متن آهنگ مدر غم پرورم

ما   زیـاران چشم  یـاری داشتیم                                                    خود غلط  بود  آنچه مـی  پنداشتیم

ما  آزموده ایم  درون این شـهر  بخت  خویش                                          بیرون حتما کشید از این  شـهر  رخت  خویش

ما  ترک سر بگفتیم   که تا دردسر نباشد                                                غیر از خیـال جانان  درون جان و سر نباشد

ما  خوبی  او   بـه خلق گوییم                                                  که تا هر   دو  دروغ گفته  باشیم(هربد ما)

ما  در  ره   دوست نقض پیمان نکنیم                                             گر  جان طلبد دریغ  از جان نکنیم(دنیـااگراز)

ما  ز  آغاز  و      ز  انجام  جهان  بی خبریم                                       اول   و آخر  این کهنـه کتاب افتاده است

ما  ز هر صاحبدلی  یک شمـه کار آموختیم                                      ناله از  نی  گریـه از  ابر بها رآموختیم

ما  شبی دست  برآریم  و دعایی یم                                   غم هجران تو  را چاره ز جایی  یم

ما بدین درون نـه پی حشمت و جاه آمده ایم                                                       از بد حادثه اینجا بـه پناه  آمده ایم

ما بدين درون نـه پي  حشمت و جاه  آمده ايم                                                                 از  بد   حادثه   اينجا   به  پناه  آمده ايم

ما ترک سر بگفتیم که تا دردسر نباشد                                                      غیر از خیـال جانان   درون جان و سر  نباشد(در روی)

ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی                              آنچه درون مذهب اصحاب طریقت نبود(خستگان-گرمدد-چون طهارت)

ما ز ياران چشم ياری داشتيم                                                  خود غلط بود آن چه ما  پنداشتيم

ما زنده بر آنیم کـه آرام نگیریم                                                        موجیم کـه آسودگی ما  عدم  ماست

ما کـه راضی شده ایم  رزق مقرر  شده  را                                                       نکشیم ناز گدایـان توانگر شده  را

ما کـه همسایـه ی اشکیم ولی با دل تنگ                                                      گر  لبی  خنده  زند  یـاد شمائیم

ماجرای  من و معشوق مرا پایـان نیست                                                  هرچه آغاز  ندارد نپذیرد پایـان

مار  بد زخم ار  زند بر جان   زند                                                            یـار  بر جان و بر ایمان زند

مال را گر بهر دین باشی حمول                                                    نَعمَ مالُ صالحُ    خواندش رسول

ماه   درخشنده     چو     پنـهان   شود                                                  شب پره    بازیگر   مـیدان    شود

مایـه ی اصل و نصب  درون گردش گردون زر است               دائماً  خون  مـی خوردشمشیری کـه صاحب جوهر است

مائیم  و نوای  بی نوایی                                                            بسمله   اگر    حریف        مایی

مبر  ز  موی  سفید   گمان بـه عمر   دراز                                                     جوان  ز  حادثه  ای پیر  مـی شود گاهی

مجو   دوستی  عهد از جهان  سست نـهاد                                                                   کاین  عجوزه  عروس هزار داماد است

محبت را بـه دل صفای مـی خواهد                                                 بیـاد یکدگر بودن  دل بی کینـه مـی خواهد

محتسب  شيخ  شد  و  فسق  خود  از  ياد ببرد                                            قصه  ماست     كه  در  هر سر  بازار بماند

محرم  اين  هوش  جز  بيهوش نيست                                         مر  زبان  را مشتري جز گوش نيست

مدعی  خواست کـه از بیخ کند  ریشـه ی ما                                           غافل از آنکه  خدا هست درون اندیشـه ی ما

مدعی  خواست کـه آید  بـه تماشاگه   راز                                                           دست غیب آمد  و بر   نا  محرم زد

مرا  مـهر  سیـه چشمان ز سر بیرون نخواهد شد                                           قضای آسمان هست این و دیگرگون نخواهد شد

مرا بـه کار جهان هرگز التفات نبود                                                         رخ تو درون نظر من  چنین (خوشش) آراست

مرا نصيب  غم آمد  بـه شادي همـه عالم                                                    چرا   كه از  همـه  عالم  محبت  تو گزيدم

مرد  آنست  که  از نسل سیـاوش  باشد                                                           عاشقی  شیوه ی رندان بلاکش باشد

مرد  را  دردی اگر  باشد خوش است                                                                   درد بی دردی علاجش  آتش  است

   مردی نبود فتاده را پای زدن                                             گر دست فتاده را بگیری مردی(گربرسرنفس)

مرو بـه هند وبیـا  با خدای  خویش  بساز                                            بـه هرکجا کـه روی  آسمان  همـین رنگ است

مزدور خفته را ندهد   مزد هیچکس                                              مـیدان  همت هست جهان  خوابگاه نیست

مزرع سبز فلک دیدم و داس مـه نو                                                       یـادم از کشتهی خویش آمد  و هنگام  درو

مژده دادند   کـه بر ما گذری خواهی کرد                                    نیت خیر مگردان کـه مبارک فالیست

مسکین خر اگر چه بی تمـیز است                                     چون بار همـی برد  عزیز است(چون فرومانی-گاوان وخران)

مسلمانان  مر ا  وقتی  دلی بود                                              که  با    وی گفتمـی  گر مشکلی بود(به گردابی چو)

مشو غره بر حسن گفتا رخویش                                   بـه تحسین نادان و پندار خویش

معیـار دوستان  دغل  روز حاجت است                                قرضی بـه رسم تجربه از دوستان طلب

مغرور بدانی کـه نخوردست تو را                               تعجیل مکن هم بخورد دیر نشد(برچرخ فلک)

مکن پیش  دیوار  غیبت  بسی                                                  بود  کز  پسش    گوش داردی

ملامت گوي  بي حاصل ترنج از دست نشناسد                   درون آن معرض كه چون يوسف جمال از پرده بنمايي

ملک اقلیمـی بگیرد  پادشاه                                                  همچنان درون بند اقلیمـی دگر(نیم نانی گر)

ملکا مـها نگارا   صنما  بتا  بهارا                                                  متحیرم ندانم   کـه تو خود چه نام  داری

من   چگویم کـه تو را نازکی طبع  لطیف                                             که تا بحدّیست  کـه آهسته دعا  نتوان کرد

من   گداي   در  پر  دولت  آن  درويشم                                          كه قدش  بهر  طمع  پيش  شـهي خم  نشود

من  آن  مرغم کـه افکندم بـه صد  دام  بلا خود  را                                     بـه یک پرواز ناهنگام  کردم مبطلا خود  را

من  آن گلبرگ  مغرورم  کـه مـی  مـیرم  ز  بی آبی                                                ولی  با حسرت و خواری  پی شبنم نمـی گردم

من  به  در  گفتم  ولیکن بشنو  ند                                    نکته ها  را مو  به  مو   دیوارها

من  کـه چون پروانـه ام  پروا  نیم از شمع  غم                                    چونکه بی پروا  شدم  در  رهگذار زندگی

من  گدای  درون پر  دولت آن درویشم                                    کـه قدش بهر طمع  پیش شـهی خم  نشود

من  مانده ام  مـهجور  از او   دل خسته و  رنجور  از او              گوئی  کـه نیشی  دور  از او   درون استخوانم مـیرود

من  نگویم  کـه به  درد  دل  من گوش کنید                                        بهتر  آنست  فراموش کنید

من  نگويم  كه مرا از قفس آزاد   كنيد                                  قفسم  بـه باغي  و  دلم  شاد كنيد

من  نـه آنم کـه زبونی کشم از  چرخ  فلک                              چرخ بر هم ار غیر مرادم چرخد

من از بیگانگان هرگز ننالم                                               کـه با من هرچه کرد   آن  آشنا  کرد

من از چشمان خود آموختم  رسم وفا  را                          کـه هر عضوی بـه درد آید بجایش  دیده مـی گرید

من اینجابس دلم تنگ است                                    وهر سازی کـه مـی بینم بد آهنگ است(بیـاره توشـه برداریم)

من آن رندم کـه گیرم  از شـهان باج                                 بپوشم جوشن  و بر سر نـهم تاج

من بودم و دوش یـار سیمـین تن من                               جمعی زنشاط و عیش پیرامن من(آنـها همـه صبحدم)

من بـه خود نامدم اینجا  که  بـه خود باز  روم                                           آنکه آورد مرا   باز  برد  در  وطنم

من کـه ملول گشتمـی از نفس فرشتگان                                     قال و مقال  عالمـی  مـیکشم از برای  تو

من مست و تو  ديوا نـه    ما را   كه برد  خانـه                                  صد بار  تو را  گفتم  كم خور  دو سه  پيمانـه

من ندانستم  از  اول  کـه تو  بی  مـهر  و   وفایی                                 عهد  نبستن  از  آن  به کـه ببندی و نپایی

من ندانم کیستی  یـا از کجایی چیستی                                           اخم اگر کردی  یقین دارم  کـه از ما نیستی

من نشستم مشق لیلی  مـی کنم                               خاطر خود  را تسلی مـیکنم(چون مـیسرنیست)

منتظران را بهآمد نفس                               ای بـه تو فریـاد    بـه فریـاد     رس

منسوخ شد  مروت و معدوم شد  وفا                            زین هردو    نام  ماند  چو سیمرغ و کیمـیا

منکر  گوشـه نشینان  خرابات مباش                                      تو چه دانی کـه در آن گوشـه  چه ها مـی گذرد(گر مـی نخوری-عیب مـی)

مورچگان را  چو  بود  اتفاق                                                   شیر ژیـان   را بدرانند    پوست

مـهتری گر بکام شیر  در  است                                     شو خطر  کن  زکام شیر بجوی

مـی باش  بـه جدّ  و  جهد   درون کار                                                دامان طلب  ز  دست بردار(هرچیزی که)

مـیاسای  ز آموختن  یک زمان                                          به  دانش  مـیفکن  دل  اندر گمان

مـیان ماه من که تا ماه گردون                                                        تفاوت از زمـین که تا آسمان است

مـیهمان سخت عزیز هست ولیکن چو نفس                                   خفقان آرد  اگر آید و بیرون نرود

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Fri, 04 Jan 2019 19:02:00 +0000

رحیم و رجیم
از باغ مـی‌برند چراغانی‌ات کنند
تا کاج جشنـهای زمستانی‌ات کنند
پوشانده‌اند «صبح» تو را «ابرهای تار»
تنـها بـه این بهانـه کـه بارانی‌ات کنند
یوسف! بـه این رها شدن از چاه دل مبند
این بار مـی‌برند کـه زندانی‌ات کنند
ای گل گمان مکن بـه شب جشن مـی‌روی
شاید بـه خاک مرده‌ای ارزانی‌ات کنند
یک نقطه بیش فرق رحیم و رجیم نیست
از نقطه‌ای بترس کـه شیطانی‌ات کنند
آب طلب نکرده همـیشـه مراد نیست
گاهی بهانـه‌ای هست که قربانی‌ات کنند
خالت همـه دم دانـه
خالت همـه دم دانـه و زلفت همـه دم دام          بر دانـه و دامت من و مرغان حرم رام
مـیم  دهن و  جیم  خم  زلف سیـاهت             کرده    الف   قامتم    از با ر الم  لام
ابروی تو وموی توام  قبله و زنار            ای آنکه توراهست صمدروی وصنم نام
ناکام  دل من که  دمـی کام  ندادش                لعل توکه دشنام  فزون دارد و کم  کام
خواهی کـه چو مرآت سکندر شودت دل           حتما که بدست آوری البته چو جم جام
محروم   مباش از   درون مـیخانـه    صغیرا
زیرا کـه در این درگه خاص هست نعم عام
امشب قمر اینجاست
از کوری چشم فلک امشب قمر اینجاست
آری قمر امشب بخدا که تا سحر اینجاست
آهسته بـه گوش فلک از بنده بگویید
چشمت ندود اینـهمـه یک شب قمر اینجاست
آری قمر آن قمری خوشخوان طبیعت
آن نغمـه سرا بلبل باغ هنر اینجاست
شمعی کـه به سویش من جان سوخته از شوق
پروانـه صفت باز کنم بال و پر اینجاست
تنـها نـه من از شوق سر از پا نشناسم
یک دسته چو من عاشق بی پا و سر اینجاست
هر ناله کـه داری ای عاشق شیدا
جایی کـه کند ناله عاشق اثر اینجاست
مـهمان عزیزی کـه پی دیدن رویش
همسایـه همـه سرکشد از بام و در اینجاست
ساز خوش و آواز خوش و باده ی دلکش
ای بیخبر آخر چه نشستی خبر اینجاست
ای عاشق روی قمر ای ایرج ناکام
برخیز کـه باز آن بت بیدادگر اینجاست
من غلام قمرم
من غلام قمرم غیر قمر هیچ مگو                پیش من جز سخن شمع و شکر هیچ مگو
سخن رنج مگو جز سخن گنج مگو              ور ازین بیخیری رنج مبر هیچ مگو
دوش دیوانـه شدم عشق مرا دید و بگفت     آمدم نعره مزن جامـه مدر هیچ مگو
مدعی
با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی
تا بی‌خبر بمـیرد درون درد خودپرستی
مدعی خواست کـه از بیخ کند ریشـه ی ما
غافل از آنکه خدا هست درون اندیشـه ی ما
بوتراب
به ذره گر نظر لطف بوتراب کند     بـه آسمان رود و کار آفتاب کند
گلعذار
گلعـــــذاری زگلـــسـتان جــهان مارابس
زین چمن سایـه ی آن سرو روان مارابس
یـارباماست چه حاجت کـه زیـادت طلــــبیم
دولت صحبت آن مونس جان مارابــــــس
مرد
گربه دولت برسی مست نگردی مردی                             گر بـه ذلت برسی پست نگردی مردی
اهل عالم همـه بازیچه ی دست هوسند                          گر تو بازیچه ی این دست نگردی مردی
نغز
چند خوردی چرب و شیرین از حلیم                                  امتحان کن چند روزی درون رژیم
          من نگويم كه مرا از قفس آزاد كنيد                                                 قفسم بـه باغي و درش باز كنيد
آنکه بداند و بداند کـه بداند                                                 بايد برود غازبه کنجي بچراند
آنکه بداند و نداند کـه بداند                                                               بهتر برود خويش بـه گوري بتپاند
آنکه نداند و بداند کـه نداند                                                       با پارتي وبا پول خر خويش براند
آنکه نداند و نداند کـه نداند                                                     برپست رياست ابدالدهر بماند
برو کار مـی کن مگو چیست کار                                                      مکن تنبلی و نگو نیست کار
سعدیـا مرد نکونام نمـیرد هرگز                                         مرده آنست کـه دستش بزنی جم نخورد
یـا رب آن نو گل خندان کـه سپردی بـه منش                                   از بس کـه ننر  بود سپردم   بـه ننش
             دیده  را روشنی از خاک  درت حاصل بود
یـار اگر ننشست با ما نیست  جای اعتراض                                              پادشاهی کامران بود از گدایی عار داشت
یـارب  آن نوگل خندان کـه سپردی بـه منش                                                   مـی سپارم بـه تو از دست حسود چمنش
یـارب  مباد  که  گدا معتبر   شود                                                   گر معتبر شود  ز  خدا بی خبر شود
یـارب سببی ساز کـه یـارم بـه سلامت                                                          باز آید و برهاندم  از بند ملامت
یـامکن  با  پیلبانان  دوستی                                                         یـا   بنا  کن  خانـه ای  درون خورد پیل
یک  دل شکسته گر  دعاگویتان  باشد                                                          به  ز  آن کـه خود نشسته  و دعا کنید
یک  لحظه تو غافل  ز     بر  شاه   مباشی                                                   شاید نظری کرد  و تو آگاه مباشی
یک دست کـه تا بـه کار خود پردازی                               بادست  دگر  زدیگران گیری  دست(دانی کـه چرا)
یک قصه بیش نیست غم عشق وین عجب                                      کز هر زبان کـه مـی شنوم نامکرر است
یک نقطه بیش نیست  بین رحیم و رجیم                                        از نقطه ای بترس کـه شیطانی ات کند
یکی   بچه   گرگ   مـی پرورید                                            چو  پرورده   شد  خواجه  را    بردرید
یکی نغز  بازی کند  روزگار                                                 کـه بنشاندت نزد آموزگار(چوگویی-رودکی)
ياد  باد  آن  كو    بـه قصد   خون  ما                                                عهد  را بشكست  و  پيمان   نيز  هم
ياري  اندر كس نمي بينم  ياران را چه شد                                           دوستي كي آخر آمد  دوستداران راچه شد
يوسف  گم  گشته  باز آيد  به كنعان  غم مخور                                     كلبه ي احزان شود  روزي گلستان غم مخور
ه
هان مشو نوميد    چون  واقف  نـه اي از سر غيب                                           باشد اندر پرده بازيهاي پنـهان غم مخور
هر  که  را  روی  خوش  و خوی نکوست                                                      مرده   و زنده ی من  عاشق  اوست
هر  که  را خوابگه  آخر  مشتی  خاک است                                    گو  چه  حاجت  کـه به  افلاک  کشی  ایوان  را
هر  كه  شد  محرم  دل  در  حرم  يار  بماند                                           وآن كه  اين  كار  ندانست   در  انكار  بماند
هر  مي  لعل  كز آن دست  بلورين ستديم                                             آب  حسرت  شد  و  در  چشم    گهر بار  بماند
هر  نیک  و بدی کـه در کتاب است                                           بر هم بزنید کـه وقت  خواب است
هر بیشـه گمان مبر  کـه خالیست                                             شاید کـه پلنگ خفته باشد
هر چند  بردی آبم  روی  از درت  نتابم                                               جور  از حبیب  خوشتر  کز مدعی  رعایت
هر چه كني  بكن   مكن   ترك  من  اي  نگارمن                                             هرچه بري  ببر  مبر  سنگدلي  بكار من
هر چیزی کـه بفکرت  آید                                                   گر  صبر کنی  بـه دستت آید
هر حدیثی  کـه بوی  درد کند                                                                شرح  احوال  تو بـه توی  من است
هر کجا  محرم شدی  چشم از خیـانت باز دار                                ای بسا محرم کـه با یک نقطه مجرم  مـیشود
هر کـه او بیدارتر   پر  درد تر                                                                هرکه  او  آگاه  تر   رخ  زردتر
هر کـه در این دیر مقربتر است                                                        جام بلا بیشترش مـی دهند
هرچند  بردي  آبم   روي  از  درت  نتابم                                            جور  از  حبيب  خوشتر  كز  مدعي  رعايت
هرچه  از     دونان بـه منت خواستی                                                          درون تن افزودی  و از  جان کاستی
هرچه  بگندد نمکش مـیزنند                                                                          وای بـه روزی  که   بگندد     نمک
هرچه  روي  برو  مرو  راه   خلاف دوستي                                            هرچه زني بزن مزن   طعنـه بروزگار من
هرچه بري ببر  مبر رشته الفت مرا                                                    هرچه كني  بكن  مكن   خانـه ي  اعتبار من
هرچه دهي بده مده زلف بباد اي صنم                                                 هرچه  نـهي  بنـه  منـه   دام بـه رهگذار من
هرچه كشي  بكش مكش  باده ببزم مدعي                                     هرچه  خوري بخور  مخور  خون  من اي  نگار  من
هرچه هلي  بهل مـهل  پرده  بروي چون  قمر                                              هرچه  دري   بدر    مدر   پرده اعتبار  من
هرکس  بدما بـه خلق گویدما او نمـی خراشیم                       ماخوبی او بـه خلق گوییم  که تا هردو دروغ گفته باشیم
هرکس  بـه جهان پای کرامت دارد                                        از دست عدو سری سلامت دارد
هرکس  بـه زبانی  صفت  حمد تو گوید                                                بلبل  بـه غزلخوانی  و قمری  بـه ترانـه
هرکه نداند  و    نداند   کـه نداند                                                       در  جهل مرکب  ابدالدهر بماند
هرکه نمک خورد نمکدان شکند                                               در محفل رندان جهان سگ بـه از اوست
هرکسی  پنج  روزی  نوبت  اوست                                                 دور  مجنون  گذشت و نوبت  ماست
هرکسی  را   بخت  برگردد                                                        اسبش اندر طویله      خر    گردد
هرکسی  را بهر کاری ساختند                                                    مـیل آنرا  در  دلش  انداختند
هرکسی از  ظنّ  خود  شد یـار من                                         از  درون (خود)من نجست  اسرار  من
هرکه     با     پولاد  بازو    پنجه   کرد                                                      ساعد  سیمـین خود  را    رنجه  کرد
هرکه  منظور  خود  از  غیر  خدا مـی  طلبد                                                   او گدائیست کـه حاجت  ز گدا  مـی طلبد
هرکه  ناموزد  از گذشت روزگار                                                           هیچ  ناموزد    از   هیچ     آموزگار
هرکه اول بنگرد پایـان   کار                                                  اندر آخر او نگردد   شرمسار
هرکه آمد   عمارتی نو   ساخت                                                        رفت و منزل به   دیگری  پرداخت
هرکه بدی  کرد  بـه بد یـار شد                                                             هم بـه بد خویش  گرفتار   شد
هرکه عیب  دگران   نزد  تو آورد  و شمرد                                       به یقین  عیب  تو پیش  دگران  خواهد برد
هرکی شدت حلقه ی در  زود  برد  حلقه ی  زر                                          خاصه کـه در  باز کنی   محرم دروازه شود
هركسي  كو  دور ماند  از  اصل خويش                                                        باز جويد  روزگار  وصل  خويش
هركه در  اين دير  مقربتر   است                                                       جام  بلا بيشترش ميدهند
هرگز  غم  دو  روز مرا  یـاد نگشت                                                   روزی  کـه نیـامدست و روزی  کـه گذشت(خیـام)
هزار  از  بهر    مـی  خوردن  بود  یـار                                                      یکی  را بهر  غم خوردن  نگهدار
هزار  نکته ی  باریکتر  ز مو  اینجاست                                                       نـه  هرکه  سر بتراشد قلندری  داند
هزاران خواستند این دل بگیرند                                                        ندادم چون عزیز دل  تو بودی(بگیرازمن تو)
هفت شـهر عشق را عطار گشت                                                 ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم
همت اگر سلسله جنبان شود                                                         مور  تواند  کـه سلیمان شود
همـه درگاه تو جويم همـه از فضل تو پويم                                                همـه توحيد تو گويم  كه بتوحيد سزايي
هنگام  وداع  تو زبس گریـه  کـه کردم                                                         دور  از  رخ تو چشم مرا نور نماندست
هنگام تنگدستی  درون عیش  کوش  و مستی                                                         کاین کیمـیای هستی    قارون کند گدارا
هین سخن  تازه    بگوتا  دو جهان تازه شود                                          وا  رهد  از حدّ  جهان  بی حد  و اندازه شود
و
                  وآنگاه   براای خشت گور  دگران                          درون کالبدی کشند  خاک من و تو(از تن چو برفت)
وفا نكردي و كردم، متن آهنگ مدر غم پرورم بسر نبردي و بردم                                    ثبات عهد مرا   ديدي  اي فروغ اميدم؟
وقت ضرورت چو نماند گریز                                  دست بگیرد   سر  شمشیر  تیز
وه کـه با این عمرهای کوته بی اعتبار                                  اینچنین غافل شدن از چون منی  شیدا چرا
ن
ناز پرورده تنعم نبرد  راه بـه دوست                                           عاشقی شیوه  ی  رندا ن   بلاکش باشد
نازم بـه ناز آنکه ننازد بـه ناز خویش                      ما را بـه ناز  ناز فروشان نیـاز نیست(تاخدابنده)
نازنینی چو تو پاکیزه دل و پاک نـهاد                                      بهتر آنست کـه با مردم بد ننشینی
ناکسان  گر بالا نشینند عیب  نیست                                روی دریـا کف نشیند  قعر  دریـا گوهر  است
ناگاه یکی کوزه برآورد خروش                                   کو  کوزه خر  و   کوزه گر  و   کوزه فروش(در کارگه )
نام نیکو   گر بماند ز  آدمـی                                                بـه که ا ز و  ماند سرای  زرنگار
نبارد   هوا   تا    نگویی   ببار                                          زمـین  ناورد که تا نگویی  بیـار  (نظامـی)
نپرسی  حال  یـار  دلفکارت                                                  کـه هجران چون کند با روزگارت
ندارد   اشتیـاق و مـیل شیرین کوهکن   ورنـه                        به ضرب تیشـه  صد چون بیستون از   پیش  بردارد
نردبان این جهان ما و منی ست                              عاقبت  زین نردبان افتادنی ست(ابله هست کو)
نشود فاشی آنچه مـیان من وتوست                                 که تا اشارات نظر نامـه رسان من وتوست
نظر بـه کار مفیدم نمـی نماید                                              هزار دیده نگهبا ن اشتباه من است
نعمت ما به  چشم همسایـه  صدبرابر فزون کند پایـه               چون بـه چشم نیـاز مـی بیند مرغ همسایـه را غاز مـی بیند
نقش ما  گو ننگارند  بـه دیباچه ی عقل                          هر کجا نامـه ی عشق است  نشان من و توست
نگهدار فرصت کـه عالم دمـی است                                          دمـی  پیش دانا  بـه از عالمـی است
نو بهار هست در آن كوش كه خوشدل  باشي                                             كه بسي گل بدمد  باز  و تو درون گل باشي
نوشته هست بر خاک بهرام گور                                                                 کـه دست کرم  بـه ز     بازوی   زور
نوشدارو کـه پس از مرگ سهراب دهند                                                    عقل  داند کـه بدان زنده نده نگردد سهراب
نـه  زین  ظلمت  همـی  یـابم  امانی                                                              نـه از  نور سحر بینم نشانی(نظامـی)
نـه چندان بخور کز دهانت برآید                                                                      نـه چندان کـه از ضعف جانت  برآید
نـه درون غربت دلم شادو نـه رویی درون وطن دارم                                                   الهی بخت برگردد از این طالع کـه من دارم
نـه دستی داشتم  بر سر   نـه  پایی داشتم  درون گل                                  به دست خویشتن کردم  اینچنین بی دست و پا  خود را
نـه قاضیم  نـه مدرس  نـه  محتسب  نـه فقیـه                                   مرا چکار  کـه منع خواره کنم(عیب مـی)
نـه گرفتار بود هرکه فغانی دارد                                                      ناله ی مرغ گرفتار نشانی دارد
نـه من خام    طمع عشق  تو مـی ورزم و بس                                    کـه چو من سوخته درون خیل تو بسیـاری هست
نـه هرکه طرف کله  کج نـهاد  و تند نشست                                   کلاهداری و آیین قیصری داند
نی همـه  یک نام دارد درون نیستانـها   ولیک                                           از یکی نی قند  خیزد   وز  دگر  نی   بوریـا
نیست پروا تلخکامان  را  زسختیـهای  عشق                                                آب  دریـا  درون مذاق ماهی  دریـا خوش است
نیش عقرب  نـه از  ره کین است                                        اقتضای طبیعتش اینست
             نیکی نبود  سزای بد کرداری                                             بد مـی کنی  و نیک طمع مـیداری
                              نیم نانی گر خورد مرد خدای                                         بذل درویشا نکند نیمـی دگر(ملک اقلیمـی)
ني  حديث  راه  پر  خون  مي كند                                                          قصه هاي عشق مجنون مي كند
ني حريف  هركه  از   ياري  بريد                                                    پرده هايش  پرده هاي  ما  دريد
م
ما   زیـاران چشم  یـاری داشتیم                                                    خود غلط  بود  آنچه مـی  پنداشتیم
ما  آزموده ایم  درون این شـهر  بخت  خویش                                          بیرون حتما کشید از این  شـهر  رخت  خویش
ما  ترک سر بگفتیم   که تا دردسر نباشد                                                غیر از خیـال جانان  درون جان و سر نباشد
ما  خوبی  او   بـه خلق گوییم                                                  که تا هر   دو  دروغ گفته  باشیم(هربد ما)
ما  در  ره   دوست نقض پیمان نکنیم                                             گر  جان طلبد دریغ  از جان نکنیم(دنیـااگراز)
ما  ز  آغاز  و      ز  انجام  جهان  بی خبریم                                       اول   و آخر  این کهنـه کتاب افتاده است
ما  ز هر صاحبدلی  یک شمـه کار آموختیم                                      ناله از  نی  گریـه از  ابر بها رآموختیم
ما  شبی دست  برآریم  و دعایی یم                                   غم هجران تو  را چاره ز جایی  یم
ما بدین درون نـه پی حشمت و جاه آمده ایم                                                       از بد حادثه اینجا بـه پناه  آمده ایم
ما بدين درون نـه پي  حشمت و جاه  آمده ايم                                                    از  بد   حادثه   اينجا   به  پناه  آمده ايم
ما ترک سر بگفتیم که تا دردسر نباشد                                                غیر از خیـال جانان   درون جان و سر  نباشد(در روی)
ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی                              آنچه درون مذهب اصحاب طریقت نبود(خستگان-گرمدد-چون طهارت)
ما ز ياران چشم ياری داشتيم                                                  خود غلط بود آن چه ما  پنداشتيم
ما زنده بر آنیم کـه آرام نگیریم                                                        موجیم کـه آسودگی ما  عدم  ماست
ما کـه راضی شده ایم  رزق مقرر  شده  را                                                       نکشیم ناز گدایـان توانگر شده  را
ما کـه همسایـه ی اشکیم ولی با دل تنگ                                                      گر  لبی  خنده  زند  یـاد شمائیم
ماجرای  من و معشوق مرا پایـان نیست                                                  هرچه آغاز  ندارد نپذیرد پایـان
مار  بد زخم ار  زند بر جان   زند                                                            یـار  بر جان و بر ایمان زند
مال را گر بهر دین باشی حمول                                                    نَعمَ مالُ صالحُ    خواندش رسول
ماه   درخشنده     چو     پنـهان   شود                                                  شب پره    بازیگر   مـیدان    شود
مایـه ی اصل و نصب  درون گردش گردون زر است               دائماً  خون  مـی خوردشمشیری کـه صاحب جوهر است
مائیم  و نوای  بی نوایی                                                            بسمله   اگر    حریف        مایی
مبر  ز  موی  سفید   گمان بـه عمر   دراز                                                     جوان  ز  حادثه  ای پیر  مـی شود گاهی
مجو   دوستی  عهد از جهان  سست نـهاد                                                 کاین  عجوزه  عروس هزار داماد است
محبت را بـه دل صفای مـی خواهد                                                 بیـاد یکدگر بودن  دل بی کینـه مـی خواهد
خ  شد  و  فسق  خود  از  ياد ببرد                                            قصه  ماست     كه  در  هر سر  بازار بماند
محرم  اين  هوش  جز  بيهوش نيست                                         مر  زبان  را مشتري جز گوش نيست
مدعی  خواست کـه از بیخ کند  ریشـه ی ما                                           غافل از آنکه  خدا هست درون اندیشـه ی ما
مدعی  خواست کـه آید  بـه تماشاگه   راز                                                           دست غیب آمد  و بر   نا  محرم زد
مرا  مـهر  سیـه چشمان ز سر بیرون نخواهد شد                                           قضای آسمان هست این و دیگرگون نخواهد شد
مرا بـه کار جهان هرگز التفات نبود                                                         رخ تو درون نظر من  چنین (خوشش) آراست
مرا نصيب  غم آمد  بـه شادي همـه عالم                                                    چرا   كه از  همـه  عالم  محبت  تو گزيدم
مرد  آنست  که  از نسل سیـاوش  باشد                                                           عاشقی  شیوه ی رندان بلاکش باشد
مرد  را  دردی اگر  باشد خوش است                                                                   درد بی دردی علاجش  آتش  است
   مردی نبود فتاده را پای زدن                                             گر دست فتاده را بگیری مردی(گربرسرنفس)
مرو بـه هند وبیـا  با خدای  خویش  بساز                                            به هرکجا کـه روی  آسمان  همـین رنگ است
مزدور خفته را ندهد   مزد هیچکس                                              مـیدان  همت هست جهان  خوابگاه نیست
مزرع سبز فلک دیدم و داس مـه نو                                                       یـادم از کشتهی خویش آمد  و هنگام  درو
مژده دادند   کـه بر ما گذری خواهی کرد                                    نیت خیر مگردان کـه مبارک فالیست
مسکین خر اگر چه بی تمـیز است                                     چون بار همـی برد  عزیز است(چون فرومانی-گاوان وخران)
مسلمانان  مر ا  وقتی  دلی بود                                              که  با    وی گفتمـی  گر مشکلی بود(به گردابی چو)
مشو غره بر حسن گفتا رخویش                                   بـه تحسین نادان و پندار خویش
معیـار دوستان  دغل  روز حاجت است                                قرضی بـه رسم تجربه از دوستان طلب
مغرور بدانی کـه نخوردست تو را                               تعجیل مکن هم بخورد دیر نشد(برچرخ فلک)
مکن پیش  دیوار  غیبت  بسی                                                  بود  کز  پسش    گوش داردی
ملامت گوي  بي حاصل ترنج از دست نشناسد                   درون آن معرض كه چون يوسف جمال از پرده بنمايي
ملک اقلیمـی بگیرد  پادشاه                                                  همچنان درون بند اقلیمـی دگر(نیم نانی گر)
ملکا مـها نگارا   صنما  بتا  بهارا                                                  متحیرم ندانم   کـه تو خود چه نام  داری
من   چگویم کـه تو را نازکی طبع  لطیف                                             که تا بحدّیست  کـه آهسته دعا  نتوان کرد
من   گداي   در  پر  دولت  آن  درويشم                                          كه قدش  بهر  طمع  پيش  شـهي خم  نشود
من  آن  مرغم کـه افکندم بـه صد  دام  بلا خود  را                                     بـه یک پرواز ناهنگام  کردم مبطلا خود  را
من  آن گلبرگ  مغرورم  کـه مـی  مـیرم  ز  بی آبی                                        ولی  با حسرت و خواری  پی شبنم نمـی گردم
من  به  در  گفتم  ولیکن بشنو  ند                                    نکته ها  را مو  به  مو   دیوارها
من  کـه چون پروانـه ام  پروا  نیم از شمع  غم                                    چونکه بی پروا  شدم  درون  رهگذار زندگی
من  گدای  درون پر  دولت آن درویشم                                    کـه قدش بهر طمع  پیش شـهی خم  نشود
من  مانده ام  مـهجور  از او   دل خسته و  رنجور  از او              گوئی  کـه نیشی  دور  از او   درون استخوانم مـیرود
من  نگویم  کـه به  درد  دل  من گوش کنید                                        بهتر  آنست  فراموش کنید
من  نگويم  كه مرا از قفس آزاد   كنيد                                  قفسم  بـه باغي  و  دلم  شاد كنيد
من  نـه آنم کـه زبونی کشم از  چرخ  فلک                              چرخ بر هم ار غیر مرادم چرخد
من از بیگانگان هرگز ننالم                                               کـه با من هرچه کرد   آن  آشنا  کرد
من از چشمان خود آموختم  رسم وفا  را                          کـه هر عضوی بـه درد آید بجایش  دیده مـی گرید
من اینجابس دلم تنگ است                                    وهر سازی کـه مـی بینم بد آهنگ است(بیـاره توشـه برداریم)
من آن رندم کـه گیرم  از شـهان باج                                 بپوشم جوشن  و بر سر نـهم تاج
من بودم و دوش یـار سیمـین تن من                               جمعی زنشاط و عیش پیرامن من(آنـها همـه صبحدم)
من بـه خود نامدم اینجا  که  بـه خود باز  روم                                           آنکه آورد مرا   باز  برد  در  وطنم
من کـه ملول گشتمـی از نفس فرشتگان                                     قال و مقال  عالمـی  مـیکشم از به منظور  تو
من مست و تو  ديوا نـه    ما را   كه برد  خانـه                                  صد بار  تو را  گفتم  كم خور  دو سه  پيمانـه
من ندانستم  از  اول  کـه تو  بی  مـهر  و   وفایی                                 عهد  نبستن  از  آن  بـه که ببندی و نپایی
من ندانم کیستی  یـا از کجایی چیستی                                           اخم اگر کردی  یقین دارم  کـه از ما نیستی
من نشستم مشق لیلی  مـی کنم                               خاطر خود  را تسلی مـیکنم(چون مـیسرنیست)
منتظران را بهآمد نفس                               ای بـه تو فریـاد    بـه فریـاد     رس
منسوخ شد  مروت و معدوم شد  وفا                            زین هردو    نام  ماند  چو سیمرغ و کیمـیا
منکر  گوشـه نشینان  خرابات مباش                          تو چه دانی کـه در آن گوشـه  چه ها مـی گذرد(گر مـی نخوری-عیب مـی)
مورچگان را  چو  بود  اتفاق                                                   شیر ژیـان   را بدرانند    پوست
مـهتری گر بکام شیر  در  است                                     شو خطر  کن  زکام شیر بجوی
مـی باش  بـه جدّ  و  جهد   درون کار                                                دامان طلب  ز  دست بردار(هرچیزی که)
مـیاسای  ز آموختن  یک زمان                                          به  دانش  مـیفکن  دل  اندر گمان
مـیان ماه من که تا ماه گردون                                                        تفاوت از زمـین که تا آسمان است
مـیهمان سخت عزیز هست ولیکن چو نفس                                   خفقان آرد  اگر آید و بیرون نرود
ل
لاف از سخن  چو در  توان زد                                                    آن خشت بود كه پر توان زد
لاف سرپنجگي  و  دعوي مردي بگذار                                                       بنده نفس فرومايه  چه مردي  چه زني
لب  و  دندان  سنايي  همـه  توحيد تو گويد                                                        مگر از آتش دوزخ  بودش روي رهايي
لعلی از کان مروت برنیـامد سال‌هاست                                                    تابش خورشید و سعی باد و باران را چه شد
گ
                                                                گاوان و خران بار  بردار                         به  ز  آدمـیان مردم آزار
گدا را  چو حاصل شود  نان شام                                 چنان  شاد خسبد  کـه سلطان شام
گرامانت بسلامت ببرم باکی نیست                                             بی دلی   سهل  بود  گر  نبود   بی دینی
گربر سر نفس خود امـیری  مردی                                                     ور بر دگری خرده نگیری  مردی
گربری  گوشم  و  ورکنی دمبم                                                               کـه من از  جای  خود  نمـی جنبم
گربمرد عدو  جای شادمانی نیست                                                                           کـه زندگانی ما نیز جاودانی  نیست
گربه سخن  درآورم  مرغ سخن  سرای  را                        از غم عشق  سر  دهی گریـه ی های های را
گربه صد منزل فراق افتد مـیان ما و دوست                                     همچنانش درون مـیان جان شیرین منزل است
گربه ی مسکین اگر پر داشتی                                                     تخم گنجشک از زمـین برداشتی
گرجام جهان نمای مـی جویی تو                            در صندقی نـهاده درون ی توست(ای درلب-بیرون زتو)
گرچلیپای سر زلف  زهم بگشاید                                      بس مسلمان کـه شود کشته ی آن کافر کیش
گرچه سیم  و  زر   ز سنگ  آید همـی                                                 درون همـه سنگی نباشد  زر   و سیم
               گرچه یـاران فارغند از  یـاد من                                                       از من ایشان را هزاران یـاد بود
گرحکم شد کـه مست گیرند                                                                                درون شـهر هر آنچه  هست گیرند
گرد  نام پدر چه مـی گردی                                                                      پدر  خویش باش اگر  مردی
گردایره ی کوزه  ز گوهر سازند                                         از کوزه همان   برون طراود کـه در اوست
گرراهزن     تو   باشی                                                            صد  کاروان          توان      زد
گرشود بیمار  دشمن با طبیب                                  ور کند کودک  عداوت با ادیب(در حقیقت)
گرعشق  بـه بال عشق  بستی                                                                 تا هست جهان  همـیشـه هستی
گرعیسی خرش  بـه کعبه برند                                                                     چون بیـاید  هنوز هم خر  باشد
گرمدد خواستم از  دیر مغان عیب مکن                           شیخ ما گفت کـه در صومعه  همت نبود(خستگان-ماجفا -چون طهارت)
گرمرد   رهی   مـیان خون باید  رفت                                       وز  پای فتاده  سرنگون حتما رفت(تو پای بـه راه)
گرمـیسر نیست برمن کام او                             عشق بازی مـی کنم با نام او(من نشستم مشق)
گرنگهدار  من آنست کـه من مـیدانم                                          شیشـه  را  درون بغل سنگ نگه مـیدارد
گرهست تو را عقل درونت                                                       تدبیر بلا  قبل  وقوع است(خودم)
گرید  و سوزد  و  افروزد     و    نابود شود                              هرکه چون شمع بخندد   بـه شب  تار ی(عاقبت دست)
گشت  بیمار  کـه چون چشم  تو گردد  نرگس                              شیوه ی تو نشدش  حاصل و بیمار  بماند
گشته ام درون جهان  و هر  دو عالم                                              دلبري برگزيده ام كه مپرس
گفت پیغمبر کـه چون کوبی دری                                                                         عاقبت  زان در  برون آید سری
گفتم ز مـهر  ورزان   رسم  وفا  بياموز                                      گفتا  ز خوبرويان  اين  كار  كمتر آيد
      گفتم صنما سیمبری گفت برم                                                          گفتم کـه عبیر و عنبری  گفت برم
گفتم كه  گشايم  اين  گره    در    سي    سال                                   بود  آن  گره   و  هزار  ديگر  افتاد
گفتم كه ز عشقت  اگر اي  يار بميرم                                                          مجنون  تو  باشم بـه سر    دار  بميرم
گفته بودم چو بیـایی غم دل باتو بگویم                                                        چه بگویم کـه غم از دل برود  چون تو بیـایی
گفتی کـه پس  از سیـاه رنگی نبود                                                              بعد موی سیـاه من چرا گشت سفید
گل اگر چه هست بس صاحب جمال                                                   حسن او درون هفته ای گیرد زوال
           گل بی رخ یـار خوش نباشد                                               بی باده بهار  خوش نباشد(طرف چمن وطواف)
گل چو با  زاغ  و زغن  عهد نـهان  مـی بندد                                       دگر ای مرغ چمنبه سخن  وانکنی
گل درون بر     و مـی در  کف و معشوقه بکام است                                     سلطان جهانم بـه چنین روز غلام است
گل زکجی  خار  درآغوش  یـافت                                    نیشکر  از  راستی آن نوش یـافت
گنج زر گر نبود  گنج قناعت باقیست                                               آنکه آن داد بـه شاهان  بـه گدایـان این داد
گنـه کرد  درون بلخ   آ هنگری                                               بـه شوشتر زدند  گردن مسگری
گوش  اگر  گوش  تو و ناله اگر ناله ی ماست                                آنکه بـه جایی نرسد فریـاد است
گوهر  خود  را هویدا کن  کمال  اینست و بس                             خویش را  درون خویش  پیدا  کن  کمال اینست  و بس
گوهر خود  را مزن بر سنگ هر  ناقابلی                                             صبر کن پیدا شود گوهر شناس  قابلی
گویندان بهشت با حور خوشست                                                      من مـی گویم کـه آب  انگور خوشست(این نقد بگیر)
گویند مردمان غم دیوانـه مـی خورند                                            دیوانـه هم شدیم و غم مای نخورد(عاقل مباش)
گه به  کوفه  گه  بـه شامم  مـی کشد                                            مـی کشد هرجا کـه خاطر خواه اوست(رشته ای بر گردنم)
گه منت خلق  گه منت روزگار                                                   ای مرگ بیـا که  زندگی ما را کشت
گیریم  پدر تو بود فاضل                                                             از فضل پدر  تو  را چه حاصل
گیریم کـه آب رفته بـه جوی آید                                                       با آبروی رفته چه حتما کرد
گیریم کـه خلق را بـه فریبی  بفریبی                                                   با دست انتقام  طبیعت چه مـی کنی
گربه دولت برسی مست نگردی مردی                             گر بـه ذلت برسی پست نگردی مردی(اهل عالم)
ک
کاش این مـهربونی از دوسر بود                                                          کـه یکسر مـهربونی دردسر بود
کاش هر گز درون محبت شک نبود                                                                       تک سوار مـهربانی تک نبود
کاش بر لوحی کـه بر جان و دل است                                                      واژه تلخ خیـانت حک نبود
کان بـه نابینایی از راه   اوفتاد                                      وین  دو چشمش بود  و  درون چاه  اوفتاد(عام  نادان)
کرمداران عالم را  درم نیست                                درم داران  عالم  را کرم نیست
کریمان جان فدای دوست د              سگی بگذار آخر مردمانیم(بیـاتا قدر یکدیگر)
مـی  نزند  دمـی  در  این معنی  راست                کاین   آمدن  از کجا  و رفتن  بـه کجاست
کسانیکه  بد  را پسندیده اند                                               ندانم   ز خوبی  چه  بد  دیده اند
کسی  کو       شد بنام  نیک مشـهور                                   بعد از مرگش  بزرگان زنده دانند
کم گوی  و بجز   مصلحت  خویش مگوی                                 چیزی کـه نپرسند   تو از پیش مگوی(دادند دو گوش)
کم گوی و گزیده گوی چون در                                                 تا ز  اندک  تو جهان شود پر
کوه و دریـا و درختان همـه درون تسبیح اند             نـه همـه مستمعی  فهم کند این  اسرار
کهن جامـه ی خویش پیراستن                                 به  از  جامـه ی عاریت  خواستن
کی  غم خورد آنکه  شاد مطلق  باشد                       وان دل کـه برون ز چرخ ارزق باشد
کی شعر تر  انگیزد  خاطر   کـه حزین باشد       یک نکته ازین   معنی گفتیم  و همـین باشد
كاسه ی چشم حريصان  پر نشد         تا    صدف      قانع     نشد      پر     در      نشد
كفرسر  زلف  او   رونق  ايمان  من            رونق  ايمان ز كفر    اين چه مسلماني است
كنم جان  را  فداي   خاك  پايش                   كسي      كارد  بنزد  من  پيامت
كي بر اين كلبه ي طوفان زده سر خواهي زد        اي پرستو كه پيام آور فرورديني
ق
قد خمـیده ی ما سهلت نماید اما                                برچشم دشمنان تیر از این کمان توان زد(راهی بزن-برآستان جانان)
قدر  زر  زرگر  شناسد   قدر گوهر  گوهری                    قدر  گل بلبل  شناسد قدر قنبر هم علی
قدر آن شیشـه بدانید  کـه هست                                      نـه درون آن موقع کـه افتاد  و شکست
قدر مجموعه ی گل مرغ سحر داند و بس                                 کـه نـه  هر  کو ورقی خواند معانی دانست(عرضه کردم)
قرار  درون کف  آزادگان  نگیرد  مال                                       نـه  صبر  درون دل  عاشق  نـه آب درون غربال
قربان  وفاتم بـه وفاتم گذری کن                                          تابوت همـی بشنوم از گوشـه ی تابوت
    قرعه امروز بنام  من و فردای دگر                                      مال دنیـا نشود سدّ  ره  مرگ ی(عاقبت خاک شود)
قطره تویی بحر تویی  لطف تویی مـهر تویی                                 قند تویی   زهر تویی     بیش مـیازار مرا
ف
فرزند اگر چه عیب ناک است                                                   درپیش پدر ز عیب  پاک  است
فرو  ناید  سر   مردان   به  نامرد                                                         اگر   دارم کشند   مانند  حلّاج
فسحت مـیدان ارادت بیـار                                                          که تا بزند مرد سخنگوی  گوی
فهم سخن چون نکند مستمع                                                             قوّت طبع از متکلم  مجوی
غ
     غم  در  دل  من از  آنست کـه نیست                                                     یک دوست کـه با او غم دل بتوان گفت
 
