روش بستن روسری کوردی

مَریوان مرکز شـهرستان مریوان یکی از شـهرستان‌های مـهم استان کردستان ایران به‌شمار مـی‌رود کـه در ۱۲۵ کیلومتری غرب شـهرستان سنندج، مرکز استان کردستان قرار دارد.

جمعیت

جمعیت این شـهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۹۵٬۲۶۳ نفر بوده‌است.[۵] در حال حاضر براساس سرشماری عمومـی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی:

جمعیت کل شـهرستان بـه ۱۹۵٬۲۶۳ نفر، جمعیت نقاط شـهری ۱۵۱٬۱۸۸ نفر و جمعیت نقاط روستایی ۴۴٬۰۷۴ نفر مـی‌باشد؛ کـه سومـین شـهرستان استان کردستان به‌شمار مـی‌رود. از جمعیت ۱۹۵٬۲۶۳ نفری کل شـهرستان مریوان تعداد ۹۹٬۹۵۶ نفر را مردان و تعداد ۹۵٬۳۰۷ نفر را زنان تشکیل مـی‌دهند.[۶]

تقسیمات کشوری

• دهستان خاوومـیرآباد
• بخش مرکزی شـهرستان مریوان
  • دهستان زریوار
  • دهستان سرکل
  • دهستان کوماسی

شـهرها: مریوان و کانی دینار

• بخش سرشیو
  • دهستان سرشیو
  • دهستان گلچیدر

شـهر: چناره

شـهر امروزی مریوان درون حدود یک سده پیشینـهٔ تاریخی دارد. روش بستن روسری کوردی این شـهر مرزی درون همسایگی دولت عثمانی قرار داشت و به دستور ناصرالدین شاه قاجار درون سال ۱۲۸۱ خورشیدی درون ۲ هزار قدمـی دریـاچهٔ زریبار از نو قلعهٔ نظامـی بسیـار مستحکمـی ساخته شد. روش بستن روسری کوردی یک سال بعد بـه امر فرهاد مـیرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدین شاه بر وسعت آن افزوده شد کـه جریـان بنای آن را درون کتیبه‌ای کـه به دیوار مسجد دارالاحسان (مسجد جامع سنندج) نصب کرده، شرح داده‌است. درون داخل شـهر بـه دستور حاج معتمدالدوله یک باب قنات، و آب انبار احداث شد. بعد از حاج فرهاد معتمدالدوله، حاج محمدعلی خان ظفرالملک قلعه را وسعت داد و در داخل آبادی شاه‌آباد چندین باب منزل، یک کاروانسرا و قناتی دیگر احداث کرد. بعدها کلیـهٔ این تأسیسات درون اثر شورش و هرج و مرج عشایر کرد منطقه، ویران شد. درون اوایل حکومت پهلوی، حاکم وقت درون روستای موسک دژی بنا نـهاد کـه به دژ شاهپور مبدل گشت و امروزه از آن بـه عنوان پادگان استفاده مـی‌شود و فاصلهٔ چندانی هم با شـهر ندارد. درون سال ۱۳۳۶ با تأسیس شـهرداری، دژ شاهپور رسماً بـه مریوان تغییر نام داد.[۷]

مریوان با کوه و دشت‌های سرسبزی کـه پیرامونش را گرفته‌اند، مانند انگشتری هست که دریـاچهٔ زریبار - بـه عنوان بزرگ‌ترین چشمـه آب شیرین دنیـا کـه در حال نابودی بـه خاطر رشد زیـاد نی زارها بازهم- نقش نگین فیروزه‌اش را بازی مـی‌کند. گنبد آبی پیر شالیـار درون اورامان هم چنین هست و از دور چشم‌ها را مـی‌رباید. سفری بـه مریوان و اورامانات انسان را غرق رنگ مـی‌کند. مریوان بـه دلیل شرایط طبیعی و آب‌وهوایی، فرهنگ مردم و موقعیت جغرافیـایی، از مناطق مورد علاقهٔ گردشگران است. رودخانـه‌های فرعی و اصلی متعددی درون این منطقه وجود دارد کـه در جذابیت و شکل‌گیری طبیعت منطقه نقش مـهمـی دارند. رودخانـه‌های فرعی شـهرستان مریوان نـهایتاً با ملحق شدن بـه همدیگر رودخانـهٔ سیروان را تشکیل مـی‌دهند.[۸]

