مکتوب جهان نام خلیج فارس و یـا معادلهای آن درون دیگر زبانـها ثبت شده‌است. درون دوره داریوش دوم ناوگانی ایرانی بـه رهبری سردار صداسپ ماموریت یـافت که تا جهان را دور بزند. ناوگان وی متشکل از چند کشتی باد و پارو عازم دریـای مدیترانـه و سواحل شنقیط (موریتانی)شد و تا نزدیک اشانتی و سواحل بنین پیش رفت ولی درون اثر برخورد با اقوام وحشی سفر را ناتمام گذاشتند
یونانیـان و رومـی‌های باستان
The Achaemenid empire , خلیج فارس درون دوره هخا
در همـه نقشـه‌های کهن نام خلیج فارس ثبت شده‌است. یونانی‌های باستان، از جمله بطلمـیوس، این خلیج را «پرسیسینوس» یـا «سینوس پرسیکوس» کـه همان خلیج فارس است، نامـیدند. از آنجا کـه این نام به منظور نخستین بار درون منابع درست و معتبر تاریخی کـه غیر ایرانیـان نوشته‌اند آمده‌است، هیچ گونـه شائبه نژادی درون وضع آن وجود ندارد. چنان کـه یونانیـان بودند کـه نخستین بار، سرزمـین ایران را نیز «پارسه» و «پرسپولیس» یعنی شـهر یـا کشور پارسیـان نامـیدند. استرابن جغرافیدان سده نخست مـیلادی نیز بـه کرات درون کتاب خود از خلیج فارس با لفظ پرسیکون کای تاس (Persikonkaitas) نام‌است کـه معادل تحت اللفظی خلیج فارس است. وی محل سعرب‌ها را بین دریـای سرخ و خلیج فارس عنوان مـی‌کند همچنین فلاریوس آریـانوس مورخ دیگر یونانی درون قرن دوم مـیلادی، درون کتاب تاریخ سفرهای جنگی اسکندر از این خلیج بـه نام «پرسیکون کیت» کـه چیزی جز خلیج فارس، نیست نام مـی‌برد.
زنفن (۴۳۰-۳۵۴ ق.م)،(به انگلیسی Xenophon) تاریخ نگار یونانی درون آثار خود از آبهای جنوب ایران بـه نام خلیج فارس یـا خلیج فارسیـان یـاد کرده‌است.
نئارخوس (۳۶۰-۳۰۰ ق.م)، (به انگلیسی Nearchus) دریـاسالار مقدونی کـه در سال ۳۲۶ قبل از مـیلاد بـه دستور اسکندر دریـای فارس را پیمود و تا دهانـه رود سند پیش رفت درون سفرنامـه خود چنین آورده‌است:« بعد از دویست استاد راه بـه ریگ و از آن جا بـه دیلم و دهنـه رودخانـه اندیـان آمدیم، رودخانـه اندیـان سرحد خوزستان و فارس و پس از سند بزرگ ترین رودخانـه‌است. هیچ یک از سواحلی کـه پیمودم مانند دریـای فارس، آباد و معمور نبود.»
اراتوستن (۲۷۶-۱۹۴ ق.م)، (به انگلیسی Eratosthenes)، ریـاضیدان و جغرافیدان یونانی کـه زمانی ریـاست دانشگاه اسکندریـه را نیز داشت، و نظریـه‌های مـهمـی درباره شکل و جایگاه زمـین ارائه داد، درون همـه آثار خود بـه نام خلیج فارس اشاره کرده‌است.
هیپار(۱۹۰-۱۲۰ ق.م)، (به انگلیسی Hipparchus)، دانشمند و جغرافیـانگار یونانی درون همـه آثارش نام خلیج فارس آشکارا مشخص است.
استرابو (۶۳یـا۶۴ ق.م- ۲۴ مـیلادی)، (به انگلیسی Strabo)، تاریخ نگار و جغرافی نگار یونانی درون کتاب از «ایندی که تا ایبری» یـا از هند که تا اسپانیـا، دریـای جنوب ایران را خلیج فارس نامـیده‌است..
فلاویوس آرینوس (۸۶-۱۶۰ مـیلادی)، (به انگلیسی Lucius Flavius Arrianus)، تاریخ نگار یونانی درون کتاب آنابازیس یـا تاریخ سفرهای جنگی اسکندر، نام «پرسیکون کاای تاس» کـه ترجمـه درست خلیج فارس هست بر این دریـا نـهاده‌است.
ازبیوس (۲۶۳-۳۳۹ مـیلادی)، (به انگلیسی Eusebius of Caesarea)، تاریخ نگار رومـی کـه بنام پدر عیسویت شناخته مـیشود، با توجه بـه کوروش نامـه زنفن، درون اشاره بـه تاریخ گذشته ایران خلیج فارس را دریـای فارس نامـیده‌است..
البته جست‌وجو درون سفرنامـه‌ها یـا کتابهای تاریخی بر حجم سندهای خدشـه ناپذیری کـه خلیج فارس را «خلیج فارس» گفته‌اند، مـی‌افزاید. این منطقه آبی همواره به منظور ایرانیـان کـه صاحب حکومت مقتدر بوده‌اند و امپراتوری آن‌ها درون سده‌های متوالی بسیـار گسترده بود هم از نظر اقتصادی و هم از نظر نظامـی اهمـیت خارق العاده‌ای داشت. آن‌ها از این طریق مـی‌توانستند با کشتی‌های خود بـه دریـای بزرگ دسترسی پیدا کنند و به هدف‌های اقتصادی و نظامـی دست یـابند.
.جغرافی نویسان – تفسیر نویسان و مورخین
ابوبکر احمدبن اسحاق بن ابراهیم المـهذانی، مورخ معروف عرب کـه به ابن الفیقه مشـهور هست در کتاب جغرافیـای خود موسوم بـه مختصر کتاب البلدان کـه در سالهای آخر سده سوم هجری قمری تالیف کرده، مـی‌نویسد.
و اعلم اَن بحر فارس و الهند هما بحر واحد لاتصال احدهما بالاخر
که یعنی دریـای فارس و هند از به منظور پیوستگی یکی بـه دیگری هر دو یک دریـا هستند. همـین‌طور، ابوعلی احمدبن عمر بن رُسته درون کتاب خود بـه نام الاعلاق النفیسه کـه در سال ۲۹۰ هجری تالیف کرده مـی‌نویسد کـه «از دریـای هند خلیجی بـه سوی ناحیـه فارس جدا مـیشود کـه «خلیج فارس» (الخلیج الفارسی) نامـیده مـیشود» و مـی‌افزاید کـه «سرزمـین حجاز و یمن و دیگر بلاد عرب بین این خلیج و خلیج احمر واقعند».
ابن خردادبه (۲۱۱-۳۰۰ ه.ق)، جغرافی دان و تاریخ نویس ایرانی-اسلامـی درون کتاب المسالک الممالک (۲۵۰ ه.ق) بـه هنگام توصیف خلیج فارس از نام دریـای فارس استفاده کرده‌است.
قدامـه بن جعفر، از مشاهیر ادب درون کتاب الخراج (۲۶۶ ه.ق) آبهای جنوب ایران را خلیج فارس نامـیده و نوشته‌است:«رود دجله از مـیان شـهر بغداد عبور مـی‌کند، سپس از واسط مـی‌گذرد و به بطایح سرازیر مـیشود…پس از خروج از بطایح، بـه دو شعبه تقسیم مـیشود، یک شعبه آن از بصره مـی‌گذرد و شعبه دیگر از ناحیـه مذار عبور مـی‌کند. سپس هر دو جمع شده بـه دریـای فارس مـی‌ریزد.».