غم عشقش  بیـابان پرورم کرد                                                       هوای  بخت بی بال و پرم کرد
                         غمش که تا در دلم  ماوا  گرفته ست                                                       سرم چون زلف او سودا گرفته ست
ع
عاشق از قاضي نترسد مي  بيار                                              بلكه از   يرغوي     ديوان  نيز  هم
عاقبت خاک شود حسن جمال من وتو                                خوب درون مـی گذرد  وای  بحال من وتو(قرعه امروز بنام  )
عاقبت دست درون آغوش نگارش ببرند                                     هرکه  یک بوسه ستاند   ز یـاری(گرید  و سوزد  )
عاقبت گرگ زاده  گرگ شود                                                                      گرچه با  آدمـی بزرگ شود
عاقل مباش کـه غم دیگران خوری                             دیوانـه باش کـه غمت دیگران خورند(گویندمردمان)
عام  نادان پریشان   روزگار                                                     بـه ز  دانشمند  نا    پرهیزگار(کان بـه نابینایی)
عجب از لطف توای گل کـه نشستی با خار                                          ظاهرا  مصلحت  وقت درون آن مـی بینی
عدو شو سبب خیر گر خدا خواهد                                             خمـیر مایـه ی دکان شیشـه گر  سنگ است
عرضه کردم  دوجهان بر دل کار افتاده                                    بجز از عشق تو  باقی  همـه فانی دانست(قدر مجموعه ی گل)
عشق  چو آید  برد هوش  دل  فرزانـه را                                    دزد   دانا مـی کشد اول چراغ خانـه را
عشقت  رسد  به  فرياد    ار  خود بسان  حافظ                                قران  ز   بر    بخواني    در  چارده     روايت
عمرها درون پی  مقصود بـه جان گردیدیم                       دوست درون خانـه و ما گرد جهان گردیدیم(خودسراپرده-آب درکوزه)
عمری  کـه اجل  درون پی او مـی تازد                                           هرکس  غم و اندوه خورد مـی بازد
عهدي كه با تو بستم   هرگز شكستني  نيست                                         اين  رشته تا  دم  مرگ   هرگز گسستني  نيست
عیب   مـی   جمله  چو  گفتی هنرش نیز  بگو                                    نفی حکمت مکن از بهر  دل  عامـی چند
عیب پاکان زود بر مردم  هویدا مـی شود                                           موی اندر شیر خالص  زود پیدا مـی شود
ط
طاعت آن نیست کـه بر خاک نـهی پیشانی                                         صدق پیش آر  کـه اخلاص بـه پیشانی نیست
طرف  چمن و طواف بستان                                                  بی لاله عذار خوش نباشد
طمع  را  نبايد   كه چندان  كني                                                          كه  صاحب  كرم  راپشيمان  كني
ص
صد  باد  صبا   اينجا   با   سلسله   مي  ند                           اين است  حريف  اي  دل  تا   باد  نپيمايي
صد انداختی  تیر  و هر صد خطاست                                   اگر هوشمندی  یک انداز  و راست
صد بار  از آن راه بـه آن خانـه برفتید                                           یکبار از  این  راه بـه این خانـه درون آیید
صدبار بدی کردی و دیدی  ثمرش را                                        نیکی چه بدی داشت کـه یکبار  نکردی
صدف وار  گوهرشناسان راز                                                     دهن جز  به  لؤ لؤ ند باز
صفای  خانـه آب هست و جارو                                                   صفای چشم هست و ابرو
صفایی ندارد ارسطو شدن                                                           خوشا پر کشیدن پرستو شدن
صفاي  خلوت  خاطر  از آن شمع چگل جويم                                    فروغ چشم و نور دل از آن ماه ختن دارم
صلح با دشمن اگر خواهی هرگه کـه تو  را                                    درون قفا عیب کند  درون نظرش تحسین کن
ش
شاعری طبع  روان مـی خواهد                                                        نـه معانی  نـه بیـان مـی خواهد
شاه غزلم  خواند غزالی وحشی                                                        بد نشد با غزلی صید غزالی کردم
شاهدان  گر  دلبري  زين سان كنند                                                 زاهدان  را رخنـه  در  ايمان كنند
شاهي داشتم  و بر تخت گلم  جايش بود                                               حاليا تخت گلم هست ولي  شاهش كو
شرحتی نداند  وصفتی نخواند                                                   همچون  تو ماه سیما     درون بحر  و بر  نباشد
شصت و شاهد هر دو دعوي بزر گي مي كنند                                   بعد چرا انگشت كوچك لايق انگشتر است
شغال بیشـه ی مازندران را                                                      نگیرد جز سگ مازندرانی
شمس و قمرم آمد  سمع و بصرم آمد                                          وان  سیم برم آمد    وان کان زرم آمد
س
ساقیـا  زان مـی  نابی کـه ز بیگانـه نـهان است                                             باده درون ساغر ما ریز   کـه ما محرم رازیم
ساقیـا لطف نمودی قدحت پر مـی باد                                        کـه به تدبیر تو تشویش خمار آخر شد
ساقي بده پيمانـه اي زان مي كه بي خويشم كند                                           بر حسن شورانگيز تو  عاشق تر از پيشم كند
سال خرم   فال نيكو     مال وافر       حال خوش                                  اصل ثابت نسل باقي  تخت عالي  بخت رام
سال و فال و  مال وحال واصل ونسل وتخت وبخت                               بادت اندر شـهرياري برقرار و بر دوام
سالی  کـه نکوست از بهارش پیداست                                           ماستی کـه سیـاست از تغارش پیداست
سایـه ی حق بر سر بنده بود                                      عاقبت جوینده یـابنده بود
سایـه ی دولت همـه ارزانی  نو دوستان                                          من سری آسوده خواهم زیر بال خویشتن
ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد                                 دل رمـیده ی ما را رفیق و مونس شد
سحرم دولت بيدار بـه بالين آمد                                                       گفت برخيز کـه آن خسرو شيرين آمد
سخن  گرچه دلبند و شیرین بود                                                            سزاوار تصدیق و تحسین بود
سخن کاو از  سر  اندیشـه ناید                                                              نوشتن را  و گفتن  را نشاید
سخن آخر بـه دهان مـی گذرد  موذی را                                         سخنش تلخ نخواهی  دهنش  شیرین  کن
سخن درون احتیـاج ما و استغنای معشوقست                                        چه سود افسونگری ای دل   کـه در دلبر نمـی گیرد
سخن را مطلع  و مقطع بباید                                                          که پر گفتن  ملالت   مـیفزاید
سخن عشق تویی  آنکه  برآید بزبانم                                  رنگ رخساره خبر مـی دهد از سرّنـهانم
سر  که  نـه درون پای عزیزان  بود                                                   بار گرانیست  کشیدن  بـه دوش
سر سال و خجسته روز نوروز                                                 جهان پيروز  گشت از بخت پيروز(فخرالدين)
سرت سبز   ودلت  خوش باد  جاوید                                                    که  خوش  نقشی نمودی از خط یـار
سرزنشم  مکن اگر از همـه  پا کشیده ام                                               طبع لطیف آدمـی  با همـه  سر نمـی کند
سرم  را سرسری متراش ای استاد  سلمانی                                              کـه ما هم درون سرای خود سری داریم و سامانی
سرنشتر عشق  بر رگ  روح زدند                                                 يك قطره  از آن چكيد  و نامش  دل  شد(از شبنم )
سعدی از سرزنش غیر نترسد  هیـهات                                                     غرقه درون نیل چه اندیشـه کند باران را
سعدیـا مرد نکونام نمـیرد هرگز                                                         مرده آنست  کـه نامش بـه نکویی نبرند
سعی  نا درون این  راه بـه جایی نرسی                                                      مزد   اگر مـی طلبی  طاعت استاد ببر
سکوتم از رضایت نیست                                                       دلم اهل شکایت نیست
سنگ بد گوهر اگر کاسه ی زرین بشکست                                                 قیمت سنگ نیفزاید و  زر کم نشود
سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عقیق                                                           هر کـه قدر نفس باد یمانی  دانست
سنگی بـه چند سال شود لعل پاره ای                                                        زنـهار  که تا به یک نفس نشکنی بـه سنگ
سوزد   مرا   سازد   مرا     درون آتش   اندازد    مرا                       وز من   رها   سازد   مرا     بيگانـه از خويشم كند
سیـاهی لشگر  نیـاید بـه کار                                                            یکی مرد جنگی بـه از  صد هزار
سیزده را همـه عالم بـه در امروز از شـهر                                      من خود آن سیزدهم  کز همـه عالم بدرم
ز
تاريخ : متن آهنگ مدر غم پرورم چهارشنبه 1392/01/21 | 18:33 | نویسنده : asam
ز تو بر من آمد ستم بیشتر                                                     زنی هرزمان بر دلم نیشتر
ز دو  دیده  خون فشانم زغمت  شب جدایی                     چکنم کـه هست اینـها  گل باغ آشنایی(عراقی)
ز نا مردمي ها  نرنجد  دلم                                                                    كه از چشم خود  هم جفا  ديده ام
­­­زان  يار دلنوازم شكريست   با شكايت                                                 گر نكته دان عشقي  بشنو  تو  اين حكايت
زاهد از کوچه ی رندان بسلامت بگذر                                                   تا خرابت نکند صحبت بدنامـی چند
زاهد کـه درم گرفت و دینار                                                                   زاهد تر    از   او ی نگهدار
زخاک آفریدت خداوند پاک                                                           پس ای بنده افتادگی   کن چو خاک
زعشق که تا به صبوری هزار فرسنگ است                                 دلی کـه عاشق و صابر بود مگر سنگ است
زلیخا  مرد از حسرت  کـه یوسف گشت زندانی                           چرا  عاقل کند  کاری کـه باز آرد پشیمانی
زلیخا گفتن و یوسف شنیدن                                                      شنیدن کی بود مانند دیدن
زمان خوشدلی ذریـاب  دریـاب                                                        کـه دائم درون صدف گوهر نباشد
زمانـه پندی آزاده  وار  داد مرا                                                   زمانـه را چو نکو بنگری  همـه پند است
زنامردمـی ها نرنجد دلم                                                          کـه از چشم خود هم خطا دیده ام
زندگی زیباست  زشتی های آن تعبیر ماست                            درون مسیرش هرچه نازیباست آن تقصیر ماست
زندگی یعنی همـین که    اگه داری یـا نداری                                            حقّتو بگیری اما    حقّو زیر  پا نذاری
زنـهار کـه غافل از مکافات شوی                                  یکدم غفلت دوصد ندامت دارد(هربه جهان)
زهوشیـاران عالم هرکه را دیدم غمـی دارد                                    بزن بر طبل بی عاری کـه آنـهم عالمـی دارد
زیر دیوار بدن گنجی هست یـاب                                          خانـه ی نور هست و مار     و  اژدها
زین  دایره   مـینا    خونین جگرم مـی ده                                که تا حل کنم این مشکل درون ساغر مـینایی
ر
راز نـهان دار وخموش  ور خمشی تلخ بود                                     آ  نچ جگر سوزه بود باز جگر سازه شود
رازی کـه با غیر نگفتیم  و نگوییم                                                                   با دوست بگوییم کـه او محرم راز است
راست چون سوسن و گل  از اثر  صحبت پاک                                          برزبان بود مرا  آنچه تو را درون دل بود
راستی کن کـه راستان رستند                                                     درون جهان راستان قوی دستند
راهی بزن کـه آهی بر  ساز آن  توان زد                شعری بخوان   کـه با  او   رطل گران توان زد(برآستان-قدخمـیده)
رشته ای بر گردنم افکنده دوست                            تار و پودش از  محبتهای اوست(گه بـه کوفه گه)
رنج  خود  و  راحت یـاران طلب                                        سایـه ی خورشید سواران طلب
رندان تشنـهرا        آبي  نمي دهد  كس                                          گويي   ولي  شناسان  رفتند  از  اين  ولايت
رنگ قبول مردان سبز و سفید باشد                                       نقش خیـال رویش  درون هر  پسر(سپر)نباشد
رواق منظر چشم من آشیـانـه ی توست                                     کرم نما و فرود آ  کـه خانـه   خانـه ی توست
روز گار اندر کمـین بخت ماست                               دزد   دائم   درون پی خوابیده است
روزگاری شد و  مرد  ره عشق ندید                           حالیـا چشم جهانی نگران من و توست
روزها  گر رفت   گو  رو    باك نيست                                                تو  بمان  اي آنكه جز تو  پاك  نيست
رویی سرخ نشد  بی مدد لعل لبت                                                  بی تو اگر سرخ بود از اثر  غازه بود
روی مقصود کـه شاهان بـه دعا مـی طلبند                           مظهرش  آینـه ی طلعت درویشان است
ره برو بی ره   مرو   هرچند   ره پیچان بود                                     جو  مخر  گندم بخر    هر چند جو   ارزان  بود
رهرو آن نیست کـه گه تند و گهی خسته رود                                         رهرو آنست کـه آهسته و پیوسته رود
ریـاست بـه دستانی خطاست                                                     کـه از دستشان دستها بر خداست
ریشـه ی نخل کهنسال از جوان افزونتر  است                                     بیشتر دلبستگی باشد بـه دنیـا  پیر را
د
دادند دو گوش و یک زبانت زآغاز                       یعنی کـه دو بشنو  و یکی  بیش مگوی(کم گوی و گزیده)
داند  آنکه   کیمـیای دل است                                      کـه صفای خط از صفای دل  است
دانند جهانیـان کـه در  عشق                                           اندیشـه ی عقل معتبر نیست
دانی کـه چرا  خدا تو  را داده دو دست                       من معتقدم کـه اندر آن سری هست(یک دست کـه تا)
دائم  گل اين بستان  شاداب نمي ماند                                               درياب  ضعيفان را درون وقت  توانايي
در   روی هر  سپیدی  خالی سیـاه  دیدم               بالاتر از سیـاهی رنگی دگر نباشد(ماترک سربگفتیم)
در  خرابی جای  مـی ساز  بـه رنج                                زانکه باشد   در   خرابی جای گنج
در  دل چو  بود عشق نگنجد  خرد  و عقل                    در مجلس خاص ملک       اغیـار نگنجد(دهلوی)
در  ره  منزل لیلی  کـه خطرهاست  درآن               شرط اول قدم آنست کـه مجنون باشی
در  زلف  چون كمندش  اي دل  مپيچ  كا  نجا                                      سرها     بريده   بيني   بي  جرم   و    بي  جنايت
در  نيابد   حال  پخته     هيچ      خام                                                  بعد سخن كوتاه      بايد        والسلام
در این درگه کـه گه گه کـه که و که کـه شود ناگه                         بـه امروزت مشو غره  کـه از فردا نـه ای آگه
در این دنیـای بی غم نباشد                                                                   اگر باشد  بنی  آدم نباشد
در اين دنياي  بي حاصل كه مردانش عصا از كور ميدزدند             من از خوش باوري آنجا محبت جستجو كردم
در اين شب سياهم  گم  گشت  راه مقصود                                                از  گوشـه اي برون   آي  اي  كوكب  هدايت
در بهاران کی شود سر سبز سنگ                                                 خاک شو  که تا گل بروئی رنگ رنگ
در بیـابان گر بـه شوق کعبه خواهی زد قدم                                         سرزنشـها گر  کند خار مغیلان غم  مخور
در جوانی پاک بودن شیوه ی  پیغمبریست                                         ورنـه هر گبری بـه پیری مـیشود پرهیزکار
در حفظ آبرو   زجان  سختتر بکوش                                               کاین آب رفته برنگردد بـه جوی
در حقیقت رهزن جان خودند                            راه  عقل و جان خود  را خود  زدند(گرشود بیمار دشمن باطبیب)
در حیرتم از این مردم پست                                                   این قوم زنده کش و مرده پرست
در خشک و تر بگشتم  مثلت دگر ندیدم                                           مثل تو خوبرویی  درون خشک و تر نباشد
در دایره ای کآمدن  و رفتن ماست                                           آن را نـه بدایت  نـه نـهایت پیداست
در دایره قسمت ما نقطه تسلیمـیم                                                               لطف آن چه تو اندیشی حکم آن چه تو فرمایی
در دلم  بود کـه بی دوست نباشم هرگز                                      چه توان کرد کـه سعی من و دل باطل  بود
در   دیـاری  کـه در آن نیستی  یـاری                                 کاش هرگز کـه نیفتد بهی کاری
در کارگه کوزه گری رفتم دوش                                              دیدم دوهزار کوزه گویـا و خموش(ناگاه یکی کوزه)
در کف  شیر  نر  خونخواره ای                                           غیر تسلیم و رضا کو چاره ای
در کوی تو معروفم و از روی تو محروم                                                  گرگ آلوده و یوسف ندریده
در کوی عشق  شوکت شاهی نمـی خرند                                                اقرار  بندگی کن  و اظهار  چاکری
در کوی نیکنامان ما را گذر ندادند                                                  گر  تو  نمـی پسندی  تغییر  ده قضا  را
در من این عیب قدیم هست و بـه در  مـی  نرود                                    کـه مرا بی  مـی  و معشوق  بـه سر  مـی نرود
در نمازم  خم  ابروي تو درون ياد آمد                                                             حالتي  رفت  كه محراب بـه فرياد آمد
در نیـابد حال پخته هیچ خام                                                              بعد سخن کوتاه حتما والسلام
درخت دوستی بنشان کـه کام دل ببار آرد                                     نـهال دشمنی برکن کـه رنج بی شمار آرد
درد  درعالم فراوان است                                                            هر یکی را هزار درمان است
درد  و رنجم    حد  ندارد    ای خدا مرحم کجاست                                       من نکردم شکوه ای از کار  زار  زندگی
درد عشقي كشيده ام كه مپرس                                                                  زهر  هجري  چشيده ام   كه  مپرس
دردم از يار است   و درمان  نيز  هم                                                                      دل فداي او    شد  و جان  نيز  هم
درس ادیب ار  بود  زمزمـه ی محبتی                                              جمعه  بـه مکتب آورد  طفل  گریز پای را
درشتی و نرمـی بهم  درون به است                                               چو رگزن کـه جرّاح و مرحم  نـه است
دروغ مصلحت آمـیز                                                     بـه از راست فتنـه انگیز
درون ام  دردیست   گر گویم    زبان سوزد                                      گر نگویم  ترسم کـه مغز استخوان سوزد
درویش  رانباشد برگ سرای سلطان                                                           مائیم و کهنـه دلقی  کآتش درون آن توان زد
دریـاب کنون کـه نعمتت هست بـه دست                                         کاین دولت وملک مـی رود دست بـه دست
دست  چو درون سور اخ  داري از نيش مار انديشـه كن                                      پاي چو در  گل نـهي از خوف خار انديشـه كن
دست درون حلقه ی آن  زلف دوتا  نتوان کرد                                         تکیـه بر عهد تو  وباد صبا نتوان کرد
دست طمع چو پیش خسان مـیکنی دراز                                پل بسته ای کـه بگذری از آبروی خویش(صائب)
دشمن آن باشد کـه قصد جان کند                                        دشمن آن نبود  کـه خود  جان  مـی کند
دشمنی شیرین تر از اولاد  نیست                                                               شاخی    بدتر از داماد نیست
دل  فائز   تو عمداً   مـی کنی تنگ                                                             کـه تا جای دیگر  نباشد
دل اگر خداشناسي  همـه درون رخ علي بين                                           بـه علي شناختم من بخدا   قسم خدارا
دل بـه رغبت مـی سپارم جان بـه چشم مست یـار                   گرچه هشیـاران ندادند اختیـار خود  به
دل عاشق هزاران درد     دارد                                                                    چه داند آنکه اشتر مـی چراند
دلا  خو  كن  بـه تنـهايي  كه  از تنـها  بلا خيزد                                            سعادت آنكسي دارد كه از تنـها بپرهيزد
دلا دیده ی دور بین برگشای                                             در این  دیر   دیرینـه ی دیرپای
دلا نزد  كسي بنشين  كه  او از  دل خبر دارد                                             بزير آن درختي رو كه او گلهاي  تر  دارد
دلگشا بی یـار زندان بلاست                                                                      هر کجا  یـار  است  آنجا دلگشاست
دلم را جز تو دلبر نباشد                                                               بجز شور  تو  ام  در  سر نباشد
دلم ز بس کـه گرفته هست مـیل باغ ندارم                                                 بقدر آنکه گلی بو کنم دماغ ندارم
دلم محراب زیبایی چو ابروی  تو مـی خواهد                                                 بهانـه کرده و تنـها  گل روی تو مـی خواهد
دنیـا اگر  از خوبرویـان  لبریز  شود                                                 ما پشت بـه دوستان قدیمـی نکنیم(ما درون ره دوست)
دنیـا نیرزد آنکه پریشان کنی دلی                                                       زنـهار بد مکن   کـه نکرده هست عاقلی
دود اگر بالا  نشيند  كسر شان شعله نيست                                             جاي چشم ابرو نگير د گرچه او بالاتراست
دور گردون گر  دو  روزي بر مراد ما نرفت                                       دائما    يكسان  نباشد  حال دوران  غم  مخور
دوست آن باشد کـه گیرد  دست دوست                                                     درون پریشان حالی و درماندگی
دوست مشمار آنکه درون نعمت زند                                            لاف یـاری و برادر خواندگی
دوستان   درون پرده   مي گويم  سخن                                                    گفته  خواهد   شد  بـه دستان نيز هم
دوستان عیب کنندم کـه چرا دل بـه تو دادم                                    حتما اول بـه تو گفتن کـه چنین  خوب چرائی
دوستت دارم و  دانم  کـه توایی   دشمن جانم                  از چه با دشمن جانم شده ام دوست ندانم(خراسانی)
دوش بر یـاد حریفان بـه خرابات شدم                                  خم  مـی     دیدم  و  خون  در  دل و پا   درون گل  بود
دولت همـه   زاتفاق خیزد                                              بی دولتی از نفاق خیزد
دیدی کـه مرا هیچی یـاد نکرد                             جز غم کـه هزاران آفرین بر غم باد
دیر اگر آمده شیر آمده عذرش بپذیر                                  کـه دل از چشم سیـه ،عذر پذیر   آمده است
دیر حتما که سرّ  آدمـی                                            آشکار گردد از بیش و کمـی
دیریست کـه دلدار پیـامـی نفرستاد                             ننوشت سلامـی و کلامـی نفرستاد
خ
خار  ناچيزم     مرا درون بوستان  مقدار نيست                                                   اشك  بي قدرم  ز  چشم آشنا    افتاده  ام
 
خاک سیـه بر سر  او   کز  دم  تو  تازه نشد                                                 یـا همگی رنگ شود  یـاهمـه    آوازه شود
خاك بودم  آب   گشتم   گل شدم                                                                         عالمي گل كردم آخر دل  شدم
خال مـه رویـان سیـاه و دانـه ی فلفل سیـاه                                                          هردو جانسوزند اما  این کجا و آن کجا
خدا کشتی آنجا کـه خواهد برد                                                           اگر ناخدا جامـه برتن درد
خدا گر زحکمت ببندد  دری                                                               زرحمت گشاید درون دیگری
خداوندا بـه فرياد دلم رس                                                                    كس  بي كس  تو ايي  ما مانده  بي كس
خدایـا  چنان  کن سرانجام  کار                                                                            تو خشنود باشی و ما رستگار
خدايا رحمتت درياي عام است                                                               از آنجا قطره  ي    ما  را  تمام است(عطار)
 
خرج  کـه از کیسه ی مـهمان بود                                                        حاتم طایی  شدن آسان بود
 
خرد  خود یکی خلعت ایزدیست                                                                   از اندیشـه دور هست و دور از بدیست
 
خستگان را چو طلب باشد  و قوت نبود                           گر  تو بیداد کنی شرط مروت نبود(ماجفا-گرمدد-چون طهارت)
 
خسروان قبله حاجات جهانند ولی                                           سببش بندگی  حضرت درویشان است
 
خشت اول چون نـهد معمار کج                                                          که تا ثریـا مـیرود  دیوار کج
 
خنده ی تلخ من از گریـه غم انگیز تراست                                          کارم از گریـه گذشته که   بـه آن مـی خندم
 
خو دسراپرده ی قدرش  زمکان بیرون است                               آنکه ما   درطلبش جمله جهان گردیدیم(آب درکوزه وما)
 
خواهی کـه جهان درون کف اقبال تو باشد                                       خواهانی باش کـه خواهان تو باشد
 
خواهی کـه سخت و سست جهان بر تو بگذرد                                     بگذر ز عهد  سست و سخنـهای سخت خویش
 
خوبرویـان جهان  رحم ندارد دلشان                                            حتما از جان گذرد هرکه شود عاشقشان(روز اول)
 
خوبی  کـه از حد بگذرد                                                              نادان    خیـال بد کند
 
خوشا آنانکه هر  از  بر ندونند                                                              نـه حرفی درنویسند و نـه خوانند
 
خوشتر از هر دوجهان آنجا بود                                                           کـه مرا با تو سرو سودا بود
 
خوشتر آن کـه سرّ دلبران                                                             گفته آید درون حدیث دیگران
 
خون  خود  را گر بریزی بر زمـین                                                              به  که  آب  روی  ریزی  درون کنار
 
خیز   و در  کاسه ی  زر  آب  طربناک  انداز                                                   پیشتر  زانکه شود  کاسه سر خاک انداز
ح
 
حاصل نشود  رضای سلطان                                                                 که تا خاطر بندگان نجویی(خواهی کـه خدای برتو)
 
حافظ به  ادب  باش  که  واخواست نباشد                                                 گرشاه پیـامـی بـه غلامـی نفرستاد
 
حافظ خلوت نشین دوش بـه مـیخانـه شد                                  از سر پیمان برفت با سر پیمانـه شد
 
حافظا علم و ادب  ورز   کـه در مجلس خاص           هر که  را نیست  ادب  لایق صحبت نبود(ماجفا-گرمدد-چون طهارت)
 
حال نادان را زنادان بـه نمـی داندی                                                            گر چه  در  دانش  فزون از بو علی سینا بود
 
حذر کن  ز نادان   ده   مرده  گوی                                                                چو  دانا  یکی  گوی  و پرورده  گوی
 
حرفم همـه  از  مغز  است  از پوست  نمي گويم                                                   آن را كه بجز من نيست من  اوست نمي گويم
 
حریص را نکند  نعمت  دو  عالم سیر                                                                                همـیشـه  آتش  سوزنده اشتها دارد
 
حسنت نيازمند  تماشاي ناز     نيست                                                 اما    ز   ذوق  جلوه  خود بي نياز نيست(عرفي)
 
حيف از طلا كه خرج مصلا كند كسي                                                      حيف از كسي كه برد   رنج بهر ناكسي
       مطالب قدیمـی‌تر >>
قضاوت نکن -نصوح مردی کـه در زنانـه کار مـی کرد
یک داستان واقعیمدعی - معمای انیشتین -بوتراب - جوک - گلعذار -مرد - پ ن پ -نغز - ی - ه -و - ن -م -ل -گ - ک -ق -ف -غ - ع - ط - ص - ش - س - ز - ر - د - خ - ح - چ - ج - ث - ت - پ -ب - الف - خدا - [عنوان ندارد] - هفت بار بگو -[عنوان ندارد] - [عنوان ندارد] -[عنوان ندارد] - [عنوان ندارد] - [عنوان ندارد] - [عنوان ندارد] - يار -شعر
شعر: فراق
  1392/01/24" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/49/%d9%82%d8%b6%d8%a7%d9%88%d8%aa-%d9%86%da%a9%d9%86">قضاوت نکن 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/70/%d8%b6%d8%b1%d8%a8-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%ab%d9%84-%d9%87%d8%a7">ضرب المثل ها 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/69/%d9%82%d8%af%db%8c%d9%85%db%8c-%d9%87%d8%a7-%d9%85%db%8c-%d8%ae%d9%88%d9%86%d8%af%d9%86">قدیمـی ها مـی خوندن 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/68/%d8%a7%d8%ae%d8%a8%d8%a7%d8%b1-%d8%ac%d8%b1%d8%a7%db%8c%d8%af-%d8%af%d8%b1-50-%d8%b3%d8%a7%d9%84-%d8%a2%db%8c%d9%86%d8%af%d9%87">اخبار جراید درون 50 سال آینده 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/67/%d9%88%d8%a7%da%98%d9%87-%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%db%8c-">واژه شناسی: 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/66/%d9%85%d8%b9%d9%86%db%8c-%d8%a8%d8%b9%d8%b6%db%8c-%d9%88%d8%a7%da%98%d9%87-%d9%87%d8%a7-%d8%af%d8%b1-%d9%81%d8%b1%d9%87%d9%86%da%af-%d9%85%d8%a7-">معنی بعضی واژه ها درون فرهنگ ما: 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/65/%d8%b4%d8%a8%d8%a7%d9%87%d8%aa%d9%87%d8%a7-afhijih">شباهتها afhijih 1393/02/21" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/64/%d8%aa%d9%86%d9%87%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%ae%d9%88%d8%a8%d9%87">تنـهایی خوبه 1393/02/11" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/63/%d8%ac%d9%84%d9%88%da%af%db%8c%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d9%88%db%8c%d8%b1%d9%88%d8%b3%db%8c-%d8%b4%d8%af%d9%86-%d9%81%d9%84%d8%b4">جلوگیری از ویروسی شدن فلش 1393/02/11" rel="external nofollow" href="https://mimplus.ir/external.php?url=http://asamasam.blogfa.com/post/62/%d8%ac%d9%88%da%a9-%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%be%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d9%88%d8%b1%db%8c%d8%b2%d9%87">جوک های پاستوریزه شعر---Poem طنز معما داستان جملات زیبا مفید
 
موضوعات مرتبط: انواع شعرهانوحه.مراثی رجز.مشابه.فارسی.ترکی.بایـاتی
برچسب‌ها: موضوع , شعر , عاقل مباش کـه غم دیگران خوری , قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری , مطالب قدیمـی‌تر. متن آهنگ مدر غم پرورم . متن آهنگ مدر غم پرورم

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 02 Jan 2019 05:42:00 +0000

ان العمركله صفا
تمام عمرمان همراه با سعادت و خوشبختی بود
كناسوا ليل وسهر
شبها را با همدیگر سپری مـی کردیم و تا صبح بیداری مـیکشیدیم
والنور عم يمشي حفا
و روشنايي پا درون بین ما راه مـی رفت
ويفارق غصون الشجر
و از شاخه درختان جدا مـی شد
انتوانا ونسمة جفا
من و تو و نسیم بی رحمـی
هبتعلي الحلم انكسر
نسیم بی رحمـی بر رویـا وزید و خوابمان را درون هم کوبید
عندي الليل انطفا
شب به منظور من خاموش شد
وين القمر مافي قمر
ماه شبانـه کجاست دیگر هیچ ماهی وجود ندارد
یـا الشوق ياحرامالغفا
ای دلتنگی, دیگر خوابیدن همانند یک گناه کبیره است
يامرخص دموع البشر
اییکه باعث بی ارزش شدن اشکهای انسان ها گشته ای
يا حبلمحة واختفا
ای عشقی کـه به یکباره ناپدید شدی
ماعدشفتله اثر
و دیگر هیچ اثری از آن عشقندیدم
يابرد عم يلغي الدفا
ای سرمایی کـه باعث نابودی گرما مـی گردی
يادموع عم تمحي الصور
ای اشکهایی کـه با ریختن بر روی عکسها آنـها را خراب مـیکنی
حكمة وماكنا نعرفها
حکمتی بود کـه ما آن را نمـی دانستیم
انالقدر هو القدر
اینکه روزگار همان روزگاراست
شوصار يادرب الهوا
ای راه عشق بـه من بگو چه شد
يازارع بقلبی التعب
ایی کـه خستگی را درون قلبم مـی کاری
مشمـهم ما عدنا سوا
مـهم نیست کـه ما با همدیگر نباشیم
ولامـهم غلب علي السبب
و دیگر دلیل جدایی ما نیز مـهم نیست
المـهم من بعدالغنا
مـهمترین چیز تنـها این هست که بعد ازترانـه
ننسي العذاب اللي مرق
تمام درد و رنجی کـه کشیدیم رافراموش کنیم
بعدك ياقلبي اللي احترق
هنوز ای دل سوخته من
مغرومحرقه من اللهب
ای دل شکست خورده کـه شعله های عشق باعث سوختـنـت شد
منوقتنا الكون ابتدا
جهان از وقتی آغاز شد کـه ما بـه همدیگر رسیدیم
كانوااتنين بهالدنيي
زمانی کـه دو نفر درون این دنیـا بودند
وماكان في غيرهم حدا
و غیر ازآنان هیچ دیگری درون دنیـا نبود
ولاينطفي الحب الهني
و عشق خوشبخـتـشان هیچ وقت خاموش نمـی شود
قلبهم علي الشوق اهتدا
و قلبهایشان بـه سوی شور و شوق رهسپار شد
صارتسنين تسرق سنين
سالها باعث از بین رفتن سالهای دیگرشدند
وصار يوسع هالمدا
و باعث طولانی شدن زمان جدایی ما شد
والبعد يكبر بالدني
و فاصله دوری و جدایی ما درون این دنیـا بیشتر و بیشتر مـیشود
واليوم صرنا ع الهدي
و امروز ما خوشبخت شدیم
نحرقحياة مزينين
و مشغول ساختن زندگی زیبایی هستیم
ما ضل بالوردي ندا
و دیگر هیچ شبنمـی درون هیچ گلی باقی نماند
ولافيغصن عم ينحني
و دیگر هیچ شاخه درختی خمـیده نمـی شود
وبايدوحدي ماعدا
و من بـه تنـهايي دربین دستانم
احلام عمري الولدانين
روياهاي زندگیم متولد مـی شوند
لاصوت حتی ولا صدا
نـه دیگر صدایی هست و نـه فریـادی
ينده ويسأل شو بني
که صدا بزند و بپرسد چه چیزی درون حال ساخته شدن است

دينا حايك """"لبنان

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 02 Jan 2019 05:42:00 +0000

چه نیرنگست یـارب درون تماشاگاه تسخیرم
که آواز پر طاووس مـی‌آید بـه زنجیرم

دلم یک ذره خالی نیست از عرض مثال من
بهارم هر کجا رنگیست مـی‌نازد بـه تصویرم

کتاب صلح کل ناز عبارت برنمـی‌دارد
ز بخت ما و من چون خامشی صافست تقریرم

به دام حیرت صیـادکو اندیشـهٔ فرصت
چکیدن درون شکست رنگ دارد خون نخجیرم

سری درون خویش دزدیدم بـه فکر حلقهٔ زلفی
دهان مارگل کرد از گریبان گلوگیرم

سراپایم خطی داردکه خاموشیست مضمونش
قضاگویی بـه ‌کلک موی چینی ‌کرد تحریرم

چو موج‌گوهرم حتما زمـینگیر ادب بودن
برش قطع روانی‌ کرده هست از آب شمشیرم

چه سازم سستی طالع زخویشم برنمـی‌آرد
وگرنـه چون مژه درون پر زدنـها نیست تقصیرم

غبار حسرتم وامانده از دامان پروازی
دهد هربه بادم مـی‌تواند کرد تعمـیرم

ز ساز هستی‌ام با وضع حیرانی قناعت‌کن
نفس درون خانـهٔ نقاش گم کرده‌ست تصویرم

نشاند آخر هجوم غفلتم درون خاک نومـیدی
به‌رنگ خواب‌با واماندگی بوده‌ست تغییرم

ز بی‌قدری ندارم اعتبار نقطهٔ جهلی
کتاب آسمان دانستم و این هست تفسیرم

گهی از شوق مـی‌بالم‌گهی از درد مـی‌کاهم
نوای‌گفت وگو پیرایـهٔ چندین بم و زیرم

بقدر بیخودی دارم شکار عافیت بیدل
چو آه شمع یکسر رنگ مـی‌باشد پر تیرم

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 02 Jan 2019 05:42:00 +0000

غزل شمارهٔ ۱۱۰۱: متن آهنگ مدر غم پرورم اگر نظّاره گل مـی‌توان کرد

اگر نظّاره گل مـی‌توان کرد****وطن درون چشم بلبل مـی‌توان کرد
درین محفل ز یک مـینا بضاعت****به چندین نغمـه قلقل مـی‌توان‌کرد
عرق‌واری گر از شرم آب گردم****به جام عالمـی مل مـی‌توان‌کرد
نظر بر خویش وا محال ا‌ست****اگرگویی تغافل مـی‌توان کرد
چو صبح این یک نفس گردی کـه داریم****اگر بالد تجمل مـی‌توان کرد
به هر محفل‌که زلفش سایـه افکند****ز دود شمع کاکل مـی‌توان کرد
شـهید حسرت آن گلعذارم****ز زخم خنده برگل مـی‌توان کرد
به هر جا سطری از زلفش نوبسند****قلم از شاخ سنبل مـی‌توان کرد
درین گلشن اگر رنگست و گر بوست****قیـاس بال بلبل مـی‌توان کرد
اگر این هست عیش خاکساری****ز پستی هم تنزل مـی‌توان‌کرد
محیط بیخودی منصور جوش است****به مستی جزو را کل مـی‌توان کرد
ازین بی‌دانشان جان بردنی هست****اگر اندک تجاهل مـی‌توان کرد
تردد مایـهٔ بازار هستی‌ست****اگر نبود توکل مـی‌توان کرد
پر آسان هست ازین دریـا گذشتن****ز پشت پا اگر پل مـی‌توان کرد
دهان یـار ناپیداست بیدل****به فهم خود تأمل مـی‌توان کرد

ناتوانی درون تلاش حرص بهتانم نکرد****قدردانیـهای طاقت آنچه نتوانم نکرد
شمع خامش وارهید از اشک و آه و سوختن****بی‌زبان بودن چه مشکلهاکه آسانم نکرد
تا مبادا خون خورد تمثالی از پیدایی‌ام****نیستی درون خانـهٔ آیینـه مـهمانم نکرد
زین‌چمن عمری‌ست پنـهان‌مـی‌روم چون‌بوی‌گل****شرم هستی درون لباس رنگ عریـانم نکرد
درگهر هم موج من زحمت‌کش غلتیدنی‌ست****سودن دست آبله بست و پشیمانم نکرد
جان فدای‌طفل خوش‌خویی‌که پرواییش نیست****عمرها گرد سرم گرداند و قربانم نکرد
انفعالم آب کرد اما همان آواره‌ام****گل شدن شیرازهٔ خاک پریشانم نکرد
وقت هر مژگان‌گشودن یک جهان دیدار بود****آه از این چشمـی کـه واگردید و حیرانم نکرد
دیده گر بی‌اشک گردید از حیـا امـیدهاست****جبهه آسان مـی‌کندکاری‌که مژگانم نکرد
زین نُه آتشخانـه بیدل هرچه برهم چید حرص****یأس جز تکلیف پشت دست و دندانم نکرد

دورگردون که تا دماغ جام عیشم تازه‌کرد****پیکرم چون ماه یکسر طٔ خمـیازه کرد
گو دو روزم نسخهٔ فطرت پریشا‌نی‌کشد****چشم بستن خواهد اجزای هوس شیرازه‌کرد
رونق شام و سحر پر انفعال آماده است****چهرهٔ زنگی بـه خون زین بیش نتوان غازه کرد
شـهرت صبح از غبار رفته بر باد هست و بس****سرمـه‌گردیدن جهانی را بلند آوازه‌کرد
سر مویی برون زین خانـه نتوانست رفت****وقف هر دیوار اگر چون شانـه صد دروازه‌کرد
خاک‌گردیدن یقینم شدعرق‌کردم ز شرم****این تیمم نشئهٔ عبرت وضوبم تازه‌کرد
بیدل اینجا ذره که تا خورشید لبریز غناست****ساغر ما را فضاما غافل از اندازه کرد

حرف پیری داشتم لغزیدنم دیوانـه‌کرد****قلقل این شیشـه رفتار مرا مستانـه‌کرد
با رطوبتهای پیری برنیـامد پیکرم****از نم این برشکال آخرکمانم خانـه‌کرد
دل شکستی دارد اما قابل اظهار نیست****ازتکلف موی چینی را نباید شانـه‌کرد
پیش از ایجاد امتحان سخت‌جانیـهای عشق****تیغ ابروی بتان را سر بسر دندانـه کرد
خانمانسوز هست فرزندی کـه بیباک اوفتد****اعتماد مـهر نتوان بر چراغ خانـه کرد
حسن درون هر عضوش آغوش صلای عاشق است****شمع سر که تا ناخن پا دعوت پروانـه کرد
عالمـی ز لاف دانش ربط جمعیت‌گسیخت****خوشـه را یک سر غرور پختگی ها دانـه کرد
هیچیـارب جنون مغرور خودبینی مباد****آشناییـهای خویشم از حیـا بیگانـه کرد
صد جنون مستی هست در خاک خرابات غرض****حلقه بر درها زدن ما را خط پیمانـه کرد
تاگشودم چشم یـاد بستن مژگان نماند****عبرت این انجمن خواب مرا افسانـه کرد
عمرها بیدل ز شم خلق پنـهان زفستفم****عشق خواهد خاک ما را گنج این ویرانـه کرد

بی فقر آشکار نگردد عیـار مرد****بخت سیـه بود محک اعتبار مرد
پاس وقار و سد سکندر برابر است****جز آبرو چو تیغ نشاید حصار مرد
دنیـا ز اهل جود بـه خود ناز مـی‌کند****زن بیوه نیست که تا بود اندر کنار مرد
همت بلند دار کز اسباب اعتبار****بی‌غیرتیست آنچه نباید بـه کار مرد
در عرصه‌ای‌که پا فشرد غیرت ثبات****کهسار را بـه ناله نسنجد وقار مرد
پا بر جهان پوچ زدن ننگ همت است****در پنبه زار حیز نیفتد شرار مرد
بیش هست عزم شیر بـه بلند شاخ****بر خصم بی‌سلاح دلیری‌ست عار مرد
جز صافی آینـهٔ مدعا نبود****هرجا نمود جوهر جرات غبار مرد
ایثجا بـه آب تیغ بـه خون غوطه خوردن است****آیینـه که تا کجا شود آیینـه‌ذار مرد
گندم بـه غیر آفت آدم چه داشته‌ست****یـارب تو شکل زن نپسندی دچار مرد
آنجا کـه چرخ دون کند امداد ناکسان****حیز از فشار خصیـه برآرد دمار مرد
برگشته هست بسکه درین عصر طور خلق****نامردی زنی کـه نگردد سوار مرد
بیدل زمانـه دشمن ارباب غیرت است****ترسم بـه دست حیز دهد اختیـار مرد