منطقهٔ مریوان دارای ویژگی‌های اقلیمـی «معتدلهٔ مـیانی» است؛ اما با درون نظر گرفتن کوه‌ها و ارتفاعات و دره‌های ژرف و عمـیقی کـه در تمامـی نقاط منطقه گسترش یـافته‌اند و هم‌چنین وجود جنگل‌ها و پوشش گیـاهی مناسب درون شمال و جنوب، وجود منابع رطوبتی «رودخانـه‌ها و دریـاچهٔ زریبار» موجب شده‌است کـه در این منطقه شاهد تنوعی از اقلیم‌های مختلف باشیم. بـه نحوی کـه از «سنندج بـه سمت مریوان از سروآباد بـه بعد» منطقه دارای آب‌وهوایی مرطوب و مدیترانـه‌ای هست و نواحی شمالی و جنوبی مریوان دارای آب‌وهوای کوهستانی است. مریوان با بارندگی سالانـه مابین ۹۰۰ – ۵۰۰ مـیلی‌متر، یکی از پرباران‌ترین مناطق ایران به‌شمار مـی‌رود.

مریوان بـه دلیل قرار گرفتن درون کنار دریـاچهٔ زریبار، اورامان و طبیعت زیبای منطقه و هم‌چنین ترانزیت و واردات کالا درون مرز ایران و عراق (که فاصلهٔ آن از شـهر حدود ۲۱ کیلومتر است)، باعث رونق اقتصادی و گسترش مریوان شده‌است. این شـهر و بعضی از آبادی‌های اطرافش درون جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراق بمباران شیمـیایی شد.

در سال ۱۳۸۱ بخش سروآباد مریوان بر اساس مصوبهٔ هیئت دولت بـه شـهرستان ارتقاء و از مریوان منتزع شد و هم‌چنین درون خرداد ماه سال ۱۳۸۸ شـهرک کانی دینار و هجرت بعد از تجمـیع با روستای هجرت و بر اساس مصوبه هیئت وزیران دولت بـه شـهر تبدیل شد.[۹]

پیشینـه

در بررسی متون تاریخی مـی‌توان دریـافت کـه شـهرستان مریوان یکی از مناطق مـهم کردها به‌شمار مـی‌رفته‌است کـه همـیشـه گریبان‌گیر فراز و نشیب و ویرانی و آوارگی مردم بوده‌است، این دلایل یـا بـه خاطر درگیری‌های متعدد مربوط بـه بابان و خان‌نشینان محلی و مردم بوده‌است یـا بـه خاطر مسائل سیـاسی و اجتماعی، تاخت و تازها و لشکرکشی‌های متعدد امپراتوری‌ها بوده‌است.

محوطه‌های باستانی و تاریخی حومـهٔ شـهرستان مریوان مانند تپه‌های ساوجی، کولان، مِرّگ، بیساران و دو تپه شرقی و غربی حاکی از استقرار انسان‌ها از دوران نوسنگی و ادامـهٔ آن درون عصر بعد از هزارهٔ چهارم پیش از مـیلاد هست و نشانـهٔ دیرینگی زیست انسان درون این منطقه هستند و به عنوان سنگ بنای شـهرنشینی درون این منطقه به‌شمار مـی‌روند.

شـهرستان مریوان از آن جا کـه بر سر راه تیسفون بـه تخت سلیمان (آتشکدهٔ آذرگشنسب) قرار داشته، درون عهد اشکانیـان و ساسانیـان مورد توجه بوده‌است. درون رسالهٔ پهلوی شـهرهای ایران تصریح شده‌است کـه بهرام گور درون کنار دریـاچهٔ بهرام آوند یـا زریبار شـهری ساخت و در منابع آشوری آمده‌است کـه سارگون اول پادشاه آشور بعد از تسلط بر این منطقه، درون حدود ۱۸۰۰ سال پیش از مـیلاد بـه جای شـهر قدیمـی هار هار[۱۰] درون جنوب دریـاچهٔ زریبار، شـهری بـه نام دورآشور یـا کارشاروکین[۱۱] را مـی‌سازد. درون منابع اسلامـی از مریوان بـه عنوان دژان - دزان نام‌اند. درون گذشته هنگام صدور قباله‌ها و ذکر محل تولد درون موقع صدور شناسنامـه از کلمـه‌های دژ شاهپور، مـهروان و قلعهٔ شاه‌آباد یـاد مـی‌کند و آن را یکی از پایتخت‌های کردستان مـی‌نامد.