یعقوبی (۲۳۲-۳۳۴ ه.ق)، از تاریخ نگاران و جغرافیدانهای دوره عباسی درون کتاب تاریخ یعقوبی(۲۷۸ ه.ق) با ذکر نام دریـای فارس چنین مـی‌نویسد:«اول دریـای فارس است، کـه بایستی از سیراف درون کشتی نشست و آخرش راس جمحمـه(در مـیان عمان و عدن) است، این دریـا کم وسعت هست و جاهایی به منظور شکار صدف دارد.».
ابن فقیـه همدانی (۲۵۵-۳۳۰ ه.ق)، تاریخ نگار و جغرافیدان ایرانی درون کتاب ترجمـه مختصر البلدان(۲۹۰ ه.ق) با اشاره بـه دریـای فارس مـی‌نویسد:«بدان کـه دریـای فارس و هند از به منظور پیوستگی بـه یکدیگر هر دو یک دریـا هستند.» همچنین با اشاره بـه سوره الرحمن قرآن مـی‌نویسد:«خداوند بزرگ و عزیز مـی‌فرماید دو دریـا روان کرده‌است که تا به هم برسند، از حسن روایت مـیشود کـه گفته‌است مقصود دریـای فارس و روم است.».
ابن رسته، از مکتشفان و گیـاه شناسان ایرانی درون کتاب الاعلاق النفیسه (۲۹۰ ه.ق) نوشته‌است:«دریـای هند، درون سرزمـین حبش دارای خلیجی هست که از ناحیـه بربر مـی‌گذرد و به همـین جهت بـه خلیج بربر معروف است…و خلیج دیگری درون ناحیـه ایله از آن جدا مـیشود کـه به نام دریـای احمر هست و باز از این دریـا خلیج دیگری بـه طرف ناحیـه فارس جدا مـیشود کـه به خلیج فارس مرسوم است.».
سهراب، از جغرافی نگار ایرانی کـه در سده سوم هجری قمری مـی‌زیسته، درون کتاب عجائب الاقالیم السبعه الی نـهایـه العماره، مـی‌نویسد:«دریـای فارس، همان دریـای بزرگ جنوب است.».
علی بن حسین مسعودی (۲۸۳-۳۴۶ ه.ق)، تاریخ نگار و جغرافیدان مسلمان درون کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر(۳۳۲ ه.ق) با اشاره بـه دریـای فارس مـی‌نویسد:«از دریـای زنگ خلیج دیگری منشعب مـیشود کـه دریـای فارس هست و بـه دیـار ابله و خشبات و عبادان مـی‌رسد و عرض آن درون وسط پانصد مـیل است.» همچنین درون جای دیگری مـی‌نویسد:«در این دریـا جزایر بسیـار است، چون جزیره خارگ…این دریـا همان خلیج فارس هست و بـه نام دریـای فارس معروف است، کـه سواحل آن را بحرین و فارس و کرمان و عمان که تا راس الجمحمـه بر شمردیم.مـیان خلیج فارس و خلیج فلزم(دریـای سرخ) ابله و حجاز و یمن فاصله‌است و فاصله دو خلیج یک هزار و پانصد مـیل است.».
اصطخری، از جغرافی دانان و نقشـه کشان برجسته ایرانی درون کتاب المسالک الممالک (۳۴۰ ه.ق) نوشته‌است:«و درون خوزستان دریـا نیست، مگر اندک مایـه از دریـای فارس کـه از ماهی رویـان که تا نزدیک سلیمانان برابر عبادان باشد.».
بزرگ بن شـهریـار، دریـانورد ایرانی درون کتاب عجایب هند (۳۴۲ ه.ق) نوشته‌است:«دیگر از عجایب دریـای فارس این هست که گاهی درون شب هنگامـی کـه امواج دریـا مضطرب شده و به هم مـی‌خورند و از تصادم با هم متلاشی مـی‌گردند، همچون شعله‌های آتش بـه نظر مـی‌آیند بـه قسمـی کـه مسافرین دریـا گمان مـی‌کنند درون دریـای آتش سیر مـی‌نمایند .».
مطهر بن طاهر مقدسی، جغرافیدان و تاریخ نگار دوره عباسی درون کتاب البداء و التاریخ (۳۵۵ ه.ق) ضمن شرح حوضه آبریز دجله مـی‌نویسد:«دجله از ابله بـه آبادان بگذرد و در خلیج فارسی ریزد.».
ابوریحان بیرونی، دانشمند ایرانی درون کتاب التفهیم لاوایل صناعه التنجیم و کتاب قانون مسعودی بـه نام خلیج فارس اشاره مـی‌کند. همچنین درون کتاب تهدید نـهایـات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن مـی‌نویسد:«دریـای فارس درون جنوب شیراز قرار دارد.».
ابن حوقل، جغرافیدان سرشناسی کـه در قرن چهارم هجری قمری مـی‌زیست فصلی از کتاب صوره الارض (۳۶۷ ه.ق) خود را بـه دریـای فارس اختصاص داده و ضمن شرح مفصلی حدود آن را مشخص مـی‌کند..
در کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب، کـه کهن ترین کتاب جغرافیـا بـه زبان فارسی مـی‌باشد آمده‌است:«دریـای بزرگ کـه آن را بحرالاعظم خوانند…و این دریـا را پنج خلیج است، یکی از آن‌ها را خلیج فارس خوانند از بحر فارس برگیرد با پهنای اندک که تا حدود سند.».
مقدسی، جغرافیدان متولد بیت المقدس کـه در قرن چهارم هجری قمری مـی‌زیست درون کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم (۳۷۵ ه.ق) از دریـای جنوب ایران با نام خلیج فارس و بحر فارس یـاد کرده‌است..
ابن بلخی، تاریخ نگار ایرانی کـه در قرن ششم هجری قمری مـی‌زیست درون کتاب فارس نامـه (۵۰۰-۵۱۰ ه.ق)، دریـای جنوب ایران را بحر فارس و دریـای فارس نامـیده‌است..
شریف ادریسی، جغرافیدان بزرگ عرب کـه در قرن ششم هجری قمری و در سیسیل مـی‌زیست درون کتاب جغرافیـایی نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق (۵۴۸ ه.ق)، از نام بحر فارس استفاده کرده‌است..
محمد بن نجیب بکران، درون کتاب جغرافیـایی جهان‌نامـه (۶۰۵ ه.ق)، به منظور خلیج فارس از نام بحر فارس استفاده کرده‌است.
یـاقوت حموی، جغرافیدان و تاریخ نگار مشـهور قرن هفتم هجری قمری درون دایره المعارف جغرافیـایی خود معروف بـه معجم‌البلدان (۶۲۳ ه.ق)، به منظور توصیف خلیج فارس از نام بحر فارس استفاده کرده‌است.
زکریـای قزوینی (۶۰۰-۶۸۲ ه.ق)، از تاریخ نگاران و جغرافیدانهای قرن هفتم هجری درون کتاب آثارالبلاد و اخبارالعباد (۶۷۴ ه.ق) از نام دریـای فارس استفاده کرده‌است. وی همچنین درون کتاب عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات نیز نام بحر فارس را بکار‌است..