عمر ارذل ای خدا مگمار بر نیروی مرد****رعشـهٔ پیری مبادا ریزد آب‌روی مرد
تا نگردد عجز طاقت شبنم ایجاد عرق****صبح نومـیدی مخندان از کمـین موی مرد
گر طبیعت غیرت اندیشد ز وضع انفعال****سرنگونی کم وبالی نیست درون ابروی مرد
بند بند آخر بـه رنگ مو دوتا خواهد شدن****در جوانی ننگ اگر دارد ز خم زانوی مرد
هرچه از آثار غیرت مـی‌تراود غیرتست****جوهر شمشیر دارد موج ز ی مرد
بهر این نقش نگین گر خاتمـی پیدا کنی****لافتی ا‌لا علی بنویس بر بازوی مرد
شعلهٔ همت نگون شد کز تصاعد بازماند****خوی شود هرگه تنزل برد ره درون خوی مرد
از ازل موقع‌شناسان ربط الفت داده‌اند****آینـه با زانوی زن تیغ بر پهلوی مرد
آلت او خصیـه‌ای خواهد تصور کرد و بس****در دماغ حیز اگر افتاده باشد بوی مرد
هیچنگسیخت بیدل بند اوهامـی کـه نیست****آسمان عمری‌ست مـی‌گردد به‌جست‌وجوی مرد

پیکرم چون تیشـه که تا از جان کنی یـاد آورد****سر زند بر سنگی و پیغام فرهاد آورد
لب به‌خاموشی فشردم ناله‌جوشید ازنفس****قید خودداری جنون بر طبع آزاد آورد
در شـهادتگاه بیباکی کم از بسمل نی‌ام****بشکنم رنگی‌که خونم را بـه فریـاد آورد
هوش که تا گیرد عیـار رنگی از صهبای من****شیشـه‌ها مـی‌باید از ملک پریزاد آورد
بسکه درون راهت‌کمـین انتظارم پیرکرد****مو سپیدی نقش من بر کلک بهزاد آورد
چون پر طاووس مـی‌باید اسیر عشق را****کز عدم گلدسته‌واری نذر صیـاد آورد
تحفهٔ ما بی‌بران غیر از دل صد چاک نیست****شانـه مـی‌باشد ره‌آوردی‌که شمشاد آورد
عشق را عمری‌ست با خلق امتحان همت است****عالمـی را مـی‌برد مجنون کـه فرهاد آورد
از تغافل های نازش سخت دور افتاده‌ایم****پیش آن نامـهربان ما را کـه در یـاد آورد
تا سپند ما نبیند انتظار سوختن****چون شرر کاش آتش ازکانون ایجاد آورد
انفعالم آب کرد ای کاش شرم احتیـاج****یک عرق‌وارم برون زین خجلت‌آباد آورد
بیدل از سامان تحصیل نفس غافل مباش****مـی‌برد با خویش آخرهرچه را باد آورد

پای طلب دمـی‌که سر از دل برآورد****چون تار شمع جاده ز منزل برآورد
چون سایـه خاک مال تلاش فسرده‌ام****کو همتی کـه پایم ازین گل برآورد
دل داغ ریشـه‌ای‌ست‌که هرگه نموکند****چون شمع ازتوقع حاصل برآورد
خط غبار من‌که رساند به‌کوی یـار****این نامـه را مگرپر بسمل برآورد
هرجا رسد نوید شـهیدان تیغ عشق****آغوش سر ز زخم حمایل برآورد
جون شمع لرزه درون جگر از ترزبانی‌ام****ای شیوه‌ام مباد ز محفل برآورد
در وادیی کـه غیرت لیلی درد نقاب****مجنون سربریده زمحمل برآورد
ضبط خودت بن هست غم خلق هرزه چند****گوهرمحیط را بـه چه ساحل برآورد
بنیـاد این خرابه بـه آبی نمـی‌رسد****تاکی‌کسی عرق‌کند وگل برآورد
بر آستان رحمت مطلق بی‌ست****دستی‌که مطلب ازسایل برآورد
بید‌ل نفس‌گر از درون ابرام بگذرد****عشقش چه ممکن است‌که از دل برآورد

زین شیشـهٔ ساعت کـه مـه و سال برآورد****گرد عدم فرصت ما بال برآورد
عمری ز حیـا زحمت اوهام کشیدیم****ما را خم دوش مژه حمال برآورد
زین وضع پریشان کـه عرق‌ریز نمودیم****آیینـهٔ ما آب ز غربال برآورد
چون آبله درون خاک ادبگاه محبت****باید سر بی گردن پامال بر آورد
جز خارق معمدان ریش و فش شیخ****آدم خریی‌کرد ، متن آهنگ مدر غم پرورم دم ویـال برآورد
بر اهل فنا خرده مگیرید کـه منصور****باگردن دیگر سر اقبال برآورد
در صافی دل شبههٔ تحقیق نـهان بود****چون زنگ نماند آینـه تمثال برآورد
سودی کـه من اندوختم از هیچ متاعی****کم نیست کـه از منت دلال برآورد
آهم ز رفیقان سفرکرده سراغیست****از جیب من این قافله دنبال برآورد
طاووس من از باغ حضور کـه خبر یـافت****کز رنگ من آیینـه پر و بال برآورد
فریـاد کـه راز تب عشقت بنـهفتم****چون شمعم ازین دایره تبخال برآورد
تا کی بـه رقم تازه کنم شکوهٔ احباب****خشکی زدماغ قلمم نال برآورد
بیدل علم از معنی نازک نتوان شد****موچینی ما را همـه جا لال بر آورد

عملی کـه سر بـه هوا خم از همـه پیکرت به‌در آورد****نـه چو مو جنون هار سر قدم از سرت به‌در آورد
به بضاعت هوس آنقدر مگشا دکان فضاما‌ات****که چو رنگ باخته وسعت پرت از برت به‌در آورد
به‌گداز عشوهٔ علم و فن درون پیر مـیکده بوسه زن****که ز قد عالم وهم و ظن بـه دو ساغرت به‌درآورد
به قبول و رد، مطلب سبب کـه غرور چرخ جنون حسب****به دری کـه خواندت از ادب ز همان درت بـه در آورد
ز خیـال الفت خانمان بـه در آ کـه شحنـهٔ امتحان****نفسی اگر دهدت امان دم دیگرت به‌در آورد
به وقار اگر نـه سبکسری حذر از غرور هنروری****که مباد خفٌت لاغری رگ جوهرت به‌در آورد
اثر وفا ندهد رضا بـه خمار نشئهٔ مدعا****نگهی‌که‌گردش رنگ ما خط ساغرت به‌در آورد
ز طواف‌کعبه‌که مـی‌رسد بـه حضور مقصد آرزو****من و سجدهٔ بعد زانویی کـه سر از درت بـه در آورد
ندهد تأمل انس و جان ز لطافت بد‌نت نشان****مگر آنکه جامـهٔ رنگ ما عرق از برت به‌در آورد
من بیدل از خم طره‌ات به‌کجا روم کـه سپهر هم****سر خود بـه خاک عدم نـهد کـه ز چنبرت به‌در آورد؟

ز دنیـا چه‌گیرد اگر مردگیرد****مگر دامن همت فردگیرد
خجل مـی‌روم از زیـانگاه هستی****عدم که تا چه از من ره‌آوردگیرد
عرق دارد آیینـه از شرم رنگم****بگو که تا گلاب از گل زرد گیرد
تن‌آسان اقبال بخت سیـاهم****حیـا بایدم سایـه پرورد گیرد
عبث لطمـه‌فرسای موت و حیـاتم****فلک تاکی‌ام مـهرهٔ نردگیرد
شب قانعان از سحر مـی‌هراسد****مبادا سواد وفا گرد گیرد
به خاکم فرو برد امدادگردون****کم ازپاست دستی‌که نامردگیرد
ز بس یأس درون هم شکسته‌ست رنگم****گر آیینـه‌گیرم دلم دردگیرد
ازبن باغ عبرت نجوشید بیدل****دماغی کـه بوی دل سرد گیرد

اگر بـه افواج عزم شاهان سواد روم و فرنگ گیرد****شکوه درونش هر دو عالم بـه یک دل جمع تنگ‌گیرد
جو شمع کاش از خیـال شوکت طبیعت غافل آب گردد****که سر فرازد بـه اوج گردون و راه کام نـهنگ گیرد
ز مکتب اعتبار دنیـا ورق سیـه‌ هست و رفتن****درین خم نیل جامـهٔ‌بجز سیـاهی چه رنگ‌گیرد
گهر نی‌ام که تا درین محیطم بود بـه عرض وقار سودا****حباب معذور بادسنجم ترازوی من چه سنگ گیرد
ز خجلت اعتبار باطل اگرگذشتم ز من چه حاصل****کجاست دامن فرصت اینجا کـه با تو گویم درنگ گیرد
ز حرف طاقت‌گداز لعلت دمـی بـه جرات دچار گردم****که همچو یـاقوتم آب و آتش عنان پرواز رنگ گیرد
به پاس دل ناکجا خورد خون بهار نازی‌که ازلطافت****حنای‌دستش‌سیـاهی آرد چو شمع اگر گل به‌چنگ گیرد
ز چنگ آفت کمـین گردون کجا رود چه چاره سازد****پی رمـیدن گم هست آنجاک ه راه آهو ، پلنگ گیرد
ز تیره طبعان وقت بگسل مخواه ننگ وبال بز دل****ازبن‌که بینی نقوش باطل خوش‌ست آیینـه زنگ‌گیرد
درین جنون‌زار فتنـه سامان بـه شعله کاران کذب و بهتان****مجوش چندان کـه عالمـی را نفس بـه دود تفنگ گیرد
مدم بـه طبع درشت ظالم فسون تاثیر مـهربیدل****هزار آتش نفس گدازد کـه آب خشکی ز سنگ گیرد

دمـی کـه تیغ تو خون مرا بحل گیرد****هجوم ناز سراپای من بـه دل گیرد
کجاست اشک کـه در عالم خیـال توام****هزار آینـه با جلوه متصل گیرد
مزاج عاشق و آسودگی بـه آن ماند****که شعله رنگ هواهای معتدل گیرد
به حیرت هست نگاه ادب سرشت وفا****که شمع خلوت آیینـه مشتعل گیرد
بهار عمر و طراوت زهی خیـال محال****مگر حیـا عرض از طبع منفعل گیرد
کسی برد چو نگه لذت شناسایی****که نقش خویش بـه هر جلوه مضمحل گیرد
خوشم‌که ناله‌ام امروز خصم خودداری‌ست****چو سرو که تا به کی آزادگی بـه گل گیرد
کفیل وحشت هر ذره‌ام چو شور جنون****کسی کـه نگذرد از خود مرا خجل گیرد
ز شرم ِ بیدلی خویش آب مـی‌گردم****مباد آینـه پیش تو نام دل‌گیرد

تا ساز نفسها کم مضراب نگیرد****آهنگ جنون دامن آداب نگیرد
عاشق کـه بنایش همـه بر دوش خرابی ست****چون دیده چرا خانـه بـه سیلاب نگیرد
بر پای توگر باز شود دیده مخمل****چون آینـه هرگز خبر از خواب نگیرد
چون ریگ روان درون سفر دشت توکل****باید قدح آبله هم آب نگیرد
بی‌کینـه‌ام از خلق بـه رنگی‌که چو یـاقوت****مو از اثر آتش من تاب نگیرد
درویشی من سرخوش صهبای تسلی است****ساحل قدح از گردن گرداب نگیرد
زین خواب گمان وا نشود چشم یقینت****ازتیغ اجل که تا به‌گلو آب نگیرد
غفلت به‌کمـین دم پیری‌ست حذرکن****کزپرتو صحبت بـه شکر خواب نگیرد
آخربه‌گهر محو شود پیچ وخم موج****تا چند دل از عالم اسباب نگیرد
بیدل بـه عبادتکدهٔ عجزپرستی****جز نقش‌کف پای تو محراب نگیرد

گر شوق پی مطلب نایـاب نگیرد****سرمشق رم از عالم اسباب نگیرد
با تشنـه لبی ساز و مخور آبی از این بحر****تا حلق تو را تنگ چو گرداب نگیرد
آن دل کـه تپیدن فکند قرعهٔ وصلش****حیف هست که آیینـه بـه سیماب نگیرد
محتاج کریمان نشود مفلس قانع****سرچشمـهٔ آیینـه زبحرآب نگیرد
صیّاد اسیران محبّت خم ابروست****ماهی این بحر بـه قلاب نگیرد
از نور هدایت نبرد بهره سیـه‌بخت****چون سایـه کـه رنگ از گل مـهتاب نگیرد
دل مست جنون هست بگویید خرد را****امروز سراغ من بیتاب نگیرد
از بس بـه مراد دو جهان دست فشاندم****گر زلف شوم دامن من تاب نگیرد
منظور حیـا ضبط نگاهیست و گر نـه****سر پنجهٔ مژگان بتان خواب نگیرد
در حلقهٔ خامش نفسان درون دل باش****تا هیچکست نکته درون این باب نگیرد
ہنیـاد تو که تا چند شود سدّ ره عمر****بیدل کف خاکی ره سیلاب نگیرد

به محفلی‌که فضاما قدح بـه دست نگیرد****خمار اگر عسس آید برون کـه مست نگیرد
بساز با دل خرسندی از جهان تعین****که چون کلاهش اگر بشکنی شکست نگیرد
به رنگی آینـه پردازده کـه تا بـه قیـامت****جریده‌ات چو عدم نقش هرچه هست نگیرد
گشاد دست‌و دل هست انجمن‌طرازی مشرب****این قدح به‌کف آستین‌پرست نگیرد
دگر امـید چه دارد بـه صیدگاه تخیل****کسی کـه ماهی بحر گمان بـه شست نگیرد
کجاست جز سر تسلیم ما بـه راه محبت****فتاده‌ای کهش جز غبار دست نگیرد
به صیدگاه طلب مگسل از رسایی همت****که غیر عقدهٔ دل رشته چو‌ن گسست نگیرد
ندید قطره ز قعر محیط غیر فسردن****چه ممکن است‌که دل درون جهان پست نگیرد
سیـه مکن ورق امتحان آینـه بیدل****که مشق خامـهٔ سعی نفس نشست نگیرد

من آن غبارم کـه حکم نقشم بـه هیچ آیینـه درنگیرد****اگر سراپا سحر برآیم شکست رنگم بـه بر نگیرد
نشد ز سازم بـه هیچ عنوان چو نی خروش دگر پرافشان****جز این کـه یـارب درون این نیستان پر نوایم شکر نگیرد
به این گرانی کـه دارد امروز ز رخت چندین خیـال دوشم****چو کشتی‌ام پای رفتنی کـه اگر محیطم بـه سر نگیرد
به راه یأسی هست سعی گامم کـه گر بـه لغزش رسد خرامم****کسی جز آغوش بی‌نشانی چو اشکم از خاک برنگیرد
دل از فسون امل طرازی بـه جد گرفته‌ست هرزه‌تازی****مباد شرم نفس‌گدازی عنان این بیخبر نگیرد
نگاه غفلت کمـین ما را کنار مژگان نشد مـیسر****تپد بـه خون خفته خوابناکی کـه سایـه‌اش زیر پر نگیرد
چو موج عمریست بی‌سر و پا تلاش شوقم ادب تقاضا****چه ممکن هست این‌که رشتهٔ ما چو عقده گیرد گهر نگیرد
خوشا غنامشربی کـه طبعش بـه حکم اقبال بی‌نیـازی****ز هرکه خواهد جزا نخواهد ز هرچه‌گیرد اثر نگیرد
اگر ز معمار دهر باشد بنای انصاف را ثباتی****گلی‌که تعمـیر رنگ دارد چراش درون آب زر نگیرد
دلی‌که بردند آب نازش بـه آتش عشق کن گدازش****چو شیشـه بر سنگ خورد سازش‌کسیش جز شیشـه‌گر نگیرد
گذشت مجنون بـه وضع عریـان چو ناله و آه از این بیـابان****تو هم بـه آن رنگ دامن افشان کـه چین دامن کمر نگیرد
قبول سرمایـهٔ تعین‌کمـینگه آفت هست بیدل****چوشمع خاموش ترک سر گیر کـه تا هوایت بـه سر نگیرد

تدبیر عنان من پر شور نگیرد****هر پنبه سر شیشـهٔ منصور نگیرد
دارد ز سر و برگ غنا دامن فقرم****چینی کـه به مویی سر فغفور نگیرد
در خلق خجالت‌کش تحصیل‌کمالم****برخرمن من خرده مگر مور نگیرد
با من چو کلف بخت سیـاهی‌ست کـه صدسال****در ماهش اگر غوطه دهم نور نگیرد
نزدیکتر آیید سرابم نـه محیطم****معیـار کمالمـی از دور نگیرد
محرومـی شوق ارنی سخت عذابی‌ست****جهدی‌که خروش تو ره طور نگیرد
عریـانی از اسباب جهان مغتنم انگبار****تا بند گریبان تو هر گور نگیرد
قطع امل الفت دل عقد محال است****چندان ببر این تاک کـه انگور نگیرد
ای مرده دل آرایش مرقد چه تمناست****نام تو همان بـه کهگور نگیرد
بر منتظر وصل مفرما مژه بستن****انصاف قدح از کف مخمور نگیرد
بیدل هدف ناوک آفات بزرگی‌ست****مـه که تا به کمالش نرسد نور نگیرد

اگر دماغم درین خمستان خمار شرم عدم نگیرد****ز چشمک ذره جام گیرم بـه آن شکوهی کـه جم نگیرد
در آن دبستان کـه سعی گردون بـه حک دهد خط کهکشانش****کسی ز قدرت چه وانگارد کـه دست خود را قلم نگیرد
درین قلمرو کف غبارم بـه هیچهمسری ندارم****کمال مـیزان اعتبارم بس هست اگر ذره کم نگیرد
ز عرصهٔ اعتبار گوی سر سلامت توان ربودن****گر آمد و رفتن نفسها بـه باد تیغ تو دم نگیرد
نفس بـه خمـیازه مـی‌گدازی بـه ساز نقش نگین ننازی****که نام اقبال بی نیـازی لبی کـه ناید بهم نگیرد
نصیبی از عافیت ندارد حباب بحر غرور بودن****حذر کـه باد دماغت آخر بـه رنج نفخ شکم نگیرد
به این درشتی کـه طبع غافل خطاست تأثیر انفعالش****چو سنگ درکارگاه مـیناگر آب گردد کـه نم نگیرد
نرفته از خود ندارد امکان بـه معنی رفتگان رسیدن****که خاک ناگشته درین ره سراغ نقش قدم نگیرد
گزیده اقبال همت ما فروتنی عرصهٔ نیـاز****که منت سربلندی آنجای بـه دوش علم نگیرد
خیـال نامحرم گریبان دواند ما را بـه صد بیـابان****چه سازم آواره درون دل کـه راه دیر و حرم نگیرد
دل هست منظور بی‌نیـازی ز غفلت آزرده‌اش نسازی****.کسی‌کزان جلوه شرم دارد شکست آیینـه کم نگیرد
اگر بنازم بـه زور همت نی‌ام خجالت کش غرامت****کشیده‌ام بار هر دو عالم بـه پشت پایی کـه خم نگیرد
ندارد این مکتب تعّین کدورت انشاتری چو بیدل****به صفحه‌گرنام او نویسم بجز غبار از رقم نگیرد

فسردگیـهای ساز امکان ترانـه‌ام را عنان نگیرد****حدیث توفان نوای عشقم خموشی از من زبان نگیرد
ز دستگاه جهان صورت نی‌ام خجالت‌کش کدورت****چو آینـه دست بی‌نیـازان ز هر چه گیرد زبان نگیرد
سماجت هست اینکه عالمـی را بـه سر فکنده‌ست خاک ذلّت****سبک نگردد بـه چشم مردمـی کـه خود را گران نگیرد
ز دست رفته‌ست اختیـارم بـه پارسایی کشیده کارم****به ساز وحشت پری ندارم کـه دامنم آشیـان نگیرد
به غیر وحشت بـه هیچ عنوان حضور راحت ندارد امکان****ز صید مطلب سراغ کم گیر اگر دلت زین جهان نگیرد
مناز بر مایـهٔ تعیّن کـه کاروان متاع همّت****به چارسویی کـه خود فروشی رواج دارد دکان نگیرد
ز خود برآ که تا رسد کمندت بـه کنگر قصر بی‌نیـازی****به نردبانـهای چین دامنی ره آسمان نگیرد
اگر بـه عزم گشاد کاری ز گوشـه گیران مباش غافل****که تیر پرواز را نشاید دمـی کـه بال از کمان نگیرد
کج هست طور بنای عالم تو نیز سرکن به‌کج‌ادایی****که شـهرت وضع راستی‌ها چو حلقه‌ات بر سنان نگیرد
درآتش عشق که تا نسوزی نظر بـه داغ وفا ندوزی****که از چراغ هوس فروزی تنور افسرده نان نگیرد
فتاده‌ای را ز خاک بردار و یـا مبر نام استطاعت****کسی چه‌گیرد ز ساز قدرت‌که دست واماندگان نگیرد
اگر ز وارستگان شوقی بـه فکر هستی مپیچ بیدل****که همّت آیینـهٔ تعلٌق بـه دست دامن‌فشان نگیرد

دل بـه خرسندی اگر ترک هوس مـی‌گیرد****کام عشرت ز نشاط همـه‌مـی‌گیرد
نیست اقبال چو اسباب ندامت دربار****عبرت از بال هما بال مگس مـی‌گیرد
زندگی شبههٔ هستی‌ست‌که مانند حباب****هر کـه هست آینـه‌ای پیش نفس مـی‌گیرد
بگذر از فکر اقامت کـه به هر چشم زدن****کاروان صورت آواز مـی‌گیرد
از ودیعت سپریـهای فلک یـاس مسنج****به تو این سفله چه داده‌ست کـه پس مـی‌گیرد
التقات ضعفا پایـه ی اقبال رساست****شعله هست آتش اگر دامن خس مـی‌گیرد
سرمـه رنگ هست غبار گذر خاموشان****ای نفس ناله نگردی کـه عسس مـی‌گیرد
قطع امـیدکن از عمر کـه مری****شاهبازی ست کـه چون صبح نفس مـی‌گیرد
ناله باب هست در آن شـهر کـه ما قافله‌ایم****سودها مفت رفیقی کـه مـی‌گیرد
طالب بیخبری باش‌که درون دشت طلب****رفتن ازخویش سراغ همـه مـی‌گیرد
بیدل این دامگه از صید تماشا خالی‌ست****مفت چشمـی کـه نگاهی بـه قفس مـی‌گیرد

غنا مفت هوس‌گر نام آسودن نمـی‌گیرد****غبار دامن‌افشان سحر دامن نمـی‌گیرد
فسردن خوشترست از منت شوراندن آتش****حنا بوسدکف دستی‌که دست من نمـی‌گیرد
دلی دارم ادب پروردهٔ ناموس یکتایی****که از شرم محبت خرده بر دشمن نمـی‌گیرد
ز تشویش علایق رسته‌گیر آزادطبعان را****عنان آب دام سعی پرویزن نمـی‌گیرد
ره فهم تجرد، فطرت باریک مـی‌خواهد****کسی جز رشته آب از چشمـهٔ سوزن نمـی‌گیرد
حضور عافیت‌گر مقصد سعی طلب باشد****چرا همّت ره از پا درافتادن نمـی‌گیرد
ضعیفی درون چه خاک افکنده باشد دام من یـارب****که صیٌاد از حیـا، عمریست نام من نمـی‌گیرد
تواضع‌کیش همّت را چه امکان هست رعنایی****خم دوش فلک بار سر و گردن نمـی‌گیرد
دم پیری ز فیض گریـه خلقی مـی‌رود غافل****در این مـهتاب شیری هست و روغن نمـی‌گیرد
قماشی از حیـا دارد قبای نازک‌اندامـی****که بوی یوسف ازشوخی بـه پیراهن نمـی‌گیرد
اگر شمع رخش صد انجمن روشن کند بیدل****تحیر آتشی دارد کـه جز درون من نمـی‌گیرد

نـه هستی از نفسهایم شمار ناله مـی‌گیرد****عدم هم از غبار من هم عیـار ناله مـی‌گیرد
نمـی‌دانم دل آزرده‌ام یـا شو ق مایوسم****که هرجا مـی‌روم راهم غبار ناله مـی‌گیرد
بم و زیر دگر دارد نوای ساز مشتاقان****نفس دزدیدن اینجا اختصار ناله مـی‌گیرد
عرق گل کرده‌ام از شرم مطلب لیک استغنا****همان چون موج اشکم آبیـار ناله مـی‌گیرد
نینگیزد چرا دود از سپند ناتوان من****نیستانـها درون آتش خار خار ناله مـی‌گیرد
اگر مطلق عنان گردد سپاه اضطراب دل****دو عالم شوخی یک نی‌سوار ناله مـی‌گیرد
ادب هرچند محو سرمـه گرداند غبارم را****جنون شوق راه انتظار ناله مـی‌گیرد
فنا مشکل کـه گردد پرده‌دار ناکسیـهایم****خس من آتش از رنگ بهار ناله مـی‌گیرد
شکست ساز هم آهنگها دارد درون این محفل****چوکامل شد خموشی اشتهار ناله مـی‌گیرد
نمـی‌دانم کـه را گم کرده هست آغوش امـیدم****که حسرت عالمـی را درون کنار ناله مـی‌گیرد
ز خاکسترگذشت افسانـهٔ داغ سپند من****هنوزم آرزو شمع مزار ناله مـی‌گیرد
فلکتازی‌ست بیدل ترک وضع خویشتن داری****که هررفت از خود اعتبار ناله مـی‌گیرد

راه فضاما ما هم درون ازل حیـا زد****تا چشم باز کردیم مژگان بـه پشت پا زد
صبحی زگلشن راز بوی نفس جنون کرد****برهردماغ چون‌گل صد عطسه زین هوا زد
دل داغ بی‌نصیبی هست از غیرت فسردن****دست کـه دامن ناز بر آتش حنا زد
سررشتهٔ نفس نیست چندان کفیل طاقت****گر دل‌گره ندارد بر طبع ما چرا زد
در نیم گردش رنگ دور نفس تمام است****جام هوس نباید بر طاق کبریـا زد
تا دل ازین نیستان یک ناله‌وار برخاست****چون بند نی ضعیفی صد تکیـه بر عصا زد
آرایش تحیر موقوف دستگاهیست****راه هزار جولان دامان نارسا زد
افلاس درون طبایع بی‌شکوه فلک نیست****ساغر دمـی کـه بی مـی گردید بر صدا زد
درکارگاه تقدیر دامان خامشی گیر****از آه و ناله نتوان آتش درین بنا زد
با گرد این بیـابان عمریست هرزه تازیم****در خواب ناز بودیم بر خاک ما کـه پا زد
آیینـه درون حقیقت تنبیـه خودپرستی است****با دل دچارگشتن ما را بـه روی ما زد
بیدل بهار امکان رنگی نداشت چندان****دستی کـه سودم از یـأس بر گل تپانچه‌ها زد

چنین‌گر طیع‌بیدر‌ت‌به‌خورد و خواب‌مـی‌سازد****به چشمت اشک را هم‌گوهر نایـاب مـی‌سازد
ضعیفی دامنت دارد خروش درد پیدا کن****که هرجا رشته‌ٔ سازی‌ست با مضراب مـی‌سازد
درین مـیخانـه فرش سجده حتما بود مستان را****که موج باده از خم که تا قدح محراب مـی‌سازد
جنون کن درون بنای خانمان هوش آتش زن****همـین وضعت خلاص از کلفت اسباب مـی‌سازد
نفس را الفت دل نیست جز تکلیف بیتابی****که دود از صحبت آتش بـه پیچ و تاب مـی‌سازد
چو صبحی کز حضور آفتاب انشا کند شبنم****خیـال او نفس درون ٔ من آب مـی‌سازد
چنین کز سوز دل خاکستر ایجاد هست اعضایم****تب پهلوی من از بوریـا سنجاب مـی‌سازد
به برق همت از ابرکرم قطع نظرکردم****تریـهای هوس کشت مرا سیراب مـی‌سازد
به هجران ذوق وصلی د‌ارم و بر خویش مـی‌بالم****در آتش نیز این ماهی همان با آب مـی‌سازد
درین محفل ندارد بوی راحت چشم وا****نگاه بیدماغان بیشتر با خواب مـی‌سازد
ندارد بزم امکان چون ضعیفی کیمـیاسازی****که اجزای غرور خلق را آداب مـی‌سازد
تواضعهای ظالم مکر صیـادی بود بیدل****که مـیل آهنی را خم شدن قلاب مـی‌سازد

نفس با یک جهان وحشت بـه خاک و آب مـی‌سازد****پرافشان نشئه‌ای با کلفت اسباب مـی‌سازد
چو آل دودی کـه پیدا مـی‌کند خاموشی شمعش****زخود هرتسلی شد مرا بیتاب مـی‌سازد
دل آواره‌ام هرجا کند انداز بیتابی****فلک را خجلت سرگشتگی گرداب مـی‌سازد
به هرجا عجزم از پا افکند مفت هست آسودن****غبار از پهلوی خود بستر سنجاب مـی‌سازد
ز مری‌ام گمراهی دل کم نمـی‌گردد****نمک را دیدهٔ غفلت پرستم خواب مـی‌سازد
تواضع های من آیینـهٔ تسلیم شد آخر****هلال اینجا جبین سجده از محراب مـی‌سازد
دل بی‌نشئه‌ای داری نیـاز درد الفت کن****گداز انگور را آخر ناب مـی‌سازد
دماغ حسرت اسباب مـی‌سوزی از این غافل****که اجزای ترا هم مطلب نایـاب مـی‌سازد
سحر ایجاد شبنم مـی‌کند من هم‌گمان دارم****که شوقت آخر از خاکسترم سیماب مـی‌سازد
به رنگ شمع‌گرد غارت اشک هست اجزایم****چکیدنـها بـه بنیـاد خودم سیلاب مـی‌سازد
چنین کز عضو عضوم موج غفلت مـی‌دمد بیدل****چو فرش مخملم آخر طلسم خواب مـی‌سازد

چو دندان ریخت نعمت حرص را مأیوس مـی‌سازد****صدف را بی‌گهرگشتن‌کف افسوس مـی‌سازد
تعلقهای هستی با دلت چندان نمـی‌پاید****نفس را یک دو دم این آینـه محبوس مـی‌سازد
چه سازد خلق عاجز که تا نسازد با گرفتاری****قفس را بی‌پریـها عالم مانوس مـی‌سازد
فلک بر شش جهت واکرده هست آغوش رسوایی****خیـال بی‌خبر با پرده ناموس مـی‌سازد
به گمنامـی قناعت کن کـه جاف بی‌حیـا طینت****به سرها چرمـی مـی‌کشد که تا مـی‌سازد
تو خواهی شور عالم گیر و خواهی غلغل محشر****فلک زین رنگ چندین نغمـه‌ها محسو‌س مـی سازد
نفس زیر عرق مـی‌پرورد شرم حباب اینجا****به پاس آبرو هر شمع با فانوس مـی‌سازد
خموشی ختم‌گفت‌وگوستبربند و فارغ شو****همـین یک نقطه کار درس صد قاموس مـی‌سازد
چه‌سحر هست این‌که افسونکاری‌مشاطهٔ حیرت****به دستت مـی‌دهد آیینـه و طاووس مـی‌سازد
به یـاد آستانت گر همـه چین بر جبین بندم****ادبمـی‌کند ایجاد و وقف بوس مـی سازد
فغان بی‌وجد نازی نیست کز دل برکشد بیدل****برهمن‌زاده‌ای درون دیر ما ناقوس مـی‌سازد

تا جلوهٔ بیرنگ تو بر قلب صور زد****تمثال گرفت آینـه درون دست و به درون زد
همت بـه سواد طلبت گرد جنون داشت****نُه چرخ ز بالیدن یک آبله سر زد
رفتی و نیـاسود غبارم چه توان‌کرد****بر آتش من ناز تو دامان سحر زد
بی‌روی تو از سیر چمن صرفه نبردم****هر لاله کـه دیدم شبیخونم بـه نظر زد
زین ثابت و سیـار سراغم چه خیـال است****گردیدن رنگم بـه در چرخ دگر زد
بی برگ طرب کرد مرا قامت پیری****خم‌گشتن این نخل بـه صد شاخ تبر زد
افسون شعور از نفسم دود برآورد****آبی کـه به رو مـی‌زدم آتش بـه جگر زد
بی‌یـاس، دل از فکر وطن بر نگرفتم****تا آبله‌پا گشت گهر فال سفر زد
پرواز نگاهی بتماشا نرساندم****چون شمع زسرتا قدمم یک مژه پرزد
مژگان بهم بسته سراپردهٔ دل بود****حیرت‌زده‌ام دامن این خیمـه کـه بر زد
فریـاد کـه رفتیم و به جایی نرسیدیم****صبح از نفس سوخته دامن به‌کمر زد
ما را ز بهارت چه رسد غیر تحیر****تمثال‌گلی بودکه آیینـه بـه سر زد
دشنامـی از آن لعل شنیدم کـه مپرسید****مـی‌خواست بـه سنگم زند آخر بـه گهر زد
بیدل دل ما را نگهی برد بـه غارت****آن‌گل‌که تو دیدی چمنی بود نظر زد

حدیث عشق شودناله ترجمانش و لرزد****چو شیشـه دل‌که‌کشد تیغ از مـیانش و لرزد
قیـامت هست بر آن بلبلی کـه از ادب گل****پر شکسته‌کشد سر ز آشیـانش و لرزد
به هر نفس زدن از دل تپیدن هست پرافشان****چو ناخدا گسلد ربط بادبانش و لرزد
به وحشتی‌است درین عرصه برق‌تازی فرصت****که پیک وهم زند دست درعنانش ولرزد
به خون تپیده ضبط شکسته رنگی خویشم****چو مفلسی کـه شود گنج زر عیـانش و لرزد
اگر بـه خامـه دهم عرض دستگاه ضعیفی****ز ناله رشته‌کشد مغز استخوانش و لرزد
ز سوز ی من هر کـه واکشد سر حرفی****چو نبض تب‌زده برخود تپد زبانش و لرزد
به عرصه‌ای کـه شود پرفشان نـهیب خدنگت****فلک چو شست ببوسد زه کمانش و لرزد
خیـال چین جبینت بـه بحر اگر بستیزد****به تن ز موج دود رعشـه ناگهان‌اش و لرزد
گداخت زهرهٔ نظاره دورباش حیـایت****چو شب‌روی کـه کند بیم پاسبانش و لرزد
شکسته‌رنگی عاشق اگر رسد بـه خیـالش****چو شاخ‌گل برد اندیشـهٔ خزانش و لرزد
غبار هستی بیدل ز شرم بیکسی خود****به خاک نیزکند یـاد آستانش و لرزد
حدیث کاکل و زلف تو بیدل ار بنگارد****چو رشته تاب خورد خامـه درون بنانش و لرزد

زبان به‌کام خموشی کشد بیـانش و لرزد****نگه ز دور بـه حیرت دهد نشانش ولرزد
نگه نظاره کند از حیـا نـهانش و لرزد****زبان سخن کند از تنگی دهانش و لرزد
چه شوکت هست ادبگاه حسن را کـه تبسم****ببوسد ازموج‌گهر دهانش و لرزد
قلم چگونـه دهد عرض دستگاه توهم****که فکر مو شود ازحیرت مـیانش و لرزد
دمـی‌که آرزوی دل بـه عرض شوق توکوشد****گره چو شمع شود ناله بر زبانش و لرزد
خیـال ما کند آهنگ سجدهٔ سر راهت****برد تصور از آنسوی آسمانش و لرزد
نظربه طینت بیتاب عاشق اینـهمـه سهل است****که همچو مو ج شود ناله برزبانش ولرزد
عجب مدار ز نیرنگ اختراع مروت****که همچوآه زدل بگذرد سنانش ولرزد
بود ترحم عشقت بـه حال ناکسی من****چو مشت خس کـه کند شعله امتحانش و لرزد
به محفل تو کـه اظهار مدعاست تحیر****نفس درون آینـه پنـهان کند فغانش و لرزد
به وصل وحشتم از دل نمـی‌رود چه توان کرد****که سست مشق رسد تیر بر نشانش و لرزد
به عافیت نی‌ام ایمن ز آفتی کـه کشید****چون آن غریق کـه آرند بر کرانش و لرزد
ز بسکه شرم سجودش گداخت پیکر بیدل****چو عآب نـهد سر بر آستانش و لرزد

روزی کـه قضا سر خط آفاق رقم زد****گفتم بـه جبینم چه‌نوشتندقلم‌زد
غافل مشوید از نفس نعل درآتش****سرتا قدم شمع درین بزم قدم زد
چون مو بـه نظر سخت نگون‌سار دمـیدیم****فواره این باغ بـه غربال علم زد
ساز طرب محفل اقبال شکست است****جامـی‌که شنیدی تو قلک بر سر جم زد
زین خیره نگاهی کـه شـهان راست بـه درویش****پیداست کـه بر چشم یقین گرد حشم زد
واعظ بـه تکلف ندهی زحمت مستان****از باده نخواهدساغر بـه قسم زد
صد شکر کـه چون صبح نکردیم فضاما****با ما نفسی بود کـه بر آینـه کم زد
خواب عجبی داشت جهان لیک چه حاصل****دل کرد جنونی کـه نفس که تا به عدم زد
فریـاد کـه یک سجده بـه دل راه نبردیم****کوری همـه را سر بـه در دیر و حرم زد
اقبال عرق کرد ز سامان حبابم****تا بـه شـهرت زند از شرم بـه نم زد
یـارب دم پیری بـه چه راحت مژه بندم****بی سایـه شد آن گوشـهٔ دیوار کـه خم زد
بیدل سپر افکند چو مژگان ز ندامت****دستی کـه ز دامان تو مـی خواست بهم زد

جام غرور کدام رنگ توان زد****شیشـه نداریم بر چه سنگ توان زد
.از هوسم واخرید عذر ضعیفی****آبله‌بوسی بـه پای لنگ توان زد
قطره محال هست بی گهر دل جمعت****سست مگیر آن گره کـه تنگ توان زد
نقش نگینخانـهٔ هوس اگر این است****گل بـه سر نامـها ز ننگ توان زد
و دهل مایـهٔ شعور ندارد****دنگ نـه‌ای چند دنگ دنگ توان زد
بس کـه شکستند عهدهای مروت****بر سر یـاران پرکلنگ توان زد
چشم گشا لیک بر رخ مژه بستن****آینـه باش آنقدر کـه زنگ توان زد
دور چه ساغر زندی بـه تخیل****خنده مگر بر جهان بنگ توان زد
دامن مقصد کـه مـی‌کشد ز کف ما****گربه‌گریبان خویش چنگ توان زد
سخت چو فواره غافلی زته پا****سر بـه هوا که تا کجا شلنگ توان زد
بیدل از اندوه اعتبار برون آ****تا پری این شیشـه‌ها بـه سنگ‌توان زد

آنکه ما را بـه جفا سوخته یـا مـی‌سوزد****نتوان گفت چرا سوخته یـا مـی‌سوزد
پیش چشمش نکنی حاصل هستی خرمن****که بـه یک برق ادا سوخته یـا مـی‌سوزد
تاکی ای آینـه زحمت‌کش صیقل باشی****خانـه‌ات برق صفا سوخته یـا مـی‌سوزد
تپشی چند کـه در بال و پر شعلهٔ ماست****ذوق پرواز رسا سوخته یـا مـی‌سوزد
نفهمـید کـه چون شمع درون این محفل وهم****عالمـی سر بـه هوا سوخته یـا مـی‌سوزد
نور انصاف گر این هست که شاهان دارند****سایـه درون بال هما سوخته یـا مـی‌سوزد
وهم اسباب مپیماکه دماغ مجنون****در سویدا همـه را سوخته یـا مـی‌سوزد
من و آهی کـه اگر سرکشد از جیب ادب****از سمک که تا به سما سوخته یـا مـی‌سوزد
مشت آبی کـه درین دیر توان یـافت کجاست****هرچه دیدیم چو ما سوخته یـا مـی‌سوزد
تاکی از لاف کند گرم دماغ املت****نفسی چند کـه واسوخته یـا مـی‌سوزد
شش جهت شور سپندی ا‌ست ندانم بیدل****دل آواره کجا سوخته یـا مـی‌سوزد

دل مپرسید چرا سوخته یـا مـی‌سوزد****هرچه شد باب وفا سوخته یـا مـی‌سوزد
برق آن جلوه‌گراین است‌که من مـی‌بینم****خانـهٔ آینـه‌ها سوخته یـا مـی‌سوزد
سوز عشق و دل افسرده زاهد هیـهات****از شرر سنگ کجا سوخته یـا مـی‌سوزد
اثر از نالهٔ ارباب هوس بیزار است****برق تصویر کـه را سوخته یـا مـی‌سوزد
غره صبر مباشید کزین لاله‌رخان****هرکه گردید جدا سوخته یـا مـی‌سوزد
برق سودای تو درون پرده اندیشـهٔ ما****چه داند کـه چها سوخته یـا مـی‌سوزد
رشحهٔ فیض قناعت بطلب کاتش حرص****خرمن عمر ترا سوخته یـا مـی‌سوزد
ساز هستی کـه حریفان نفسش مـی‌خوانند****تا شود گرم نوا سوخته یـا مـی‌سوزد
ای شرر ترک هوس گیر کـه تا دم زده‌ای****نفس هرزه درا سوخته یـا مـی‌سوزد
کیست پرسد ز نمکداناو بیدل****کز چه زخم دل ما سوخته یـا مـی‌سوزد

تو شمشیر حقی هر ز غفلت با تو بستیزد****همان د رکاسه ی سر خون او را گردنش ریزد
به هرجا درون رسد آوازهٔ ظفر جنگت****همـه‌گر شیر باشد زهره‌اش چون‌آب مـی‌ریزد
غبار موکبت هرجا نماید غارت آهنگی****حسود از بی‌پر و بالی بـه دوش رنگ بگریزد
ببالد آفتاب اقتدار از چرخ اقبالت****به فرق دشمن جاهت فلک خاک سیـه بیزد
دعای بیدلان از حق امـید این اثر دارد****که یـارب آتش از بنیـاد اعدای تو برخیزد

به این عجزم چه ز خاک حیـاپرورد برخیزد****مگر مشتی عرق از من به‌جای گرد برخیزد
مگو سهل‌است عاشق را بـه نومـیدی علم‌گشتن****چها زپا نشیند که تا یک آه سرد برخیزد
به‌مقصد برد شور یک‌ صد کاروان محمل****مباش از ناله غافل گر همـه بی درد بر خیزد
خیـال آوارهٔ دشت هوای اوست اجزایم****مبادا حسرتی زین خاک بادآورد برخیزد
در آن وادی کـه دامان تصرف بشکند رنگم****چو اوراق خزان نقش قدم هم زرد برخیزد
ازین دام تعلق بسکه دشوار هست وارستن****تحیر نقش بندد گر نگاهی فرد برخیزد
اگر این هست نیرنگ اثر زخم محبت را****نفس از چون صبحم قفس‌پرورد برخیزد
بقدر اعتبار آیینـه دارد جوهر هرکس****ز جرات گیر اگر مو بر تن نامرد برخیزد
ز املاک هوس دل نام کلفت مزرعی دارم****چو زخم آنجا همـه‌گر خنده‌کارم درد برخیزد
ز سامان جنون جوش سحر خواهم زدن بیدل****گریبان مـی‌درم چندان کـه از من گرد برخیزد

چو شمع از ساز من دیگرکدام آهنگ برخیزد****جبین بر خاک مالد گر ز رویم رنگ برخیزد
مژه وا آسان نیست زبن خوابی کـه من دارم****ز صیقل آینـه پاها خورد که تا زنگ برخیزد
جهان ما و من ناموسگاه وهم مـی‌باشد****چه امکان هست از اینجا رسم نام و ننگ برخیزد
غرورش را بساط عجز ما آموخت رعنایی****که آتش درون نیستان چون فتد آهنگ برخیزد
گر آزادی درین زندان‌سرا که تا کی بـه خون خفتن****دل بی‌مدعا از هر چه گردد تنگ برخیزد
جنون زین دشت و در هر جا غبار وحشتم گیرد****کنم گردی کـه دور از من بـه صد فرسنگ برخیزد
فلک درون گردش هست از وهم ممکن نیست وارستن****مگر از پیش چشم این کاسه‌های بنگ برخیزد
به حرف و صوت ازین کهسار نتوان برد افسردن****قیـامت صور بندد بر صدا که تا سنگ برخیزد
گرانجانی مکن که تا ننگ خفّت کم‌کشد همت****که هر مدتی یکجا نشیند لنگ برخیزد
فریب صلح از تعظیم مغروران مخور بیدل****رگ گردن چو برخیزد بـه عزم جنگ برخیزد

چوگوهر قطره‌ام تاکی بـه آب افتدکه برخیزد****زمانی کاش درون پای حباب افتد کـه برخیزد
جهانی‌گشت از نامحرمـی پامال افسردن****به فکر خودی زین شیخ و شاب افتد کـه برخیزد
به اقبال فنا هم ننگ دارد فطرت از دونان****مبادا سایـه‌ای درون آفتاب افتد کـه برخیزد
ز تقوا دامن عزلت‌گرفت وخاک شد زاهد****مگر چون شور مستی درون افتدکه برخیزد
به‌حشر خواجه مپسند ای فلک غیر از زمـینگری****مباد این خر مکرر درون خلاب افتدکه برخیزد
فسون شیشـه ما را ازپری نومـیدکرد آخر****به‌روی‌محال‌است این‌نقاب‌افتدکه برخیزد
تحمل خجلت خفت نمـی‌چیند درین محفل****سپند ما چرا دراضطراب افتد کـه برخیزد
درپن صحرا عروج ناز هرگردی‌ست دامانی****سر ما هم بـه فکر آن رکاب افتد کـه برخیزد
حیـا مشکل کـه گیرد دامن رنگ چمن خیزش****چوگل هرچند این آتش درون آب افتدکه برخیزد
ز لنگرداری رسم توقع آب مـی‌گردم****خدایـا بخت‌من چندان بـه خواب افتدکه برخیزد
نـهان درون آستین یأس دارم چون سحر دستی****غبار من دعای مستجاب افتدکه برخیزد
نمو ربطی ندارد با نـهال مدعا بیدل****مگر آتش درین دیر خراب افتدکه برخیزد

چه غفلت یـارب از تقریر یأس انجام مـی‌خیزد****که دل که تا وصل مـی‌گوید زپیغام مـی‌خیزد
خیـال چشم او داری طمع بگسل ز هشیـاری****که اینجا صد جنون از روغن بادام مـی‌خیزد
چسان بیتابی عاشق نگیرد دامن حیرت****که از طرز خرامش گردش ایـام مـی‌خیزد
ز جوش خون دل بر حلقهٔ آن زلف مـی‌لرزم****که توفان شفق آخر ز قعر شام مـی‌خیزد
ز بزم مـی‌پرستان بی‌توقف بگذر ای زاهد****که آنجا هرکه بنشبند ز ننگ و نام مـی‌خیزد
کرم درکار تست ای بی‌خبر ترک فضاما‌کن****که از دست دعا برداشتن ابرام مـی‌خیزد
نـه اشک اینجا زمـین‌فرساست نی آهی هوا پیما****غبار بی‌عصاییـها بـه این اندام مـی‌خیزد
سخن درون پرده خون‌سازی بـه است از عرض اظهارش****که از تحسین این بی‌دانشان دشنام مـی‌خیزد
جنون آهنگ صید کیست یـارب مست بیتابی****که چون زنجیر، شور از حلقه‌های دام مـی‌خیزد
عروج عشرت هست امشب ز جوش خم مشو غافل****که صحن خانـهٔ مستان بـه سیر بام مـی‌خیزد
نفس سرمایـه‌ای بیدل ز سودای هوس بگذر****سحر هم از سر این خاکدان ناکام مـی‌خیزد

بهار حیرت‌ست اینجا نـه‌گل نی جام مـی‌خیزد****ز هستی که تا عدم یک دیدهٔ بادام مـی‌خیزد
خروش فتنـه زان چشم جنون آشام مـی‌خیزد****که جوش الامان از جان خاص و عام مـی‌خیزد
دلیل شوق نیرنگ تماشای کـه شد یـارب****که آب از آینـه چون اشک بی‌آرام مـی‌خیزد
چه امکان‌ست صید خاکساران فنا ****به راه انتظار ما غبار از دام مـی‌خیزد
به‌طوف مدعا چون ناله عریـان شو کـه عاشق را****فسردنـها ز طوف جامـهٔ احرام مـی‌خیزد
هوای پختگی داری کلاه فقر سامان‌کن****که از تاج سرافرازان خیـال خام مـی‌خیزد
ز نادانی حباب باده مـی‌نامند بیدردان****به دیدار تو چشم حیرتی کز جام مـی‌خیزد
نفس درون دل شکستم شعله زد دود دماغ من****هوا درون خانـه مـی‌دزدم غبار از بام مـی‌خیزد
رمـیدن برنمـی‌تابد هوای عالم الفت****چو جوش سبزه گرد این بیـابان رام مـی‌خیزد
درین مزرع کـه دارد ریشـه از ساز گرفتاری****اگر یک دانـه افتد بر زمـین صد دام مـی‌خیزد
دماغ جاده‌پیمایی ندارد رهرو شوقت****شرر اول قدم از خود بـه جای‌گام مـی‌خیزد
ر بس درون آرزوی مـی سرا پا حسرتم بیدل****نفس که تا بر لبم آید صدای جام مـی‌خیزد

به این ضعفی کـه جسم زارم از بستر نمـی‌خیزد****اگر بر خاک مـی‌افتد نگاهم برنمـی‌خیزد
غبار ناتوانم با ضعیفی بسته‌ام عهدی****همـه‌گر که تا فلک بالم سرم زین درون نمـی‌خیزد
نفس‌عمر‌ی‌ست‌از دل‌مـی‌کشد دامن‌چه‌نازست این****غبار از سنگ اگر خیزد بـه این لنگر نمـی‌خیزد
به وحشت دیده‌ام جون شمع تدبیر گران خوابی****کزین محفل قدم که تا برندارم سر نمـی‌خیزد
فسردن سخت غمخواری‌ست بیمار تعین را****قیـامت گر دمد موج از سرگوهر نمـی‌خیزد
به درویشی غنیمت دار عیش بی‌کلاهی را****که غیر از درد دوش وگردن از افسر نمـی‌خیزد
چنین درون بستر خنثی کـه خوابانید عالم را****که‌گردی هم بـه نام مرد ازین کشور نمـی‌خیزد
ز شور مجمع امکان بـه بیمغزی قناعت‌کن****که چون دف جز صدای پوست زین چنبر نمـی‌خیزد
ازین همصحبتان قطع تمنای وفا کردم****خوشم کز پهلوی من پهلوی لاغر نمـی‌خیزد
ز شرم ما و من دارم بهشتی درون نظرکانخا****جبین گر بی‌عرق‌شد موجش ازکوثر نمـی‌خیزد
خطی بر صفحهٔ‌امکان‌کشیدم ای هوس بس کن****ز چین دامن ما صورت دیگر نمـی‌خیزد
به مردن نیز غرق انفعال هستی‌ام بیدل****ز خاکم که تا غباری هست آب از سر نمـی‌خیزد

نشئه دودی هست که از آتش مـی مـی‌خیزد****نغمـه گردی‌ست کـه ازکوچهٔ نی مـی‌خیزد
ازنو خط او گر سخن ایجادکنم****جام را مو بـه تن از موجهٔ مـی مـی‌خیزد
پیرگشتی ز اثرهای امل عبرت‌گیر****ازکمان بهر شکستن رگ وپی مـی‌خیزد
پیشتاز هست خروس نفس از وحشت عمر****گرد جولان همـه را گرچه ز پی مـی‌خیزد
چه خیـال‌ست بـه خون که تا به‌گلو ننشیند****هرکه چون شیشـه رگ گردن وی مـی‌خیزد
دل اگر آیینـهٔ انجمن امکان نیست****اینقدر نقش تحیر ز چه شی مـی‌خیزد
عالمـی سلسله پیرای جنون هست اما****گردباد دگر از وادی حی مـی‌خیزد
سعی آه ازدل ما پیچ و خم وهم نبرد****جوهر از آینـه با مصقله کی مـی‌خیزد
مشو از آفت دمسردی پیری غافل****دود از طبع نفس موسم دی مـی‌خیزد
بیدل از بس بـه غم عشق سراپا گرهم****از دلم ناله بـه زنجیر چو نی مـی‌خیزد

تبسم هرکجا رنگ سخن زان لعل تر ریزد****زآغوش رک‌کل شوخی موج‌گهرریزد
به آهنگ نثار مقدم‌گلشن تماشایت****چمن درون هر گلی صد نرگسستان سیم و زر ریزد
گریبان‌چاکیی دارند مشتاقان دیدارت****که‌کر اشکی به‌عرض‌آرند صد توفالا سحر ریزد
رگ خش ندارد دستگاه قطره آبی****به جای خون مگر رنگ‌گداز نیشتر ریزد
غبارم زحمت آن آستان داد از گرانجانی****بگو که تا ناله‌اش بردارد و جای دیگر ریزد
به ناموس وفا درون پردهٔ دل آب مـی‌گردم****مبادا حسرت دیدار چون اشکم بـه در ریزد
به صورت گر تهی‌دستم به‌معنی گنجها دارم****که گر یک چشم من دامن فشاند صد گهر ریزد
تویی کز همت بیدستگاهان غافلی ورنـه****ز عنقا آشیـان برتر نـهد رنگی کـه پر ریزد
توان سیر تنک‌سرمایـه گیـهای جهان ****که هرجا گرد شامـی بشکند رنگ سحر ریزد
چو اشک شمع نقد آبرویی درون گره دارم****که‌تا درون پرده‌است‌آب‌است چون رپزد شرر ریزد
کلاه عزت افلاک فرش نقش‌پاگیرد****چو بیدل هرکه ا‌ز راهت‌کف‌خاکی به‌سر ریزد

وداع کلفتم که تا گل کند چاک جگر ریزد****شب از برچیدن دامان گریبان سحر ریزد
نی‌ام فرهاد لیک از دل‌گرانی کلفتی دارم****که بار نالهٔ من بیستون را از کمر ریزد
در این گلشن چو شبنم از محبت چشم آن دارم****که سرتا پای من بگدازد و یک چشم تر ریزد
مجویید از هجوم آرزو غیر از گداز دل****کف خون هست اگر این رنگ‌ها بر یکدگر ریزد
جهان را اعتباری هست که تا نیرنگ مشتاقی****چو چشم آید بـه هم ناچار مژگان از نظر ریزد
سر و برگ اجابت نیست آه حسرت ما را****همان بهتر کـه این آتش بـه بنیـاد اثر ریزد
محبت کشته را سهل هست اشک از دیده افشاندن****که عاشق گرد اگر از دامن افشاند جگر ریزد
هوس پیمایی آماده‌ست اسباب ندامت را****حذر آن شیوه کز بی‌حاصلی خاکت بـه سر ریزد
به انداز خرامش کبک اگر دوزد نظر بیدل****خجالت درون غبار نقش پایش بال و پر ریزد

خرد بـه عشق کند حیله‌ساز جنگ و گریزد****چو حیز تیغ حریف آورد بـه چنگ و گریزد
به ننگ مرد ازین بیشتر گمان نتوان برد****قیـامتی کـه بزه باشدش خدنگ و گریزد
نگارخانـهٔ امکان بـه و‌حشتی‌ست کـه گردون****کشند زره‌رزوشبش صورت پلنگ وگریزد
کنار امن مجویید از آن محیط کـه موجش****ز جیب خود بـه در آرد سر نـهنگ و گریزد
ازین قلمرو حیرت چه ممکن هست رهایی****مگری قدم انشا کند ز رنگ و گریزد
ز انس طرف نبستم بـه قید عالم صورت****چو مؤمنی کـه دلش گیرد از فرنگ وگریزد
دل رمـیدهٔ عاشق بهانـه‌جوست بـه رنگی****که شیشـه‌گر شکنی بشنود ترنگ و گریزد
سپندوار فتاده‌ست عمر نعل درون آتش****بهوش باش مبادا زند شلنگ و گریزد
کدام سیل نـهاده‌ست روم بـه خانـهٔ چشمم****که اشک آبله بندد بـه پای لنگ و گریزد
رمـیدنی‌ست ز شور زمانـه رو بـه قفایم****چو کودکی کـه سگی را زند بـه سنگ و گریزد
مخوان بـه موج گهر قصهٔ تعلق بیدل****مباد چون نفس از دل شود بـه تنگ و گریزد

مباش غره بـه سامان این بنا کـه نریزد****جهان طلسم غبارست ازکجا کـه نریزد
مکش ز جرات اظهار شرم تهمت شوخی****عرق دمـی شود آیینـهٔ حیـا کـه نریزد
به جدگرفتن تدبیر انتقام چه لازم****همانقدر دم تیغت تنک‌نما کـه نریزد
قدح بـه خاک زدیم از تلاش صحبت دونان****نداشت آن همـه موج آبروی ما کـه نریزد
به‌گوش منتظران ترانـهٔ غم عشقت****فسانـهٔ شبخون دارد آن صدا کـه نریزد
دل ستمکش بیحاصلی چو آبله دارم****کسی‌کجا برد این دانـه زیر پا کـه نریزد
به باد رفتم و بر طبع‌نخورد غبارم****دگر چه سحرکند خاک بی‌عصا کـه نریزد
نثار راه تو دیدم چکیدن آینـه اشکی****گرفتم از مژه‌اش برکف دعا کـه نریزد
خمـید پیکرم از انتظار و جان بهآمد****قدح بـه یـاد توکج کرده‌ام بیـا کـه نریزد
به این حنا کـه گرفته هست خون خلق بـه گردن****اگر تو دست فشانی چه رنگها کـه نریزد
غم مروت قاتل‌گداخت پیکر بیدل****مباد خون ارزد بـه این بها کـه نریزد

به گرمـی نگه از شعله تاب مـی‌ریزد****به نرمـی سخن از گوهر آب مـی‌ریزد
طراوت عرق شرم را تماشا کن****چو برگ گل ز نقابش گلاب مـی‌ریزد
صبا بـه دامن آن زلف که تا زند دستی****غبار شب ز دل آفتاب مـی‌ریزد
صفای خاطر ما آبیـار جلوهٔ اوست****کتان شسته همان ماهتاب مـی ر‌یزد
به عالمـی کـه کند عشق صنعت‌آرایی****چمن ز آتش و گلخن ز آب مـی‌ریزد
ز موج‌خیز غناکوه و دشت یک دپاست****خیـال تشنـه‌لب ما سراب مـی‌ریزد
به ذوق راحت از افتادگی مشو غافل****که لغزش مژه‌ها رنگ خواب مـی‌ریزد
بجو ز خاک‌نشینان سراغ گوهر راز****که نقد گنج ز جیب خراب مـی‌ریزد
ذخیره دل روشن نمـی‌شود اسباب****که هرچه آینـه‌گیرد درآب مـی‌ریزد
زمام کار بـه تعجیل نسپری بیدل****که بال برق شرار از شتاب مـی‌ریزد

به هرکجا مژه‌ام رنگ خواب مـی‌ریزد****گداز شرم بـه رویم گلاب مـی‌ریزد
مباش بیخبر از درس بی‌ثباتی عمر****که هر نفس ورقی زین کتاب مـی‌ریزد
صفای دل کلف‌اندود گفتگو مپسند****نفس برآتش آیینـه آب مـی‌ریزد
ز تنگنای جسد عمرهاست تاخته‌ایم****هنوز قامت پیری رکاب مـی‌ریزد
گلی کـه رنگ دو عالم غبار شوخی اوست****چو غنچه خون مرا درون نقاب مـی‌ریزد
خوشم بـه یـاد خیـالی‌که‌گلبن چمنش****گل نظاره درون آغوش خواب مـی ریزد
گداز دل بـه نم اشک عرض نتوان داد****محیط آب رخی از سحاب مـی‌ریزد
ز خویش رفتن عاشق بهار جلوهٔ اوست****شکست رنگ سحر، آفتاب مـی‌ریزد
مخور ز شیشـهٔ گردون فریب ساغر امن****که سنگ رفته بـه جای مـی‌ریزد
ز بیقراری خود سیل هستی خویشم****چو اشک رنگ بنای من آب مـی‌ریزد
به حرفمگشا که تا توانی ای بیدل****که آبروی نفس چون حباب مـی‌ریزد

خطی کـه بر گل روی تو آب مـی‌ریزد****به سایـه آب رخ آفتاب مـی‌ریزد
زبان نکهت‌گل ازسوال خود خجل است****لبت ز بسکه بـه نرمـی جواب مـی‌ریزد
فلک زخون شفق آنچه شب بـه شیشـه کند****صباح درون قدح آفتاب مـی‌ریزد
به هرچه دیده گشودیم گرد وبرانی‌ست****دل‌که رنگ جهان خراب مـی‌ریزد
خیـال تیغ نگاه تو خون دلها ر‌بخت****به نشئه‌ای کـه ز مـینا مـی‌ریزد
بیـا کـه بی‌توام امشب بـه مژه‌ها****نگه ز دیده چوگرد ازکتاب مـی‌ریزد
دمـی کـه از دم تیغت سخن رود بـه زبان****به حلق تشنـهٔ ما حسرت آب مـی‌ریزد
به گریـه منکر تردامنان عشق مباش****که اشک بحر ز چشم حباب مـی‌ریزد
شکنج حلقهٔ دامـی کـه جیب هستی تست****اگر ز خویش برآیی رکاب مـی‌ریزد
تو ای حباب چه یـابی خبر ز حسن محیط****که چشم شوخ تو رنگ نقاب مـی‌ریزد
درین محیط زبس جای خرمـی تنگ است****اگر بـه خویش ببالد حباب مـی‌ریزد
بر آتش کـه نـهادند پهلوی بیدل****که جای اشک شرر زبن‌کباب مـی ریزد

باز اشکم بـه خیـالت چه فسون مـی‌ریزد****مژه مـی ا‌فشرم آیینـه برون مـی‌ریزد
هرکجا مـی‌گذری‌گرد پر طاووس است****نقش پایت چقدر بوقلمون مـی‌ریزد
چه اثر داشت دم تیغ جفایت‌که هسنوز****کلک تصویر شـهیدان تو خون مـی‌ریزد
عبرت از وضع جهان‌گیر کـه شخص اقبال****آبرو بر درون هر سفلهٔ دون مـی‌ریزد
عافیت‌ساز ترددکده دانش نیست****مفت‌گردی‌که بـه صحرای جنون مـی‌ریزد
جام که تا شیشـهٔ این بزم جنون جوش مـی‌اند****خون دل اینـهمـه بیرون و درون مـی‌ریزد
در دبستان ادب مشق کمالم این است****که الف مـی‌کشم و حلقهٔ نون مـی‌ریزد
سر بی‌سجده عرق بست بـه پیشانی من****مـی‌ام از شیشـهٔ ناگشته نگون مـی‌ریزد
بیدل از قید دل آزاد نشین صحرا شو****وسعت ازتنگی این خانـه برون مـی‌ریزد

چاکوت فقرم رنگ خنده مـی‌ریزد****بخیـه بی‌بهاری نیست گل ز ژنده مـی‌ریزد
در دماغ پروانـه بال مـی‌زند اشکم****قطره‌های این باران پر تپنده مـی‌ریزد
در عدم هم اجزایم دستگاه زنـهاری ست****این غبار بر هر خاک خط کشنده مـی ریزد
ریشـه درون هوا داربم تاکجا هوس کاریم****دانـهٔ شرر درون خاک نارسنده مـی‌ریزد
باغ ما چمن دارد درون زمـین خاموشی****غنچه باش و گل مـی‌چین گل به‌خنده مـی‌ریزد
بیخبر نگردیدی محرم کف افسوس****کاین درشتی طبعت از چه رنده مـی‌ریزد
گرد ناتوان ما چند بر هوا باشد****گر همـه فلکتازست بال‌کنده مـی‌ریزد
نامـه‌گر بـه راه افکند عذرخواه قاصد باش****بالها چو شمع اینجا از پرنده مـی‌ریزد
جوهر تلاش از حرص پایمال ناکامـی‌ست****هر عرق‌که ما داریم این دونده مـی‌ریزد
پاس آبرو که تا خون فرق نازکی دارد****این بـه تیغ مـی‌ر‌یزد آن بـه خنده مـی‌ریزد
جز حیـا نمـی‌باشد جوهر کرم بیدل****هرچه ریزشی دارد سرفکنده مـی‌ریزد

به طراز دامن ناز و چه ز خاکساری ما رسد****نزد آن مژه بـه بلندیی کـه ز گرد سرمـه دعا رسد
تک و پوی بیـهده یک نفس درون انفعال هوس نزد****به محیط مـی رسدم شنا عرقی اگربه حیـا رسد
به فشارتنگی این قفس چو حباب غنچه نشسته‌ام****پر صبح مـی‌کشم از بغل همـه گر نفس بـه هوا رسد
ز خمار فرصت پرفشان نـه بهار دیدم و نی خزان****همـه جاست نشئه بـه شرط آن‌که دماغها بـه وفا رسد
نـه زمـین بساط غبار ما نـه فلک دلیل بخار ما****به سراغ‌گرد نفس‌کسی به‌کجا رسدکه بـه ما رسد
به‌گشاد دست کرم قسم کـه درین زیـانکدهٔ ستم****نرسد بـه تهمت بستگی ز دری کـه نان به‌گدا رسد
دل بینوا به‌کجا برد غم تنگدستی ومفلسی****مژه برهم آورد از حیـاکه ‌ای بـه قبا رسد
مگذر ز خاصیت سخا کـه سحاب مزرعهٔ وفا****به فتادگی شکند عصا کـه فتاده‌ای بـه عصا رسد
به دعایی ازعاجزان نگشوده‌ای درون امتحان****که زآبیـاری یک نفس سحری بـه نشو و نما رسد
به کمـین جهد تو خفته هست الم ندامت عاجزی****مدو آنقدر بـه ره هوس کـه به خواب آبله پا رسد
به قبول آن‌کف نازنین‌که‌کند شفاعت خون من****در صبر مـی‌ آنقدرکه بهار رنگ حنا رسد
سر رشتهٔ طرب آگهان بـه بهار مـی‌کشد از خزان****تو خیـال بیدل اگر کنی زتو بگذرد بـه خدا رسد

بر رمز کارگاه ازل کیست وارسد****ما خود نمـی‌رسیم مگرعجزما رسد
هر شیوه‌ای کمـینگر ایجاد رتبه‌ای‌ست****شکل غبار ناشده‌کی بر هوا رسد
فهم شباب قابل تحقیق ضعف نیست****پیری‌ست فطرتی‌که بـه قد دوتا رسد
ما را چو شمع کشته اگر اوج بینش است****کم نیست ا بنکه سعی نگه که تا به پا رسد
در وادیی کـه منزل و ره جمله رفتنی‌ست****اندیشـه رفته هست ز خود که تا کجا رسد
آیینـه را بـه قسمت حیرت قناعتی‌ست****زین جوش خون بس هست که رنگی بـه ما رسد
تا گرد ما و من بـه هوا نیست پر فشان****بیدل بـه کنـه ذره رسیدن کرا رسد

همّت از گردنکشی مشکل بـه استغنا رسد****برخم تسلیم زن که تا سر بـه پشت‌پا رسد
تا ز مستی تردماغی انفعال آماده باش****آخر از صهبا خمـی برگردن مـینا رسد
فطرت آفتهاکشد که تا نقش بربندد درست****اامان جام شکست از شیشـه بر خارا رسد
غافل ازکیفیت پیغام یکتایی مباش****قاصد او مـی‌رسد هرجا دماغ ما رسد
عالمـی را بی‌بضاعت کرد سودای شعور****نقدی از خود کم کند هربه وارسد
راحت آبادی کـه وحشت بانی آثار اوست****گرکسی که تا پای دیوارش رسد صحرا رسد
نور شمع عزتم اما درون این ظلمت‌سرا****عالمـی پهلو تهی سازدکه بر من جا رسد
همچو بوی غنچه از ضعفی‌که دارم درون کمـین****امشبم گر جان رسد برنفس فردا رسد
پیکرم چون شمع از ننگ زمـینگیری گداخت****سر بـه ره مـی‌افکنم که تا پا بـه خواب پا رسد
هنان زین چمن رفتند من هم بعد از این****بشکنم رنگی‌که فریـادم بـه آن گلها رسد
غنچه شو بوی گل طرز کلامم نازک است****بی‌تأمل نیست ممکن بـه این انشا رسد
خودسری بیدل چه مقدار آبیـار وهمـهاست****سرو زین اندام مـی‌خواهد بـه آن بالا رسد

دگر تظلم ما عاجزان‌کجا برسد****بس هست نالهٔ ماگر به‌گوش ما برسد
به خاک منتظرانت بهارکاشته‌اند****بیـا ز چشم دهیم آب که تا حنا برسد
کسی بـه مـی نکند چارهٔ خمار وفا****پیـامـی از تو رسد قا دماغ ما برسد
سبکروان ز غم زاه و منزل آزادند****صدا ز خویش‌گذشته‌ست هر کجا برسد
تمامـی خط پرگار بی‌کمالی نیست****دعا کنید سر ما بـه نقش پا برسد
ز آه بی‌جگر چاک بهره نتوان برد****گشودنی‌ست درون خانـه که تا هوا برسد
ز سعی قامت خم گشته چشم آن دارم****که رفته رفته بـه آن طرهٔ دوتا برسد
ستمکش هوس نارسای اقبالم****به استخوان رسدم کار که تا هما برسد
دماغ شکوه ندارم وگرنـه مـی‌گفتم****به دوستان ز فراموشی‌ام دعا برسد
به عالمـی‌که امل مـی‌کشد محاسن شیخ****کراست تاب رسیدن مگر قضا برسد
زکوشش است‌که دستت بـه دامنی نرسد****اگر دراز کنی پا بـه مدعا برسد
چنین کـه صرف طمع کردی آبرو بیدل****عرق کجاست اگر نوبت حیـا برسد

سراغت از چمن کبریـا کـه مـی‌پرسد****به وهم گرد کن آنجا ترا کـه مـی‌پرسد
معاملات نفس هر نفس زدن پاکست****حساب مدت چون و چرا کـه مـی‌پرسد
جهان محاسب خویش هست زاهدان معذور****خطای ما ز صواب شما کـه مـی‌پرسد
کرم قلمرو عفو هست رنج یأس مکش****به‌کارخانـهٔ شرم از خطا کـه مـی‌پرسد
گرفته‌ایم همـه دامن زمـینگیری****ره تلاش بـه این دست وپاکه مـی‌پرسد
دلیل مقصد اشک چکیده مژگان نیست****فتادگی بلدیم از عصا کـه مـی‌پرسد
درین حدیقه چو شبم نشسته‌ایم همـه****سراغ خانـهٔ خورشید که تا که مـی‌پرسد
به حال پیکر بیجان‌گربستن دارد****مرا دمـی‌ه توگشتی جداکه مـی‌پرسد
غبار دشت عدم سخت بی‌پر و بال است****اگر تو پا نزنی حال ما کـه مـی‌پرسد
جواب خون شـهیدان تغافلت کافی‌ست****جبین مده بـه عرق از حیـا کـه مـی‌پرسد
دمـیده ششجهت اقبال آفتاب ازل****ز تیره‌روزی بال هما کـه مـی‌پرسد
چه عالی و چه دنی از خیـال غیر بریست****غم معاملهٔ سر ز پا کـه مـی‌پرسد
ز دل حقیقت رد و قبول پرسیدم****به خنده گفت برو یـا بیـا کـه مـی‌پرسد
چه نسبت هست به خورشید ذره را بیدل****به عالمـی‌که تو باشی مراکه مـی‌پرسد

کیست کز جهد بـه آن انجمن ناز رسد****سرمـه‌گردیم مگر که تا به تو آواز رسد
درخور غفلت دل دعدایی ماست****همـه محویم‌گر آیینـه بـه پرداز رسد
حذر ای شمع ز تشویش زبان‌آرایی****که مبادا سر حرفت بـه لب‌گاز رسد
ما و من آینـه‌دار دو جهان رسوایی‌ست****هستی آن عیب نداردکه بـه غمّاز رسد
سر بـه جیب از نفس شمع عرق مـی‌ریزد****یعنی آب هست نوایی کـه به این ساز رسد
حشر آتش همـه‌جا آینـهٔ سوختن است****آه از انجام غروری کـه به آغاز رسد
هستی‌ام نیستی انگاشتنی مـی‌خواهد****ورنـه آن رنگ ندارم کـه به پرواز رسد
خاکساری اثر چون و چرا نپسندد****عجز بر هرچه زند سرمـه بـه آواز رسد
مدعی درگذر از دعوی طرز بیدل****سحر مشکل کـه به کیفیت اعجاز رسد

جایی کـه شکوه‌ها بـه صف زیر و بم رسد****حلوای آشتی هست دو لب‌گر بـه هم رسد
پوشیدن هست چشم ز خاک غبارخیز****زان سفله شرم‌کن کـه به جاه وحشم رسد
تغییر وضع ما ز تریـهای فطرت است****خط بی‌نسق شود چو بـه اوراق نم رسد
ساغرکش و، عیـارکمال دماغ‌گیر****تا مـیوه آفتاب نخورده هست کم رسد
ناایمنی بـه عالم دل نارسیدن است****آهو ز رم برآید اگرتا حرم رسد
در دست جهد نیست عنان سبک‌روان****هرجا رسد خیـال و نظر بی‌قدم رسد
قسمت نفس‌شمار درنگ و شتاب نیست****باور مکن کـه نان شبت صبحدم رسد
ای زندگی بـه حسرت وصل اضطراب چیست****بنشین دمـی کـه قاصد ما از عدم رسد
هنگام انفعال حزین هست لاف مرد****چون نم‌کشیدبرآواز خم رسد
یک قطره درمحیط تهی ازمحیط نست****ما را ز بخشش تو کـه داری چه کم رسد
بیدل گشودن لبت افشای راز ماست****معنی بـه خط ز جاده شق قلم رسد

سحر طلو‌ع گل دعا کـه مراد اهل همم رسد****دل‌سرد مردهٔ حرص را همـه دود آه و الم رسد
هوس حلاوه حرص و کد سحر و گل دگر آورد****که دم وداع حواس کمر و کلاه و علم رسد
دل طامع و گلهٔ عطا، دم گرم و سرد سوالها****که دهد مراد گدا مگر مدد دوام کرم رسد
سر حرص و مصدر دردسر مسراگل‌گهر دگر****که هلاک حاصل مال را همـه دم ملال درم رسد
سر و کار عالم مرده دم هوس مطالعه کرد کم****که علوّ گرد هوا علم همـه درون سواد عدم رسد
دل ساده ی هوس و هوا همـه را مسلم مدعا****ره دور گرد امل اگر گره آورد گهرم رسد
که دهد مصالح کام دل کـه دمد دگر گل طالعم****سحر اردمد رمد آورد عسل ار دهدهمـه‌سم‌رسد
رگ و هم علم و عمل گسل مگسل حلاوه درد دل****که مراد اگرهمـه‌دل‌رسددل‌دردوحوصله‌کم رسد
رم‌طور مصرع‌بیدلم دم‌و دود سلسله‌ام رسا****کمک د و عالم امل دمد کـه سراسر علمم رسد

تا ز عبرت سر مژگان بـه خمـیدن نرسد****آنجه زیر قدم تست بـه دیدن نرسد
پیش از انجام تماشا همـه افسانـه شمار****دیدنی نیست کـه آخر بـه شنیدن نرسد
ای طرب درون قفس غنچه پرافشان مـی‌باش****صبح ما رفت بـه جایی کـه دمـیدن نرسد
نخل یأسیم کـه در باغ طرب‌خیز هوس****ثمر ما بـه تمنای رسیدن نرسد
بی‌طلب برگ دو عالم همـه ساز هست اما****حرص مشکل‌که بـه رنج طلبیدن نرسد
شرر کاغذت آمادهٔ صد پرواز است****صفحه آتش زن اگر مشق پ نرسد
نشود حکم قضا تابع تدبیرکسی****به‌گمان فلک افسون‌کشیدن نرسد
جوهری لازم آیینـهٔ عریـانی نیست****دامنوت دیوانـه بـه چیدن نرسد
مطلب بوی ثبات از چمن عشرت دهر****هر چه بر رنگ تند جز بـه پ نرسد
شرح چاک جگر از عالم تحریر جدست****آه اگر نامـهٔ عاشق بـه د نرسد
بیدل افسانـهٔ راحت ز نفس چشم مدار****این نسیمـی هست که هرگز بـه وزیدن نرسد

همـه راست زین چمن آرزو، کـه به کام دل ثمری رسد****من و پرفشانی حسرتی کـه ز نامـه گل بـه سری رسد
چقدر ز منت قاصدان بگدازدم دل ناتوان****به بر تو نامـه‌بر خودم اگرم چو رنگ پری رسد
نگهی نکرده ز خود سفر، ز کمال خود چه برد اثر****برویم درون پی‌ات آنقدر کـه به ما ز ما خبری رسد
شرر، طبیعت عاشقان بـه فسردگی ندهد عنان****تب موج ما نبری گمان کـه به سکتهٔ گهری رسد
به‌کدام آینـه جوهری کشم التفاتی از آن پری****مگر التماس‌گداز من بـه قبول شیشـه‌گری رسد
به تلاش معنی نازکم کـه درین قلمرو امتحان****نرسم اگر من ناتوان سخنم بـه موکمری رسد
ز معاملات جهان کد، تو برآکزین همـه دام و دد****عفف سگی بـه سگی خورد، لگد خری بـه خری رسد
به چنین جنونکدهٔ ستم ز تظلم توکراست غم****به هزار خون تپد از الم کـه رگی بـه نیشتری رسد
همـه جاست شوق طرب‌کمـین ز وداع غنچه‌گل‌آفرین****تو اگر ز خود روی اینچنین بـه تو از تو خوبتری رسد
به هزارکوچه دویده‌ام بـه تسلّیی نرسیده‌ام****ز قد خمـیده شنیده‌ام کـه چو حلقه شد بـه دری رسد
زکمال نظم فسون اثر، بگداخت بیدل بیخبر****چه قیـامت هست بر آن هنرکه بـه همچو بی‌هنری رسد

تا ز چمن دماغ را بوی بهار مـی‌رسد****ضبط خودم چه ممکن هست نامـهٔ یـار مـی‌رسد
گوش دل ترانـه‌ام مـیکدهٔ جنون کنید****ناله بـه یـاد آن نگه نشئه سوار مـی‌رسد
شوخی وضع چشم وگشت بـه کثرتم سبب****زین دو سه صفر بی‌ادب یک بـه هزار مـی‌رسد
چند به‌این شکفتگی مسخرهٔ هوس شدن****ازگل و لاله عمرهاست خنده بـه بار مـی‌رسد
گردن سعی هر نـهال خم شده زیر بار حرص****با ثمر غنا همـین دست چنار مـی‌رسد
ماتم فرصت نفس رهبر هیچمباد****صبح بـه هرکجا رسد ‌فگار مـی‌رسد
تا دل ما سپند نیست گرد نفس بلند نیست****بعد شکست ساز ما زخمـه بـه تار مـی‌رسد
درس کتاب معرفت حوصله خواه خامشی ست****گرسخنت بلند شد که تا سر دار مـی‌رسد
باعث حرف و صوت خلق تنگی جای زندگی‌ست****اینکه تو مـی‌زنی نفس دل بـه فشار مـی‌رسد
پایـهٔ فرصت طرب سخت بلند چیده‌اند****تا بـه دماغ مـی‌رسد نشئه خمار مـی‌رسد
برتب و تاب کر و فر ناز مچین کـه تا سحر****شمع بـه داغ مـی‌کشد فخر بـه عار مـی‌رسد
پای شکسته تاکجا حق طلب کند ادا****دست فسوس هم بـه ما آبله‌دار مـی‌رسد
آه حزینی از دلی گر شود آشنای لب****مژده بـه دوستان برید بیدل زار مـی‌رسد

زبرگردون آنچه ازکشت تو و من مـی‌رسد****دانـه که تا آید بـه پیش چشم خرمن مـی‌رسد
زبن نفسهایی‌که از غیبت مدارا مـی کنند****غره ی فرصت مشو سامان رفتن مـی‌رسد
انتظار حاصل این باغ پر بی‌دانشی‌ست****ما ثمر فهمـیده‌ایم و بار بستن مـی‌رسد
این من و ما شوخی ساز ندامتهای ماست****خامشی بر پرده چون گردد بـه شیون مـی‌رسد
نور خورشید ازل درون عالم موهوم ما****ذره مـی‌گردد نمایـان که تا به روزن مـی‌رسد
رفته رفته بدر مـی‌گردد هلال ناتوان****سعی چاک جیب ما آخر بـه دامن مـی‌رسد
با فقیران ناز خشکی ننگ تحصیل غناست****چرب و نرمـی کن اگر نانت بـه روغن مـی‌رسد
درکمـین خلق غافل‌گر همـین صوت و صداست****آخر این‌کهسار سنگش بر فلاخن مـی‌رسد
دعوی دانش بهل از ختم کار آگاه باش****معرفت اینجا بـه خود هم بعد مردن مـی‌رسد
مقصد سعی ترددها همـین واماندگیست****هرکه هرجا مـی رسد که تا نارسیدن مـی‌رسد
زندگی دارد چه مقدار انتظار تیغ مرگ****اندکی که تا سرگران شد خم به‌گردن مـی‌رسد
مشت خاکی بیدل ازتقلید گردون شرم دار****دست قدرت کی بـه این برج مثمن مـی‌رسد

آه بـه درد عجز هم کوشش ما نمـی‌رسد****آبله‌گریـه مـی‌کند اشک بـه پا نمـی‌رسد
نغمـهٔ‌ساز ما و من تفرقهٔ دل هست و بس****تا دو دلش نمـی‌کنیبه صدا نمـی‌رسد
چند بـه فرصت نفس غره ی ناز زیستن****در چمنی کـه جای ماست بوی هوا نمـی‌رسد
تنگی این‌نـه آسیـا درون پی دورباش ماست****ما دو سه دانـه‌ایم لیک نوبت جا نمـی‌رسد
خنده درین چمن خطاست ناز شکفتگی بلاست****تا نگذاردش عرق گل بـه حیـا نمـی‌رسد
سخت ز هم‌گذشتهٔم زحمت ناله‌کم دهید****بر پی‌کاروان ما بانگ درا نمـی‌رسد
مقصد بی بر چنار نیست بـه غیر سوختن****دست بـه چرخ‌ایم لیک دعا نمـی‌رسد
سایـه بهٔمن عاجزی ایمن ازآب و آتش است****سر بـه زمـین فکنده را هیچ بلا نمـی‌رسد
در تو هزار جلوه هست کز نظرت نـهفته‌اند****ترک خیـال و وهم کن آینـه وانمـی‌رسد
قاصد وصل درون ره هست منتظرپیـام باش****آنچه به‌ما رسیدنی‌ست که تا به‌کجا نمـی‌رسد
کوشش موج و قطره‌ها همقدم هست با محیط****هرکه بـه هر کجا رسد از تو جدا نمـی‌رسد
عجز بساط اعتبار از مدد غرور چند****بنده بـه خود نمـی‌رسد که تا به خدا نمـی‌رسد
ربط وفاق جزوها پاس رعایت کل ست****زخم جدایی دو تار جز بـه قبا نمـی‌رسد
بر درکبریـای عشق بارگمان و وهم نیست****گر تو رسیده‌ای بـه او بیدل ما نمـی‌رسد

تا گرد ما بـه اوج ثریـا نمـی‌رسد****سعی طلب بـه آبلهٔ پا نمـی‌رسد
توفان ناله‌ایم و تحیر همان بجاست****آیینـه جوهرت بـه دل ما نمـی‌رسد
عشق ازگداز رنگ هوس آب است****بی‌خس نـهال شعله بـه بالا نمـی‌رسد
گر فقر و گر غنا مگذر از حضور شوق****این یک نفس خیـال بـه صد جا نمـی‌رسد
عبرت نگاه عالم انجام شمع باش****هرجا سری‌ست جز بـه ته پا نمـی‌رسد
پی خون شدن سراغ‌دلت سخت مشکل است****انگور مـی نگشته بـه مـینا نمـی‌رسد
عرفان نصیب زاهد جنت‌پرست نیست****این جوی خشک‌مغز بـه دریـا نمـی‌رسد
از باده مگذرید کـه این یک دو لحظه عمر****تا انفعال توبهٔ بیجا نمـی‌رسد
دیوانگان هزارگریبان دریده‌اند****دست هوس بـه دامن صحرا نمـی‌رسد
بیدل غریب ملک شناسایی خودیم****جزماکسی بـه بیکسی ما نمـی‌رسد

کار دلها باز از آن مژگان بـه سامان مـی‌رسد****ریشـهٔ تاکی بـه استقبال مستان مـی‌رسد
اشک امشب بسمل حسن عرق توفان کیست****زبن پر پروانـه پیغام چراغان مـی‌رسد
از بهار آن خط نو رسته غافل نیستم****مدتی شد درون دماغم بوی ریحان مـی‌رسد
آب مـی‌گردد دل از بی‌دست‌وپایی‌های اشک****در کنارم از کجا این طفل گریـان مـی‌رسد
سطر چاکی از خط طومار مجنون خواندنیست****قاصد ما نامـه درون دست از گریبان مـی‌رسد
بی‌محبت درون وطن هم ناشناسایی‌ست عام****بهر یک دل براهن بـه کنعان مـی‌رسد
بس کـه بر تنگی بساط عشق امکان چیده‌اند****صد گریبان مـی‌درّد که تا گل بـه دامان مـی‌رسد
فرصت تمـهید آسایش درون این محفل کجاست****خواب ها رفته ست که تا مژگان بـه مژگان مـی‌رسد
دل بـه آفت واگذار و ایمن از توفان برآ****بر کنار این کشتی از هول نـهنگان مـی‌رسد
قطع کن از نعمت الوان کـه اینجا چرخ هم****مـی‌نـهد صد ریزه برهم که تا به یک نان مـی‌رسد
حاصل غواص این دریـا پشیمانی بس است****وصل گوهر گیر اگر دستت بـه دامان مـی‌رسد
در کمند سعی نیکی چین کوتاهی خطاست****تا بـه هر دامن کـه خواهی دست احسان مـی‌رسد
خاکساری درون مذاق هیچمکروه نیست****منّت این وضع بر گبر و مسلمان مـی‌رسد
پیشـه بسیـار هست بیدل بر خموشی ختم کن****سعی درون علم و عمل اینجا بـه پایـان مـی‌رسد

هرگز بـه دستگاه نظر پا نمـی‌رسد****کور عصاپرست بـه بینا نمـی‌رسد
هر طفل غنچه هم سبق درس صبح نیست****هر صاحب‌نفس بـه مسیحا نمـی‌رسد
گل خاک گشت و شوخی رنگ حنا نیـافت****افسوس جبهه‌ای کـه به آن پا نمـی‌رسد
این هست اگر حقیقت نیرنگ وعده‌ات****ماییم و فرصتی کـه به فردا نمـی‌رسد
از نقش اعتبار جهان سخت ساده‌ایم****تمثال بـه آینـهٔ ما نمـی‌رسد
در جستجوی ما نکشی زحمت سراغ****جایی رسیده‌ایم کـه عنقا نمـی‌رسد
ما را چو سیل خاک بـه سر هست و بس****تا آن زمان کـه دست بـه دریـا نمـی‌رسد
آسوده‌اند صافدلان از زبان خلق****ازموج مـی شکست بـه مـینا نمـی‌رسد
یک دست مـی‌دهد سحر و شام روزگار****هیچ آفتی بـه این گل رعنا نمـی‌رسد
در گلشنی کـه اوست چه شبنم کدام رنگ****یعنی دعای بوی‌گل آنجا نمـی‌رسد
رمز دهان یـار ز ما بیخودان مپرس****طبع سقیم ما بـه معما نمـی‌رسد
زاهد دماغ توبه بـه کوثر رسانده‌ای****معذور کاین خیـال بـه صهبا نمـی‌رسد
آخر بـه رنگ نقش قدم خاک گشتن است****آیینـه پیش پا وکسی وانمـی‌رسد
بیدل بـه عرض جوهر اسرار خوب و زشت****آیینـه‌ای بـه صفحهٔ سیما نمـی‌رسد

نشئهٔ‌گوشـهٔ دل از دیر و حرم نمـی‌رسد****سر بـه هزار سنگ زن درد بهم نمـی‌رسد
آنچه ز سجده‌گل‌کند نیست بـه ساز سرکشی****من همـه جا رسیده‌ام نی بـه قلم نمـی‌رسد
نیست‌کسی ز خوان عدل بیش‌ربای قسمتش****محرم ظرف خود نـه‌ای بهر تو کم نمـی‌رسد
راحت نمـی‌شود زحمت دوش آگهی****خوابی اگر بـه پا رسد بر مژه خم نمـی‌رسد
دعوی نفس باطل هست رو بـه حقش حواله‌کن****مدعی دروغ را غیر قسم نمـی‌رسد
تشنگی معاصی‌ام جوهر انفعال سوخت****بسکه رساست دامنم جبهه بـه نم نمـی‌رسد
غیر قبول علم وفن چیست وبال مرد و زن****نامـهٔ سیـاه نیست که تا به رقم نمـی‌رسد
دوری دامن تو کرد بس کـه ز طاقتم جدا****تا بـه ندامتی رسم دست بـه هم نمـی‌رسد
هستی و سعی پختگی خامـی فطرت هست و بس****رنج مبرکه این ثمر جز بـه عدم نمـی‌رسد
هیچ مپرس بیدل از خجلت نارسایی‌ام****لافم اگر جنون کند که تا برسم نمـی‌رسد

صبح شو ای‌شب‌که خورشید من‌اکنون مـی‌رسد****عید مردم گو برو عید من اکنون مـی‌رسد
بعد از اینم بی‌دماغ یـاس نتوان زیستن****دستگاه عیش جاوید من اکنون مـی‌رسد
مـی‌روم درون سایـه‌اش بنشینم و ساغرکشم****نونـهال باغ امـید من اکنون مـی‌رسد
آرزو خواهدکلاه ناز برگردون فکند****جام مـی درون دست جمشید من اکنون مـی‌رسد
رفع خواهدگشت بیدل شبههٔ وهم دویی****صاحب اسرار توحید من اکنون مـی‌رسد