ابوالفدا (۶۷۲-۷۳۲ ه.ق)، جغرافیدان و تاریخ نگار مشـهور کـه در دمشق متولد شد، درون کتاب تقویم البلدان خود کـه کتابی جغرافیـایی است، از خلیج فارس با نام دریـای فارس نام‌است و حدود آن را مشخص کرده‌است..
شمس‌الدین انصاری دمشقی، درون کتاب نخوه الدهر فی عجائب البر و البحر، از خلیج فارس از نام بحر الفارسی یـاد کرده‌است..
شـهاب‌الدین نویری، درون کتاب نـهایـه فی فنون العرب الارب خود ضمن بیـان حدود این دریـا از آن با نام خلیج فارس یـاد مـی‌کند.
حمدالله مستوفی (۶۸۰-۷۵۰ ه.ق)، مورخ و جغرافیدان قرن هشتم، درون کتاب نزههالقلوب کـه به زبان فارسی نوشته‌است، چنین آورده :«جزایری کـه در بحر فارس است، از حساب ملک فارس شمرده‌اند و بزرگترین آن، بـه کثرت مردم و نعمت جزایر قیس (کیش) و بحرین است.».
ابن وردی (۶۹۱-۷۴۹ ه.ق)، مورخ و ادیب قرن هشتم، درون کتاب خیرهالعجایب و فریدهالغرائب، از خلیج فارس با نام بحر فارس یـاد مـی‌کند.
ابن بطوطه (۷۰۳-۷۷۹ ه.ق)، جهانگرد و جغرافیـانگار نامدار، درون کتاب سفرنامـه خود، درون شرح سفر خود بـه آبادان از خلیج فارس با نام خلیج بیرون از بحر فارس یـاد مـی‌کند.
حافظ ابرو مورخ و جغرافیدان مشـهور عصر تیموری (متوفای ۸۳۳ ق)در کتاب جغرافیـای کـه بویژه ذکر دریـاها و خلیج هارا درون چند فصل شرح داده است.
گفتار دوم: ” بحر الاخضر و هو بحرالهند”. از نظر او بحر اخضر و بحر هند و بحر فارس یک دریـا حساب مـی شوند. (او این دریـا را شرح داده هست همان محلی کـه امروزه دریـای عرب نام دارد)
اما درون گفتار سوم او ” بحر فارس و کرمان”را شرح مـی دهد کـه امروزه شامل خلیج عمان و خلیج فارس مـی شود.
مصطفی کاتب چلبی قسطنطنی (۱۰۱۷-۱۰۶۷ ه.ق)، مورخ و جغراقیدان ترک، درون کتاب جهان‌نما کـه درباره جغرافیـای جهان است، بـه نام خلیج فارس اشاره دارد.
نام خلیج فارس درون منابع اسلامـی
حدود ۶۰ مفسر قران درون تفسیر ۶ آیـه قران از بحر فارس بنوعی سخن گفته‌اند اما حدیث زیر سخن و حدیث محکم خود پیـامبر هست به اعتراف اهل سنت.
محمدص : «فی بحر فارس ما هو فی بحر الروم ما هو» آن (دجال و حیوان دریـایی) درون بحر فارس وروم وجود ندارد.
پس از حمله اعراب بـه ایران درون سده هفتم بعد از زادروز، کوششی به منظور تغییر نام دریـای پارسی صورت نگرفت. درون ۷۵ کتاب مـهم اسلامـی اعم از تفاسیر مشـهور قران، کتابهای حدیث معتبر و صحاح شش‌گانـه و کتب تاریخی اسلام و کتابهای اسفار (سفرنامـه) و ممالک و مسالک (کشورها و راه‌ها)، نام بحر فارس و خلیج فارس ثبت شده‌است. اعراب مسلمان، بغیر ازنام بحر الفارسی (دریـای پارسی) و خلیج فارس هیچ نام دیگری را به منظور این دریـا بکار نبرده‌اند و این اسم از طرف حکومت‌های ایرانی، ترک و عربی هم کـه در ۱۲۰۰ سال بعد منطقه را تحت سلطه خود داشتند مورد احترام قرار گرفت. پژوهشگران اسلامـی نظیر استخری، مسعودی، بیرونی، ابن حقول، مقدسی، مستوفی، ناصرخسرو، الطاهربن مطهر المقدسی (بشاری)، ابوالقاسم بن محمدبن حوقل و نظایر آن کـه مطالعه درون پیرامون این دریـا را که تا قرن ۱۵ ادامـه دادند، درون آثار و مکتوبات خود از آبهای جنوب ایران بـه نام‌های بحر فارس، البحر الفارسی، بحر مکران، الخلیج الفارسی و خلیج‌فارس یـاد کرده‌اند. حتی از این جغرافیدانان نقشـه‌هایی بـه جا مانده‌است کـه اقیـانوس هند را البحر الفارسی نام نـهاده‌اند. مسلمانان متخصص درون دانش جغرافی این عنوان را از دو تمدن باستانی اخذ کرده‌اند و همزمان مورد استفاده قرار دادند. بدین ترتیب کـه پارسا درایـای ایرانی را بحر فارس و سینوس پرسییونانی را خلیج‌فارس مـی‌نامـیدند و حتی مقصود از دو دریـا درون سوره الرحمن قرآن را نیز همان دریـای فارس و دریـای متوسط مـی‌دانستند. ابوعلی احمد پسر عمر معروف بـه ابن رسته درون کتاب الاعلاق النفیسه کـه در سال ۲۹۰ هجری قمری نوشته‌است، آورده‌است:
فاما البحر الهندی یخرج منـه خلیج الی ناحیـه فارس یسمـی الخلیج الفارسی. اما از دریـای هند خلیجی بیرون مـی‌آید بـه سمت سرزمـین فارس کـه آن را خلیج‌فارس مـی‌نامند.
جرجی زیدان تاریخ‌دان عرب درون این زمـینـه مـی‌گوید:
بحر فارس محدود بـه آبهایی مـیشود کـه دنیـای عرب را دور مـی‌زند. بحر فارس ـ ویراد بـه عندهم کل البحور المـیحطه ببلاد العرب من مصب ماءدجله فی العراق الی أبله فیدخل فیـه مانعبر عنـه الیوم بخلیج‌فارس و بحرالعرب و خلیج عدن و البحر الاحمر و خلیج العقبه. دریـای فارس ـ نزد آنان متقدمـین همـه دریـاهایی کـه سرزمـین‌های عرب از مصب آب دجله گرفته که تا أبله را احاطه مـی‌کند، به‌عنوان دریـای فارس تعبیر مـی‌شده و از آن جمله‌است آنچه را کـه ما امروز از آن بـه خلیج‌فارس و دریـای عرب و خلیج عدن و دریـای سرخ و خلیج عقبه تعبیر مـی‌کنیم.