هوس تعین خواجگی بـه نیـاز بنده نمـی‌رسد****رگ گردنی کـه علم کنی بـه سر فکنده نمـی‌رسد
ز طنین غلغلهٔ مگس بـه فلک رسیده پر هوس****همـه سوست باد بروت و بس کـه به پشم کنده نمـی‌رسد
ز ریـاض انس چه بو برد، سگ و خوک عالم هرزه‌تک****که بـه غیر حسرت مزبله بـه دماغ‌گنده نمـی‌رسد
پی قطع الفت این و آن مددی بـه روی تنک رسان****که بـه تیغ که تا نزنی فسان بـه دم برنده نمـی‌رسد
زهوس قماشی سیم و زر، بـه جنون قبای حیـا مدر****که تکلفات لباسها، بـه حضور ژنده نمـی‌رسد
همـه راست ناز شکفتنی، همـه جاست عیش دمـیدنی****من ازاین چمن بـه چه گل رسم کـه لبم بـه خنده نمـی‌رسد
مگراز فنا رسد آرزو، بـه صفای آینـه مشربی****که خراش تختهٔ زندگی ز نفس برنده نمـی‌رسد
به عروج منظرکبریـا، نرسیده‌گرد تلاش ما****تو ز سجده بال ادب‌گشا، بـه فلک پرنده نمـی‌رسد
به پناه زخم محبتی من بیدل ایمنم از تعب****که دوباره زحمت جانکنی بـه نگین‌کنده نمـی‌رسد

به امـید فنا تاب وتب هستی‌گوارا شد****هوای سوختن بال و پر پروانـهٔ ما شد
فکندیم از تمـیز آخر خلل درکار یکتایی****بدل شد شخص با تمثال که تا آیینـه ییدا شد
زبان حال دارد سرمـهٔ لاف‌کمال اینجا****نفس دزدید جوهر هر قدر آیینـه‌گویـا شد
ز عرض جوهر معنی بـه وجدان صلح کن ورنـه****سخن رنگ لطافت باخت گر تقریر فرسا شد
حذر کن از قرین بد کـه در عبرتگه امکان****به جرم زشتی یک رو هزار آیینـه رسوا شد
به هندستان اگر این هست سامان رعونتها****توان درون مفلسی هم چیره کلکی بست و مرنا شد
سراپا قطره خون نقش بند و در دلی جاکن****غم اینجا ساغری دارد کـه باید داغ صهبا شد
خیـال هرچه بندی شوق پیدا مـی‌کند رنگش****ز بس جاکرد لیلی درون دل مجنون سویدا شد
گشاد غنچه درون اوراق گل خواباند گلشن را****جهان درون موج ناخن غوطه زد که تا عقده ام واشد
به خاموشی نمک دادم سراغ بی‌نشانی را****نفس درون دزدیدن صفیر بال عنقا شد
تأمل پیشـه کردم معنی من لفظ شد بیدل****ز صهبایم روانی رفت که تا آنجاکه مـینا شد

ز تنگی منفعل‌گردید دل آفاق پیدا شد****گهر از شرم کمظرفی عرقها کرد دریـا شد
ز خود غافل‌گذشتی فال استقبال زد حالت****نگاه از جلوه پیش افتاد امروز تو فردا شد
تماشای غریبی داشت بزم بی‌تماشایی****فسونـهای تجلی آفت نظاره ما شد
به وهم هوش تاکی زحمت این تنگنا بردن****خوشا دیوانـه‌ای کز خویش بیرون رفت و صحرا شد
نفهمـیدند این غفلت سوادان معنی صنعی****نظرها برکجی زد خط خوبان هم چلیپا شد
چو برگردد مزاج از احتیـاط خود مشو غافل****سلامت سخت مـی‌لرزد بر آن سنگی کـه مـینا شد
درین‌مـیخانـه‌خواهی‌سبحه‌گردال‌خواه ساغرکش****همـین‌هوشی کـه ساز تست‌خواهد بیخودیـها شد
به نومـیدی نشستم آنقدر کز خویشتن رفتم****درین ویرانـه چون‌شمعم همان‌واماندگی‌پا شد
نشد فرصت دلیل آشیـان پروانـهٔ ما را****شراری درون فضای وهم بال افشاند و عنقا شد
تأمل رتبهٔ افکار پیدا مـی کند بیدل****به خاموشی نفسها سوخت مریم که تا مسیحا شد

صفا داغ کدورت گشت سامان من و ما شد****به سر خاکی فشاند آیینـه کاین تمثال پیدا شد
زیـارتگاه حسنم کرد فیض محوگردیدن****ز قید نقش رستم خانـهٔ آیینـه پیدا شد
ز فکر خود گذشتم مشرب ایجاد جنون گشتم****گریبان تأمل صرف دامن‌گشت صحرا شد
چراغ برق تحقیقی نمـی‌باشد درین وادی****سیـاهی‌کرد اینجا گر همـه خورشید پیدا شد
ز تمثال فنا تصویر صبح آواز مـی‌آید****که درون آیینـهٔ وضع جهان نتوان خودآرا شد
ز یمن عافیت دور هست ترک وضع خاموشی****زبان بال تپشـها زد اگر یک حرف گویـا شد
به قدر ناز معشوق‌ست سعی همت عاشق****نگاه ما بلندی کرد که تا سرو تو رعنا شد
دماغ درد دل داری مـهیـای تپیدن شو****به گوش عافیت نتوان حریف نالهٔ ما شد
عروجم بی‌نشانی بود لیک از پستی همت****شرار من فسردن درون گره بست و ثریـا شد
سر و برگ تعلق درون ندامت باختم بیدل****جهان را سودن دستم پر پرواز عنقا شد

کسی معنی بحر فهمـیده باشد****که چون موج برخویش پیچیده باشد
چو آیینـه پر ساده هست این گلستان****خیـال تو رنگی تراشیده باشد
کسی را رسد ناز مستی کـه چون خط****به گردیـار گردیده باشد
به گردون رسد پایـهٔ گردبادی****که از خاکساری گلی چیده یـاشد
طراوت درون این باغ رنگی ندارد****مگر انفعالی تراویده باشد
غم خانـه‌داری‌ست دام فریبت****گره بند تار نظر دیده باشد
درین ره شود پایمال حوادث****چو نقش قدم هرکه خوابیده باشد
به وحشت قناعت کن از عیش امکان****گل این چمن دامن چیده باشد
ز گردی کزین دست خیزد حذر کن****دل درون این پرده نالیده باشد
ندارم چو گل پای سیر بهارت****به رویم مگر رنگ گردیده باشد
جهان درون تماشاگه عرض نازت****نگاهی درون آیینـه بالیده باشد
بود گریـه دزیدن چشم بیدل****چو زخمـی کـه او آب دزدیده باشد

پی اشک من ندانم به‌کجا رسیده باشد****ز پی‌ات دویدنی داشت بـه رهی چکیده باشد
ز نگاه سرکشیدن بـه رخت چه احتمال است****مگر ازکمـین حیرت مژه قدکشیده باشد
تب وتاب موج حتما ز غرور بحر دیدن****چه رسد بـه حالم آنکس‌که ترا ندیده باشد
به نسیمـی از اجابت چمن حضور داریم****دل چاک بال مـی‌زد سحری دمـیده باشد
به چمن زخون بسمل همـه جا بهارناز است****دم تیغ آن تبسم رگ گل بریده باشد
دل ما نداشت چیزی‌که توان نمود صیدش****سر زلفت از خجالت چقدر خمـیده باشد
چه بلندی و چه پستی چه عدم چه ملک هستی****نشنیده‌ایم جایی‌که آرمـیده باشد
بم‌و زبر هستی‌ما چو خروش‌ساز عنقاست****شنو ازکسی‌که او هم زکسی شنید باشد
ز طریق شمع غافل مگذر درین بیـابان****مژه آب ده ز خاری کـه به پا خلیده باشد
غم هیچندارد فلک غروپیما****به زبان مدبری چند گله مـی تپیده باشد
به دماغ دعوی عشق سر بوالهوس بلند است****مگر از دکان قصاب جگری خریده باشد
همـه‌سراغ مطلب بـه دری رساند و نازید****من و ناز نیم‌جانی کـه بهرسیده باشد
به هزار پرده بیدل ز دهان بی‌نشانش****سخنی شنیده‌ام من کهی ندیده باشد

آن فتنـه کـه آفاقش شور من و ما باشد****دل نام بلایی هست یـارب به‌کجا باشد
بابد بـه سراب اینجا از بحر تسلی بود****نزدیک خود انگارید گر دورنما باشد
راحت‌طلبی ما را چون شمع بـه خاک افکند****این آرزوی نایـاب شاید تنـه پا باشد
گویند ندارد دهر جزگرد عدم چیزی****آن جلوه کـه ناپیداست حتما همـه جا باشد
بی‌پیرهن از یوسف بویی نتوان بردن****عریـانی اگر باشد درون زبر قبا باشد
نبر وبم جرات نیست درساز حباب اینجا****غرق عرق شرمـیم ما را چه صدا باشد
کم نیست کمال فقر ز دام هوس رستن****بگذار کـه این پرواز درون بال هما باشد
اندیشـهٔ‌خودبینی از وضع ادب دور است****آیینـه نمـی‌باشد آنجا کـه حیـا باشد
با طبع رعونت‌کیش زنـهار نخواهی ساخت****باید سرگردن خواه از دوش جدا باشد
اشکی‌که دمـید از شمع غیرت ته‌پایش ریخت****کاش آب رخ ما هم خاک ذر ما باشد
تحقیق ندارد کار با شبهه تراشیـها****در آینـهٔ خورشید تمثال خطا باشد
اجزای جهان کل کیفیت کل دارد****هر قطره کـه در دریـاست باشد همـه که تا باشد
هرچند قبولت نیست بیدل زطلب مگسل****بالقوهٔ حاجتها درون دست دعا باشد

به کـه چندی دل ما خامشی انشا باشد**** قافلهٔ بی‌نفسیـها باشد
تا کی ای بیخبر از هرزه‌خروشیـهایت****کف افسوس خموشیگویـا باشد
گوشـهٔ بیخبری وسعت دیگر دارد****گرد آسوده همان دامن صحرا باشد
بر دل سوخته‌ام آب مپاش ای نم اشک****برق این خانـه مباد آتش سودا باشد
نارسایی قفس تهمت افسرده دلی‌ست****مشکلی نیست ز خود رفتن اگر پا باشد
طلب‌افسرده شود همت اگرتنگ فضاست****تپش موج بـه اندازهٔ دربا باشد
یـارب اندیشـهٔ قدرت نکشد دامن دل****زنگ این آینـه ترسم ید بیضا باشد
بگدازید کـه در انجمن یـاد وصال****دل اگر خون نشود داغ تمنا باشد
نسخهٔ جسم کـه بر هم زدن آرایش اوست****کم شیرازه پسندید گر اجزا باشد
شعله‌ها زیرنشین علم دود خودند****چه شود سایـهٔ ما هم بـه سر ما باشد
تو و نظاره نیرنگ دو عالم بیدل****من و چشمـی کـه به حیرانی خود وا باشد

تا درون آیینـهٔ دل راه نفس واباشد****کلفت هر دو جهان درون گره ما باشد
صبح شبنم ثمر باغچهٔ نیرنگیم****خنده وگریـهٔ ما از همـه اعضا باشد
گامـها بسکه تر از موج سراب هست اینجا****نیست بی‌خشکیگر همـه دریـا باشد
جلوه مفت هست تودرحق نگه ظلم مکن****وهم گو درون غم اندیشـهٔ فردا باشد
زین گلستان مگذر بیخبر از کاوش رنگ****شاید این پرده نقاب چمن‌آرا باشد
پشت و رویی نتوان بست بر آیینـهٔ دل****گل این باغ محال هست که رعنا باشد
مژه‌ای گرم توان کرد درون این عبرتگاه****بالش خوابی‌گر پر عنقا باشد
سعی واماندگی‌ام کرد بـه منزل همدوش****گره رشته ره آبلهٔ پا باشد
به گشاد مژه آغوش یقین انشا کن****جلوه که تا چند بـه چشم‌تومعما باشد
عشرتی از دل افسرده ما رنگ نبست****خون این شیشـه مگر درون رگ خارا باشد
بی زبانی‌ست ندامت‌کش آهنگ ستم****کف افسوس خموشیگویـا باشد
دل نداریم و همان بارکش صد المـیم****زنگ سهل هست اگر آینـه از ما باشد
بیدل آیینـه ی مشرب نکشد کلفت زنگ**** صافی‌ست درون آن بزم کـه مـینا باشد

چرامنکر بی‌طاقتیـهای درا باشد****دلی دارد چه مشکل گر بـه دردی آشنا باشد
دماغ آرزوهایت ندارد جز نفس‌سوزی****پرپرواز رنگ و بو اگر باشد هوا باشد
حریص صید مطلب راحت از زحمت نمـی‌داند****به چشم دام‌گرد بال مرغان توتیـا باشد
ز نان شب دلت گر جمع گردد مفت عشرت دان****سحر فرش هست در هرجا غبار آسیـا باشد
زبان خامشان مضراب‌گفت‌وگو نمـی‌گردد****مگر درتار مسطر شوخی معنی صدا باشد
نفس بیـهوده دارد پرفشانیـهای ناز اینجا****تو مـی‌گنجی‌و بس کر، درون دل عشاق جا باشد
چه امکان‌ست نقش این و آن بندد صفای دل****ازین آیینـه بسیـار هست گر حیرت‌نما باشد
جهان خفته را بیدارکرد امـید دیداری****تقاضای نگاهی بر صف مژگان عصا باشد
در آن محفل کـه تاثیر نگاهت سرمـه افشاند****شکست شیشـه همچون موج گوهر بی‌صدا باشد
به چندین شعله مـی‌بالد زبان حال مشتاقان****که یـارب بر سر ما دود دل بال هما باشد
ز بیدردی‌ست دل‌را اینقدرها رنگ‌گردانی****گر این آیینـه خون گردد بـه یک رنگ آشنا باشد
ندارد بزم پیری نشئه‌ای از زندگی بیدل****چو قامت حلقه‌گردد ساغر دور فنا باشد

زشوخی چشم من‌تاکی بـه روی غیرواباشد****نگه حتما به خود پیچد اگرصاحب حیـا باشد
تصور مـی‌تپد درون خون تحیر مـی‌شود مجنون****چه ظلم هست اینکه دور از تو با خو‌د آشنا باشد
ازبن خاک فنا تاکی فریب زندگی خوردن****که دارد دست شستن گر همـه آب بقا باشد
سراغ جلوه‌ای درون خلوت دل مـی‌دهد شوقم****غریبم خانـهٔ آیینـه مـی‌پرسم‌کجا باشد
ندارد عزم صادق انفعال هرزه جولانی****به اندوه‌کجی خون شو اگر تیرت خطا باشد
مژه هرجا بهم یـابی نگاهی خفته هست آنجا****نـه‌شامت بی‌سحر جوشد نـه‌زنگت‌بی‌صفا باشد
چه امکانست خم بردارد از بنیـاد عجز من****اگر زیر بغل چون تار چنگم صد عصا باشد
ز بس چون‌گل تنک‌د برک عشرت ما را****اگر رنگی پر افشاند شکست کار ما باشد
به غیر از ناله سامانی ندارد خانـهٔ وحشت****کمان حلقهٔ زنجیر ما تیرش صدا باشد
ندارد هیچآگاهی از سعی گداز من****همان بیرنگ مـی‌سوزد نفس درهرکجا باشد
پی هر آه از خود رفته دارم قاصد اشکی****سحر هر سو خرامد چشم شبنم درون قفا باشد
تامل‌کن چه مغرور اقامت مانده‌ای بیدل****مبادا درون نگین نامـی‌که داری نقش پا باشد

تسلی کو اگر منظورت اسباب هوس باشد****ندارد برگ راحت هر کـه را درون دیده خس باشد
ز هستی هرچه اندیشی غبار دل مـهیـا کن****کسوف آفتاب آیینـهٔ عرض نفس باشد
درین محفل حیـا کن که تا گلوی ناله نخراشی****نفس هم کم خروشی نیست گر فریـادرس باشد
نمـی‌گیرد بـه غیر از دست و تیغ و دامن قاتل****مرا درکوچه‌های‌زخم رنگ‌خون عسس باشد
چه امکانست ما و جرات پرواز گلزارت****نگاه عاجزان را سایـهٔ مژگان قفس باشد
نبالیدیم بر خود ذره‌ای درون عرض پیدایی****غبار ما مباد افشانده ی بال مگس باشد
به دل وامانده ای از لاف ما و من تبرا کن****مقیم خانـهٔ آیینـه حتما بی‌نفس باشد
چه لازم تنگ گیرد آسمان ارباب معنی را****شکخ‌ما همان مضمورن‌که نتوان بست بس باشد
مکن ساز اقامت که تا غبار خویش بشکافی****نفس پر مـی‌فشاند شاید آواز باشد
شکست رنگ امـیدی‌ست سر که تا پای ما بیدل****ز سیر ما مشو غافل اگر عبرت هوس باشد

مرا این آبرو درون عالم پرواز بس باشد****که بال افشاندنم خمـیازهٔ یـاد قفس باشد
به منزل چون رسد سرگشته‌ای کز نارساییـها****بیـابان مرگ حیرت از غبار پیش و پس باشد
تواند بیخودی زین عرصه گوی عافیت بردن****که چون اشک یتیمان درون دویدن بی‌نفس باشد
در این محفل خجالت مـی‌کشم از ساز موهومـی****کمال عشق من ای کاش درون خورد هوس باشد
گلی پیدا نشد که تا غنچه‌ای نگشود آغوشش****در این‌گلشن ملال از مـیوه‌های پیشرس باشد
به داغ آرزویی مـی‌توان تعمـیر دل ****بنای خانـهٔ آیینـه یک دیوار بس باشد
امل پیما ندارد غیرتسخیر هوس جهدی****نشاط عنکبوتان بستن بال مگس باشد
ضعیفان دستگیر سرفرازان مـی‌شوند آخر****به روز ناتوانیـها عصای شعله خس باشد
ندارد دل جز اسباب تپیدن عشرت دیگر****همان فریـاد حسرت بادهٔ جام باشد
به دل هم که تا توانی چون نفس مایل مشو بیدل****مبادا سیر این آیینـه درون راهت قفس باشد

صبحی کـه گلت بـه باغ باشد****گل درون بغل چراغ باشد
تمثال شریک حسن مپسند****گو آینـه بی‌تو داغ باشد
ای سایـه نشان خویش گم کن****تا خورشیدت سراغ باشد
آنسوی عدم دو گام واکش****گرآرزوی فراغ باشد
مردیم بـه حسرت دل جمع****این غنچه‌گل چه باغ باشد
گویند بهشت جای خوبی‌ست****آنجا هم اگر دماغ باشد
بیدل بـه امـید وصل شادیم****گو طوطی بخت زاغ باشد

تا مشرب محبت ننگ وفا نباشد****باید مـیان یـاران ما و شما نباشد
بر ما خطا گرفتن از کیش شرم دور است****عبب‌نبیند که تا بی‌حیـا نباشد
با هرکه هرچه‌گوبی سنجیده بایدت‌گفت****تا کفهٔ وقارت پا درون هوا نباشد
ابرام بی‌نیـازان ذلت‌کش غرض نیست****گر درون طلب بمـیرد همت گدا نباشد
از سفله آنچه زاید تعظیم را نشاید****نقشی‌که جوشد ازپا جز زیر پا نباشد
در پایت آنچه ریزد که تا حشر برنخیزد****خون وفاسرشتان رنگ حنا نباشد
شمع بساط ما را مفت نفس‌شماری ست****این یک دو دم‌تعلق آتش چرا نباشد
حرف زبان تحقیق بی‌نشئهٔ اثر نیست****درکیش راستی‌ها تیر خطا نباشد
چون موی چینی اینجا اظهار سرمـه رنگ‌ست****انگشت زینـهاریم ما را صدا نباشد
خو دارد آن ستمگر با شیوهٔ تغافل****بیگانـه‌اش مفهمـیدگو آشنا نباشد
بیرون این بیـابان پر مـی زند غباری****ای محرمان ببینید امـید ما نباشد
شیرینی آنقدر نیست درون خواب مخمل ناز****مژگان بهم نچسبد که تا بوریـا نباشد
فطرت نمـی‌پسندد منظور جاه بودن****تا استخوان بـه مغز هست باب هما نباشد
در مجلسی کـه عزت موقوف خودفروشی‌ست****دیگرکسی چه باشدگر مـیرزا نباشد
در صحبتی کـه پیران باشند بی‌تکلف****هرچند خنده باشد دندان‌نما نباشد
جز عجز راست ناید از عاریت‌سرشتان****دوشی کـه زیر بار هست خم که تا کجا نباشد
گرد دماغ همت سرکوب هر بنایی‌ست****قصر فلک بلند است‌گر پشت پا نباشد
در محفلی‌که احباب چون و چرا فروشند****مگشا زبان کـه شاید آنجا حیـا نباشد
بیدل همان نفس‌وارما را بـه حکم تسلیم****باید زدن درون دل هر چند جا نباشد

محبت ستمگر نباشد نباشد****وفا زحمت‌آور نباشد نباشد
دل جمع مـهری‌ست برگنج اقبال****اگرکیسه پر زر نباشد نباشد
شکوهی کـه دارد جهان قناعت****به خاقان و قیصر نباشد نباشد
دلی مـی‌گدازم بـه صد جوش مستی****مـی‌ام گر بـه ساغر نباشد نباشد
در افسردنم خفته پرواز عنقا****چو رنگم اگر پر نباشد نباشد
هوس جوهر تربیت نیست همت****فلک سفله‌پرور نباشد نباشد
چه حرف هست لغزش بـه رفتار معنی****خطی گر بـه مسطر نباشد نباشد
به جایی کـه باشد عروج حقیقت****اگر چرخ و اختر نباشد نباشد
چنان باش فارغ ز بار تعلق****که بر دوش اگر سر نباشد نباشد
یقینی کـه از شبههٔ دوربینی****لب یـار کوثر نباشد نباشد
به خویش آشنا شو چه واجب چه ممکن****عرض را کـه جوهر نباشد نباشد
پیـامـی‌ست این اعتبارات هستی****که هرجا پیمبر نباشد نباشد
از آن آستان خواه مطلوب همت****که چیزی بر آن درون نباشد نباشد
ز اعداد خلق آن چه وامـی‌شماری****اگر واحد اکثر نباشد نباشد
اثر نامدارست ز آیینـه مگذر****گرفتم سکندر نباشد نباشد
چه دنیـا چه عقبا خیـالست بیدل****تو باش این و آن گر نباشد نباشد

عشق هرجا ادب‌آموز تپیدن باشد****خون بسمل عرق شرم چکیدن باشد
مزرع نیستی آرایش تخم شرریم****آفت حاصل ما عرض دمـیدن باشد
شوق مفت هست که درون راهی مـی‌پوییم****منزل مقصد ما گو نرسیدن باشد
موج این بحر تپش بسمل سعی گهر است****رنجها درون خور راحت طلبیدن باشد
اشک چندی گره دیدهٔ حیران خودیم****تا نصیب کـه به راه تو دویدن باشد
صید دلها نتوان کرد مگر از تسلیم****طرهٔ شاهد این بزم خمـیدن باشد
حیرت و لذت دیدار خیـالی‌ست محال****هر کـه آیینـه شود داغ ندیدن باشد
کلفت چنین نکشد کوتهی دامن فقر****گل آزادی این باغ نچیدن باشد
رفته‌ام از خود و تهمت‌کش آسودگی‌ام****حیرت آینـه‌ام کاش تپیدن باشد
پیکرم مانی صورتکدهٔ نومـیدی‌ست****بی‌رخت هرچه کشم ناله کشیدن باشد
بسمل شوق مرا از اثرکوچهٔ زخم****تا دم تیغ تو یکدست تپیدن باشد
هرقدر زین قفس وهم برآیی مفت است****ناله کم نیست اگر مـیل رمـیدن باشد
چشم‌بندی‌ست بهار گل بیرنگی عشق****دیدن یـار مبادا کـه شنیدن باشد
از دلیران جنون جرأت یأسم بیدل****چون نفس تیغ من ازخویش ب باشد

رمز آشنای معنی هر خیره‌سر نباشد****طبع سلیم فضل هست ارث پدر نباشد
غفلت بهانـه مشتاق خوابت فسانـه مایل****بر دیده سخت ظلم هست گر گوش کر نباشد
افشای راز الفت بر شرم واگذار‌بد****نگشاید این گره را دستی کـه تر نباشد
بر آسمان رسیدیم راز درون ندیدیم****این حلقه شبهه دارد بیرون درون نباشد
خلق و هزار سودا ما و جنون و دشتی****کانجا ز بیکسیـها خاکی بـه سر نباشد
چین کدورتی هست بر جبههٔ نگینـها****تحصیل نامداری بی‌دردسر نباشد
امروز قدر هرمقدار مال و جاه است****آدم نمـی‌توان گفت آنرا کـه خر نباشد
در یـاد دامن او ماییم و دل تپیدن****مشت غبار ما را شغل دگر نباشد
نقد حیـات تاکی درون کیسهٔ توهم****آهی کـه ما نداربم گو درون جگر نباشد
آن بـه که برق غیرت بنیـاد ما بسوزد****آیینـه‌ایم و ما را تاب نظر نباشد
پیداست از ندامت عذر ضعیفی ما****شبنم چه وانماید گر چشم تر نباشد
گردانده گیر بیدل اوراق نسخهٔ وهم****فرصت بهار رنگست رنگ اینقدر نباشد

مکتوب شوق هرگز بی‌نامـه‌بر نباشد****ما و ز خویش رفتن قاصد اگر نباشد
هرجا تنید فطرت یک حلقه داشت گردون****در فهم پرگار حکم دو سر نباشد
خاشاک را درون آتش تاکی خیـال پختن****آنجاکه جلوهٔ اوست از ما اثر نباشد
مغرور فرصت دهر زین بیشتر مباشید****بست وگشاد مژگان شام و سحر نباشد
برقی ز دور داردهنگامـهٔ تجلی****ای بیخودان ببینید دل جلوه‌گر نباشد
ما را بـه رنگ شبنم که تا آشیـان خورشید****باید بـه دیده رفتن‌گر بال و پر نباشد
هرچندکار فرداست امروز مفت خودگیر****شاید دماغ وطاقت وقت دگر نباشد
زاهد ز وضع خلوت نازکمال مفروش****افسردن ازکف خاک چندان هنر نباشد.
آیینـه خانـهٔ دل آخر بـه زنگ دادیم****زین بیش آه ما را رنگ اثر نباشد
خواهی بـه خلق روکن خواهی خیـال او کن****در عالم تماشا بر خود نظر نباشد
آسودگی مجویید از وضع اشک بیدل****این جوهر چکیدن آب‌گهر نباشد

هرچند بـه حق قرب تو مقدور نباشد****بر درددلی گر برسی دور نباشد
آثار غرور انجمن آرای شکست است****چینی طرب مجلس فغفورنباشد
بر شیشـهٔ قلقل هوس ما مگذاربد****آن پنبه‌که مغز سر منصور نباشد
پیغام وفا درگره سعی هلاک است****غمنامـهٔ ما جز بـه پر مور نباشد
ای مست قناعت مگشا کف بـه دعا هم****تا دست تو خمـیازهٔ مخمور نباشد
از بست و گشاد درون تحقیق مـیندیش****چشم و مژه سهل هست دلت‌کور نباشد
یـاران غم دمسردی ایـام ندارند****باید خنکیـهای توکافور نباشد
بگذر ز مقامات و خیـالات فضاما****داغ ارنی جز بـه سر طور نباشد
در وادی تحقیق چه حرف هست سیـاهی****گر حایل بینایی ما نور نباشد
نقد دل و پا مزد تردد چه خیـال است****این آبله سر برکف مزدور نباشد
ما سوختگان برهمن قشقهٔ شمعیم****در دیر وفا صندل و سندور نباشد
بر هم زدن الفت دلها مپسندید****دکان حلب خوشـهٔ انگور نباشد
بیدل زشروعلق بـه جنون زن****گو خانـهٔ زنجیر تو معمور نباشد

راحت نصیب ایجاد زنگ و حبش نباشد****در مردمک سیـاهی نور هست غش نباشد
یـاران بـه شرم کوشید کان رمز آشنایی****بی‌پرده نیست ممکن بیگانـه‌وش نباشد
تا از نفس غباری‌ست حتما زبان کشیدن****در وادی محبت جز العطش نباشد
بر خوان عشق نتوان شد محرم حلاوت****تا انگبین شمعت انگشت چش نباشد
بر تختهٔ من و ما خال زیـاد وهمـیم****بازبچه عدم را این پنج و شش نباشد
خواهی بـه دیر کن ساز خواهی بـه کعبه پرداز****هنگامـهٔ نفسها بی‌کشمکش نباشد
از شیشـهٔ تعین ایمن نمـی‌توان زیست****در طبع ما گدازی‌ست هر چند غش نباشد
از ضعف بی‌یـها بر خاک سجده بردیم****بید آبرو نریزد گر مرتعش نباشد
حیف هست دست منعم درون آستین شود خشک****این نان نمک ندارد که تا پنجه‌کش نباشد
زاهد ز عیش رندان پر غافل هست بیدل****فردوس درون همـین‌جاست گر ریش و فش نباشد

هرچند دل از وصل قدح‌نوش نباشد****رحمـی کـه زیـاد تو فراموش نباشد
حرفی کـه بود بی‌اثر ساز دعایت****یـارب بـه زبان ناید و در گوش نباشد
جایی‌که به‌گردش زند انداز نگاهت****چندان کـه نظرکار کند هوش نباشد
آنجا کـه ادب قابل دیدارپرستی‌ست****وا مژگان کم از آغوش نباشد
در دیر محبت کـه ادب آینـه‌دارست****خاموش بـه آن شعله کـه خاموش نباشد
گویند بـه صحرای قیـامت سحری هست****یـارب کـه جز آن صبح بناگوش نباشد
خلقی‌ست خجالت‌کش مخموری و مستی****این خمکده را غیر عرق جوش نباشد
سر که تا قدم وضع حباب هست خمـیدن****حمال نفس جز بـه چنین دوش نباشد
بیدل چه خیـال هست کمال تو نـهفتن****آیینـهٔ خورشید نمد پوش نباشد

وضع فلک آنجا کـه به یک حال نباشد****رنگ من و تو چند سبکبال نباشد
تا وانگری رفته‌ای از دیدهٔ احباب****آب آن همـه زندانی غربال نباشد
گردن نفرازی کـه در این مزرع عبرت****چون دانـه سری نیست کـه پامال نباشد
دل را نفریبی بـه فسونـهای تعین****آرایش این آینـه تمثال نباشد
عیبی بتر از لاف کمالات ندیدیم****شرمـی کـه لبت تشنـهٔ تبخال نباشد
از شکر محبت دل ما بیخبر افتاد****در قحط وفا جرم مـه و سال نباشد
امروز گر انصاف دهد داد طبایع****منتظر مـهدی و دجال نباشد
ای آینـه هر سو گذری مفت تماشاست****امـید کـه آهیت بـه دنبال نباشد
دامان کری گیر و نوای همـه بشنو****تا پیش تو صاحب غرضی لال نباشد
خفت مکش از خلق و به اظهار غناکوش****هرچند بـه دست تو زر و مال نباشد
در هرکف خاکی کـه فتادیم فتادیم****پهلوی ادب قرعهٔ رمال نباشد
تر مـی‌کند اندیشـهٔ خشکی مژه‌ام را****مغز قلم نرگس من نال نباشد
آزادگی و سیرگریبان چه خیـال است****بیدل سر پرواز ته بال نباشد

هرچند خودنمایی تخت و حشم نباشد****در عرض بی‌حیـایی آیینـه کم نباشد
پیش از خیـال هستی حتما در عدم زد****این دستگاه خجلت‌کاو یک دو دم نباشد
موضوعوت جود دامن‌فشانیی هست****در بند آستین‌ها دست کرم نباشد
از خوان این بزرگان دستی بشوی و بگذر****کانجا ز خوردنیـها غیر از قسم نباشد
حیف هست ننگ افلاس دامان مردگیرد****تا ناخنی‌ست درون دست بی‌درم نباشد
غفلت هزار رنگ هست در کارگاه اجسام****چون چشم خواب پا را م‌ژگان بهم نباشد
بی‌انتظار نتوان از وصل کام دل برد****شادی چه قدر دارد جایی‌که غم نباشد
روزی‌دو، این‌تب و تاب‌باید غنمـیت انگاشت****ای راحت انتظاران هستی عدم نباشد
دل داغ سرنوشت هست از انفعال تقدیر****تا سرنگون نگردد خط درون قلم نباشد
در عرصه‌ای کـه بالد گرد ضعیفی ما****مژگان بلند کم از علم نباشد
از ما سراغ ما کن وهم دویی رها کن****جایی‌که ما نباشیم آیینـه هم نباشد
هر دم زدن درون اینجا صدکفر و دین مـهیـاست****دل معبد تماشاست دیر و حرم نباشد
از شاخ بید گیرید معیـار بی‌بریـها****کاین بار برندارد دوشی کـه خم نباشد
عمری‌ست گوهر ما رفته‌ست از کف ما****این آبله ببینید زیر قدم نباشد
وحشت‌کمـین نشسته‌ست گرد هزار مجنون****مگذار پا بـه خاکم که تا دیده نم نباشد
چو عمر رفته بیدل پر بی‌نشان سراغم****جز دست سوده ما را نقش قدم نباشد

اگر تعین عنقا هوس پیـام نباشد****نشان خود بـه جهانی برم کـه نام نباشد
چه لازم ست بـه دوشم غم آدا فکند****حق بقا دونفس خجلت هست و وام نباشد
حیـا ز ننگ خموشی کدام نغمـه کند سر****به صد فسانـه گر سخن تمام نباشد
دو دم بـه وضع تجدد خیـال مـی‌گذرانم****خوشم بـه نشئه کـه جمعیت دوام نباشد
حجاب‌جوهر دل نیست‌جزکدورت‌هستی****چراغ آینـه روشن بـه وقت شام نباشد
دل هست باعت هستی کجاست نشئه چه مستی****دماغِ باده کـه دارد دمـی‌که جام نباشد
هوس تپد بـه چه راحت نفس دمد ز چه وحشت****در آن مقام‌که صیـاد و صید و دام نباشد
کسی ندید ز هستی بـه غیر دردسر اینجا**** این خم وهم ازکجاکه خام نباشد
چه ممکن هست که آغوش حرصها بهم آید****درتن جسراحث خمـیازه التیـام نباشد
دل از شکایت افلاس بـه که جمع نمایی****زبان بـه کام تو بس گر جهان بـه کام نباشد
جدا ز انجمن نیستی بـه هرجه رسیدم****نیـافتم‌که مـی ساغرش حرام نباشد
کدام عمر و چه فرصت‌که دل دهی بـه تماشا****به پای اشک نگه مـی‌دود خرام نباشد
نـه‌گوشـه‌ای‌ست معین نـه منزلی‌ست مبرهن****کسی کجا رود از عالمـی کـه نام نباشد
به اوج عشق چه نسبت تلاش بال هوس را****وداع وهم من و ما هوای بام نباشد
خروش درد شنو مدعای عشق همـین بس****در الله الله ما جای حرف لام نباشد
اگر ز ملک عدم که تا وجود فهم گماری****بجزکلام تو بیدل دگرکلام نباشد

گر بوی وفا را نفس آیینـه نباشد****این داغ دل ااما‌ست کـه در نباشد
صد عمر ابد هیچ نیرزد به‌گذشتن****امروز خوشی هست اگر دینـه نباشد
لعل تو مبراست ز افسون ****این پستهٔ تر مصرف لوزینـه نباشد
تکرار مبندید بر اوراق تجدّد****تقویم نفس را خط پارینـه نباشد
بر شیخ دکانداری ریش هست مسلم****خرس این همـه سوداگر پشمـینـه نباشد
زاهد بـه نظر مـی‌کند از دور سیـاهی****این صبح قیـامت شب آدینـه نباشد
لب‌کم شکند مـهر ودیعتکدهٔ راز****گر تشنـهٔ رسوایی گنجنیـه نباشد
از دل چو نفس مـی‌گذری سخت جنونی‌ست****ای بیخبر این خانـهٔ آیینـه نباشد
گر حرف وفا سکته فروشد بـه تامّل****در رشتهٔ الفت گره کینـه نباشد
چون صبح اگریک نفس از خویش برآیی****تا بام فلک پیچ و خم زینـه نباشد
بیدل حذر از آفت پیوند علایق****امـید کـه در دلق تو این پینـه نباشد

دل انجمن محرم و بیگانـه نباشد****جز حیرت ادراک درین خانـه نباشد
در ساز فنا راحت عشاق مـهیـاست****بالین وفا بی‌پر پروانـه نباشد
بی‌کسب صفا صید معانی چه خیـال است****تا سنگ بود شیشـه پریخانـه نباشد
چون شانـه کلید سر مویی نتوان شد****تا ٔ چاکت همـه دندانـه نباشد
دل زانوی فکرش همـه چشم هست که مـینا****چندان‌که خمد بی‌خط پیمانـه نباشد
بی‌ساخته حسنی‌ست کـه دارم بـه کنارش****مشاطهٔ شوق آینـه و شانـه نباشد
افسون چه ضرور هست به عزم مژه بستن****در خواب عدم حاجت افسانـه نباشد
بر اوج مبر پایـه اقبال تعین****تا صورت رفتار تو لنگانـه نباشد
ابرام هوس مـی‌کشدت بر درون دونان****شاهی اگر این وضع گدایـانـه نباشد
وحدت چه‌خیـال هست توان یـافت به‌کثرت****چون ریشـه دوانید نمو، دانـه نباشد
عالم همـه محمل‌کش کیفیت اشک است****این قافله بی‌لغزش مستانـه نباشد
دل‌گرد جنون مـی‌کند امروز ببینید****در خانـهٔ ما بیدل دیوانـه نباشد

خیـال نامد!ری که تا کیت خاطرنشین باشد****چه‌لازم سر‌نوشتت‌چون نگین زخم جبین باشد
درین وادی بـه حیرت هم مـیسر نیست آسودن****همـه‌گر خانـهٔ آیغغه‌گردی حکم زین باشد
طراوت آرزو داری ز قید جسم بیرون آ****که سرسبزی نبیند دانـه که تا زیر زمـین باشد
به خود پیچیدن ما نیست بی‌انداز پروازی****کمند موج ما را یکنفس گرداب چین باشد
به‌قدر جهد معراجی‌ست ما را ورنـه آتش هم****به راحت گر زند خاکسترش بالانشین باشد
به حیرت رفته هست از خویش اگر شمع‌ست اگر محفل****نشاط هر دو عالم یک نگاه واپسین باشد
غباری نیست از پست و بلند موج دریـا را****حقیقت .بی‌نیـاز ز اختلاف کفر و دین باشد
پی قتلم چه دامن برزند شوخی کـه در دستش****هجوم جوهر شمشیر چین آستین باشد
ز چشم تر مآل انتظار شوق پرسیدم****جگر خون گشت و گفت احوال مشتاقان چنین باشد
فرو رو پر خاک ای سرگران نشئهٔ خست****ز قارون نام هم کم نیست بر روی زمـین باشد
محال هست اینکه عجز از طینت ما رخت بربندد****سحر گر صد فلک بالد همان آه حزین باشد
ندارم نشئهٔ دیگر بـه هر سرگشتگی بیدل****چوگردابم درین‌محفل خط‌ساغر همـین باشد

بپرهیز از حسد که تا فضل یزدانت قرین باشد****که مرحوم هست آدم هرقدر شیطان لعین باشد
مگو درون جوش خط افزونی حسن‌است خوبان را****زبان‌کفر هرجا شد دراز از نقص دین باشد
محبت محوکرد از دل غبار وهم اسبابم****به‌پیش شعله‌کی از چهرهٔ خاشاک چین باشد
نمایـانم بـه رنگ سایـه از جیب سیـه‌روزی****چه باشد رنگ من یـارب اگر آیینـه ین باشد
به صد مژگان فشاندن گرد اشکی رفته‌ام از دل****من و نقدی کـه بیرون راندهٔ صد آستین باشد
به لوح حیرتم ثبت هست رمز پردهٔ امکان****مثال خوب و زشت آبینـه را نقش نگین باشد
در آن مزرع‌که حسنت خرمن‌آرای عرق‌گردد****به پروین مـی‌رساند ریشـه هر خوشـه‌چین باشد
نسیم از خاک‌کویت‌گر غباری بر سرم ریزد****به‌کام آرزویم حاصل روی زمـین باشد
ندارد دامن دشت جنون از گرد پروایی****دل عاشق چرا از طعنـهٔ مردم حزین باشد
دو روزی از هوس تاریکی دنیـا گواراکن****چراغ خانـهٔ زنبور ذوق انگبین باشد
کف دست توانایی بـه سودنـها نمـی‌ارزد****مکن کاری کـه انجامش ندامت‌آفرین باشد
ز سیر آف و رنگ این چمن دل جمع کن بیدل****که هر جا غنچه گردیدی گلت درون آستین باشد

وداع سرکشی‌کن‌گر دلت راحت‌کمـین باشد****چو آتش داغ شد جمعیتش نقش نگین باشد
ز مرگ ما فلک را کی غبار حزن درگیرد****ز خواب مـی کشان مـینا چرا اندوهگین باشد
نگاهی گر رسد که تا نوک مژگان مفت شوخی‌ها****در این محنت‌سرا معراج پروازت همـین باشد
لب دامن نگردید آشنای حرف اشک من****چو شمعم سلک گوهر وقف گوش آستین باشد
گرفتاری بـه حدی دلنشین هست اهل دولت را****که که تا انگشتشان درون حلقهٔ انگشترین باشد
سراغ عافیت احرام مرگم مـی‌کند تلقین****مگر آن گوهر نایـاب درون زیر زمـین باشد
به قدر زخم دل گل مـی‌کند شور جنون من****پر پرواز شـهرت نام را نقش نگین باشد
چه امکانست سر از حلقهٔ داغت برآوردن****سپند بزم ما را ناله هم آتش‌نشین باشد
در این معبد، فنا را مایـهٔ توقیر طاعت کن****که چون خاکت دو عالم سجده وقف یک جبین باشد
گرت شمعی‌ست دامن زن وگر کشتی‌ست برق افکن****محبت جز فنای ما نمـی‌خواهد یقین باشد
اشارت مـی‌کند بیدل خط طرف بناگوشش****که هرجا جلوه ی صبحی‌ست شامش درون کمـین باشد

جمعیت از آن دل‌که پریشان تو باشد****معموری آن شوق کـه وبران تو باشد
عمری‌ست دل خون شده بیتاب گدازی‌ست****یـارب شود آیینـه و حیران تو باشد
صد چرخ توان ریخت ز پرواز غبارم****آن روزکه درون سایـهٔ دامان تو باشد
داغم‌که چرا پیکر من سایـه نگردید****تا درون قدم سرو خرامان تو باشد
عشاق بهار چمنستان خیـالند****پوشیدگی آیینـه عریـان تو باشد
هر نقش قدم خمکده عالم نازیست****هرجا اثر لغزش مستان تو باشد
نظاره ز ن بـه ن نپرداخت****پیداست کـه حیران تو حیران تو باشد
مپسند کـه دل درون تپش یأس بمـیرد****قربان تو قربان تو قربان تو باشد
سر جوش تبسمکده ناز بهار است****چینی‌که شکن‌پرور دامان تو باشد
در دل تپشی مـی خلد از شبههٔ هستی****یـارب‌که نفس مژگان تو باشد
بیدل سخنت نیست جز انشای تحیر****کو آینـه که تا صفحهٔ دیوان تو باشد

ما راکه نفس آینـه پرداخته باشد****تدبیر صفا حیرت بی‌ساخته باشد
فرداست کـه زیر سپر خاک نـهانیم****گو تیغ تو هم بـه سپهر آخته باشد
تسلیم سرشتیم رعونت چه خیـال است****مو که تا به کجا گردنش افراخته باشد
با طینت ظالم چه کند ساز تجرّد****ماری بـه هوس پوستی انداخته باشد
شور طلب از ما بـه فنا هم نتوان برد****خاکستر عاشق قفس فاخته باشد
بی بوی گلی نیست غبار نفس امروز****یـاد کـه در اندیشـهٔ ما تاخته باشد
دلدار گذشت و خبر از دل نگرفتیم****این آینـه‌ای نیست کـه نگداخته باشد
از شرم نثار تو بـه این هستی موهوم****رنگی کـه ندارم چقدر باخته باشد
بیدل بـه هوس دامنت ازکف نتوان داد****ای کاشی قدر تو نشناخته باشد

چشمـی کـه بر آن جلوه نظر داشته باشد****یـارب بـه چه جرات مژه برداشته باشد
هر دل‌که ز زخم تو اثر داشته باشد****صد صبح‌گل فیض بـه بر داشته باشد
عمری‌ست دکان نفس سوخته‌گرم است****ازآه من آیینـه خبر داشته باشد
با پرتو خورشید کرم سهل حسابی‌ست****گر شبنم ما دامن تر داشته باشد
دل توشـه‌کش وهم حباب‌ست درین بحر****امـید کـه آهی بـه جگر داشته باشد
جا بر سر دوش است‌کسی راکه درین بزم****با ما چو سبو دست بـه سر داشته باشد
ازتیغ نگاهت دل آیینـه دو نیم است****هرچند ز فولاد سپر داشته باشد
ما را بـه ادبگاه حضورت چه پیـام است****قاصد مگر از خویش خبر داشته باشد
از وحشت ما بر دل نیست غباری****یک ذره تپیدن چقدر داشته باشد
ای بیخبر از عشق مجو ساز سلامت****جز سوختن آتش چه هنر داشته باشد
ناکام فسردیم چو خون درون رگ یـاقوت****رنگی ندمـیدیم‌که پر داشته باشد
بیدل خلف سلسلهٔ عبرت امکان****جز مرگ چه از ارث پدر داشته باشد