درمتون قدیمـی از جمله کتاب حدود العالم بـه عنوان قدیمـی‌ترین اثر جغرافیـایی بـه زبان فارسی کـه در حدود هزار سال پیش تألیف شده، آمده‌است: «خلیج پارس از حد پارس بر گیرد، با پهنای اندک که تا به حدود سند»، علاوه بر این همچنین بسیـاری از مورخان، محققان و سیـاحان اروپایی و غربی از جمله: فلاویوس آریـانوس، بطلمـیوس، هرودت، استرابون و … درون آثار و نوشته‌های خود از دریـای پارس یـا خلیج فارس بـه عنوان «سینوس پرسیکوس» و «ماره پرسیکوم» یـاد کرده‌اند. درون دوره‌های اسلامـی نیز همـه مورخان و جغرافیدانان مسلمان از جمله ابن فقیـه درون کتاب البلدان، اصطخری درون کتاب المسالک الممالک، ابن رسته درون کتاب الاعلاق النفیسه، ابوریحان بیرونی درون کتاب التفهیم، ابن بطوطه درون کتاب مشـهور رحله و … نام این دریـا را «بحر فارس»، «خلیج الفارسی» و یـا «دریـای فارس» ذکر کرده‌اند و در بعضی منابع دریـای عرب را بحر محیط عجم گفته‌اند. درون کتاب اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان، فهرست ۳۰۰ کتاب تاریخی، جغرافیـایی، تفسیر قرانی و حدیث کـه همگی مربوط بـه مسلمانان و یـا بـه زبان عربی تدوین شده‌اند و همچنین اسناد ۳۰ قرارداد عربی آورده شده کـه در آنـها بـه نوعی بـه نام بحر فارس و خلیج فارس اشاره شده‌است.
آثار عرب زبان بهترین و غنی‌ترین منابعی هستند کـه برای شناسایی و توجیـه حقانیت نام گذاری این دریـا مـی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. و به گواهی و روایت مستندنام خلیج فارس و کتابهای متعدد درون تمام منابع عربی که تا قبل از سال ۱۹۵۸ خلیج فارس با نام بحر فارس و یـا خلیج فارس ثبت شده‌است یعنی حتی یک مورد سند و یـا نقشـه و مکتوب وجود ندارد کـه قبل از این سال بـه زبان عربی از نام جعلی استفاده کرده باشد. درون منابع عربی(اسفار- کتب تاریخی – تفاسیر قرانی و حدیث و … از دریـای فارس و چگونگی آن بیش از آثار فرهنگی موجود درون هر زبان دیگری گفت و گو شده‌است. درون آثار ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، یـاقوت حموی، حمزه اصفهانی، ناصرخسرو قبادیـانی، ابوریحان بیرونی، ابن بلخی و دیگرانی کـه اکثر آنان کتابهای خود را بـه زبان عربی نیز نوشته‌اند، و همچنین درون آثار نویسندگان جدید عرب از نام «خلیج فارس» بدون کم و کاست یـاد شده‌است.
بحر فارس نامـی هست که عربها درون قرون اولیـه اسلام و تا قرن ششم بجای دریـای عرب و خلیج فارس بکار مـی‌بردند و این مفهوم شامل خلیج فارس و خلیج عمان و دریـای عرب نیز مـی‌شد ولی درون قرنـهای اخیر تنـها بـه پهنـه آبی کـه شامل تنگه هرمز که تا دهانـه اروند رود مـیشود و بجای بحر فارس خلیج فارس مـی‌گفتند بطور نمونـه ابن حوقل،ابن فقیـه و استخری و ابوبکر احمدبن اسحاق بن ابراهیم المـهذانی، مورخ معروف عرب کـه به ابن الفیقه مشـهور است. بحر فارس را به منظور تمام آن پهنـه آبی از سند که تا عبادان(آبادان) بکار اند ابن فقیـه درون کتاب جغرافیـای خود موسوم بـه مختصر کتاب البلدان کـه در سالهای آخر سده سوم هجری قمری تالیف کرده، مـی‌نویسد:
دریـای فارس و هند پیوسته اند از نظر پیوستگی بـه دیگری هر دو یک دریـا هستند.
ایرانیـان بر این باور هستند کـه نام جدید جعلی و با انگیزه سیـاسی و از روی تعصب قومـی بکار مـیرود و همچنان نام تاریخی خلیج فارس حتما استفاده شود.∗
امروزه درون کشورهای عربی
Khaleej ajam خلیج العجم نقشـه دوره عثمانی مصر
امروزه برخی از کشورهای عربی خلیج فارس را خلیج عربی و یـا تنـها خلیج مـی‌نامند. با این کـه ویکی‌پدیـای عربی سرواژه«الخلیج العربی» را به‌کارگرفته،در ویکی‌پدیـای مصری نام مقاله «الخلیج الفارسى (الخلیج العربى)» است..مورخان معاصر عرب نیز همانند مورخان قدیم، خلیج فارس را بهکاربردهاند.
اطلس‌های خلیج فارس
تا کنون چندین اطلس درون بر دارنده نام و نقشـه‌های خلیج فارس منتشر شده و مشخص مـی کند کـه نام خلیج فارس درون همـه نقشـه های کهن بکار رفته درون کتاب:اسناد نام خلیج فارس، مـیراثی کهن و جاودان, جزئیـات کامل این اطلسها درون گفتار ۱۱ صص ۹۸-۱۲۲ “مبحث اطلسها” نقد و برسی شده‌است چند نمونـه از آنـها عبارتنداز:
اطلس تصویری تونس ۲۵۳ نقشـه چاپ موسسه جهانی عرب پاریس و دانشگاه تونس ۲۰۰۱
Atlas of The Arabian Peninsula in Old European Maps (253 maps) by Khaled Al Ankary, Institute du Monde Arabe,Paris and Tunisia University,2001 تقریبا تمام نقشـه‌ها نام خلیج فارس و معادلهای آن را دارند اولین نقشـه این اطلس،تصویری از یک نقشـه طراحی شده بر روی چوب هست که توسط فرانشیکو ایتالیـایی بـه سال ۱۴۸۰م. ترسیم شده‌است.مشابه نقشـه ی‌های منسوب بـه بطلیموس هست که خلیج فارس شکل مستطیل هست .آخرین نقشـه اطلس مذکور(تونس) نقشـه شماره ۲۵۳ ویک نقشـه رسمـی دولت عثمانی متعلق بـه سال۱۸۹۵ م. هست که درون آن خلیج فارس را با نام بحر فارس ثبت کرده وکورفزی بصره(Bay) را کـه یکی از خلیج های داخل خلیج فارس هست بیٍ بصره نیز آورده هست نقشـه دیگر نقشـه رسمـی دولتی دوره عثمانی ۱۱۴۱ق- ۱۷۲۹ م. هست که خلیج فارس را بحر فارس و دریـای عرب را بحر محیطعجم ثبت کرده‌است.این نقشـه بی نظیر تاریخی کـه از سوی دولت دشمن شماره یک امپراتوری صفویـه هست مناطق شیعه نشین عراق و بحرین و شمال عربستان را جزو ممالک ایران دانسته است. اینجا:[۲۲] درون مـیان نقشـه‌های اطلس مذکور ۱۰ نقشـه علاوه بر ثبت نام خلیج فارس درون محل خودش(پرشن گلف)،دریـای عرب و بحر عمان فعلی را نیز دریـای فارس یـا پرشن سی ثبت کرده‌است از جمله مـی‌توان نقشـه‌های صفحات ۲۲۶-۱۴۱-۳۲۳-۳۲۲-۳۳۱-۳۴۵-۳۴۷-۳۶۳-۳۵۵ و نقشـه شکل اسبی بسیـار هنری بوتینگ Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620 دریـای فارس(بجای دریـای عرب) و خلیج فارس را نام برد.
اطلس” نقشـه‌های تاریخی خلیج”چاپ ۱۹۹۶ شارجه
این اطلس درون دو جلد چاپ شده کـه مجموعاً حدود ۵۰۰ نقشـه با نام خلیج فارس دارند. این اطلس” نقشـه‌های تاریخی سالهای ۱۴۹۳-۱۹۳۱م. خلیج فارس را کـه دارای ۲۷۶ نقشـه از منابع اروپایی هست در بر مـی‌گیرد و توسط “سلطان بن محمد القاسمـی یکی از مقامات امارات متحده عربی” ابتدادر سال ۱۹۹۶م. بـه سفارش وی درون لندن چاپ و توسط “منشورات مدینـه شارقه للخدمات” منتشر شده‌است درون این اطلس نیز مانند اطلس تونس ۹۸% نقشـه‌ها نام درست خلیج فارس وجود دارد. اطلاعات موجود درون نقشـه‌های جهان نما که تا ۱۷۰۰ همچنان فراتر از ۷ دریـا و ۷ اقلیم نرفته و به سبک قدیم و سبک جغرافیـانویسان مسلمان، چین درون شرق ، اروس درون شمال، فرانکه درون اروپا و افریقیـه درون جنوب لبه‌های پایـانی دنیـا و دریـای محیط بدور دنیـا و کوه قاف حلقه پایـانی دنیـای سینی شکل است. حدود سال ۱۷۵۳م. نیکلاس دی فر (۱۶۹۴-۱۷۵۴م )اولین بار نقشـه جهان را تقریباً بـه شکل امروزی ترسیم کرده‌است.
- · اطلس عراق درون نقشـه‌های قدیمـی
در این اطلس کـه تألیف “احمد سوسه” پدر کارتوگرافی درون عراق است، بر اساس منابع یونانی و اسلامـی ۳۹ نقشـه بـه زبان عربی و به طریقه سیـاه و سفید ترسیم شده‌است کـه نام خلیج فارس درون همـه این نقشـه‌ها از جمله درون نقشـه دوره آشوریـان بـه شماره ۶ ، نقشـه هیکاتوس (متوفی ۴۷۵ ق.م.) بـه شماره ۷ کـه به امپراتوری فارس و مصر سفر نموده‌است، نقشـه ایراتوستین یونانی بـه شماره ۹ ، نقشـه بطلیموس بـه شماره ۱۰، درون واژه خلیج فارس ( سینوس پرسی) بـه کار رفته و اما درون نقشـه فتوحات قرن اول هجری بـه شماره ۱۱، نقشـه ی( بلخی ۹۳۴م.) بـه شماره ۱۲ ، نقشـه دیـار عرب اسطخری (۹۵۱ م.) بـه شماره ۱۶ و نقشـه عراق از اسطخری بـه شماره ۱۸ ، نقشـه جهان نمای ابن حوقل(۹۷۷م.) بـه شماره ۱۹ ، نقشـه عراق از ابن حوقل بـه شماره ۲۲، نقشـه جهان از جیـهانی( ۹۷۷م.) بـه شماره ۲۶، نقشـه جهان نمای ادریسی( ۱۰۹۹-۱۱۶۴ م.) بـه شماره ۲۹ ، نقشـه جهان نمای قزوینی (۱۲۰۳-۱۲۸۳م.) بـه شماره ۳۱ ، نقشـه ابن الوردی ۱۳۴۸م. بـه شماره ۳۶ نقشـه شماره ۳۸ از جغرافیـانویس مجهول و نقشـه شماره ۳۹ بـه نام مواضیع التاریخیـه کلمـه بحر فارس ( دریـای فارس) بکار رفته‌است.
اطلس مذکور توسط موسسه کارتوگرافی سحاب دو بار باز چاپ شده‌است.
دولت کویت درسال ۱۹۹۲ م. کتابی را مشتمل بر هشتاد نقشـه و سند تاریخی تحت عنوان:
” الکویت فی الخرائط العالم” (کویت درون نقشـه‌های جهان) بـه چاپ رسانیده‌است کـه در همـه این نقشـه‌ها و اسناد تاریخی کـه از اطلس‌های مختلف گرد آوری شده‌است، نام خلیج فارس وجود دارد.
اطلس “الکویت قراءه فی الخرایط التاریخیـه” درون سال ۱۹۹۴ م. درون کویت بـه همت عبدالله یوسف الغنیم بـه چاپ رسیده کـه حاوی حدود ۲۰۰ نقشـه با نام خلیج فارس است.
۶ – اطلس” ریشـه‌های کویت” بنام( اصول الکویت المنشور العام ) کـه در سال ۱۹۹۱ درون هلند بـه چاپ رسیده‌است،پانزده نقشـه تاریخی وجود دارد کـه در همـه آن‌ها نام خلیج فارس ثبت شده‌است.
بنیـاد ایران‌شناسی نیزکتاب «وصف خلیج فارس درون نقشـه‌های تاریخی، با ۴۰ نقشـه اسلامـی و ۱۲۰ نقشـه اروپایی را منتشر کرده‌است.
“اطالس التاریخی للعالم الاسلامـی فی العصور الوسطی”
این اطلس توسط عبد المنعم ماجد، علی البنا، (دار الفکر العربی ۱۹۸۶م، مکتبه القاهره الکبری، رمز ۲۵۴۰۰)دارای حدودشانزده نقشـه از جمله نقشـه‌های شماره ۲،۳،۷،۸،۹،۱۰،۱۶ مربوط بـه خلیج فارس با همـین نام هست .درچاپ جدیداین اطلس عبارت خلیج فارس درون تمام نقشـه‌ها بـه خلیج عربی تخریب شده‌است.
در کتاب “مصور الجغرافی لاقالیم الارض الطبیعیـه و السیـاسیـه” ۹۰ نود نقشـه از منابع عربی وجود دارد کـه دردوازده نقشـه مربوط بـه منطقه خلیج فارس، نام تاریخی بحر فارس و خلیج فارس وجود دارد. این کتاب تألیف “الشیخ محمد فخرالدین” مدرس دارالعلوم هست که انتشارات مکتبه الهلال بشارع الفجاله مصر، چاپ یـازدهم آنرا درون سال ۱۹۲۵ انجام داده‌است.
در کتابخانـه‌ها و موزه‌های سایر مناطق جهان اطلسها و اسنادو مدارک معتبری درون تائیداصالت و کهن بودن نام خلیج فارس وجود دارد.
در کتابخانـه‌ها و آرشیوهای ملی کشورها نقشـه‌های بسیـار زیبا و هنری از خلیج فارس نگه داری مـیشود
در کتابخانـه کنگره آمریکا و کتابخانـه آرگوسی نیویورک بیشتر از ۲۰۰ نقشـه تاریخی درون بریتانیـا- روسیـه و هند و در بسیـاری از کشورهایی اروپایی نیز نقشـه‌هایی با ارزش تاریخی و موزه‌ای و وجود دارد کـه خلیج فارس با نام اصلی درون آن‌ها ثبت شده‌است.
در کتابخانـه ملی بریتانیـا (لندن) ، کتابخانـه و اسناد وزارت امور هند (لندن)، مرکز اسناد عمومـی لندن و کتابخانـه دانشکده مطالعات خاورشناسی لندن بیشتر از ۳۰۰ نقشـه درون بر دارنده نام خلیج فارس وجود دارد درون *بسیـاری از موزه‌ها ،کتابخانـه‌ها و حتی هتلها و یـا آرشیوهای خصوصی چه درون کشورهای عربی مانند مصر و چه کشورهای غیر عربی صدها نقشـه تاریخی با نام خلیج فارس وجود دارد.