محو طلبت گردی اگر داشته باشد****آن سوی جهان عرض سحر داشته باشد
دل آیـهٔ فتحی هست ز قرآن محبت****زیر و زبر زخمـی اگر داشته باشد
از شعلهٔ هم نسبتی لعل تو آب است****هر چند کـه یـاقوت جگر داشته باشد
ما و من وحدت‌نگهان غیرتویی نیست****این رشته محالست دو سر داشته باشد
آن راکه زکیفیت چشمت نظری نیست****از بیخبریـها چه خبر داشته باشد
چشم تر ما نیز همان مرکز حسن است****چون آینـه‌گر پاس نظر داشته باشد
از طینت ظالم نتوان خواست مروت****شمشیر کجا آب گهر داشته باشد
امروز دم کر و فر خواجه بلند است****البته کـه این سگ دو سه خر داشته باشد
سوز دلم از گریـه چرا محو نگردید****بر آتش اگر آب ظفر داشته باشد
سیلاب سرشکم همـه گر یک مژه بالد****تا خانـهٔ خورشید خطر داشته باشد
افسانـهٔ هنگامـهٔ اوهام مپرسید****شامـی‌که ندارم چه سحر داشته باشد
بیدل من و آن ناله از عجز رسایی****در نقش قدم‌گرد اثر داشته باشد

مشتاق تو گر نامـه‌بری داشته باشد****چون اشک هم از خود سفری داشته باشد
از آتش حرمان کف خاکستر داغی‌ست****گر شام امـیدم سحری داشته باشد
چون شمع بود سربه دم تیغ سپردن****گر نخل مرادم ثمری داشته باشد
آیینـه مقابل نکنی با نفس من****آه هست مبادا اثری داشته باشد
غیر از عرق شرم مقابل نپسندد****هستی اگر آیینـه‌گری داشته باشد
عمری‌ست کـه ما گمشدگان گرم سراغیم****شایدکسی از ما خبری داشته باشد
آرایش چندین چمن آغوش بهار است****هر ‌که یک زخم دری داشته باشد
ای اهل خرد منکر اسرار مباشید****دیوانـهٔ ما هم هنری داشته باشد
ما محو خیـالیم ز دیدار مپرسید****سامان نگه دیده‌وری داشته باشد
مفت طرب ما چمن ساده‌دلیـها****گر حسن بـه آیینـه سری داشته باشد
امـید ز عاشق نکند قطع تعلق****گر آه ندارد جگری داشته باشد
بیدل دل افسرده بـه عالم نتوان یـافت****هر سنگ‌که بینی شرری داشته باشد

هر بـه رهت چشم تری داشته باشد****در قطره محیط گهری داشته باشد
با ناله چرا این همـه از پای درآید****گر کوه ز تمکین کمری داشته باشد
از فخر کند جزو تن خویش چو نرگس****نادیده اگر سیم و زری داشته باشد
چون برگ گل آیینـهٔ آغوش بهار است****چشمـی کـه به پایت نظری داشته باشد
گر جیب دل از حسرت نامت نزند چاک****دانم کـه نگین هم جگری داشته باشد
آسودگی و هوش‌پرستی چه خیـال است****این نشئه ز خود بیخبری داشته باشد
ما خود نرسیدیم ز هستی بـه مثالی****این آینـه شاید دگری داشته باشد
جز برق درون این مزرعه نیست کـه امروز****بر مشت خس ما نظری داشته باشد
افسانـه تسلی‌نفس عبرت ما نیست****این پنبه مگر گوش کری داشته باشد
زین فیض کـه عام استمطرب ما را****خاکستر نی هم شکری داشته باشد
عالم همـه گر یکدل بیمار برآید****مشکل کـه ز من خسته‌تری داشته باشد
چشمـی‌ست کـه باید بـه رخ هر دو جهان بست****گر رفتن از این خانـه دری داشته باشد
بیدل چو نفس چاره ندارد ز تپیدن****آن کـه ز هستی اثری داشته باشد

از نامـه‌ام آن شوخ مکدر شده باشد****مرزاست بـه حرف فقرا تر شده باشد
دی نالهٔ گم‌کرده اثر منفعلم کرد****این رشته گلوگیر چه گوهر شده باشد
آرایش‌و دهل از خواجه عجب نیست****خرسی بـه خروش آمده و خر شده باشد
از طینت زنگی نبرد غازه سیـاهی****سنگ محکی که تا به‌کجا زر شده باشد
ازکسب صفا باطن این تیره‌دلی چند****چون سایـه بـه مـهتاب سیـه‌تر شده باشد
ز!هد خجل از مجلس رندان بـه در آمد****در خانـهٔ این مسخره شده باشد
خفّت‌کش همچشمـی اقبال حباب است****بیمغزی اگر صاحب افسر شده باشد
بر فطرت دون ناز بلندی نتوان چید****این آبلهٔ پا چقدر سر شده باشد
رسوایی فطرت مکش از هرزه نوایی****صحرا بـه ازان خانـه‌که بی درون شده باشد
زبن باغ هوس نامـه بـه آن گل نتوان بزد****هرچندکه رنگ تو کبوتر شده باشد
تدبیر صنایع شود از مرگ حصارت****آیینـه اگر سد سکندر شده باشد
منسوب دو چشم هست نگاهی کـه تو داری****تا هرچه توان دید مکرر شده باشد
ما صافدلان پرتو خورشید وفاییم****دامن مکش از ما همـه گر تر شده باشد
کوبند دل گمشده منظور نگاهی‌ست****آیینـهٔ ما عالم دیگر شده باشد
ما هیچ ندیدیم ازین هستی موهوم****بیدل بـه خیـالت چه مصور شده باشد

آنجاکه طلب محوتوکل شده باشد****پیداست چراغان هوس گل شده باشد
این جاه و حشم مایـهٔ اقبال طرب نیست****دردسر گل گشته تجمل شده باشد
گر نخل هوس ِ سرکش‌انداز ترقی‌ست****در ریشـهٔ توفیق تنزل شده باشد
مغرور مشو خواجه بـه سامان ****برپشت خز!ن مو چقدر جل شده باشد
آسان شمر از ورطهٔ تشویش گذشتن****گر زیر قدم آبله‌ای پل شده باشد
ساز طرب محفل ما ناله کوه است****اینجا چه صداهاکه نـه قلقل شده باشد
خلقی بـه عدم دود دل و داغ جگر برد****خاک همـه صرف‌گل و سنبل شده باشد
از قطرهٔ ما دعوی دریـا چه خیـال است****این جزو کـه گم‌گشت مگر کل شده باشد
دل نشئهٔ شوقی‌ست چمن‌ساز طبایع****انگور بـه هر خُم کـه رسد، مُل شده باشد
ما و من اظهار پرافشانی اخفاست****بوی‌گل ما نالهٔ بلبل شده باشد
هر دم قدح‌گردش آن چشم بـه رنگی‌ست****ترسم نگه یـار تغافل شده باشد
بیدل دل اگر خورد قفا از سر زلفش****شادم‌که اسیر خم کاکل شده باشد

تغافل‌چه‌خجلت‌به‌خود چیده‌باشد****که آن نازنین سوی ما دیده باشد
حنابی‌ست رنگ بهار سرشکم****بدانم بـه پای کـه غلتیده باشد
طرب مفت دل‌گرهمـه صبح شبنم****زگل گریـه خندیده باشد
به اظهار هستی مشو داغ خجلت****همان بـه که این عیب پوشیده باشد
ندانم دل از درس موهوم هستی****چه فهمـیده باشدکه فهمـیده باشد
چو موج گهر بـه که از شرم دریـا****نگاه تو درون دیده پیچیده باشد
بجوشد دل گرم با جسم خاکی****اگر باده با شیشـه جوشیده باشد
من و یأس مطلب دل و آه حسرت****دعا گو اثر مـی‌پرستیده باشد
نفس‌ساز‌ی آهنگ جمعیتت‌کو****سحر گرد اجزای پاشیده باشد
درین دشت وحشت من آن گردبادم****که سر که تا قدم دامن چیده باشد
حیـاپرور آستان نیـازت****دلی داشتم آب گردیده باشد
گر بیدل ما دهد عرض هستی****به خواب عدم حیرتی دیده باشد

خلوتسرای تحقیق کاشانـهٔ کـه باشد****در بسته ششجهت باز این خانـهٔ کـه باشد
گردون‌دربن بیـابان عمری‌ست بی‌سروباست****این گردباد یـارب دیوانـهٔ کـه باشد
بنیـاد خلق امروز گرد خرابه دیدی****تا مسکن تو فردا وبرانـهٔ کـه باشد
برالفت نفسها بزم هوس مچینید****سیلاب یک دو دم بیش همخانـهٔ کـه باشد
ای دور از آشنایی تاکی غم جدایی****آنکس‌که هرچه هست اوست بیگانـهٔ کـه باشد
بالطبع موشکافان آشفتگی پرستند****با زلف کار دارد دل شانـهٔ کـه باشد
دل درون غم حوادث بی نوحه نیست یکدم****درد شکست ازین بیش با دانـهٔ کـه باشد
خلقی بـه دور گردون مخمور و مست وهم است****این خالی پر از هیچ پیمانـهٔ‌که باشد
رنگم بـه این پر و بال‌کز خود رمـیدنش نیست****گرد تو گر نگردد پروانـهٔ کـه باشد
بیدل صریرکلکت‌گر نیست سحرپرداز****صور قیـامت آهنگ افسانـهٔ کـه باشد

نیـام تیغ عالمگیر مستی موج مـی باشد****خدنگ دلنشین نغمـه را قندیل نی باشد
به دل غیر از خیـال جلوه‌ات نقشی نمـی‌یـابم****به جز حیرت‌کسی درون خانـهٔ آیینـه کی باشد
ز باغ عافیت رنگ امـیدی نیست عاشق را****محبت غیر خون گشتن نمـی‌دانم چه شی باشد
ز الفت چشم نگشایی بـه رنگ و بوی این گلشن****که مـی‌ترسم نگاه عبرت‌آلودی ز پی باشد
گذشتن برنتابد از سر این خاکدان همت****که ننگ پاست طی بساطی را کـه طی باشد
به بادی هم نمـی‌سنجم نوای عیش امکان را****به گوشم که تا شکست استخوان آواز نی باشد
ندارد از حوادث توسن فرصت عنان‌داری****نواهای شکست خویش بر امواج هی باشد
توان از یک تغافل صد دهان هرزه‌گو بستن****چه لازم رغبت طبعت بـه طشت پر ز قی باشد
جنون‌جوش هست امشب مجلس‌کیفیت مستان****مبادا چشم مستی درون قفای جام مـی باشد
ز شور عجز، ما گردنکشان را لرزه مـی‌گیرد****هجوم خاروخس بر روی آتش فصل دی باشد
قفس‌فرسوده این تنگنایم ای هوس خون شو****که مـی‌داند زمان رخصت پرواز کی باشد
نیـابی جز امل شیرازهٔ سختی‌کشان بیدل****مدار ستخوان درون بندبند خلق پی باشد

در این خرابه نـه دشمن نـه دوست مـی‌باشد****به هرچه وارسی آنجاکه اوست مـی‌باشد
به رنج شبهه مفرسا کـه حرف مکتب عشق****در آن جریده کـه بی‌پشت و رو‌ست مـی‌باشد
غم جدایی اسباب مـی‌خورد همـه****همـیشـه نان تعلق دو پوست مـی‌باشد
تلاش فطرت دون غیر خودنمایی نیست****دماغ آبله آماس دوست مـی‌باشد
ز بس‌که نسخهٔ تحقیق ما پریشان است****نظر به‌کاشغر و دل بـه خوست مـی‌باشد
غبار معبد تقوا بـه باده ده کانجا****کمال صدق و صفا که تا وضوست مـی‌باشد
تو لفظ مغتنم انگار، فکر معنی چیست****که مغزها همـه محتاج پوست مـی‌باشد
جبین ز سجده ندزدی کـه سربلندی شرم****به عالمـی‌که زمـین روبروست مـی‌باشد
ز تازه‌رویی اخلاق نگذری بیدل****بهار که تا اثر رنگ و بوست مـی‌باشد

نگه درون شبههٔ تحقیق من معذور مـی‌باشد****سراب آیینـه‌ام آیینـهٔ من دور مـی‌باشد
من و ساز دکان خودفروشی‌ها، چه‌حرف‌است این****جنون این فضاما درون سرمنصور مـی‌باشد
عذابی نیست گر از خانـه‌پردازی برون آیی****جهانی از غم طاق و سرا درگور مـی‌باشد
چه دارد آگهی غیر از قدح‌پیمایی حاجت****به قدر چشم وا نگه مخمور مـی‌باشد
معاش جاه بی‌عاجزکشی صورت نمـی‌بندد****برات رزق شاهان بر دهان مور مـی‌باشد
علاج خارخار حرص ممکن نیست جز مردن****کفن این زخمـها را مرهم کافور مـی باشد
حذر از گوشـهٔ چشمـی کزین یـاران طمع داری****نگاه اینجا چراغ خانـهٔ زنبور مـی‌باشد
سراغ یک نگاه آشنا از نمـی‌یـابم****جهان‌چون‌نرگسستان بی‌تو شـهر کور مـی‌باشد
در آن وادی کـه من دارم جنون شعله‌پروازی****اگر عنقاست محتاج پر عصفور مـی‌باشد
ترنگی نیست کز شوقت نپیچد درون دماغ من****سر عشاق چینی خانـهٔ فغفور مـی‌باشد
ندارد ساز این کهسار جز خاموشی آهنگی****ز موسی پرس آوازی‌که شمع طور مـی‌باشد
خرابات یقین فرقی ندارد ظرف و مظروفش****مـی و مـینا همان یک دانـهٔ انگور مـی‌باشد
عبارت چیست غیر از اقتضای شوخی معنی****پری که تا نیست پیدا شیشـه هم مستور مـی‌باشد
سیـاهی ریخت بر آیینـهٔ ادراک ما بیدل****چراغ محفل تحقیق را این نور مـی‌باشد

لب بی‌صرفه نوا جهل سبق مـی‌باشد****خامـه شایـان عرق درون خور شق مـی‌باشد
با ادب باش کـه در انجمن یکتایی****دعوی باطلت اندیشـهٔ حق مـی‌باشد
بلبلان قصه مخوانید کـه در مکتب عشق****دفترگل پر پروانـه ورق مـی‌باشد
هرکجا غیرت حسن انجمن‌آرای حیـاست****خجلت از آینـه‌داران عرق مـی‌باشد
در قناعت اگر ابرام نجوشد چو حباب****سکتهٔ وضع رضا سد رمق مـی‌باشد
جوع و همـه جا پرده درون دلکوبی‌ست****نغمـهٔ دهر ز قانون نـهق مـی‌باشد
خون ما مغتنم گرد سر تمکین گیر****چترکوه از پر طاووس شفق مـی‌باشد
سنگ هم درکف اطفال ندارد آرام****دور مجنون چقدر سست نسق مـی‌باشد
ورق جود کریمان جهان برگردید****نان محتاج کنون پشت طبق مـی‌باشد
بید‌ل از خلق جهان عشوهٔ خوبی نخوری****غازهٔ چهرهٔ این قوم بـه حق مـی‌باشد

نقش نیرنگ جهان جوهر رم مـی‌باشد****صفحهٔ آینـه تمثال رقم مـی‌باشد
یـاس انگشت‌نما را ندهی شـهرت جاه****موی ماتم‌زده بر فرق علم مـی‌باشد
ربط احباب درون این بزم ندامت‌خیزست****دستها درخور افسوس بـه هم مـی‌باشد
نتوان شد سبب چاک‌گریبان‌کسی****پشت ناخن خم از اندوه قلم مـی‌باشد
هرکجا حکم قضا ممتحن تدبیر است****سپر بیخردان تیغ دو دم مـی‌باشد
رمز تنزیـه حرم فکر برهمن نشکافت****صمد هست آنکه هیولای صنم مـی‌باشد
به خیـال دهنت‌گر نرسم معذورم****مدعا اندکی آن سوی عدم مـی‌باشد
طاقت خلق بجز عذر طلب پیش نبرد****پا درون این مرحله بی‌آبله کم مـی‌باشد
هستی منفعلم بی‌عرق جبهه نخواست****بر سرم خاک زمـینی هست که نم مـی‌باشد
کف افسوس سراغی هست زکیفیت عمر****فرصت رفته بـه این نقش قدم مـی‌باشد
هرچه آید بـه نظر زان سرکو سجده‌کنید****سنگ و دیوار درون کعبه صنم مـی‌باشد
رگ گردن بـه حیـا راست نیـاید بیدل****تا ته پاست نظر بر مژه خم مـی‌باشد

پیر خمـیازه‌کش وضع جوان مـی‌باشد****حسرت تیر درون آغوش کمان مـی‌باشد
نوبهار چمن عمر همـین خاموشی‌ست****گفتگو صرصر تمـهید خزان مـی‌باشد
غفلت از منتظر وصل خیـالی هست محال****چشم اگر بسته شود دل نگران مـی‌باشد
رهبر عالم بالاست خیـال قد یـار****خضر این بادیـه چون سرو جوان مـی‌باشد
قطع زنجیر ز مجنون تو نتوان ****موج جزو بدن آب روان مـی‌باشد
چه خیـالی‌ست نوایی ز تمنا نکشیم****که نفس رشتهٔ قانون فغان مـی‌باشد
سخت دور هست ازین دامگه آزادی ما****مژه از بیخبری بال‌فشان مـی‌باشد
خاطر نازک ما ایمن از آفات نشد****سنگ درکارگه شیشـه‌گران مـی‌باشد
سر تسلیم سبک‌مایـه بـه بی‌قدریـهاست****جنس ما را بـه کف دست دکان مـی‌باشد
بلبل طفل مزاجم به‌کجا دل بندم****گل این باغ ز رنگین‌قفسان مـی‌باشد
کج ادایـانـه بـه ارباب مطالب سرکن****راستی بر دل ین قوم سنان مـی‌باشد
چشم که تا واکنی از خویش برون تاخته‌ایم****صورت آیینـهٔ دامن بـه مـیان مـی‌باشد
صاف‌مشرب دو زبانی نپسندد بیدل****هرچه درون دل بهآب همان مـی‌باشد

راحت دل ز نفس بال‌فشان مـی‌باشد****آب این آینـه چون باد روان مـی‌باشد
شعله‌ها رنگ بـه خاکستر ما باخته است****شور پرواز درن سرمـه نـهان مـی‌باشد
سادگی جنس چو آیینـه دکانی داریم****زینت ما بـه متاع دگران مـی‌باشد
به زبان راز دل خویش سپردیم چو شمع****موج این‌گوهر خون‌گشته زبان مـی‌باشد
حایلی نیست بـه جولانگه معنی هشدار****خواب پا درون ره ما سنگ‌نشان مـی‌باشد
بی‌گهر نشئهٔ تمکین صدف ممکن نیست****تا نم آب بگو شست‌گران مـی‌باشد
کینـهٔ خصم بداندیش ملایم‌گفتار****نیش خاری هست که درون آب نـهان مـی‌باشد
ایمن از فتنـه نگردی بـه مدارای حسود****آب تیغ آفت قعرش به‌کران مـی‌باشد
تیره‌بختی نفسی از طلبم غافل نیست****سایـه دایم ز پی شخص روان مـی‌باشد
ذوق خود بینی ما که تا نشود محو فنا****نتوان یـافت کـه آیینـه چسان مـی‌باشد
شرر از سنگ دهد عرضهٔ شوخی بیدل****تیغ کین را سخن سخت فسان مـی‌باشد

دماغ وحشت‌آهنگان خیـال‌آور نمـی‌باشد****سر ما طایران رنگ زبر پر نمـی‌باشد
خیـال ثابت و سیـار که تا کی خواند افسونت****سلامت نقشبند طاق این منظر نمـی‌باشد
خیـالش درون دل هست اما چه حاصل غیر نومـیدی****پری درون شیشـه جز درون عالم دیگر نمـی‌باشد
به سامان جهان پوچ تسکین چیده‌ایم اما****به این صندل کـه ما داریم دردسر نمـی‌باشد
حواس آواره افتاده هست از خلوتسرای دل****وگرنـه حلقهٔ صحبت برون درون نمـی‌باشد
بلد از عجز طاقت‌گیر و هر راهی کـه خواهی رو****خط پیشانی تسلیم بی‌مسطر نمـی‌باشد
زترک مطلب نایـاب صید بی‌نیـازی کن****دل جمعی کـه مـی‌خواهی درین کشور نمـی‌باشد
کدورت‌گر همـه باد هست بر دل بار مـی‌چیند****نفس درون خانـهٔ آیینـه بی‌لنگر نمـی‌باشد
سواد هر دو عالم شسته هست اشکی کـه من دارم****رواج سرمـه درون اقلیم چشم تر نمـی‌باشد
مروت‌سخت‌مخمور هست در خمخانـهٔ مطلب****جبین هیچاینجا عرق ساغر نمـی‌باشد
جنون فطرتی درون دارد نبض امکان را****همـه گر پا بـه گردش آوری بی‌سر نمـی‌باشد
تأمل بی‌کمالی نیست درون ساز نفس بیدل****اگر شد رشته‌ات لاغر گره لاغر نمـی‌باشد

بنای رنگ فطرت بر مزاج دون نمـی‌باشا****زمـین خانـهٔ خورشید جز گردون نمـی‌باشد
شکست کار دنیـا نیست تشویش دماغ من****خیـال موی چینی درون سر مجنون نمـی‌باشد
کمند همتم گیرایی دارد کـه چون گردون****سر من نیز از فتراک من بیرون نمـی‌باشد
به دامان قیـامت پاک نتوان کرد مژگانم****نم چشمـی کـه من دارم بـه صد جیحون نمـی‌باشد
که دارد طاقت سنگ ترازوی عدم بود****کمم چندانکه از من هیچافزون نمـی‌باشد
دم تقریر اگر گاهی نفس دزدم مکن عیبم****به طور اهل معنی سکته ناموزون نمـی‌باشد
سواد راست‌بینی ست ای بیخبر روشن****خط ترسا هم اینجا آنقدر واژون نمـی‌باشد
به سامان لباس از سعی رسوایی تبرا کن****عبارت جز گریبان‌چاکی مضمون نمـی‌باشد
حذر کن از شکفتن که تا نبازی رنگ جمعیت****جراحتها جز آغوش وداع خون نمـی‌باشد
درین عبرت فضا که تا کی بساط کر و فرچیدن****زمانی بیش گرد سیل درون هامون نمـی‌باشد
زر و مال‌آنقدر خوشترکه‌خاکش‌کم خوردبیدل****تلاش‌گنج جز سرمنزل قارون نمـی‌باشد

بی زنگ درین محفل آیینـه نمـی‌باشد****آن دل‌که تهی باشد ازکینـه نمـی‌باشد
هر جلوه کـه در پیش هست گردش بـه قفا دریـاب****فردایی این عالم بی‌دینـه نمـی‌باشد
مجنون به‌که دل بندد، حسرت بـه چه پیوندد****دروت عریـانی این پینـه نمـی‌باشد
حیف هست کشد فرصت دردسر مخموری****در هفتهٔ مـیخواران آدینـه نمـی‌باشد
یک ریش بـه صد کوثر ارزان نکنی زاهد****در چارسوی جنت پشمـینـه نمـی‌باشد
یـاران مژه بردارید مفت هست فلک‌تازی****این منظر حیرت را یک زینـه نمـی‌باشد
درکارگه تجدید یکدست چمن‌سازیست****تقویم بهار اینجا پارینـه نمـی‌باشد
هر گوهر ازین دریـا دارد صدف دیگر****دل درکف دلدار هست در نمـی‌باشد
گر اهل سخن بیدل سامان غنا خواهند****چون نسخهٔ اشعارت گنجینـه نمـی‌باشد

دل خاک سر کوی وفا شد چه بجا شد****سر درون ره تیغ تو فدا شد چه بجا شد
اشکم کـه دلی داشت گره بر سر مژگان****درکوی تو از دیده جدا شد چه بجا شد
ما را بـه بساطی‌که توچون فتنـه نشستی****برخاستن ازخویش عصا شد چه بجا شد
چون سایـه بـه خاک قدمت جبههٔ ما را****یک سجده بـه صد شکر ادا شد چه بجا شد
این دیده کـه حسرتکده شوق تماشاست****ای خوش نگهان جای شما شد چه بجا شد
از حسرت دیدار تو اشک هوس آلود****امشب نگه چشم حیـا شد چه بجا شد
چشمت بـه غلط سوی دل انداخت نگاهی ***تیری‌که ازان شست خطا شد چه بجا شد
بر صفحهٔ روی تو زکلک ید تقدیر****خط سیـه انگشت‌نما شد چه بجا شد
در بزم تو آخر نگه شعله عنانم****چون شمع زاشک آبله پا شد چه بجاشد
جگری بر سر هر اشک فشاندیم****حق نمک گریـه ادا شد چه بجا شد
گردی‌که بـه امـید تو دادیم بـه بادش****آرایش صد دست دعا شد چه بجا شد
چون سایـه سر راه دو رنگی نگرفتیم****روز سیـه ما شب ما شد چه بجا شد
زین یکدو نفس عمر مـیان من و دلدار****گیرم کـه اداهای بجا شد چه بجا شد
بیدل هوس نشئهٔ آوارگیی داشت****چون اشگ‌کنون بی‌سر وپا شد چه بجا شد

دلدار مقیم دل ما شد چه بجا شد****جایش بـه همـین آینـه واشد چه بجا شد
اسرار دهانش بـه جنون زد ز تبسم****آن پیرهن وهم‌قبا شد چه بجا شد
گرد نفسی چند کـه در شکستیم****تعمـیر دل یأس بنا شد چه بجا شد
آن ناله کـه صد صور قیـامت بـه نفس داشت****پیش نگهت سرمـه‌نوا شد چه بجا شد
چون سرو علم کرد مرا بی‌بری من****دست تهی انگشت‌نما شد چه بجا شد
احسان و کرم گرچه ندارد غم تمـییز****آن لطف‌که درون کار گدا شد چه بجا شد
دل قطره ی اشکی شد و غلتید بـه پایت****این خون شده همچشم حنا شد چه بجا شد
ازب صفا شد بـه دلم کشف معانی****آیینـه‌ام اندیشـه‌نما شد چه بجا شد
زلفش کـه به خورشید فشاندی سر دامان****ازسرکشی خویش دوتا شد چه بجا شد
با روی توگل لاف طراوت زد ازآنرو****پامال ره باد صبا شد چه بجا شد
در ساده‌دلی عرض تمنای تو دادیم****بی‌مطلبی اندبشـه نما شد چه بجا شد
عمری بـه هوا شبنم ما هرزه‌دوی‌کرد****آخر ز حیـا آبله‌پا شد چه بجا شد
آن چشم کـه بستیم ز نظاره ی امکان****امروز بـه دیدار تو واشد چه بجا شد
دل مـی‌تپد امروز بـه امـید وصالت****در خانـهٔ ایینـه هوا شد چه بجا شد
در گرد سحر جوهر پرواز هوا بود****بیدل نفس آیینـهٔ ما شد چه بجا شد

جگری آبله زد تخم غمـی پیدا شد****دلی آشفت غبار المـی پیدا شد
صفحهٔ‌سادهٔ هستی خط نیرنگ نداشت****خیرگی کرد نظرها رقمـی پیدا شد
نغمـهٔ پردهٔ دل مختلف آهنگ نبود****ناله دزدید نفس زیر و بمـی پیدا شد
باز آهم پی تاراج تسلی برخاست****صف بیتابی دل را علمـی پیدا شد
بسکه دارم عرق از خجلت پرواز چو ابر****گر غبارم بـه هوا رفت نمـی پیدا شد
عدمم داد ز جولانگه دلدار سراغ****خاک ره‌گشتم و نقش قدمـی پیدا شد
رشک آن برهنم سوخت کـه در فکر وصال****گم‌شد ازخویش و ز جیب صنمـی پیدا شد
فرصت عیش جهان حیرت چشم آهوست****مژه برهم زدنی‌کرد رمـی پیدا شد
قد پیری ثمر عاقبت‌اندیشی ماست****زندگی زیر قدم دید خمـی پیدا شد
بسکه درگلشن ما رنگ هوا سوخته است****بی‌نفس بود اگر صبحدمـی پیدا شد
هستی صرف همان غفلت آگاهی بود****خبر از خویش گرفتم عدمـی پیدا شد
خواب پا برد زما زحمت جولان بیدل****مشق بیکاری ما را قلمـی پیدا شد

صیـاد بی‌نشانی پرواز رنگ ما شد****آن پر کـه داشت عنقا صرف خدنگ ما شد
روزی کـه اعتبارات سنجید نقد ذرات****رنگ پریده هرجا گل کرد سنگ ما شد
کم پایی طلب ماند ناقص خرام تحقیق****راه جهاد مسدود از کفش تنگ ما شد
در فکر دل فتادیم راحت ز دست دادیم****صافی کدورت انگیخت آیینـه زنگ ما شد
حیران ناتوانی ماندیم و عمر بگذشت****رنگ شکستهٔ ما قید فرنگ ما شد
در وادی املها کوشش نداشت تقصیر****کمفرصتی قدم زد که تا عذر لنگ ما شد
رنگ بهار هستی تکلیف صد جنون داشت****هر سبزه‌ای کـه گل کرد زین باغ بنگ ما شد
اندوه بیدماغی درهم شکست ما را****مـینا تهی شد از مـی چندانکه سنگ ما شد
دل بود ما را آن سوی نیستی‌ها****افسانـهٔ قیـامت چندی درنگ ما شد
گر فهم راز کردیم یـا چشم باز کردیم****بر هر چه ناز کردیم سامان ننگ ما شد
چون شمع سیر این بزم با ما نساخت بیدل****مژگان گشودن آخر کام نـهنگ ما شد

بازم از شرم سجود امشب عرق بیتاب شد****لآستان او بـه یـاد آمد جبیبم آب شد
تا قیـامت بر‌نمـی‌آیم ز شرم ناکسی****داشتم گرد سرش گردیدنی گرداب شد
عجز بردیم و قبول بار رحمت بافتیم****آنچه اینجا کاسد ما بود آنجا باب شد
حرص پهلوها تهی‌کرد ازحضور بوریـا****در خیـال‌خوب مخمل عالمـی بیخواب شد
آنقدرها نیست این پست و بلند اعتبار****صنع تصحیفی هست گر بواب ما نواب شد
تا قوا سستی ندارد این تعلقها بجاست****با گسستن بست پیمان رشته چون بیتاب شد
گر گذشتن شد بقین بگذر ز تدبیر جسد****فکرکشتی چیست هرگاه آبها پایـاب شد
دانـه مـهری بود بر طومار وهم شاخ و برک****دل ز جمعیت‌گذشت و عالم اسباب شد
زندگی گر عبرت آهنگ همـین شور و شر است****چون نفس نتوان بـه ساز ما و من مضراب شد
خاک گردیدبم اما رمز دل نشکافتیم****در پی این دانـه چندین آسیـا بی‌آب شد
جستجوی رفتگان سر بر هوا کردیم حیف****پیش ما بود آنچه ما را درون نظر ناباب شد
قامتت خم‌گشت بیدل ناگزیر سجده باش****ناتوانی هر کجا بی‌پرده شد محراب شد

ای شمع تک وتاز نفس گرد سفر شد****اکنون بـه چه امـید توان سوخت سحر شد
در نسخهٔ بیحاصل هستی چه توان خواند****زان خط‌که غبار نفسش زبر و زبر شد
مردم همـه درون شکوهء بیکاری خویشند****سرخاری این طایفه هنگامـهٔ گر شد
در خامـهٔ تقدیر نگونی عرقی داشت****کاخر خط پیشانی ما اینـهمـه تر شد
تمثال بـه آن جلوه نمودیم مقابل****ای بیخردان آینـه‌داری چه هنر شد
افسانـهٔ خاموشی من‌کیست‌که نشنید****گم شد از قافله چندانکه خبرشد
یـاران نرسیدند بـه داد سخن من****نظمم چه فسون خواند کـه گوش همـه کر شد
چون سبحه درین سلسله بیگانگیی نیست****سرها همـه پا بود کـه پاها همـه سر شد
گستاخی‌ام از محفل آداب بر آورد****گردیدن من‌گرد سرش حلقهٔ درون شد
فریـاد کـه از دل بـه حضوری نرسیدم****شب بودکه درون خانـهٔ آیینـه سحر شد
در قسلزم تقدیرکه تسلیم کنار است****کشتی و کدو، صورت امواج خطر شد
چون ما نو آن‌که بـه تسلیم جبین سود****هرچند کـه تیغش بـه سر افتاد سپر شد
تا یک مژه خوابم برد ازخویش چو اخگر****خاکستر دل جوش زد و بالش پر شد
فکر چمن‌آرایی فردوس کـه دارد****سر درون قدمت محو گریبان دگر شد
بیدل نشوی غافل از اقبال گریبان****هر قطره کـه در فکر خود افتاد گهر شد

اینقدر نمـی‌دانم صیدم از چه لاغر شد****کزتصور خونم آب تیغ اوتر شد
حرف شعله خویش را، با محیط سرکرذم****فلس ماهیـان یکسر دیده سمندر شد
کاف‌و نون‌لبی وا کر‌د، حسن‌وعشق شورانگیخت****احوالی ضرور افتاد قند ما مکرر شد
در جهان نومـیدی محو بود آفتها****آررو فضاما کرد جستجو ستمگر شد
گردش فلک دیدی ای جنون تأمل چیست****دور، دور بیباکی‌ست شیشـه وقف ساغر شد
هرچه با جنون‌پیوست زکمـین آفت رست****پاسبان خود گردید خانـه‌ای کـه بی درون شد
خواب گل درون این گلشن تهمت خیـالی بود****رنگ پهلویی‌گرداند که تا امـید بستر شد
راحت آرزوییـها داغ کرد محفل را****رنگ‌ها چو شمع اینجا صرف بالش پر شد
کسب عزت دنیـا سخت عبرت‌آلودست****خاک گشت سر درون جیب قطره‌ای کـه گوهر شد
آه بر درون دونان آخر التجا بردیم****تشنـه‌کام مـی‌مردیم آبرو مـیسر شد
بیلد‌ل این تغافلها جرم خست نیست****احتیـاجها شورید گوش دوستان کر شد

مژده ای ذوق وصال آیینـه بی‌زنگار شد****آب گردید انتظار و عالم دیدار شد
خلق آخر درون طلب واماندگی اظهار شد****بر ره خوابیده پا زد آبله بیدار شد
سایـه‌وار از سجده طی کردم بساط اعتبار****کوه و دشت از سودن پیشانی‌ام هموار شد
غیر بیمغزی حصول اعتبار پوچ چیست****غنچه سر بر باد داد و صاحب دستار شد
حسن درون خورد تغافل داشت سامان غرور****بسکه چین اندوخت ابرو تیغ جوهردار شد
عالمـی را الفت رنگ از تنزه بازداشت****دستها اینجا بـه افسون حنا بیکار شد
در غبار وهم و ظن جمعیت دل باختم****خانـه از سامان اسباب هوس بازار شد
از وجود آگه شدیم اما بـه ایمای عدم****چشمکی زد نقش پا که تا چشم ما بیدار شد
رنج هستی اینقدر از الفت دل مـی‌کشم****ناله را درون نی گره پیش آمد و زنار شد
ننگ خست توأم بی‌دستگاهی بوده است****رفت که تا ناخن گشاد پنجه‌ام دشوار شد
خجلت غفلت قوی‌تر کرد بر ما رفع وهم****سایـه که تا برخاست از پیش نظر دیوار شد
محو او حتما شدن که تا وارهیم از ننگ طبع****خار از همرنگی آتش گل بی‌خار شد
بیدل افسون هوس ما را ز ما بیگانـه کرد****بسکه مرکز بر خیـال پوچ زد پرگار شد

نقطهٔ دل‌گرد خودگشت و خط پرگار شد****گردش این سبحه که تا هموار شد زنار شد
ساز استعداد این محفل تحیر نغمـه بود****قلقل مـینا بـه طبع زاهد استغفار شد
صفحه‌ای درون یـاد آن برق نگاه آتش زدم****شوخی یک نرگسستان چشمکم بیدار شد
زانخندان بـه خاکم آرزوها خفته است****چون سحر خواهد غبار من تبسم زار شد
ناله گل ناکرده نگذشتم ز عبرتگاه دل****تنگی این کوچه‌ام چون نی خرام‌افشار شد
جز غرور ما و من این دشت پالغزی نداشت****تا نفس درشکستم راه دل هموار شد
حسرت پرواز رنگ دستگاه ناله ریخت****بال و پر که تا فالی از خمـیازه زد منقار شد
شور دلهای گرفتار از اثر نومـید نیست****در خم آن زلف خواهد شانـه موسیقار شد
آرزو درون دل شکستم خواب راحت موج زد****موی این چینی بـه فرقم سایـهٔ دیوار شد
از نفس جمعیت کنج عدم بر هم زدم****جرأتی لغزید درون دل خواب پارفتار شد
مشت خاکم که تا کجاها چید خشت اعتبار****کز بلندی جانب پا دیدنم دشوار شد
خاطرم از کلفت افسانـهٔ هستی گرفت****چشم مـی‌پوشم کنون گرد نفس بسیـار شد
جام درون خون زن چو گل بیدل دگر ابرام چیست****در بساط رنگ نتوان بیش از این مختار شد

شب کـه از شور شکست دل اثر پرزور شد****همچو چینی تار مویی کاسهٔ طنبور شد
برق آفت‌گر چنین دارد کمـین اعتبار****خرمن ما عاقبت خواهد نگاه مور شد
عیش صد دانا ز یک نادان منغص مـی‌شود****ربط مصرع بر هم هست آنجا کـه حرفی کور شد
نفس را ترک هوا روح مقدس مـی‌کند****شعله‌ای کز دود فارغ گشت عین نور شد
گر نمکدانت چنین درون دیده‌ها دارد اثر****آب درون آیینـه همچون اشک خواهد شور شد
دل شکست اماکسی بر نالهٔ ما پی نبرد****موی چینی جوهر آیینـهٔ فغفور شد
کاش چون نقش قدم با عاجزی مـی‌ساختم****بسکه سعی ما رسایی‌کرد منزل دورشد
ساغر عشق مجازم نشئهٔ تحقیق داد****مشت خونم جون مجنون مـی‌زد ومنصورشد
چون سحر کم نیست گر عرض غباری داده‌ایم****بیش ازین نتوان بـه سامان نفس مغرور شد
عمرها شد بیدل احرام خموشی بسته‌ام****آخراین ضبط نفس خواهد خروش صور شد

هرکجا عشاق را درد طلب منظور شد****رفتن رنگ دو عالم خون یک ناسور شد
رنگ منت برنمـی‌دارد دل اهل صفا****صبح ، زخم خویش را خود مرهم‌کافور شد
بسکه دیدم الفت آفاق لبریز گزند****دیدهٔ احباب بر من خانـهٔ زنبور شد
بیقرارانت دماغ حسرتی مـی‌سوختند****یک شرر ازپرده بیرون‌زد چراغ طور شد
دل چه سامان‌کز شکست آرزو بر هم نچید****بس کـه مو آورد این چینی سر فغفور شد
بود بی‌تعمـیریی صرف بنای کاینات****دل خرابی‌کرد کاین ویرانـه‌ها معمور شد
ترک انصاف از رسوم انتظام یمن نیست****بسکه چشم از معنی‌ام پوشید حاسد کور شد
گاه توفان غضب از چین ابرو باک نیست****از شکست پل نترسد سیل چون پر زور شد
زبن همـه حسرت‌که مردم درون خمارن مرده‌اند****جمع شد خمـیازه‌ای چند و دهان گور شد
آبله بی‌سعی پامردی نمـی‌آید بـه دست****ربشـهٔ تاک از دویدن صاحب انگور شد
محنت پیری‌ست بیدل حاصل عیش شباب****هرکه شب مـی خورد خواهد صبحدم مخمور شد

فکر نازک عالمـی را سرمـهٔ تقریر شد****موی چینی بر صداها جادهٔ شبگیر شد
موجها که تا قطره زین دریـا بـه بیباکی گذشت****گوهر ما را ز خودداری گذشتن دیر شد
آب مـی‌گشتیم‌کاش از ننگ بیدردی چو کوه****کز دل سنگین عرقها بر رخ ما قیر شد
در جناب کبریـا جز نیستی مقبول نیست****خدمت اندیشیدن ما موجد تقصیر شد
صید ما دیوانگان تألیف چندین دام داشت****حلقه‌ها عمری بـه هم جوشید که تا زنجیر شد
نور دل جوشاند عشق از پردهٔ بخت سیـاه****صبح ما زین شام درون زنگی شیر شد
آدمـی چندان بـه مـهمانخانـهٔ گردون نماند****این ستمکش یک دو دم غم خورد آخر سیر شد
در عدم از ما و من پر بیخبر مـی‌زبستیم****خواب ما را زندگی هنگامـهٔ تعبیر شد
کوهها از شرم خاموشی بـه پستی ساختند****سرمـه گردیدن بـه یـاد آمد بم ما زیر شد
طبع ما را عجز، نقاش هزار اندیشـه کرد****ناتوانی مو دمـید و کلک این تصویر شد
زین همـه اسباب بیرون که تا کجا آیدی****چین دامان بلندم خار دامنگیر شد
قدر زانو اندکی زین بیش بایستی شناخت****بر درون دل حلقه زد اکنون کـه بیدل پیر شد

تا دل دیوانـه واماند از تپیدن داغ شد****اضطراب این سپند از آرمـیدن داغ شد
هیچکس‌چون نقش‌پا از خاک‌راهم برنداشت****این‌گل محرومـی از درد نچیدن داغ شد
مـی دهد سعی طلب عرض سراغ منزلم****نادویدنـها ز درد نارسیدن داغ شد
غافلم از حسنش اما اینقدر دانم‌که دوش****برق‌حیرت جلوه‌ای دیدم‌که دیدن داغ شد
برق بردل ریخت آخر حسرت نشو و نما****چون شرر این دانـه از شوق دمـیدن داغ شد
از جنون‌پیمایی طاووس بیتابم مپرس****پر زدم چندان کـه در بالم پ داغ شد
محو دیدارکه‌ام کز دورباش جلوه‌اش****برمژه هرقطره اشکم که تا چکیدن داغ شد
عاقبت گردنکشان را طو‌ق گردن نقش پاست****شعله هم اینجا بـه جرم سر کشیدن داغ شد
آب درآیینـه آخر فال حیرت مـی‌زند****آنقدر از پا نشستم کارمـیدن داغ شد
غیر عبرت شمع من زین انجمن حاصل نکرد****انچه درون دیدن گلش بود از ندیدن داغ شد
ناله‌ای کردم بـه گلشن بیدل از شوق گلی****لاله‌ها را پنبهٔ گوش از شنیدن داغ شد

آگاهی دل انجمن اختلاف شد****عکسش فروگرفت چو آیینـه صاف شد
کام و زبان بـه سرمـه‌اش از خاک پرکند****گویـاییی‌که تشنـهٔ لاف وگزاف شد
بر چینی‌ات مناز کـه خاقان بـه آن غرور****چندی بـه سر نیـامده مویینـه‌باف شد
مـیل غذاست مرکز بنیـاد زندگی****پیچید معده بر هوس جوع و ناف شد
مستغنی‌ام ز دیر و حرم کرد بیخودی****برگرد خویش گردش رنگم طواف شد
آخر بـه ناله دعوی طاقت نرفت پیش****لب بستنم بـه عجز دوام اعتراف شد
پیری‌گره ز رشتهٔ جان سختی‌ام گشود****قد خمـیده تیشیـهٔ خاراشکاف شد
مردان بـه شرم جوهر غیرت نـهفته‌اند****تیغ از حجاب زنگ مقیم غلاف شد
فهمـیده نِه قدم که‌کمالات راستی****ننگ هزار جاده ز یک انحراف شد
با خامشی بساز کـه خواهد گشاد لب****مـیدان هم‌کشیدن اهل مصاف شد
بیدل بـه چارسوی برودت رواج دهر****گردکساد، جنس وفا را لحاف شد

به کدام فرصت ازین چمن هوس از فضاما اثر کشد****شبیخون بـه عمر خضر ‌که نفس سحر کشد
نشد آن کـه از دل گرم بـه تسلیی کشدم هوس****بتپم درآینـه چون نفس‌که زجوهرم ته پر مـی‌کشد
نگرفت گرد نُه آسمان سر راه هرزه‌خرامـی‌ام****مگرم تأمل نقش پا مژه‌ای بـه پیش نظر کشد
دل آرمـیده بـه خون مکش زتلاش منصب و عزتی****که فلک بـه رشتهٔ‌گوهرت بکشد زحلقت اگرکشد
زفصیح وفا بیـان بـه حدیث‌کین ندهی زبان****ستم هست حنظل اگر کشی بـه ترازوبی کـه شکر کشد
نپسندی ای فلک آنقدر خلل طبیعت وحشتم****که چو موجم آبله‌های پا غم انفعال‌گهرکشد
زکمال طینت منفعل بـه چه رنگ عرض اثر دهم****مگر از حیـا عرقی کنم کـه مرا ز پرده بـه در کشد
به حدیقه‌ای کـه شـهید او کشد انتظار مراد دل****چو سحر نفس دمد از کفن کـه شکوفه‌ای بـه ثمر کشد
به سجود درگهش ای عرق تو ز بی‌نمـی منما تری****که مباد سعی جبین من بـه فشار دامن تر کشد
نظری چو دانـه دربن چمن بـه خیـال ریشـه شکسته‌ام****بنشینم آنـهمـه درون رهت کـه قدم ز آبله سرکشد
سروبرگ همت مـیکشی ز دماغ بیدل ما طلب****که چو شمع ازهمـه عضو خود قدح آفریند و درکشد

جبههٔ‌حرص اگر چنین‌گرد ره هوس‌کشد****آینـه درون مقابلم گر بکشی نفس کشد
هرزه‌در هست گفتگو ورنـه تأمل نفس****پیش برد ز کاروان هر قدمـی کـه پس کشد
سنگ ترازوی وقار مـیل شکست نکرد****ننگ عدالت هست اگرکوه‌کم عدس کشد
آتش سنگ طینتیم شعلهٔ شمع فطرتیم****حیف‌که ناز سرکشی گردن ما بـه خس کشد
عهد وفاق بسته‌ایم با اثر شکست دل****محمل یـاس‌ما بس‌است نالهٔ این ‌کشد
تا کی از استخوان پوچ زحمت بی‌حلاوتی****کاش مصور هوس جای هما مگس‌کشد
رستن ازین طلسم و هم پر زدن خیـال کیست****جیب‌فلک درد سحر که تا نفس از قفس‌کشد
عیب‌و هنر شعور تست ورنـه درین ادب‌سرا****بیخبری چه ممکن هست آینـه پیش د
بیدل ازین ستمکده راحت گمان مبر****دیده ز خس نمـی‌کشد آنچه دل ازنفس‌کشد

از غبارم هرچه بالا مـی‌کشد****سرمـه درچشم ثریـا مـی‌کشد
بسکه مد وحشت شوقم رساست****فکر امروزم بـه فردا مـی‌کشد
تا خرد باقی‌ست صحرای جنون****دامن از آلایش ما مـی‌کشد
خوابناکان مـی‌رمند از آگهی****سایـه ازخورشید خود را مـی‌کشد
سخت بیرنگ هست نقش مدعا****عالمـی تصویر عنقا مـی‌کشد
خون دل بی‌پرده هست از انفعال****سرنگونی مـی ز مـینا مـی‌کشد
عقل گو خون شو کـه تفتیش جنون****یک جهان شور از نفس وامـی‌کشد
ما گرانجانان ز خود وامـی‌کشیم****کوه از دامن اگر پا مـی‌کشد
تر زبانی خفت عقل‌ست و بس****صد شکست از موج دریـا مـی‌کشد
محمل رنگ از شکستن بسته‌اند****بسکه بار درد دلها مـی‌کشد
عالمـی را مـی‌برد حسرت فرو****این نـهنگ تشنـه دریـا مـی‌کشد
زرپرستی مـی‌کند دل را سیـاه****آخر این صفرا بـه سودا مـی‌کشد
بار ما بیدل بـه دوش عاجزی‌ست****سایـه را افتادگی ها مـی‌کشد

هرکه حرفی از لبت وامـی‌کشد****از رگ یـاقوت صهبا مـی‌کشد
بسکه مخمور خیـالت رفته‌ایم****آمدن خمـیازهٔ ما مـی‌کشد
نازش ما بیکسان بر نیستی‌ست****خار و خس از شعله بالا مـی‌کشد
شوق که تا بررساند ناله‌ای****گرد دل دامان صحرا مـی‌کشد
مـی‌رویم‌از خویش‌وخجلت مـی‌کشیم****ذوق آغوش کـه ما را مـی‌کشد
عشق خونخوار از دم تیغ فنا****دست احسان بر سر ما مـی‌کشد
خودگدازی ظرف پیدا است****اشک دریـاها بـه مـینا مـی‌کشد
عمرها شد پای خواب‌آلود من****انتقام از سعی بیجا مـی‌کشد
نی نشان دارم نـه نام اما هنوز****همت من ننگ عنقا مـی‌کشد
مـی‌گریزم از اثرهای غرور****اشک هر جا سرکشد پا مـی‌کشد
محو عشق ازکفر و ایمان فارغ‌ست****خانـهٔ حیرت تماشا مـی‌کشد
بید‌ل از لبیـاقوسم مپرس****عشق درگوشم نواها مـی‌کشد

شوق دیداری کـه از دل بال حسرت مـی کشد****تا بـه مژگان مـی‌رسد آغوش حیرت مـی‌کشد
بی‌رخت تمـهید خوابم خجلت ارام نیست****لغزش مژگان من خط بر فراغت مـی‌کشد
از عرق پیمایی شبنم پر هست آغوش صبح****همت مخمورم از خمـیازه خجلت مـی‌کشد
هرکجاگل مـی‌کند نقش ضعیفیـهای من****خامـهٔ نقاش موی چشم صنعت مـی‌کشد
ای نـهال گلشن عبرت بـه رعنایی مناز****شمع پستی مـی‌کشد چندانکه قامت مـی‌کشد
غفلت نشو و نمایت صرفهٔ جمعیت است****تخم این مزرع بـه جای پشـه آفت مـی‌کشد
زور بازویی کـه داری انفعالی بیش نیست****ناتوانی انتقام آخر ز طاقت مـی‌کشد
بگذر از حرص ریـاستها کز افسون هوس****گرهمـه قاضی شوی کارت بـه رشوت مـی‌کشد
بندگی شاهی گدایی مفلسی گردن‌کشی****خاک عبرت‌خیز ما صد رنگ تهمت مـی‌کشد
چرخ را از سفله‌پرورخواندن‌ننگ نیست****تهمت کم‌همتیـها تیر همت مـی‌کشد
پیرگردیدی ز تکلیف تعلقها برآ****دوش خم از هرچه برداری ندامت مـی‌کشد
کوه هم دارد بـه قدر ناله دامن چیدنی****محمل تمکین هربنیـاد خفت مـی‌کشد
بی‌خبر از آفت اقبال نتوان زیستن****عالمـی را دار از چاه مذلت مـی‌کشد
ای شرر که تا چند خواهی غافل ازخود تاختن****گردش چشم هست مـیدانی‌که فرصت مـی‌کشد
نوحه بر تدبیرکن بیدل کـه در صحرای عشق****پا بـه دفع خار زآتش بار منت مـی‌کشد

عریـانی آنقدر بـه برم تنگ مـی‌کشد****کز پیکرم بـه جان عرق رنگ مـی‌کشد
آسان مدان بـه کارگه هستی آمدن****اینجا شرر نفس ز دل سنگ مـی‌کشد
فکر مـیان یـار ز بس پیکرم گداخت****نقاش مو ز لاغری‌ام ننگ مـی‌کشد
سامان زندگی نفسی چند بیش نیست****عمر خضر خماری ازین بنگ مـی‌کشد
زاهد خیـال ریش رها کن کزین هوس****آخر تلاش شانـه بـه سر چنگ مـی‌کشد
با هیچمجوش کـه تمثال خوب و زشت****رخت صفای آینـه بر زنگ مـی‌کشد
ای خواجه یک دو گام دگر مفت جهد گیر****باریست زندگی کـه خر لنگ مـی‌کشد
خلقی بـه گرد قافلهٔ فرصتی کـه نیست****چون صبح تلخی شکری رنگ مـی‌کشد
خون شد دل از عمارت حرصی کـه عمرهاست****زین کوهسار دوش نگین سنگ مـی‌کشد
خامش نوای حسرت دیدار نیستم****در دیده سرمـه گر کشم آهنگ مـی‌کشد
از حیرت خرام تو کلک دبیر صنع****نقش خیـال نیز همان دنگ مـی‌کشد
بیدل چو بند نیشکر از فکر آن دهن****معنی فشار قافیـهٔ تنگ مـی‌کشد

مد بقا کجا بـه مـه و سال مـی‌کشد****نقاش رنگ هرچه کشد بال مـی‌کشد
واماندگی بـه قافلهٔ اعتبار نیست****پیش هست هرچه شمع ز دنبال مـی‌کشد
نگسستنی‌ست رشتهٔ آمال زیر چرخ****چندین‌کلاوه مغزل این زال مـی‌کشد
سنگ همـه بـه خفت فرسودگی کم است****قنطار رفتهرفته بـه مثقال مـی‌کشد
از ریش و فش مپرس کـه تا قید زندگی‌ست****زاهد غم سلاسل و اغلال مـی‌کشد
خشکی بـه طبع خلق ز شعر ترم نماند****فطرت هنوز از قلمم نال مـی‌کشد
تشویش خوب و زشت جهان جرم آگهی‌ست****صیقل بـه دوش آینـه تمثال مـی‌کشد
موقع‌شناس محفل آداب حسن باش****ننگ خطست مو کـه سر از خال مـی‌کشد
معشوقی از مزاج نفس کم نمـی‌شود****پیری ز قد خم شده خلخال مـی کشد
بی‌مایـهٔ غنا نتوان شد حریف فقر****ادبار نیز همت اقبال مـی‌کشد
بیدل تلاش‌گر مرو وادی جنون****تب مـی‌کند گر آبله تبخال مـی‌کشد

حرص پیری شیأالله از خروشم مـی‌کشد****قامت خم طرفه زنبیلی بـه دوشم مـی‌کشد
عبرت حال‌کتان پُر روشن هست از ماهتاب****غفلتی دارم کـه آخر پنبه گوشم مـی‌کشد
شرمسار طبع مجبورم کـه با آن ساز عجز****انتقام از اختیـار هرزه‌کوشم مـی‌کشد
معنی‌خاصی ز حرف و صوت انشای‌ست****گفتگوآخربه‌آن لعل خموشم مـی‌کشد
سرخوش پیمانـهٔ یـاد نگاه‌کیستم****رنگ گرداندن بـه کوی مـیفروشم مـی کشد
فرصت هستی درین مـیخانـه پُر بی‌مـهلت است****همچو مـی خم که تا به‌ساغر دو جوشم‌مـی‌کشد
آفتابم رشتهٔ ساز سحر نگسسته است****آرزو برتخت شاهی خرقه‌پوشم مـی‌کشد
زبن همـه شوری‌که دارد کارگاه اعتبار****اندکی افسانـهٔ مجنون بـه هوشم مـی‌کشد
نقش پای رفتگان صفرکتاب عبرت است****دیده هر جا حلقه مـی‌یـابد بـه گوشم مـی‌کشد
بر کـه بندم بیدل از غفلت خطای زندگی****کم گناهی نیست گر دوشم بـه دوشم مـی‌کشد

باز دامان دل آهنگ چه گلشن مـی‌کشد****ناله‌ای که تا مـی‌کشم طاووس‌گردن مـی‌کشد
بسکه استحقاق‌گرد بی‌پر و بالم رساست****هرکه دامان تو مـی‌گیرد سوی من مـی‌کشد
بیش ازین نتوان چراغ رنگ ناز افروختن****خامـهٔ تصویر بادام تو روغن مـی‌کشد
ناله اندوه گرانی برنمـی‌دارد ز دل****سنگ این کوه از صدا ناز فلاخن مـی‌کشد
شمع این محفل نی‌ام اما بـه ذوق تیغ او****تا نفس دارم سری دارم کـه گردن مـی‌کشد
پیرو سعی تجرد درنمـی‌ماند بـه عجز****رشته از هر پیرهن خود را بـه سوزن مـی‌کشد
اعتبار اهل ظلم از عالم اقبال نیست****آتش‌آلود هست آن آبی کـه آهن مـی‌کشد
تنگ بر دیوانـه شد دشت و در از عریـان‌تنی****کیست فهمد بی‌گریبانی چه دامن مـی‌کشد
ماهی دریـای وهمـیم آه از تدبیر پوچ****مغز آماج خدنگ و پوست جوشن مـی‌کشد
عمرها شد سرمـه‌سای‌کارگاه عبرتیم****خاکساری انتقام ما ز دشمن مـی‌کشد
سایـه‌را بیدل ز قطع دشت و در تشویش نیست****محمل تسلیم دوش آرمـیدن مـی‌کشد

بار ما عمری‌ست دوش چشم حیران مـی‌کشد****محمل‌اجزای ما چون شمع مژگان مـی‌کشد
ناتوانان مغتنم دارید وضع عاجزی****کزغرورطاقت آسودن بـه جولان مـی‌کشد
ما ضعیفان آنقدرها زحمت یـاران نـه‌ا‌یم****سایـه باری دارد اما هرآسان مـی‌کشد
هیچدر مزرع امکان قناعت‌پیشـه نیست****گر همـه گندم بود خمـیازهٔ نان مـی‌کشد
صلح و جنگ عرصهٔ غفلت تماشای‌ست****تیر درون کیش هست و خلق از پیکان مـی‌کشد
دوری انس هست استعداد لذتهای خلق****طفل مـی‌برد ز شیر آن‌دم‌که دندان مـی‌کشد
التفات رنگ امکان یکقلم آلودگی‌ست****مفت نقاشی‌کزین تصویر دامان مـی‌کشد
وحشت آهنگی ز فکر خویش بیرون آ، کـه شمع ***پا ز دامن تاکشد سر از گریبان مـی‌کشد
محو او را هر سر مو یک جهان بالیدن است****گاه حیرت داغم از قدی کـه مژگان مـی‌کشد
مـی‌روم از خویش و جز حیرت دلیل‌جهد نیست****وحشتم درون خانـه ی آیینـه مـیدان مـی کشد
جسم‌گرشد خاک بیدل رفع اوهام دویی‌ست****شخص از آیینـه‌گم‌ چه نقصان مـی‌کشد

چو شمع هیچبه زیـانم نمـی‌کشد****در خاک و خون بـه غیر زبانم نمـی‌کشد
دارد بـه عرصه‌گاه هوس هرزه‌تاز حرص****دست شکسته‌ای کـه عنانم نمـی‌کشد
سیرشکبشـه‌رنگی من‌کم زسرمـه نیست****عبرت چرا بـه چشم بتانم نمـی‌کشد
تصوبر خودفروشی لبهای خامشم****جز تخته هیچ جنس دکانم نمـی‌کشد
ناگفته بـه حدیث جفای پری‌رخان****این شکوه که تا به مـهر دهانم نمـی‌کشد
شمشیربرق جوهرآهم اما چه سود****از خودگذشتنی بـه فسانم نمـی‌کشد
شـهرت نواست ساز زمـینگیری‌ام چو شمع****هرچند خار پا بـه سنانم نمـی‌کشد
مشت خسی ستمکش یأسم کـه موج هم****از ننگ ناکسی بـه کرانم نمـی‌کشد
در پردهٔ ترنگ پری‌خیز نغمـه‌ای‌ست****دل جز بـه کوی شیشـه گرانم نمـی‌کشد
چون تیشـه پیکر خم من طاقت‌آزماست****مفت مصوری کـه کمانم نمـی‌کشد
رخت شرار جسته ندانم کجا برم****دوش امـید بار گرانم نمـی‌کشد
بیدل ز ننگ طینت بیکار سوختم****افسوس دست من ز حنا نم نمـی‌کشد

رفته رفته این بزرگیـها بـه بازی مـی‌کشد****زنش زاهد هر طرف آخر درازی مـی‌کشد
اندس که تا از حساب آنسوگذشتی رفته‌ای****دل نفس درون کارگاه شیشـه‌سازی مـی‌کشد
نی ی دارد این محفل نـه دور ساغری****مست که تا مخمور یکسر خودگدازی مـی‌کشد
خلق درکار هست تا پیش افتد از دست امل****وهم مـیدانـها بـه ذوق هرزه تازی مـی‌کشد
مـیهمان عبرتی زین گرد خوان غافل مباش****آب و نان اینجا بـه باما و به رازی مـی‌کشد
تا نفس باقست با آلایش افتادست کار****دیده که تا دل زحمت رخت نمازی مـی‌کشد
شمع را دیدیم روشن شد رموز انجمن****هر سر اینجا آفت گردون فرازی مـی‌کشد
پاس آب رو غنیمت دان کـه گل هم درون چمن****ازکم‌آبی خجلت رنگ پیـازی مـی‌کشد
صورت آفاق اگر آشفته دیدی دم مزن****بیدل این تصویرکلک بی‌نیـازی مـی‌کشد

همچو مـینا غنچهٔ رازم بهار آهنگ شد****پرتوی از خون دل بیرون دوید و رنگ شد
بس کـه در یـادت بـه چندین رنگ حسرت سوختم****چون پر طاووس داغم عالم نیرنگ شد
کوه تمکینی بـه این افسردگیـها حیرت است****بس کـه زیر بار دل ماندم صدا هم سنگ شد
در طلسم بستن مژگان فضایی داشتم****تا نگه آغوش پیدا کرد عالم تنگ شد
پیکرم درون جست‌وجویت رفت همدوش نفس****رشتهٔ این ساز از فرسودگی آهنگ شد
در شکنج پیری‌ام هر مو زبان ناله‌ای است****از خمـیدنـها سراپایم طرف با چنگ شد
آن‌قدر وامانده‌ام کز الفتم نتوان گذشت****اشک هم درون پای من افتاد و عذر لنگ شد
جوهر خط آخر از آیینـه‌ات مـیگون دمـید****دود هم از شعلهٔ حسن تو آتش‌رنگ شد
کسب آگاهی کدورت‌خانـه تعمـیر هست و بس****هر قدر آیینـه شد دل زیر مشق زنگ شد
هیچحسرتکش بی‌مـهری خوبان مباد****آرزو بشکست ما را که تا دل او سنگ شد
بیدل از درد وطن خون گشت ذوق عبرتم****بس کـه یـاد آشیـان کردم قفس هم تنگ شد

کم و بیش وهم تعینت سر و برگ نقص و کمال شد****مـه نو دمـید و به بدر زد بگداخت بدر و هلال شد
به صفای جلوه نساختی حق کبریـا نشناختی****به خیـال آینـه باختی کـه جمال رفت و مثال شد
سحری گذشتی از انجمن سر آستین بـه هوا شکن****ز شمـیم سایـهٔ سنبلت‌گل شمع ناف غزال شد
چو نفس مرا ز سر هوس بـه هوا رسیده ز جیب دل****گرهی ز رشته گشوده‌ای کـه شکست و بال شد
به ترانـهٔ من و مای ز نوای دل چه اثر برد****مزهٔ حلاوت این شکرزازل ودیعت لال شد
ز تلاش نازکی سخن گهر صفا بـه زمـین مزن****خجل هست جور چینیی کـه به مو رسید و سفال شد
ز غبار لشکر زندگی دو سه روز پیشترک برآ****حذر از تلاش دو مویی‌ات کـه هجوم رستم زال شد
به دل گداخته کن طرب کـه در این سراب جنون تعب****چو عقیق بر لب‌تشنگان جگر آب گشت و زلال شد
ستم هست جوهر غیرتت بـه فسردگی فشرد قدم****بکش انفعال سیـه‌دلی اگر اخگر تو زگال شد
سحر غناکدهٔ حیـا بـه نفس نمـی‌برد التجا****چه غرض بـه طبع توبال زد کـه تبسم تو سوال شد
نفسی زدی و جهان گرفت اثر ترانـهٔ ما و من****که شکست شیشـهٔ محفلت کـه صدا بـه رنگ خیـال شد
ز حضور غیبت کامـها همـه راست زحمت مدّعا****تو چه بیدل از همـه قطع کن‌که وقوع رفت و محال شد

دل شـهرهٔ تسلیم ز ضبط نفسم شد****قلقل بـه لب‌شیشـه شکستن م شد
پرواز ضعیفان تب و تاب مژه دارد****بالی نگشودم کـه نـه چاک قفسم شد
فریـاد زگیرایی قلاب محبت****هر سوکه‌گذشتم مژه او عسسم شد
تا چاشنی بوسی ازآن لعل‌گرفتم****شیرینی لذات دو عالم مگسم شد
گفتم بـه نوایی رسم از ساز سلامت****دل زمزمـه تعلیم نبی بی‌نفسم شد
کو خواب عدم کز تب و تابم کند ایمن****چون شمع گشاد مژه درون دیده خسم شد
بر هرخس و خاری کـه در این باغ رسیدم****شرم نرسیدن ثمرپیشرسم شد
سرتا قدمم درون عرق شمع فرورفت****یـارب زکجا سیر گریبان هوسم شد
عنقای جهان خودم اما چه توان کرد****این یک دو نفس الفت بیدل قفسم شد

روز سیـهم سایـه صفت جزو بدن شد****آسوده شو ای آینـه زنگار کهن شد
شبنم بـه چه امـید برد صرفهٔ ایجاد****چشمـی کـه گشودم عرق خجلت من شد
نشکافتم آخر ره تحقیق‌گریبان****فرصت نفسی داشت‌که پامال سخن شد
تدبیر، علاج مرض ذاتی‌نیست****از شیشـه شدن سنگ همان توبه‌شد
حیرت نپسندید ز ما گرم نگاهی****بردیم درون آن بزم چراغی کـه لگن شد
تنزیـه ز آگاهی ما گشت کدورت****جان بود کـه در فکر خود افتاد و بدن شد
جز یأس ز لاف من و ما هیچ نبردیم****تار نفس از بسکه جنون یـافت کفن شد
شب درون خم اندیشـه ی گیسوی تو بودم****فکرم گرهی خورد کـه یک نافه ختن شد
چون اشک بـه همواری ازین دشت گذشتم****لغزیدن پا راه مرا مـهره زدن شد
گرد ره غربت چقدر سعی وفا دشت****خاکم بـه سرافشاند بـه حدی‌که وطن شد
بیدل اثری‌ای از یـاد خرامش****طاووس برون آگه خیـال تو چمن شد

تا پری بـه عرض آمد موج شیشـه عریـان شد****پیرهن ز بس بالید دهر یوسفستان شد
جلوه‌اش جهانی را محو بیخودیـها کرد****آینـه دکان بر چین جنس حیرت ارزان شد
خاک من بـه یـاد آورد چهره عرقناکش****هچو ٔ طاووس درون عدم چراغان شد
کوشش زمـینگیرم برعروج بینش تاخت****خارپای شمعِ آخر دستگاه مژگان شد
وحشتم درین محفل شوخی سپندی داشت****تا قفس زدم آتش ناله‌ای پرافشان شد
انفعال هستی را من عیـار افسوسم****دست داغ سودن بود طبع اگر پشیمان شد
امتحان آفاتم رنگ طاقت دل ریخت****آبگینـه‌ام آخر از شکست سندان شد
زین چمن بـه هر رنگم سیر آگهی مفت است****داغ لاله هم‌کم نیست‌گر بهار نتوان شد
سازگردن‌افرازی رنج هرزه‌گردی داشت****سر بـه جیب دزدیدم پا مقیم دامان شد
داغ درد شو بیدل کز گداز بی حاصل****اشکها درین محفل ریشخند مژگان شد

ترک آرزوکردم رنج هستی آسان شد****سوخت پرفشانی‌ها کاین قفس گلستان شد
عالم از جنون من‌کردکسب همواری****سیل گریـه سر دادم کوه و دشت دامان شد
خامشی بـه دامانم شور صد قیـامت ریخت****کاشتم نفس درون دل، ریشـهٔ نیستان شد
هرکجا نظر کردم فکر خویش راهم زد****غنچه که تا گل این باغ بهر من گرببان شد
بر صفای دل زاهد اینقدر چه مـی‌نازی****هرچه آینـه گردید باب خود فروشان شد
عشق شکوه آلودست که تا چه دل فسرد امروز****سیل مـی‌رود نومـید خانـه‌ای کـه ویران شد
جیب اگر بـه غارت رفت دامنی بـه دست آرپم****ای جنون بـه صحرا زن نوبهار عریـان شد
جبریـان تقدیریم قول و فعل ما عجز است****وهم مـی‌کند مختار آنقدر کـه نتوان شد
برق رفتن هوش هست یـا خیـال دیداری****چون سپند از دورم آتشی نمایـان شد
چین نازپرورده‌ست گرد وحشتم بیدل****دامنی‌گر افشاندم طره‌ای پریشان شد

رم وحشی نگاه من غبارانگیز جولان شد****سواد دشت امکان شوخی چشم غزالان شد
به ذوق جلوهٔ او از عدم که تا سر برآوردم****چو توفان بهار از هرکف خاکم‌گریبان شد
خموشی را زبانـها مـی‌دهد اعجاز حسن او****به چشمش سرمـه که تا بر خویشتن بالید مژگان شد
بقدر شوخی خطش سیـاهی مـی‌کند داغم****ز هر دودی کز آنجا گرد کرد اینجا چراغان شد
طبیعت موج همواری زد از نومـیدی مطلب****بلند و پست ما را دست بر هم سوده سوهان شد
حجاب‌اندیش خورشید حضور کیست این گلشن****که گل چون صبح درون گرد شکست رنگ پنـهان شد
به رو‌ی غیر درون بستم ز رنج جستجو رستم****چراغ خلوتم آخر نگاه پیر کنعان شد
بهار صد گلستان مشربم از تازه‌روییـها****چو صحرایم گشاد جبه طرح‌انداز دامان شد
زگنج فقر نقد عافیت جستم ندانستم****که خواهد بوریـا هم بهر فریـادم نیستان شد
درین حرمان‌سرا قربی بـه این دوری نمـی‌باشد****منی درون پرده مـی‌کردم تصور او نمایـان شد
به مژگان بستنی کوته کنم افسانـهٔ حسرت****حریف انتظار مطلب نایـاب نتوان شد
سراپا معنی دردم عبارت ختم کن بیدل****که من هر جا گریبان چاک کردم ناله عریـان شد

قیـامت خنده‌ریزی بر مزار من گل افشان شد****ز شور آرزو هر ذرّهٔ خاکم نمکدان شد
به شغل سجدهٔ او گر چنین فرسوده مـی‌گردد****جبین درکسوت نقش قدم خواهد نمایـان شد
ندانم درون شکست طرهٔ مشکین چه پردازد****که گر دامن شکست آیینـه‌دار کج کلاهان شد
چه امکانست از نیرنگ تمثالش نشان دادن****اگر سر که تا قدم حیرت شوی آیینـه نتوان شد
حیـا سرمایگیـها نیست بی‌سامان مستوری****نگه درون هر کجا بی‌پرده شد محتاج مژگان شد
تحّیر معنیی دارد کـه لفظ آنجا نمـی‌گنجد****چو من آیینـه گشتم هرچه صورت بود پنـهان شد
بهاری درون نظر دارم کـه شوخیـهای نیرنگش****مرا درون پردهٔ اندیشـه خون کرد وگلستان شد
عدم‌پیمایی موج و حباب ما چه مـی‌پرسی****همان‌چین‌شکست‌این شیشـه‌ها را طاق نسیـان شد
دو عالم داشت بر مجنون ما بازار دلتنگی****دماغ وقت سودا خوش کـه آشفت و بیـابان شد
چو شبنم ساغر دردم بـه آسانی نشد حاصل****سراپایم ز هم بگداخت که تا یک چشم‌گریـان شد
سراغ شعلهٔ دیگر ندارد مجمر امکان****تو دل درون پرده روشن کن برون خواهد چراغان شد
طلسم ناز معشوقست سر که تا پای من بیدل****غبارم گر ز جا برخاست زلف او پریشان شد

مخمل و دیبا حجاب هستی رسوا نشد****چشم مـی‌پوشم کنون پیراهنی پیدا نشد
در فرامشخانـهٔ امکان چه علم و کو عمل****سعی باطل بود اینجا هر چه شد گویـا نشد
زآن حلاوتها کـه آداب محبت داشته‌ست****خواستم نام لبش گیرماز هم وانشد
گر وفا مـی‌کرد فرصتهایب اعتبار****از هوس من نیز چیزی مـی‌شدم اما نشد
انتظار مرگ شمع آسان نمـی‌باید شمرد****سر ب منفعل گردید و یـار ما نشد
دل بـه رنگ داغ ما را رخصت وحشت نداد****شکر کن ای ناله پروازت قفس‌فرسا نشد
بهر صید خلق درون زهد ریـایی جان مکن****زین تکلف عالمـی بی‌دین شد و دنیـا نشد
قانعان از خفت امداد یـاران فارغند****موج هرگز دستش از آب گهر بالا نشد
از دل دیوانـهٔ ما مجلس‌آرایی مخواه****سنگ سودا سوخت اما قابل مـینا نشد
آتش فکر قیـامت درون قفا افتاده است****صد هزار امروز دی گردید و دی فردا نشد
خاک ناگردیده رستن از شکست دل کراست****موی چینی بود این مو کز سر ما وانشد
با زبان خلق کار افتاد بیدل چاره چیست****گوشـه گیری‌های ما عنقا شد و تنـها نشد

مکتوب مقصد ما از بیکسی فغان شد****قاصد نشد مـیسر دل خون شد و روان شد
دل بی‌رخ تو هیـهات با ناله رفت درون خاک****واسوخت این سپندان چندانکه سرمـه‌دان شد
کردم بـه صد تأمل بنیـاد عجز محکم****این پنبه بسکه بر خود پیچید ریسمان شد
تا حشر بال اعمال حتما کشید بر دوش****این یک نفس بضاعت صد ناقه‌کاروان شد
شمع بساط ما را درون کارگاه تسلیم****هرچند عزم پا بود روسوی آسمان شد
تشویش روزی آخر نگذاشت دامن ما****گندم قفای آدم از بس دوید نان شد
کسب وکمال درون خلق پر آبرو ندارد****بر دوش بحر آخر موج گهرگران شد
جمعیت عدم را ازکف نمـی‌توان داد****دریـاد حتما مشغول آشیـان شد
دل درون خیـال دیدار آیینـه خانـه‌ای داشت****تا بر ورق زد آتش طاووس پرفشان شد
از الفت رفیقان با بیکسی بسازید****همعنان‌نیست از مرگ امتحان شد
از عجز ما مگویید از حال ما مپرسید****هرچند جمله باشیم چیزی نمـی‌توان شد
بیدل نداد تحقیق از شخص ما نشانی****باری بـه عرض تمثال آیینـه مـهربان شد

عید هست غبار سر راه تو توان شد****قربانی قربان نگاه تو توان شد
امـید شـهید دم شمشیر غروری‌ست****بسمل ز خم طرف کلاه تو توان شد
باید همـه تن دل شد و آشفت و جنون‌کرد****تا محرم گیسوی سیـاه تو توان شد
تسلیم ز آفات جهان باک ندارد****در جیب خودم محو پناه تو توان شد
ای خاک خرامت گل فردوس بـه دامن****کو بخت کـه پامال گیـاه تو توان شد
سهل هست شفاعتگری جرم دو عالم****گر قابل یک ذره گناه تو توان شد
بیدل دل ما طاقت آیـات ندارد****تاکی هدف ناوک آه تو توان شد

پیر گردیدم و هستی سبب ننگ نشد****چون‌کمان خانـهٔ بی‌بام و درم تنگ نشد
الفت دل نـه همـین حایل عزم نفس است****آبله پای کـه بوسید کـه او لنگ نشد
بی‌صفا محرمـی خویش چه امکان دارد****سنگ که تا شیشـه نشد آینـهٔ سنگ نشد
بیخبرسوخت نفس ورنـه درین مکتب وهم****صفحه‌ای نیست‌کز آتش زدن ارژنگ نشد
دل هر ذره بـه صد چشم تماشا جوشید****دهر طاووس شد و محرم نیرنگ نشد
صوف و اطلس ز کجا پینـه بر اندام تو دوخت****بر هوس جامـهٔ عریـانی اگر تنگ نشد
شبنم صبح دلیل هست که درون عالم رنگ****تا نفس آب نشد آینـه بی‌زنگ نشد
گوش بر زمزمـهٔ ساز سپندیم همـه****داغ شد محفل و یک نغمـه بـه آهنگ نشد
درگریبان عدم نیز رهی داشت خیـال****آه ازبی‌نفسیـها نی ما چنگ نشد
هرچه یوشید جهان غیرکفن یمن نداشت****ماتمـی بود لباسی کـه به این رنگ نشد
با خیـالات بجوشیدکه درون مزرع وهم****بنگ کم نیست چه شد بیدل اگر دنگ نشد

گل نکرد آهی‌که بر ما خنجر قاتل نشد****آرزو برهم نزد بالی‌که دل بسمل نشد
دام محرومـی درین دشت احتیـاط آگهی‌ست****وای بر صیدی‌که از صیـاد خود غافل نشد
دل بـه راحت گر نسازد با گدازش واگذار****گوهر ما بحر خواهد گشت اگر ساحل نشد
در بیـابانی کـه ما را سر بـه کوشش داده‌اند****جاده هم از خویش رفت و محرم منزل نشد
شعله را خاموش گشتن پای از خود رفتن است****داغ هم گردیدم و آسودگی حاصل نشد
گرچه رنگ این دو آتشخانـه از من ریختند****از جبینم چون شرر داغ فنا زایل نشد
اعتبار اندیشگان آفت‌پرست کاهشند****هیچکس‌بی‌خودگدازی شمع این محفل نشد
عافیت گر هست نقش پردهٔ واماندگی‌ست****حیف پروازی‌که آگاه از پر بسمل نشد
ذوق آغوش دویی درون وصل نتوان یـافتن****بیخبرمجنون ما لیلی شد ومحمل نشد
نی‌گداز دل به‌کار آمد نـه ریزشـهای اشک****بی‌تومشت خاک من برباد رفت وگل نشد
در لباس قطره نتوان تلخی دریـاکشید****مفت آن خونی‌که خاکستر شد امّا دل نشد
غیرمن زین قلزم حیرت حبابی‌گل نکرد****عالمـی صاحبدل‌است امّاکسی بید‌ل نشد

از حوادث خاطر آزاد ما غمگین نشد****جبههٔ این بحر از سعی هوا پرچین نشد
با لباس فقرم از آلایش دنیـا چه باک****این نمد هرگز بـه آب آینـه سنگین نشد
ازقبول خلق نتوان زحمت منت‌کشید****ای خوش آن‌سازی کـه قابل نغمـهٔ تحسین نشد
سفله را بیدستگاهی خضر ره راستی‌ست****این پیـاده کجروی نگرفت که تا فرزین نشد
صافی هم نمـی‌گردد علاج بدگهر****تیغ قاتل را وداع زنگ رفع‌کین نشد
دست برداربد از رنگ نشاط این چمن****شبنمـی را پشت ناخن زین حنا رنگین نشد
صبح تیغش که تا نکرد ابرو بلند از خواب ناز****همچو شمعم تلخی جان باختن شیرین نشد
در بهار صنعت‌آباد معانی رنگ و بو****چون زبان من بـه یک انگشت گلچین نشد
شوخی باد خزان سرمایـهٔ اکسیر داشت****نیست زین گلشن پر کاهی کـه او زرین نشد
خواب راحت بود وقف بیخودی اما چه سود****رنگ ما پرها شکست و قابل بالین نشد
بسکه آزاد هست بیدل از عبارات دویی****ناله هم این مصرع برجسته را تضمـین نشد

چون شفق از رنگ خونم هیچکس‌گلچین نشد****ناخنی هم زین حنای بی‌نمک رنگین نشد
از ازل مغز سر من پنبهٔ‌گوش من است****بهر خواب غفلتم دردسر بالین نشد
در محیطی‌کاستقامت صید دام موج بود****گوهر بی‌طاقت ما محرم تمکین نشد
بی‌لبت از آب حیوان خضر خونـها مـی‌خورد****تا چرا از خاکساران خط مشکین نشد
ناز هستی درون تماشاخانـهٔ دل عیب نیست****کیست درون سیر بهار آیینـهٔ خودبین نشد
بی‌جگر خوردن بهار طرز نتوان تازه‌کرد****غوطه که تا در خون نزد فطرت سخن رنگین نشد
چشم زخمم که تا به روی تیغ او واکرده‌اند****از روانی موج خون را چون نگه تسکین نشد
بسکه ما را عافیت آیینـه‌دار آفت است****آشیـان هم جز فشار پنجهٔ شاهین نشد
داغم از وارستگیـهای دعای بی‌اثر****کز فسون مدعا زحمتکش آمـین نشد
عاقل از وضع ضلالت آگهی ازکف نداد****بی‌خبر ازکفر هم بگذشت و اهل دین نشد
همت وارستگان وامانده اسباب نیست****ز اختلاط سنگ پرواز شرر سنگین نشد
هرقدر بیدل دماغ سعی راحت سوختیم****همچو آتش جز همان خاکسترم بالین نشد

پر هما چه کند بخت اگر دگرگون شد****اطاقه هست دم ماکیـان چو واژون شد
در اهل مزبلهب کمال کناسی‌ست****نباید اینـهمـه مقبول عالم دون شد
جنون حرص بعد از مرگ نیز درکار است****هزار گنج ته خاک ملک قارون شد
فسانـهٔ تو اگر موجد عدم نشود****مبرهن هست که لیلی نماند و مجنون شد
به‌گفتگو مده ازکاف حضور جسیت****عنان گسست چو از دانـه ریشـه بیرون شد
حصول آبله‌پا مزد بی‌سر و پایی‌ست****کفیل این‌گهرم سعی‌کوه و هامون شد
عروج عالم اقبال بیخودی دگر است****به‌گردش آنچه ز رنگم پریدگردون شد
نوای ساز رعونت قیـامت‌انگیز است****به خدمت رگ گردن نمـی‌توان خون شد
بهار غیرت مرد آبیـاری خون داشت****عرق چکید بـه کیفتی کـه گلگون شد
زمان فرصت هر چیز مغتنم شمرید****که که تا به حشر نخواهد شد آنچه اکنون شد
بر آن ستمزده بیدل ز عالم اوهام****چه ظلم رفت کـه مجنون نشد فلاطون شد

حیرت‌کفیل پر زدن‌گفتگو نشد****شادم کـه آب آینـه‌ام شعله‌خو نشد
مردیم تشنـه درون طلب آب تیغ او****آخر ز سرگذشت و نصیب‌گلو نشد
افسوس ناله‌ای کـه به کویش رهی نبرد****آه از دلی کـه خون شد و در پای او نشد
آسایشم بـه راه تو یک نقش پا نبست****جمـیعتم ز زلف تو یک تار مو نشد
عمری‌ست خدمتخاموش مـی‌کنم****ای بخت ناز کن کـه نفس هرزه‌گو نشد
بی‌قدر نیست شبنم حیرت بهار عشق****نگداخت دل کـه آینـهٔ آبرو نشد
اشیـا مثال آینـهٔ بی‌نشانیند****نشکفت ازین چمن گل رنگی کـه بو نشد
وهم ظهور سر بـه گریبان خجلت است****فکری نداد رو کـه سر ما فرو نشد
بیگانـه هست مشرب فقر و غنا زهم****ساغر نگشت کشتی و مـینا کدو نشد
بیدل چو شمع ساخت جبین نیـازما****با سجده‌ای کـه غیر گدازش وضو نشد

آهی بـه هوا چتر زد و چرخ برین شد****داغی بـه غبار الم آسود و زمـین شد
بشکست طلسم دل و زد محبت****پاشید غبار نفس و آه حزین شد
نظاره بـه صورت زد و نیرنگ کمان ریخت****اندیشـه بـه معنی نظری کرد و یقین شد
آن آینـه کز عرض صفا نیز حیـا داشت****تا چشم‌گشودیم پریخانـهٔ چین شد
غفلت چه فسون خواند کـه در خلوت تحقیق****برگشت نگاهم ز خود و آینـه‌بین شد
گل‌کرد ز مسجودی من سجده فروشی****یعنی چو هلالم خم محراب جبین شد
عنقایی‌ام از شـهرت خودگشت فزون تر****آخر پی‌گمنامـی من نقش نگین شد
دل خواست بـه گردون نگرد زیر قدم دید****آن بود کـه در یک نظر انداختن این شد
هر لحظه هوایی‌ست عنان‌تاب دماغم****رخشی کـه ندارم بـه خیـال اینـهمـه زین شد
از عالم حیرانی من هیچ مپرسید****آیینـه کمند نگهی بود کـه چین شد
وقت است‌که بر بی‌کسی عشق بگرییم****کاین شعله ز خار و خس ما خاک‌نشین شد
در غیب و شـهادت من و معشوق همانیم****بیدل تو بر آنی کـه چنان بود و چنین شد

شب حسرت دیدار توام دام کمـین شد****هر ذره ز اجزای من آیینـه‌نگین شد
خاکستر از اخگر چقدر شور برآورد****دل سف‌رخت بـه رنگی‌که‌کبابم نمکین شد
عبرتکدهٔ دهر ز بس خصم تسلی است****چون چشم شررخانـهٔ من خانـهٔ زین شد
برق رم فرصت سر و برگ طلبم سوخت****صد ناله تمنا نفس بازپسین شد
زنداز نیرنگ خیـالم چه توان‌کرد****رحم هست بر آن شخص‌که او آینـه‌بین شد
انکار نمود آنچه ز صافی بـه در افتاد****جوهربه‌رخ‌آینـه روشنگرچین شد
موهوس و این لنگر ادبار چه سوداست****چون سایـه نباید کلف روی زمـین شد
ازبس بسه ره حسسرت صیـاد نشستم****وحشت بـه تغافل زد وپروازکمـین شد
گر هیچ نباشد بـه تپش خون شدنی هست****ای آینـه دل شو کـه نخواهی بـه ازین شد
بیدل عدم و هستی ما هیچ ندارد****جزگرد خیـالی‌که نـه آن بود و نـه این شد

زین ساز بم و زیر توقع چه خروشد****از فلک صبح مگر شیر بدوشد
آربش‌کر و فر دونان همـه پوچ‌ست****زان پوست مجو مغز کـه از آبله جوشد
تحقیق ز تمثال چه‌گل دسته نماید****حیف استی درون طلب آینـه کوشد
جز جبههٔ ما کز تری آرد عرقی چند****آب ز سرچشمـهٔ خورشید ننوشد
درکیسهٔ ما مایـه خیـال هست درم نیست****دریـا گهر راز بـه ماهی چه فروشد
یک گوش تهی نیست ز افسون تغافل****حرفی کـه توان گفت مگر پنبه نیوشد
بیدل بـه حیـا چاره افلاس توان‌کرد****عریـانی اگر جامـه ندارد مژه پوشد

کسی کـه نیک و بد هوشیـار و مست بپوشد****خدا عیوب وی از چشم هر کـه هست بپوشد
به دستگاه نشاید وبال بخل کشیدن****حذر کنید از آن آستین کـه دست بپوشد
بهار رنگ تماشاست الوداع تعلّق****غبار نیست کـه چشمت دمـی کـه جست بپوشد
تلاش موج جنون هست نارسیده بـه گوهر****عیوب آبله‌پایـان همـین نشست بپوشد
کمال پر نگشاید بـه کارگاه دنائت****هوا بلندی خود درون زمـین پست بپوشد
ترحمـی هست به نخجیر اگر کمان‌کش ما را****سزد کـه چشم بـه وقت گشاد شست بپوشد
حیـا بـه ضبط نگه مانع خیـال نگردد****گمان مبر ره شوق آنکه چشم بست بپوشد
ز وهم جاه چه موهاست درون دماغ تعیّن****غرور چینی این انجمن شکست بپوشد
گل بهشت شود غنچه بهر بوس دهانت****لب تو زاهد اگر عیب مـی‌پرست بپوشد
به طعن بیدل دیوانـه سر نیـایی****مباد کفش ز پا برکند بـه دست بپوشد

رضاعت از برم چندانکه گردم پیر مـی‌جوشد****چو آتش مـی‌شوم خاتر اما شیر مـی‌جوشد
ندارد مزرع دیوانگان بی‌ناله سیرابی****همـین یک ریشـه از صد دانـهٔ زنجیر مـی‌جوشد
دلم ممبادا نقش بندد شکل بیدادت****زموی چینی اینجا خامـهٔ تصویر مـی‌جوشد
چه دارد انفعال طبع ظالم جز سیـه رویی****عرق از سنگ اگربی‌پرده‌گردد قیر مـی‌جوشد
تبرا از شلایینی ندارد طینت مبرم****ز هرجایی کـه جوشد خار دامنگیر مـی جوشد
نفس‌سوز دماغ شرح و بسط زندگی تاکی****به این خوابی کـه دارم پا زدن تعبیر مـی‌جوشد
سراغ عافیت خواهی بـه مـیدان شـهادت رو****که صد بالین راحت از پر یک تیر مـی‌جوشد
در این صحرا شکارافکن خیـال کیست حیرانم****که موج گل با خون هر نخجیر مـی جوشد
ز صبح مقصد آگه نیستم لیک اینقدر دانم****که سرتاپای من چون سایـه یک شبگیر مـی‌جوشد
مگر از جوهر یـاقوت رنگ هست این گلستان را****که آب و آتش‌گل پر ادب تاثیر مـی‌جوشد
دماغ آشفتهٔ خاصیت، پنجاب وکشمـیرم****که بوی هر گل آنجا با پیـاز و سیر مـی‌جوشد
به‌ربط ناقصان بیدل مده زحمت ریـاضت را****بهم انگورهای خام درون خم دیر مـی‌جوشد