نقشـه هایی مانند: نقشـه های کهن از عهد بطلمـیوس که تا نقشـه های چند سده اخیر مانند نقشـه ساموئل دان (۱۷۹۴) -نقشـه ایران درون دوره افشاریـه ۱۷۴۷توسط امانوئل بوئن و نقشـه جهان ..
نقشـه موجود درون موزه متحف مصری قاهره کـه بر اساس یک لوحه سنگی عظیم قبل از مـیلاد ترسیم شده‌است و از سال ۱۹۰۳ درون کنار این لوح نصب هست وبه نام خلیج فارس مزین مـی‌باشد کـه بعضی از این نقشـه‌ها از سوی یونسکو بـه عنوان مـیراث بشریت برسمـیت شناخته شده و بطور نمونـه مـی‌توان بـه نقشـه موجود درون کتابی تحت عنوان نوادر المخطوطات(RARE MANUSCRIPTS) کـه از سوی یونسکو درون سال ۱۹۹۵ بر اساس اسناد کتابخانـه اسکندریـه مصر بـه عنوان مـیراث جهانی چاپ شده‌است اشاره کرد.
موسسه دریـای شرق با کمک دولت کره جنوبی نیز درون سال ۲۰۰۲ کتابی بنام:
East Sea in World Maps این کتاب ۴۰ نقشـه تاریخی را از سال ۱۷۱۵ که تا سال ۱۸۰۰ درون جهت اثبات نام دریـای شرق بـه چاپ رسانده‌است کـه در تمامـی نقشـه هائی کـه جنوب ایران را درون بر گرفته‌اند (۳۱ نقشـه) نام خلیج فارس ثبت گردیده‌است. درون این کتاب همچنین فهرست مشخصات ۹۰ نقشـه کتابخانـه لندن از سال ۱۵۹۵ م. که تا ۱۸۹۴م. و فهرست ۶۱ نقشـه موجود درون دانشگاه کمبریج لندن متعلق بـه سالهای ۱۵۷۰ که تا ۱۸۲۴ م.راجع بـه آسیـا را بـه چاپ رسانده درون این نقشـه‌ها نیز همچنان خلیج فارس با نام تاریخی و درست خود ثبت شده‌است.
در آلمان یک اطلس تاریخی حاوی تصاویر نقشـه‌های موجود درون موزه‌ها و آرشیوهای خصوصی آلمان سال ۲۰۰۲ چاپ شده کـه ۹ مورد نقشـه‌های جهان نام خلیج فارس را درون بر دارد.
حدود ۳۰ اطلس تاریخی مربوط بـه قرن گذشته خلیج فارس را با همـین نام ثبت کرده‌اند.
از جمله: اطلس توماس هربرت ۱۶۲۸ م. ،اطلس پاریس دانشگاه لوساج ۱۸۶۳م. ،اطلس آلمان ۱۸۶۱م. ،اطلس پاریس انویلی ۱۷۶۰م. ، اطلس جغرافیـای مدرن ۱۸۹۰م. پاریس کـه توسط” F.SCHRADER and F.PRUDENT ” طراحی شده دارای ۱۰ نقشـه با ذکر نام خلیج فارس است. این اطلس درون مرکز اسناد ملی مصر ( دار الوثائق قومـی) نگهداری مـیشود و در نقشـه شماره ۴۰ جزایر سه گانـه با رنگ و متعلق بـه ایران ترسیم شده‌است.
اطلس لندن ۱۸۷۳م. ،اطلس ارنست امبروسیوس ۱۹۲۲،اطلس بیلفیلد ۱۸۹۹ اطلس هارمسورث قرن ۱۹ لندن . و …
دایره المعارف‌های بزرگ جهان مانند RAISONNE DE SCIENCE KOSJDK NHDVI HGLUHVT (چاپ ۱۷۵۱م. فرانسه) ، دایره المعارف بریتانیکا، دایره المعارف لاروسکا، امریکانا و….و .. تمام دایره المعارف‌ها ی مشـهور از قدیم که تا کنون خلیج فارس را با همـین واژه ثبت نموده‌اند.توضیح چند نقشـه از اطلس تونس:جرارد ون شاگن نقشـه‌نگار هلندی درون سال ۱۶۸۹ (مـیلادی) درون آمستردام نقشـه‌ای از جهان ترسیم کرد.
نوشتار اصلی: نقشـه جهان
این نقشـه بـه سبک کنده‌کاری با فلز مس و رنگ‌کاری دستی تزئین شده‌است. نقشـه مس‌آرایی شده، نقشـه‌ای کمـیاب هست و فقط یک رونوشت از آن درون دانشگاه آمستردام مـی‌باشد و نسخه‌ای مشابه درون کتابخانـه‌های آمریکا ندارد.[۷۸] نکته قابل توجه نام خلیج فارس هست که بـه زبان لاتین قدیمـی: Sinus Persicus امروزه:Sinus Persici درون نقشـه آورده شده‌است. ابعاد اصلی نقشـه ۴۸٫۳ درون ۵۶ سانتی‌متر مـی‌باشد.
در سال ۱۷۵۳ مـیلادی درون آمستردام هلند نقشـه‌ای منتشر گردید کـه منحصراً مربوط بـه خلیج فارس بود. درون این نقشـه از خلیج فارس با نام Persische Golf یـاد شده‌است. و بیشتر جزایر خلیج فارس مشخص شده و نقشـه‌های آنـها درج شده‌است. نقشـه مذکور درون اطلس تونس وجود دارد. درون سال ۱۵۰۲ مـیلادی نقشـه‌ای ترسیم شد کـه از شرق که تا غرب همـه مستعمرات پرتغال درون آن درج شده بود. درون نقشـه ۱۵۰۲ کانتینو نام خلیج فارس و دریـای سرخ موجود است.
اناکسیماندر (۶۱۰-۵۴۶ ق.م)، (به انگلیسی: Anaximander)، جغرافیدان یونانی درون نقشـه جهان خود از خلیج فارس نام‌است. این اثر درون کتاب Kleinere schriften، اثر (Joachim Lelewel (1836 آورده شده‌است.[۸۸] هکاتئوس (۵۵۰-۴۷۶ ق.م)، (به انگلیسی: Hecataeus)، از سرشناس ترین جغرافیدانان یونانی آن زمان نقشـه‌ای از جهان ترسیم کرده‌است کـه آبهای اقیـانوس پیرامون خشکی‌ها را گرفته‌اند و در این نقشـه نام خلیج فارس دیده مـیشود. کلو پتوله یـا بطلمـیوس (۹۰-۱۶۸ مـیلادی)، (به انگلیسی: Claudius Ptolemy)، منجم و جغرافیدان مشـهور اسکندریـه، نخستینی هست که اطلسی شامل ۳۶ نقشـه از نقاط مختلف جهان تهیـه مـی‌کند کـه در آن آبهای جنوب ایران را سینوس پرسیکه بـه معنی خلیج فارس است، نامـیده‌است.
در نقشـه والدسیمولر کـه توسط نقشـه‌نگار آلمانی با نام مارتین والدسیمولر ترسیم شده‌است، نام خلیج فارس بـه وضوح مشخص شده‌است. این نقشـه درون آوریل ۱۵۰۷ مـیلادی منتشر شده‌است. .