نـه تنـها از قدح مستی و از گل رنگ مـی‌جوشد****نوای محفل قدرت بـه صد آهنگ مـی‌جوشد
بجا واماندنت زیر قدم صد دشت گم دارد****اگر درون گردش آیی خانـه با فرسنگ مـی‌جوشد
جهان را بی‌تأمّل کرده‌ای نظاره زین غافل****که این حیرت‌فزا از ‌های تنگ مـی جوشد
در این صحرا کـه یکسر بال طاووس هست اجزایش****غباری گر بـه خود بالد همان نیرنگ مـیجوشد

حال دل از دوری دلبر نمـی‌دانم چه شد****ریخت اشکی بر زمـین دیگر نمـی‌دانم چه شد
از شکست دل نـه‌تنـها آب و رنگ عیش ریخت****ناله‌ای هم داشت این ساغر نمـی‌دانم چه شد
باس هستی برد از صد نیستی انسوبرم****سوختم چندان‌که خاکستر نمـی‌دانم چه شد
صفحهٔ آیینـه حرت‌جوهر این‌عبرت است****کای حریفان نقش اسکندر نمـی‌دانم چه شد
گردش رنگی و چشمکهای اشکی داشتم****این زمان آن چرخ و آن اختر نمـی‌دانم چه شد
دو‌ش درون طوفان نومـیدی تلاطم کرد آه****کشتی دل بود بی‌لنگر نمـی‌دانم چه شد
د‌ر رهت از همت افسر طراز آبله****پای من سر شد برتر نمـی‌دانم چه‌شد
از دمـیدن دانـهٔ من کوچه‌گرد بیکسی‌ست****مشت خاکی داشتم بر سر نمـی‌دانم چه شد
بیدماغ وحشتم از ساز آرامم مپرس****پهلویی گردانده ام بستر نمـی‌دانم چه شد
عرض معراج حقیقت از من بیدل مپرس****قطره دریـاگشت پیغمبر نمـی‌دانم چه شد

حاصلم زبن مزرع بی‌بر نمـی‌دانم چه شد****خاک بودم خون شدم دیگر نمـی‌دانم چه شد
ناله بالی مـی‌زند دیگر مپرس از حال دل****رشته درون خون مـی‌تپدگوهر نمـی‌دانم چه شد
ساخنم با غم دماغ ساغر عیشم نماند****در بهشت آتش زدم کوثر نمـی‌دانم چه شد
محرم عجز آشناییـهای حیرت نیستیم****اینقدر دانم‌که سعی پر نمـی‌دانم چه شد
بیش ازبن درون خلوت تحقیق وصلم بار نیست****جستجوها خاک شد دیگر نمـی‌دانم چه شد
مشت خونی کز تپیدن صد جهان امـید داشت****تا درت دل بود آنسوتر نمـی‌دانم چه شد
سیر حسنی دآشتم درون حیوت‌آباد خفال****تا شکست آیینـه‌ام دلر نمـی‌دانم چه شد
دی من و صوفی بـه درس معرفت پرداختیم****او رقم‌کم‌کرد و من دفتر نمـی‌دانم چه شد
بیدماغ طاقت از سودای هستی فارغ است****تا چو اشک از پا فتادم سر نمـی‌دانم چه شد
بیدل اکنون با خودم غیراز ندامت هیج نعست****آنچه بی‌خود داشتم درون بر نمـی‌دانم چه شد

ز وهم متهم ظرف کم نخواهی شد****محیط اگر نشدی قطره هم نخواهی شد
به بحر قطره ز تشویش خشکی آزاد است****اگر عدم شده باشی عدم نخواهی شد
غم فنا و بقا هرزه فکری وهم است****جنون‌تراش حدوث و قدم نخواهی شد
هزار مرحله دوری ز دامن مقصود****اگرچو دست ز سودن بهم نخواهی شد
برهمنی اگر این قشقه بر جبین دارد****به صد هزار تناسخ صنم نخواهی شد
مقلد هوس از دعوی طرب رسواست****ز شکل خنده بهار ارم نخواهی شد
مباد درون غم واماندگی بـه باد روی****چو شمع آنـهمـه خار قدم نخواهی شد
طواف دل نفسی چند چون نفس کم نیست****تلاش بسمل دیر و حرم نخواهی شد
چو سرو اگر همـه سر که تا قدم دل آری بار****ز بار منت افلاک خم نخواهی شد
غبار کوی ادب سرکش فضاما نیست****اگر بـه باد دهندت علم نخواهی شد
به محفلی‌که درون اقران موافقت‌سنجی است****کم زیـاده سری گیر کم نخواهی شد
چوگل دمـی‌که‌گسست اتفاق رشتهٔ عهد****دگر خمارکش ربط هم نخواهی شد
سراغ ملک یقین بیدل از هوس دور است****رفیق قافلهٔ کیف و کم نخواهی شد

باغ نیرنگ جنونم نیست آسان بشکفد****خون خورد صد شعله که تا داغی بـه سامان بشکفد
آببار ما ادبکاران گداز جرأت است****چشم ما مشکل کـه بر رخسار جانان بشکفد
بیدماغی فرصت‌اندیش شکست رنگ نیست****گل بـه رنگ صبح بابد دامن‌افشان بشکفد
تنگنای عرصهٔ موهوم امکان را کجاست****اتفدر وسعت‌که یک زخم نمایـان بشکفد
در شکست من طلسم عیش امکان بسته‌اند****رنگ آغوشی‌کشد که تا این‌گلستان بشکفد
مـهرورزی نیست اینجا کم ز باد مـهرگان****چاک زن جیب وفا که تا طبع یـاران بشکفد
وضع مستوری غبار مشرب مجنون مباد****داغ دل یـارب بـه رنگ ناله عریـان بشکفد
قابل نظارِِهٔ آن جلوه‌گشتن مشکل است****گرهمـه صد نرگسستان چشم حیران بشکفد
هیچ تخمـی قابل سرسبزی امـید نیست****اشک بایدکاشتن چندان کـه توفان بشکفد
زبن چمن محروم دارد چشم خواب‌آلوده‌ام****بی‌بهاری‌نیست حیرت‌کاش مژگان بشکفد
در گلستانی کـه دارد اشک بیدل شبنمـی****برگ برگش نالهٔ بلبل بـه دامان بشکفد

وحشتم گر یک تپش درون دشت امکان بشکفد****تا بـه دامان قیـامت چین دامان بشکفد
اشک مژگان‌پرورم از حسرتم غافل مباش****ناله‌اندودست آن گل کز نیستان بشکفد
کو نسیم مژده وصلی کـه از پرواز شوق****غنچهٔ دل درون برم که تا کوی جانان بشکفد
مـی‌توان با صد خیـابان بهشتم طرح داد****یک مژه چشمـی کـه بر روی عزیزان بشکفد
تا قیـامت درون کف خاکی کـه نقش پای اوست****دل تپد، آیینـه بالد گل دمد، جان بشکفد
هستی جاوبد ریزدگل بـه دامان عدم****یک تبسم‌وار اگر آن لعل خندان بشکفد
گل‌فروشان جنون را دستگاهی لازم است****غنچهٔ این باغ ترسم بی‌گریبان بشکفد
ناله‌ها از کلفت بی‌دردی دل آب شد****یـارب این گلشن بـه بخت عندلیبان بشکفد
نیست غیر از شرم حاجت ابر گلزار کرم****مـی‌کند سایل عرق که تا دست احسان بشکفد
بر دل مایوس بیدل پشت دستی مـی‌گزم****غنچهٔ این عقده کاش از سعی دندان بشکفد

به یـاد آستانت هرکه سر بر خاک مـی‌مالد****غبارش چون سحر پیشانی افلاک مـی‌مالد
گهر حل مـی‌کند یـا شبنمـی درون پرده مـی‌بیزد****حیـا چیزی بر آن رخسار آتشناک مـی‌مالد
امل افسون بیباکی‌ست درون عبرتگه امکان****بقدر ریشـه مستی آستین تاک مـی‌مالد
سخن بی‌پرده‌کم‌گوییدکاین افسانـهٔ عبرت****به گوشی که تا خورد اولبیباک مـی‌مالد
به ذوق سدره و طوبی تو هم دندان بـه سوهان زن****امل کام جهانی را بـه این مسواک مـی‌مالد
صفای‌دامن صبح و نم شبنم چه ننگ هست این****فلک صابون همـین بر خامـه‌های پاک مـی‌مالد
در‌بن‌گلشن ز وضع لاله وگل سیر عبرت‌کن****که یک مژگان گشودن بر ضد چاک مـی‌مالد
سیـه‌چشمـی‌ست امشب ساقی مستان‌که نیرنگش****به جام هرکه اندازد نظر تم یـاک مـی‌مالد
به چندین زنگ ازآن نقش قدم گل مـی‌توان چیدن****به رفتارت پر طاووس رو بر خاک مـی‌مالد
مشو از امتیـاز خیر و شر طنبور این محفل****که عبرت گوش هر درخور ادراک مـی‌مالد
مگر سعی ندامت هم دلی انشاکند بیدل****نفس دستی بـه صد امـید برگ تاک مـی‌مالد

سپند بزم تو که تا بیقرار گردد و نالد****تپیدن از دل من آشکار گردد و نالد
هزارکعبه و لبیک محو شوق‌پرستی****که‌گرد دل چونفس یکدوبارگردد و نالد
چه نغمـه‌ها کـه ندارد ز خود تهی شدن من****به ذوق آنکه نفس نی سوار گردد و نالد
ز ساز جرات عشاق‌گل نکرد نوایی****مگر ضعیفی این قوم تارگردد و نالد
من و تظلم الفت کدام دوست چه دشمن****ستم رسیده بـه هردچار گردد و نالد
چو طایری کـه دهد آشیـان بـه غارت آتش****نفس به‌گرد من خاکسارگردد و نالد
به گریـه خو مکن ای دید ه کز چکیدن اشکی****دل شکسته مباد آشکار گردد و نالد
هزار قافله شور بـه چنگ امـید****چه باشد اینـهمـه یک ناله‌وارگردد و نالد
ز روزگار وفا چشم دارم آن‌همـه فرصت****که سخت‌جانی من کوهسارگردد ونالد
در آتش افکن وترک ادب مخواه ز بیدل****سپند نیست کـه بی‌اختیـار گردد و نالد

اگر سور هست وگر ماتم دل‌مایوس مـی‌نالد****درین نـه دیر کلفت خیز یک ناقوس مـی‌نالد
ندارد آسیـای چرخ غیر از دور ناکامـی****همـه گر رنگ گردانی کف افسوس مـی‌نالد
درین محفل نیفشانده ست بال آهنگ آزادی****به چندین زیر و بم نومـیدیی محبوس مـی‌نالد
فروغ شمع دیدی ، فهم اسرار خموشان کن****بقدر رشته اینجا پرده فانوس مـی‌نالد
پی مقصد قدم ننـهاده حتما خاک گردیدن****درای سعی ما چون اشک پر معمـی‌نالد
به خاموشی ز افسون شخن‌چینان مباش ایمن****نگه بیش از نفس درون دیدهٔ جاسوس مـی‌نالد
غرض هیچ و تظلم کوب عرض بی مغزی****عیـار فطرت یـاران گرفتم مـی‌نالد
چنین لبریز نیرنگ خیـال کیست اجزایم****که رنگم که تا شکست انشا کند طاووس مـی‌نالد
وفا مشکل کـه خواهد خامشی از ساز مشتاقان****نفس دزدی عرق بر جبههٔ ناموس مـی‌نالد
زخود رفتیم اما محرم ما نشد بپدل****درای محمل دل سخت نامحسوس مـی‌نالد

دل باز بـه جوش یـارب آمد****شب رفت و سحرنشد شب آمد
اشک از مژه بسکه بی‌اثر پخت****رحمم بـه زوال کوکب آمد
بی روی تو یـاد خلد کردم****مرگی بـه عیـادت تب آمد
شرمندهٔ رسم انتظارم****جانی کـه نبود برآمد
مستان خبریست درون خط جام****قاصد ز دیـار مشرب آمد
وضع عقلای عصر دیدم****دیوانـهٔ ما مؤدب آمد
از اهل دول حیـا مجویید****اخلاق کجاست منصب آمد
از رفتن آبرو خبر گیر****هرجا اظهار مطلب آمد
گفتم چو سخن رسم بـه گوشی****هرگام بـه پیش منآمد
راجت درب نیستی بود****از هر عمل این مجرب آمد
بیدل نشدم دچار تحقیق****آیینـه بـه دست من شب آمد

ز هستی قطع‌کن گر مـیل راحت درون نمود آمد****چو حیرت صاف ما درون دست که تا مژگان فرود آمد
نماز ما ضعیفان معبد دیگر نمـی‌خواهد****شکست‌آنجا که‌شدمحراب‌طاقت‌درسجود آمد
چه دارد سیر امکان جز امـید خاک گردیدن****درین حرمانسرا هرعدم مشتاق بود آمد
ز وضع زندگی طرفی نبستم جز بـه نومـیدی****چه سازم این ندامت‌ساز پر عبرت سرود آمد
به این عجزی‌که درون بنیـاد سعی خویش مـی‌بینم****شوم گر سایـه از دیوار نتوانم فرود آمد
ندانم دامن زلف کـه از کف داده‌ام یـارب****صدای دست برهم سودنم پر مشک سود آمد
گرانست از سماجت‌گر همـه آب بقا باشد****به مجلس چون نفس برنباید زود زود آمد
ز هستی که تا نگشم منفعل آهم نجست از دل****عرق آبی بـه رویم زد کـه این اخگر بـه دود آمد
ز استغنا چو بیدل داشتم امـید تشریفی****گسستن از دو عالموتم را تار و پود آمد

نتوان بـه تلاش از غم اسباب برآمد****گوهر چه نفس سوخت کـه از آب برآمد
غافل نتوان بود بـه خمخانـهٔ توفیق****ز آن جوش کـه دردی ز مـی ناب برآمد
خواه انجمن‌آرا شد و خواه آینـه پرداخت****از خانـهٔ خورشید همـین تاب برآمد
نیرنگ نفس شور دو عالم بـه عدم بست****در ساز نبود اینکه ز مضراب برآمد
ای دیده‌وران چارهٔ حیرت چه خیـال است****آیینـه عبث طالب سیماب برآمد
از ساحل این بحر زبان مـی‌کشد آتش****کشتی بـه چه امـید ز گرداب برآمد
بیش از همـه درون عالم غیرت خجلم کرد****آن کار کـه بی‌منت احباب برآمد
این دشت ز بس منفعل کوشش ما بود****خاکی کـه بر آن دست زدیم آب برآمد
زین باغ بـه کیفین رنگی نرسیدیم****دریـا همـه یک گوهر نایـاب برآمد
پیدایی او صرفهٔ موهومـی ما نیست****با سایـه مگوییدکه مـهتاب برآمد
زان گرمـی نازی کـه دمـید ازکف پایش****مخمل عرقی‌کردکه از خواب برآمد
بیدل چو مـه نو بـه سجودکه خمـیدی****کامروز چراغ تو ز محراب برآمد

عالم همـه زین مـیکده بیـهوش برآمد****چون باده ز خم بیخبر از جوش برآمد
چندانکه گشودیم سر دیگ تسلی****سرپوش دگر از ته سرپوش برآمد
حرفی بـه زبان آمده صد جلدکتاب‌ست****عنقا بـه خیـال کـه فراموش برآمد
ای بیخبران چارهٔ فرمان ازل نیست****آهی‌که دل امروز کشد دوش برآمد
بی‌مطلبی آینـه جمعیت دلهاست****موج‌گهر از عالم آغوش برآمد
کیفیت مو داشت گل شیب و شبابت****پیش ازکفن این جلوه سیـه‌پوش برآمد
این دیر خرابات خیـالی‌ست کـه اینجا****تا شعلهٔ جواله قدح‌نوش برآمد
دون‌طبع همان منفعل عرض بزرگی‌ست****دستار نمود آبله پاپوش برآمد
بر منظر معنی‌که ز اوهام بلندست****نتوان بـه خیـالات هوس گوش برآمد
صد مرحله طی‌کرد خرد درون طلب اما****آخرپی ما آن طرف هوش برآمد
از نغمـهٔ تحقیق صدایی نشنیدیم****فریـاد کـه ساز همـه خاموش برآمد
دیدیم همـین هستی ما زحمت ما بود****سر آخر کار آبلهٔ دوش برآمد
بیدل مثل کهنـهٔ افسانـهٔ هستی****زین گوش درون رفت و از آن گوش برآمد

تمام شوقیم لیک غافل‌که دل بـه راه‌که مـی‌خرامد****جگربه داغ‌که مـی‌نشیند نفس بـه آه‌که مـی‌خرامد
ز اوج افلاک اگر نداری حضور اقبال بی‌نیـازی****نفس بـه جیبت غبار دارد ببین سپاه‌که مـی‌خرامد
اگرنـه رنگ ازگل تو دارد بهار موهوم هستی ما****به پردهٔ چاک این‌کتانـها فروغ ماه‌که مـی‌خرامد
غبار هر ذره مـی‌فروشد بـه حیرت آیینـهٔ تپیدن****رم غزالان این بیـابان پی نگاه‌که مـی‌خرامد
ز رنگ‌گل که تا بهار سنبل شکست دارد دماغ نازی****دراین‌گلستان ندانم امروزکه کج‌کلاه کـه مـی‌خرامد
اگر امـید فنا نباشد نوید آفت‌زدای هستی****به این سر و برگ خلق آواره درون پناه کـه مـی‌خرامد
نگه بـه هرجا رسد چوشبنم زشرم مـی‌باید آب‌گشتن****اگر بداندکه بی‌محابا بـه جلوه‌گاه کـه مـی‌خرامد
به هرزه درپردهٔ من و ما غرور اوهام پیش بردی****نگشتی آگه کـه در دماغت هوای جاه کـه مـی‌خرامد
مگر ز چشمش غلط نگاهی فتاد بر حال زار بیدل****وگرنـه آن برق بی‌نیـازی پی گیـاه کـه مـی‌خرامد

ز ابرام طلب نومـیدی‌ام آخر بـه چنگ آمد****دعا از بس گرانی کرد دستم زیر سنگ آمد
ز سعی هرزه‌جولان رنجها بردم درین وادی****ز پایم خار اگر آمد برون از پای لنگ آمد
به رنگ صبح احرام چه گلشن داشتم یـا رب****که انداز خرامم درون نظر پر نیمرنگ آمد
تحیر بسمل تأثیر آن مژگان خونریزم****که از طوفش نگه که تا سوی من آمد خدنگ آمد
به استقبالم از یـاد نگاه کافرآیینش****قیـامت آمد، آشوب پری آمد فرنگ آمد
غباری داشتم درون خامـهٔ نقاش موهومـی****شکست از دامنش گل‌کرد و تصویرم بـه رنگ آمد
به افسون وفا آخر غم او کرد ممنونم****که از دل دیر رفت اما چو آمد بیدرنگ آمد
به احسانـها‌ی بیجا خواجه مـی‌نازد نمـی‌داند****که خضر نشئهٔ توفیقش از صحرای بنگ آمد
شکست دل نمـی‌دیدم نفس گر جمع مـی‌کردم****به رنگ غنچه این مشتم بـه خاطر بعد جنگ آمد
به یـاد نیستی رو که تا شوی از زندگی ایمن****به آسانی برون نتوان ز کام این نـهنگ آمد
دو روزی طرف با دل هم ببستم چون نفس بیدل****بر این تمثال آخر خانـهٔ آیینـه تنگ آمد

شبم آهی ز دل درون حسرت قاتل برون آمد****سرش از ید بال‌افشانتر از بسمل برون آمد
چه‌سازد عقل مسکین‌کر نپوشدکسوت مجنون****که لیلی هرکجا بی‌پرده شد محمل برون آمد
ندارد صرفهٔ عزت مقام خود نفهمـیدن****سخن‌صد پیش پا خورد اززبان‌کز دل برون آمد
به داغ فوت فرصت سوختن هم عالمـی دارد****چراغان‌کرد آن پروانـه‌کز محفل برون آمد
سراغ عافیت‌گم بود درون وحشتگه امکان****طلب از آبله فالی زد و منزل برون آمد
رهایی نیست از هستی بغیر از خاک‌کردیدن****از این درپای عبرت هرکه شد ساحل برون آمد
به کوشش ربط نتوان داد اجزای هوایی را****دل از خود جمع عقده مشکل برون آمد
ندارد حسن یکتایی ز جیب غیر جوشیدن****حق از حق جلوه_گر شد باطل ازباطل برون آمد
دماغ خاکساری هم عروج نشئه‌ای دارد****من امـیدی دماندم که تا نـهال از گل برون آمد
که دارد طاقت هم‌چشمـی ظرف حباب من****محیط ازخود تهی گردید که تا بیدل برون آمد

فالی از داغ زدم دل چمن‌آیین آمد****ورق لاله بـه یک نقطه چه رنگین آمد
جرأت سعی دماغ تپش‌آرایی کیست****پای خوابیدهٔ ما آبله بالین آمد
چون دو ابرو کـه نفس سوختهٔ ربط همند****تیغ او زخم مرا مصرع تضمـین آمد
عافیت مـی‌طلبی بگذر از اندیشـهٔ جاه****شمع را آفت سر افسر زرین آمد
تلخکامـی‌ست ز درک من و ما حاصل کوش****بی‌حلاوت بود آن‌که سخن‌چین آمد
صفحهٔ سادهٔ هستی رقم غیر نداشت****هرکه شد محرم این آینـه خودبین آمد
سایـه از جلوهٔ خورشید چه اظهار کند****رفتم از خویش ندانم بـه چه آیین آمد
هرکسی درون خور خود نشئهٔ راحت دارد****خار پا را ز گل آبله بالین آمد
در خزان غوطه زن و عرض بهاری دریـاب****عالمـی رفت بـه بیرنگی و رنگین آمد
صبر کردیم و به وصلی نرسیدیم افسوس****دامن ما ته سنگ از دل سنگین آمد
بیدل از عجز طلب صید فراغت داریم****سایـه را بخت نگون طرهٔ مشکین آمد

گل بـه سر، جام بـه کف آن چمن آیین آمد****مـیکشان مژده بهار آمد و رنگین آمد
طبعم از دست زبان‌سوز تبی داشت چو شمع****عاقبت خامشی‌ام بر سر بالین آمد
نخل گلزار محبت ثمر عیش نداد****مصرع آه همان یأس مضامـین آمد
حیرتم بی‌اثر از انجمن عالم رنگ****همچو آیینـه ز صورتکدهٔ چین آمد
حاصل این چمن از سودن دستم گل کرد****به کف از آبله‌ام دامن گلچین آمد
هیچاز غم اسباب نیـامد بیرون****بار نابستهٔ این قافله سنگین آمد
چه خیـالست سر از خواب گران برداریم****پهلوی ما چو گهر درون ته ی بالین آمد
چون نفس سر بـه خط وحشت دل مـی‌تازیم****جاده درون دامن این دشت همان چین آمد
باز بی‌روی تو درون فصل جنون جوش بهار****سایـهٔ گل بـه سرم پنجهٔ شاهین آمد
خون بـه دل خاک بـه سر، آه بهاشک بـه چشم****بی‌جمال تو چه‌ها بر من مسکین آمد
بیدل آسوده‌تر از موج گهر خاک شدیم****رفتن از خویش چه مقدار بـه تمکین آمد

ز تخمت چه نشو و نما مـی‌دمد****که چون آبله زیرپا مـی‌دمد
عرق درون دم حاجت از روی مرد****اگر شرم دارد چرا مـی‌دمد
به حسرت نگاهی کـه این جلوه‌ها****ز مژگان رو بر قفا مـی‌دمد
وجود از عدم آنقدر دور نیست****نگاه اندکی نارسا مـی‌دمد
نصیب سحر قحط شبنم مباد****نفس بی‌عرق بی‌حیـا مـی‌دمد
فسونی کـه تا حشر خواب آورد****به‌گوشم نی بوریـا مـی‌دمد
به ترک طلب ربشـه دارد قبول****بروگر بکاری بسیـا مـی‌دمد
ز خود حتما ای ناله برخاستن****کزین نیستان یک عصا مـی‌دمد
معمای اسم فناییم و بس****همـین نفس مطلق ز ما مـی‌دمد
به رنگ چنار از بهار امـید****بس هست اینکه دست دعا مـی‌دمد
ز بی‌اتفاقی چو مـینا و جام****سر و گردن از هم جدا مـی‌دمد
به عقبا هست موقوف مزد عمل****کجا کاشتند از کجا مـی‌دمد
دو روزی بچینید گلهای ناز****ز باغی کـه ما و شما مـی‌دمد
سرت بیدل از وهم و ظن عالمـی‌ست****ازین بام چندین هوا مـی‌دمد

پر مفلسم بـه من چه نوا مـی‌توان رساند****جایی نرفته‌ام کـه دعا مـی‌توان رساند
دورم ز وصل یـار بـه خود هم نمـی‌رسم****یـاران مرا دگر بـه کجا مـی‌توان رساند
پوشیده نیست آنـهمـه گرد سراغ من****چشمـی چو آبله ته پا مـی‌توان رساند
یـار از نظر چو مصرع برجسته مـی‌رود****فرصت بدیـهه‌جوست مرا مـی‌توان رساند
ای ساکنان مـیکده ننگ ترحم است****ما را اگر بـه خانـهٔ ما مـی‌توان رساند
نقش خیـال عالم آب هست خوب و زشت****کز یک عرق دماغ حیـا مـی‌توان رساند
شام و سحر کمـینگه حُسن اجابت است****آیینـه‌ای بـه دست دعا مـی‌توان رساند
در عالمـی‌که ضبط نفس راهبر شود****بی‌مرگ بنده را بـه خدا مـی‌توان رساند
بیمغزی هوس الم جاه مـی‌کشد****مکتوب استخوان بـه هما مـی‌توان رساند
پی‌کرده هست گم بـه چمن خون بیدلان****آبی بـه باغبان حنا مـی‌توان رساند
گل درون بغل بـه یـاد جمال تو خفته‌ایم****از خاک ما چمن بـه جلا مـی‌توان رساند
ما بوالفضول کعبه و بتخانـه نیستیم****این یک دماغ درون همـه جا مـی‌توان رساند
عهدی نبسته‌ایم بـه فرصت درین چمن****از ما سلام‌گل بـه وفا مـی‌توان رساند
بید‌ل دماغ ناز فلک پر بلند نیست****گرد خود اندکی بـه هوا مـی‌توان رساند

به هرجا باغبان درون یـاد مستان تاک بنشاند****بگو که تا بهر زاهد یک دو که تا مسواک بنشاند
به گلشن فکر راحت غنچه را غمناک بنشاند****گهر را ضبط خود درون عقدهٔ امساک بنشاند
به رفع تلخی ایـام حتما خون دل خوردن****مگر صهبا خمار وهم این تریـاک بنشاند
صباگر مرهم شبنم نـهد برروی زخم‌گل****ز خار منتش عمری گریبان چاک بنشاند
درین‌گلشن نـهال ناله دارد نوبر داغی****گل ساغر تواند چید هرتاک بنشاند
خیـال طرهٔ حور هست ز!هد را اگر بر سر****ز بهر زلف حوران شانـه از مسواک بنشاند
دمـی چون صبح مـی‌خواهم قفس بر دوش پروازی****چون‌گل تاکی سپهرم درون دل صد چاک بنشاند
چو عشق آمد، خیـال غیر، رخت از مـی بندد****شکوه برق گرد یک جهان خاشاک بنشاند
شکار زخمـی‌ام بیتابی‌ام دارد تماشایی****مبادا جوش خونم الفت فتراک بنشاند
گر چرخت نوازش‌کرد از مکرش مباش ایمن****کمان چون تیر را درون برکشد بر خاک بنشاند
نصیب دانـه نبود ز آسیـا غیر از پریشانی****غبار خاطرم کی‌گردش افلاک بنشاند
اگر از موج گوهر مـی‌توان زد آب بر آتش****عرق هم گرمـی آن روی آتشناک بنشاند
به ساز عافیت چون شعله تدبیری نمـی‌یـابم****ز خود برخاستن شاید غبارم پاک بنشاند
چوگل پر مـی‌ درون رنگ و از خود برنمـی‌آیم****مرا این آرزو که تا کی گریبان چاک بنشاند
به رنگ قطره با هر موج دارم نقد ایثاری****مبادا گوهرم درون عقدهٔ امساک بنشاند
تحیر گر نپردازد بـه ضبط گریـهٔ عاشق****غبار عالمـی از دیده ی نمناک بنشاند
طرب‌خواهی نفس درون یـاد مژگانش به‌دل بشکن****تواند جام مـی برداشت هرتاک بنشاند
صفای باده ی تحقیق اگر صیقل زند ساغر****برون چون زنگت از آیینـهٔ ادراک بنشاند
به شو‌خی مشکل هست از طینتم رفع هوس بیدل****مگر آب از حیـا گشتن غبار خاک بنشاند

اگر درد طلب این گردم از رفتار جوشاند****صدای پای من خون از رگ کهسار جوشاند
چه اقبال هست یـا رب دود سودای محبت را****که شمع از رشته‌ای کز پا کشد دستار جوشاند
رموز یأس مـی‌پوشم بـه ستر عجز مـی‌کوشم****که مـی‌ترسم شکست بال من منقار جوشاند
چه تدبیر از بنای سایـه پردازد غم هستی****مگر برخیزم ازخود که تا هوا دیوار جوشاند
مشوران از تکلف آنقدر طبع ملایم را****که آتش مـی‌شود آبی کـه بسیـار جوشاند
به‌اظهار یقین هم غرّهٔ دعوی مشو چندان****کز انگشت شـهادت صورت زنـهار جوشاند
به‌خاموشی امان‌خواه از چنین هنگامـهٔ باطل****که حرف حق چو منصور از زبانـها دار جوشاند
دل هر دانـه مـی‌باشد بـه چندین ریشـه آبستن****گریبان گر درد یک سبحه صد زنار جوشاند
من و آن بستر ضعفی‌که افسون ادب آنجا****صدا را خفته چون رگ از تن بیمار جوشاند
قیـامت مـی‌برم بر چرخ و از فکر خودم غافل****حیـا ای کاش چون صبحم گریبان وار جوشاند
جمال مدعا روشن نشد از صیقل دیگر****مگر خاکستر از آیینـه‌ام دیدار جوشاند
به کلفت ساختم از امتداد زندگی بیدل****چو آب استادگی از حد برد زنگار جوشاند

دل بـه قید جسم از علم یقین بیگانـه ماند****کنج ما را خاک خورد از بسکه درون ویرانـه ماند
سبحه آخر از خط زنار سر بیرون نبرد****درکمند الفت یک ریشـه چندین دانـه ماند
در تحیر رفت عمر و جای دل پیدا نشد****چون کمان حلقه چشم ما بـه راه خانـه ماند
شور سودای تو از دلهای مشتاقان نرفت****عالمـی زین انجمن بر درون زد و دیوانـه ماند
مدتی مجنون ما بر وهم وظن خط مـی‌کشید****طرح آن مسطر بـه یـاد لغزش مستانـه ماند
در خراباتی کـه از شرم نگاهت دم زدند****شورمستی خول شد وسربرخط پیمانـه ماند
ساز عمر رفته جز افسوس آهنگی نداشت****زان همـه خوابی‌که من دیدم همـین افسانـه ماند
شوخ چشمان را ادب درون خلوت دل ره نداد****حلقه‌ها بیرون درون زین وضع گستاخانـه ماند
دل فسرد و آرزوها درون کنارش داغ شد****بر مزار شمع جای گل پر پروانـه ماند
آخرکارم نفس درون عالم تدبیر سوخت****هرسر مویی‌که من تک مـی‌زدم درون شانـه ماند
حال من بیدل نمـی‌ارزد بـه استقبال وهم****صورت امروز خود دیدم غم فردا نماند

طالعم زلف یـار را ماند****وضع من روزگار را ماند
دل هوس تشنـه هست ورنـه سپهر****کاسهٔ زهر مار را ماند
نفس من بـه این فسرده دلی****دود شمع مزار را ماند
بسکه بی‌دوست داغ سوختنم****گلخنم لاله‌زار را ماند
خار دشت طلب ز آبله‌ام****مژهٔ اشکبار را ماند
نقش پایم بـه وادی طلبت****دیدهٔ انتظار را ماند
عجزم از وضع خود سری واداشت****ناتوانی وقار را ماند
یـار درون رنگ غیر جلوه گر است****هم چو نوری کـه نار را ماند
جگر چاک صبح و دامن شب****شانـه و زلف یـار را ماند
عزلت آیینـه‌دار رسواییست****این نـهان آشکار را ماند
نیک درون هیچ حال بد نشود****گل محال هست خار را ماند
با دو عالم مقابلم د****حیرت آیینـه‌دار را ماند
مایـهٔ بیغمـی دلی دارم****که چو خون شد بهار را ماند
هر چه از جنس نقش پا پیداست****بیدل خاکسار را ماند

موج‌گل بی‌تو خار را ماند****صبح شبهای تار را ماند
به فسون نشاط خون شده‌ام****نشئهٔ من خمار را ماند
چشم آیینـه از تماشایش****نسخهٔ نوبهار را ماند
زندگانی وگیر و دار نفس****عرصهٔ کارزار را ماند
گل شبنم‌فروش این گلشن****ٔ داغدار را ماند
چند باشی ز حاصل دنیـا****محو فخری‌که عار را ماند
شـهرت اعتبار تشـهیرست****معتبر خر سوار را ماند
دود آهم ز جوش داغ جگر****نگهت لاله‌زار را ماند
مـی‌کشندت ز خلق خوش باشد****جاه هم پای دار را ماند
تا نظر باز کرده‌ای هیچ است****عمر برق شرار را ماند
مژه وای نمـی‌ارزد****همـه عالم غبار را ماند
محو یـاریم و آرزو باقی‌ست****وصل ما انتظار را ماند
بی‌تو آغوش گریـه‌آلودم****زخم خون درکنار را ماند
سایـه را نیست آفت سیلاب****خاکساری حصار را ماند
نسخهٔ صد چمن زدیم بهم****نیست رنگی‌که یـار را ماند
مژهٔ خونفشان بیدل ما****رگ ابر بهار را ماند

دلدار رفت و دیده بـه حیرت دچار ماند****با ما نشان برگ گلی زان بهار ماند
خمـیازه سنج تهمت عیش رمـیده‌ایم****مـی آنقدر نبود کـه رنج خمار ماند
از برگ‌گل درین چمن وحشت آبیـار****خواهد پری ز طایر رنگ بهار ماند
یـاسم نداد رخصت اظهار ناله‌ای****چندن شکست دل کـه نفس درون غبار ماند
آگاهیم سراغ تسلی نمـی‌دهد****از جوهر آب آینـه‌ام موجدار ماند
غفلت بـه نازبالش گل داد تکیـه‌ام****پای بـه خواب رفتهٔ من درون نگار ماند
آنجا کـه من ز دست نفس عجز مـی‌کشم****دست هر!ر سنگ بـه زیر شرار ماند
باید بـه فرصت طربم خون گریستن****تمثال رفت وآینـه تهمت شکار ماند
یعقوب‌وار چشم سفیدی شکوفه‌کرد****با من همـین گل از چمن انتظار ماند
بیدل از آن بهار کـه توفان جلوه داشت****رنگم شکست و آینـه‌ای درون کنار ماند

رفتیم و داغ ما بـه دل روزگار ماند****خاکستری ز قافلهٔ اعتبار ماند
از ما بـه خاک وادی الفت سواد عشق****هرجا شکست آبله دل یـادگار ماند
دل را تپیدن از سرکوی تو برنداشت****این‌گوهر آب‌گشت و همان خاکسار ماند
وضع حیـاست دامن فانوس عافیت****از ضبط خود چراغ گهر درون حصار ماند
مفت نشاط هیچ اگر فقر و گر غنا****دستی نداشتم کـه بگویم ز کار ماند
زنـهار خو مکن به‌گرانجانی آنقدر****شد سنگ ناله‌ای کـه درین کوهسار ماند
فرصت نماند و دل بـه تپش همعنان هنوز****آهو گذشت و شوخی غبار ماند
هرجا نفس بـه شعلهٔ تحقیق سوختیم****کهسار بر صدا زد و مشتی شرار ماند
پیری سراغ وحشت عمر گذشته بود****مزدور رفت دوش هوس زیر بار ماند
نگذاشت حیرتم کـه گلی چینم از وصال****از جلوه که تا نگاه یک آغوش‌وار ماند
خودداری‌ام بـه عقدهٔ محرومـی آرمـید****در بحر نیز گوهر من برکنار ماند
مژگان ز دیده قطع تعلق نمـی کند****مشت غبار من بـه ره انتظار ماند
بیدل ز شعله‌ای کـه نفس برق ناز داشت****داغی چو شمع کشته بـه لوح مزار ماند

از دلم‌بگذشت و خون‌در چشم حیرت‌ساز ماند****گرد رنگی یـادگارم زان بهار ناز ماند
پیش از ایجاد توهم جوهر جان داشت جسم****تا پری درون شوخی آمد شیشـه از پرواز ماند
کاروان ما و من یکسر شرر دنباله است****امتیـازی دامن وحشت‌گرفت و باز ماند
شمع یک‌رنگی ز فانوس خموشی روشن است****نیست جز تار نفس چون ناله از آواز ماند
امتیـاز گوشـه‌گیری دام راه مباد****صید ما از آشیـان درون چنگل شـهباز ماند
حلقهٔ سرگشتگی دارد بـه گوش گردباد****نقش‌پایی‌هم‌گر از مجنون به‌صحرا باز ماند
کیست درون راهت دلیل کاروان شوق نیست****ناله بال افشاند هرجا طاقت پرواز ماند
داغ نیرنگ وفا را چاره نتوان یـافتن****جلوه خلوت‌پرور و نظاره بیرون‌تاز ماند
تا بـه بیرنگیست‌سیر پرفشانیـهای رنگ****یـافت انجام آنکه سر درون دامن آغاز ماند
صیقل تدبیر برآیینـهٔ ما زنگ ریخت****شعلهٔ این تیغ آخر درون دهان‌گاز ماند
یـاد عمر رفته بیدل خجلت بیحاصلی‌ست****باز پیوستن ندارد آنچه از ما باز ماند

در گلستانی کـه چشمم محو آن طناز ماند****نکهت‌گل نیز چون برگ گل از پرواز ماند
بسکه فطرتها به‌گرد نارسایی بازماند****یک جهان انجام خجلت‌پرور آغاز ماند
نغمـه‌ها بسیـار بود اما ز جهل مستمع****هرقدر بی‌پرده شد درون پرده‌های ساز ماند
حسن‌در اظهار شوخی رنگ‌تقصیری ند!شت****چشمـها غفلت نگه شد جلوه محو باز ماند
این زمان، حسرت تسلی‌خانـهٔ جمعیت است****بی‌خیـالی نیست آن آیینـه کز پرداز ماند
نقش نیرنگ حقیقت ثبت لوح دل بس است****شوق غافل نیست گر چشم تماشا باز ماند
جوهر آیینـهٔ من سوخت شرم جلوه‌اش****حیرتی گل کرده بودم لیک محو ناز ماند
عمرها شد خاک بر سر مـی‌کند اجزای من****یـارب این‌گرد پریشان از چه دامن باز ماند
شعلهٔ ما دعوی افسردن آخر پیش برد****برشکست رنگ بستم آنچه ازپرواز ماند
صافی د‌ل شبههٔ هستی بـه عرض آوردن است****عهرجا محو شد آیینـه از پرداز ماند
جاده سرمنزل مقصد خط پرگار داشت****عالمـی انجامـها طی‌کرد و در آغاز ماند
یـار رفت از دیده اما از هجوم حیرتش****با من از هر جلوه‌ای آیینـه‌داری باز ماند
خامشی روشنگر آیینـهٔ دیدار بود****با سواد سرمـه پیوست آنچه از آواز ماند
ازگداز صد جگر اشکی بـه عرض آورده‌ام****بخیـه‌ای آخر ز چاک پرده‌های راز ماند
بیدل از برگ و نوای ما سیـه‌بختان مپرس****روزگار وصل رفت و طالع ناساز ماند

شوق که تا محمل بـه دوش طبع وحشت‌ساز ماند****بال عنقا موج زدگردی کـه از ما باز ماند
نیست جز مـهر زبان موج تمکین گهر****دل چو ساکن شد نفس از شوخی پرواز ماند
چشم واکردیم دیگر یـاد پیش و پس کراست****فکر انجام شرار و برق درون آغاز ماند
کی حریف وحشت سرشار دل گردد سپند****این از کاروان ما بـه یک آواز ماند
وحشت صبح از نفس ایجاد شبنم مـی‌کند****در گره گم گشت تار ما ز بس بی‌ساز ماند
هیچاز خجلت دیدار مژگان برنداشت****آینـه دور از تماشا یک نگاه انداز ماند
شمع یکسر اشک و آه خویش با خود مـی برد****هم بـه زیرپای ما ماند آنچه از ما باز ماند
در خزان سیر بهارم ز‌بن گلستان کم نشد****رنگها پرواز کرد و حیرتم گلباز ماند
از فرامش‌خانـهٔ عرض شرر جوشیده‌ام****گرد بالی داشتم درون عالم پرواز ماند
صفحهٔ دل تیره‌کردم بیدل ازمشق هوس****بسکه برهم خورد این آیینـه از پرداز ماند

از هجوم کلفت دل ناله بی‌آهنگ ماند****بوی این گل از ضعیفی درون طلسم رنگ ماند
سوختیم و مشت خاشاکی ز ما روشن نشد****شعلهٔ ما چون نفس درون دام این نیرنگ ماند
از حیـا موجی نزد هر چند دل از هم گداخت****آب شد آیینـه اما حیرتش درون چنگ ماند
سنگ راه هیچتحصیل جمعیت مباد****قطرهٔ بیتاب ما گوهر شد و دلتنگ ماند
در خرابات هوس که تا دور جام ما رسید****بیدماغی از و نکبتی از بنگ ماند
عجز طاقت درون طلب ما را دلیل عذر نیست****منزلی‌کوتا نباید سر بـه پای لنگ ماند
منت سیقل مکش دردسر اوهام چند****عمعدوم هست اگر آیینـه ا‌ت درون زنگ ماند
آخر از سعی ضعیفی پیکر فرسوده‌ام****همچو اخگر زیر دیوار شکست رنگ ماند
نیست تکلیف تپیدنـهای هستی درون عدم****آرمـیدن مفت آن سازی‌که بی‌آهنگ ماند
نام را نقش نگینـها بال پرواز رساست****ما ز خود رفتیم اگر پای طلب درون سنگ ماند
یکقدم ناکرده بیدل قطع راه آرزو****منزل آسودگی ازما بـه صد فرسنگ ماند

رشته بگسیخت نفس زیر و بم ساز نماند****گوش ما باز شد امروز کـه آواز نماند
واپسی بین کـه به صد کوشش ازین قافله‌ها****بازماندن دو قدم نیز ز ما باز نماند
ترک جرأت کن اگر عافیتت مـی‌باید****آشیـان درون ته بال هست چو پرواز نماند
ساز اظهار جز انجام نفس هیچ نبود****خواستم درد دلی سرکنم آغاز نماند
شرم مخموری‌ام از جبههٔ مـینای غرور****عرقی ریخت کـه مـی درون قدح راز نماند
با همـه نفی سخن شوخی معنی باقیست****بال و پر ریخت گل و رنگ ز پرواز نماند
غنچهٔ راز ازل نیم تبسم پرداخت****پردهٔ غیر هجومغماز نماند
سایـه از رنگ مگر صرفهٔ تحقیق برد****هرچه ما آینـه‌کردیم بـه پرداز نماند
موج ما را زگهر پای هوس خورد بـه سنگ****سعی لغزید بـه دل‌گرد تک وتاز نماند
بیدل این باغ همان جلوه بهار هست اما****شوق ما زنگ زد آیینـهٔ‌گداز نماند

گر آیینـه‌ات درون مقابل نماند****خیـال حق و فکر باطل نماند
نـه صبحی‌ست اینجا نـه بامـی‌ست پیدا****کجا عرش وکو فرش اگر دل نماند
همـین‌پوست مغز هست اگر واشکافی****خیـال هست لیلی چو محمل نماند
نم خون عشاق اگر شسته‌گردد****حنا نیز درون دست قاتل نماند
ز دانش بـه صد عقده افتاده کارت****جنون‌گرکنی هیچ مشکل نماند
نخواهی بـه تاب نفس غره بودن****که این شمع آخر بـه محفل نماند
نشان گیر ازگرد عنقا سراغم****به آن نقش پایی‌که درگل نماند
برد شوق اگر لذت نارسیدن****اقامت درون آغوش منزل نماند
مجازآفرین هست مـیل حقیقت****کرم گرکند ناز سایل نماند
نفس عالمـی دارد امّا چه حاصل****دو دم بیش پرواز بسمل نماند
جهان جمله فرش خیـال هست امّا****ز صیقل گر آیینـه غافل نماند
دل جمع دارد چه دنیـا چه عقبا****چوگوهر شدی بحر و ساحل نماند
در این بزم ز آثار اسرارسنجان****چه ماند اگر شعر بیدل نماند

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 02 Jan 2019 05:42:00 +0000