نقشـه پیترو کوپو، نقشـه‌ای هست که درون آن نام خلیج فارس بـه وضوح نوشته شده‌است. این نقشـه درون سال ۱۵۲۰ مـیلادی ترسیم شده‌است.
در خلال سالهای ۱۷۰۰ که تا ۱۷۲۰ مـیلادی، نقشـه‌کش آلمانی بـه نام جووان باپتسیت هومان، نقشـه‌ای از ایران و کشورهای اطرافش ترسیم کرد. درون این نقشـه نام خلیج فارس کاملا مشخص است.
#############پیشینـه تحریف نام خلیج فارس#####
خلیج فارس و مترادف‌های آن درون سایر زبانـها،اصیل ترین نام و نامـی هست بر جای مانده از کهن‌ترین منابع، کـه از سده‌های پیش از مـیلادبطور مستمر درون همـه زبانـها و ادبیـات جهانی استفاده شده‌است و با پارس – فارس- ایران وعجم- نام‌های ایران – و معادلهای آن درون سایر زبانـها گره خورده‌است.
تا پیش از دهه ۶۰ قرن بیستم مـیلادی، تمامـی دولت ها و کشورهای عربی از عبارت خلیج فارس درون مکاتبات رسمـی خود استفاده مـی‌د.
اصطلاح «خلیج عربی» به منظور نخستین بار درون دوره تحت قیمومت شیخ نشین‌های خلیج فارس توسط کارگزاران انگلیس و بطور ویژه از طرف یکی از نمایندگان سیـاسی انگلیس مقیم درون خلیج فارس بـه نام رودریک اوون انجام شد کـه در کتابی بـه نام حبابهای طلایی درون خلیج عربی درون سال ۱۹۵۸ نوشت کـه «من درون تمام کتب و نقشـه‌های جغرافیـایی نامـی غیر از خلیج فارس ندیده بودم ولی درون چند سال اقامت درون سواحل خلیج فارس(بحرین) متوجه شدم کـه ساکنان ساحل عرب هستند بنابر این ادب حکم مـی‌کند کـه این خلیج را عربی بنامـیم» مجله العربی درون شماره دوم خود ۱۹۵۸ این مطلب را بیـان نموده‌است». دولت کویت بدلیل اینکه اولین کشور پولدار عرب درون دهه ۶۰ و ۷۰ مـیلادی بود تعداد زیـادی از روشنفکران و ادبای عرب را جمع کرد کـه طرفداران ناصر و ناسیونالیزم عرب بودند آنـها اولین مطالب را علیـه خلیج فارس نوشتند و امـیر فعلی کویت از جمال عبدالناصر خواست کـه در سخنرانی های خود دیگر خلیج فارس بکار نبرد . از سالهای ۶۰ تحریف شروع شد و در سالهای دهه ۸۰ اوج گرفت .
در سالهای اخیر و به ویژه از دهه شصت مـیلادی بـه این سو، نام جعلی خلیج عرب نیز درون برخی منابع تحت حمایت بیشینـه دولتهای عربی و گاه غیر عربی بـه گونـه‌ای فزاینده درون حال رقابت با نام خلیج فارس است، جایگزینی نامـی قومـی بجای یک نام تاریخی امر خشم ایرانیـان سراسر جهان را برانگیخته و باعث پدیداری نام «خلیج همـیشـه فارس» یـا «خلیج همـیشگی فارس» از سوی ایرانیـان گشته‌است. سازمانـهای جغرافیـایی دنیـا(غیر عرب)همگی خلیج فارس را تنـها نام معتبر مـی دانند درون پی استعلام از وزارت امورخارجه بریتانیـا درباره نام این آبراه، ایشان بـه صراحت نام خلیج فارس را صحیح دانسته‌اند. تحریف نام “خلیج فارس” سناریویی بود کـه بعد از ملی شدن صنعت نفت آغاز شد و اولین مع نام خلیج عرب “رودریک اوون” بود کـه در سال ۱۹۵۸ کتابی بنام مستند حبابهای طلایی درون خلیج عربی را نوشت و در مقدمـه کتاب از تغییر نام خلیج فارس دفاع کردو جمله معروف را نوشت: هیچ نقشـه‌ای ندیدم مگر آنکه نام خلیج فارس را داشت اما چون ساکنان غرب خلیج عرب هستند ادب حکم مـی‌کند کـه این دریـا را بـه نام آنـها بنامـیم.(ادب از نوع انگلیسی) اما اسناد تاریخی آن چنان مستحکم و مستند هستند کـه ناسیونالیستهای عرب علی رغم هزینـه هنگفت موفق بـه تغییر این نام نشدند و سازمان ملل و سازمانـهای بین المللی نیز بر اصالت تاریخی و حقوقی نام خلیج فارس تاکید دارند. از روزی کـه بشر بـه کار تدوین و نگارش تاریخ مبادرت ورزید به منظور مکانـهای جغرافیـایی نیز نام‌های با مسمایی انتخاب کـه آبراه جنوبی و جدا کننده فلات ایران از شبه جزیره عربستان نیز یکی از این موارد بوده کـه با نام “دریـای پارس” از آن دوران کهن بـه یـادگار مانده‌است.. “دریـای پارس” یـا “خلیج فارس” از جمله نامـهای قدیمـی و باستانی هست که بطور مستمر درون زمانـهای مختلف تاریخی درون اسناد، قراردادها و مکاتبات، مورد استفاده همـه اقوام و ملل دنیـا قرارگرفته‌است. نخستین بار درون روزگار هخاان، این دریـا “پارسا درایـا” یـا “دریـای پارس” خوانده شد، طبق کتیبه‌ای کـه از داریوش پادشاه هخا، درون تنگه سوئز بدست آمده، از آن بـه عنوان “درایـا هچا پارسا آیتی” یعنی دریـایی کـه از پارس مـی‌آید یـاد شده و این سند بـه عنوان نخستین مدرک تاریخی موجود هست که حقانیت نام خلیج فارس را بـه وضوح نشان مـی‌دهد.
به دنبال تحریفات و تطمـیع هااز سوی نـهادهای عربی، چند موسسه آمریکایی و اروپایی نیز با سناریویی از قبل طراحی شده جعل نام این دریـای تاریخی را بـه شکل وسیعتری ادامـه داده و به طوری کـه در سال ۱۳۸۳ خورشیدی موسسه آمریکایی نشنال جئوگرافی درون اطلس جغرافیـایی خود درون کنار نام پرآوازه خلیج فارس از واژه مجعول “خلیج ع.ر.ب.ی” نیز استفاده کرد.چند سال بعد از آن یعنی درون سال ۱۳۸۵ خورشیدی نیز مسئولان موزه “لوور” پاریس واژه مجعول خلیج را بـه جای “خلیج فارس” بکار بردند، هر چند کـه این دو موسسه مذکور با اعتراض شدید ایرانیـان وطن دوست مواجه شده و در مدت کوتاهی با عذرخواهی، تحریفات صورت گرفته را تصحیح د، اما متاسفانـه این معضل بـه اینجا هم ختم نشد و این روند که تا به حال نیز ادامـه داشته و دارد بـه طوریکه درون یکی دو سال اخیر نیز اخباری دیگر توسط برخی از آژانس‌های خبری مبنی بر تحریف نام خلیج فارس اعلام شد، البته این بار نام تاریخی خلیج فارس، توسط سایت‌های “گوگل” و نیروی دریـای ارتش آمریکا مورد تحریف واقع شد کـه بلافاصله همانند موارد قبلی با اعتراض شدید ایرانیـان مواجه شد. گوگل نام خلیج فارس را حذف کرده و از نام خلیج عرب به منظور این محل استفاده کرده‌است. اما نکته اساسی اینکه درون کنار این گونـه انتقادات و اعتراضات مردمـی، دولتمردان نیز پا بـه پای ملت وظیفه خواهند داشت کـه در این مقطع حساس با نگاهی ویژه موضوع مربوط بـه خلیج فارس را رصد کرده و در صورت ادامـه تحریفات، درون دادگاه‌های بین المللی اقامـه دعوا نمایند.
دولت انگلیس درون سال ۱۲۱۹ خورشیدی، نام دریـای بریتانیـا را به منظور خلیج فارس بـه کار بردند اما این نام پذیرشی نیـافت و آن را رها نمودند.
پس از ملی شدن نفت ایران و خلع ید از شرکتهای انگلیسی و قطع روابط ایران و انگلیس ابتدا نماینده سیـاسی انگلیسی مقیم بحرین از سال ۱۳۲۹ (۱۹۵۰ م.) عبارت ساحل عربی را به منظور منطقه جغرافیـایی بخش جنوبی خلیج فارس کـه متعلق بـه عرب‌های تحت‌الحمایـه انگلیس بود مرسوم ساخت و سپس بـه مرور کلمـه خلیج عربی را جایگزین آن ساخت و سپس این نام را بـه کل خلیج فارس تعمـیم داد. ایرانیـان خلیجی موسوم بـه خلیج عربی (عرب) را نامـی جعلی مـی‌دانند کـه کشورهای عربی از ابتدای دهه ۱۳۳۰ خورشیدی بـه تحریک انگلستان بر روی خلیج فارس مـی‌نـهادند.
لذا تا قرن ۱۹ مـیلادی، تقریبا درون تمامـی اسنادو مکتوب های عربی، این آبراهه درون فارسی با نام خلیج فارس یـا دریـای فارس، درون عربی با نام‌های (به عربی: ‘الخلیج الفارسی’) یـا (به عربی: ‘بحرالفارسی’) یـا (به عربی: ‘بحرالعجم’)،و بحرعجم و در زبان‌های اروپایی با نام‌هایی مانند Persian Gulf، Sinus Persicus، Persische Golf، و Golfo di Persia نامـیده مـی‌شده‌است. درون پازه زمانی کوتاهی درون قرن ۱۷ مـیلادی، درون بعضی اسناد بریتانیـایی و ترکی از این آبراهه با عنوان خلیج بصره نام شده بود کـه حکایت از اهمـیت بصره درون تجارت آن دوران داشته‌است.البته خلیج بصره یکی از ۱۵ خلیج‌های کوچک درون خلیج فارس هست که درون انگلیسی بـه آن بی مـی‌گویند Bay of Basra و در فارسی بیشتر بـه خور ترجمـه مـیشود. (کتاب اسناد نام خلیج فارس) درباره نام خلیج فارس که تا اوایل دهه ۱۹۶۰ مـیلادی هیچ گونـه بحث و جدلی درون مـیان نبوده و در تمام منابع اروپایی و آسیـایی و آمریکایی و دانشنامـه‌ها و نقشـه‌های جغرافیـایی این کشورها نام خلیج فارس درون تمام زبان‌ها بـه همـین نام یـاد شده‌است.
تلاش‌های دولت ایران درون برابر تغییر نام
دوره محمدرضاشاه
دولت ایران درون روز ۱۳ مرداد سال ۱۳۳۷ بـه دلیل تغییر نام خلیج فارس بـه خلیج عربی از سوی عراق و برخی دیگر از کشورهای عربی و انگلیس اعتراض خود را بـه دولت جدید عراق بـه رهبری قاسم کـه با یک کودتای نظامـی بر سر کار آمده بود و تمایل بـه حرکت‌های آزادی خواهانـه مصر بـه رهبری جمال عبدالناصر داشت، اعلام کرد. چند سال بعد گمرک و پست ایران از قبول محموله‌هایی کـه به جای خلیج فارس نام خلیج عربی بر روی آن نوشته شده بود، خودداری کرد. ایران همچنین درون مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی نیز درون صورت بـه کار بردن این اصطلاح ساختگی از سوی نمایندگان کشورهای عرب واکنش نشان مـی‌داد. شاه خود درون دو نوبت درون مصاحبه‌های خود بـه جعل نام خلیج فارس اعتراض نمود. به منظور اولین بار درون سند ” AD311/1 Gen مورخ پنجم مارس ۱۹۷۱ مـیلادی” دبیرخانـه سازمان ملل اعلام کرد نام درست و تاریخی خلیج فارس است.
دوره جمـهوری اسلامـی:
در نیمـه نخست بهمن ماه سال ۱۳۷۰ سر ویراستار سازمان ملل متحد با اشاره بـه اعتراض‌های پیـاپی نمایندگان ایران درون آن سازمان بـه استفاده از نام ساختگی خلیج عربی درون اسناد این سازمان از کارکنان سازمان ملل خواسته که تا اعتراض دولت ایران را همـیشـه درون نظر داشته باشند. درون یـازدهم شـهریور سال ۱۳۷۱ هنگامـی کـه حیدر ابوبکر العطاس نخست وزیر جمـهوری یمن درون اجلاس سران عدم تعهد کـه در جاکارتا پایتخت اندونزی برگزار مـی‌شد، از نام ساختگی خلیج عربی استفاده کرد، با اعتراض شدید نمایندگان ایرانی رو بـه رو شد. او سرانجام از نمایندگان ایران عذرخواهی کرد. و این کار را غیر عمد خواند. سازمان ملل متحد تاکنون درون ۵ نوبت، نام رسمـی و تغییر ناپذیر آبراه جنوبی ایران را “خلیج فارس” اعلام کرده‌است. دومـین یـادداشت بـه شماره UNLA45.8.2(C) مورخ دهم اوت ۱۹۸۴ مـیلادی و بار سوم نیز طی یـادداشت شماره ST/CS/sER.A/29 درون تاریخ دهم ژانویـه ۱۹۹۰ مـیلادی نام رسمـی دریـای جنوبی ایران و خاوری شبه جزیره عربستان را “خلیج فارس” اعلام کرده‌است. این سازمان درون کنفرانس‌های سالانـه خود کـه در زمـینـه “هماهنگی درون نام‌های جغرافیـایی” برگزار مـی‌کند، بـه فارسی بودن نام این آبراه بین المللی تاکید کرده و آن را مورد تائید قرار داده‌است… بطورکلی دولت جمـهوری اسلامـی ایران که تا سال ۱۳۸۳ و پیش آمد موضوع تحریف نام خلیج فارس از سوی نشنال جیوگرافی از خود حساسیت و واکنش قابل ملاحظه‌ای انجام نداد که تا اینکه درون پایـان دوره محمد خاتمـی روز ملی خلیج فارس رسما وارد تقویم کشوری شد.
نوشته دکتر محمد عجم
اطلاع بیشتر:
[ترجمه اهنگ بالعربی لطیفه]نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 04 Jul 2018 02:30:00 +0000