دشت مریوان و کوه‌های سر بـه فلک کشیده اش چه درون دوران آشوری‌ها و ساتراپ نشینی مادها، چه درون دوران حکومت بابان و اردلان‌ها، چه درون زمان حاکم گری عشایر قبیله‌ای و چه درون عصر مشرق زمـین همـیشـه جایگاه پروراندن قهرمانان و جنگاوران شجاع و دلیر محلی بوده‌است. لشکر کشی مقدونی‌ها و حملهٔ اعراب، جنگ‌های بین ایران و عثمانی، درگیر شدن حکومت بابان و اردلان‌ها، هجوم و شورش حمله قبایل عشیره‌ای و در این اواخر هم جنگ تحمـیلی ایران و عراق درون رشته کوه‌های این منطقه، بسیـاری از اوقات این منطقه را تحت تأثیر عوامل مؤثر درون زمان خود کرده‌است.[۱۲]

وجود قلاع متعدد و مستحکم نشان دهندهٔ این موضوع هست که شـهرستان مریوان یکی از مناطق مـهم ادوار شینی بوده‌است، یکی از این قلعه‌ها کـه بعدها بـه قلعهٔ مریوان معروف گشت، قلعهٔ هلوخان هست که بر اساس اطلاعات تاریخی درون قرن ۸ (هـ. ش) درون زمان حکمرانی اردلان‌ها درون دوران صفوی بر روی کوهی با نام کوه امام بـه ارتفاع ۱۶۰۰ متر کـه مشرف و مسلط بـه دشت و شـهر فعلی مریوان درون جنوب شرقی شـهر مـی‌باشد بنیـاد نـهاده شد و به مدت ۳ قرن مقر اصلی حکومت‌های محلی بابان و اردلان‌ها بوده‌است و بازگوکنندهٔ بخشی از تاریخ و معماری دوران صفویـه است. قلعهٔ مریوان یکی از آثار دیرین این سرزمـین کهن مـی‌باشد کـه بسیـاری از آثار تاریخی – فرهنگی و هنری مردم این مرز و بوم درون آن ثبت شده‌است و در بسیـاری از کتاب‌های تاریخی محلی بـه آن اشاره شده‌است.

بعدها درون کنار قلعهٔ مریوانبر روی کوه امام کـه مرکز حکومتی خاندان‌های حکومتی کردستان بوده‌است، بـه دستورامـیر حمزه بابان مسجدی با آجرهای قرمز رنگ ساختند کـه در زبان کردی بـه مزگه‌وته سوره (مسجد سرخ) مشـهور است. نام کوه امام از نام شیخ احمد ابن الا نبار النعیمـی گرفته شده‌است کـه در قرن ۸ (هـ. ش) از طرف امـیر حمزه بابان بـه پیشوا و امام جمعه و جماعت مسجد سرخ منسوب شده‌است.

سیدعبدالصمد تواری درون کتاب نورالنوار خود دربارهٔ قلعهٔ امام مـی‌گوید:

«امـیر حمزه بابان درون آن زمان شورشی را بـه پا کرد و توانست شـهرهای دیـار بکر عراق و حلب سوریـه را تصرف کند و به همـین خاطر سران ترک و عرب با هم یکی شده و با سپاهی بزرگ و قدرتمند روانـه بـه سوی مـیدان جنگ با امـیر حمزه شدند کـه نتیجه‌ای را از این جنگ نگرفتند و مغلوب امـیر حمزه شدند، که تا این کـه پس از مدتی با مکر و نیرنگ توانستند حمدون بیگ سرلشکر امـیر حمزه را با مقداری پول فریب دهند کـه این امر موجب شد خود و سپاهش را از دست بدهد، امـیر حمزه کـه تنـها مـی‌ماند ناچار مـی‌شود کـه همراه با اندکی از فرماندهان خود از معرکه فرار کند و در منطقهٔ مریوان بر روی کوه سه قلعه کـه اکنون بـه آن کوه امام مـی‌گویند مستقر شود. امـیر حمزه بعد از مستقر شدن درون این کوه، سپاه و لشکری بزرگ و نیرومند را دوباره بازسازی مـی‌کند، همـین‌طور بر روی این کوه و قله‌هایش چندین قلعه را بنا مـی‌کند و شورا و دژی محکم و مستحکم را تشکیل مـی‌دهد. درون مـیان قلعه‌ها مسجدی را بنا مـی‌کند و شیخ احمد ابن الا نبار النعیمـی را بـه عنوان پیشوا و امام جمعه و جماعت آن منسوب مـی‌کند و هم چنین دانشمند بزرگ و پایـه بلند سید ابراهیم ملقب بـه کا بله را بـه استاد و مدرس آئین‌های بومـی محلی مسجد منسوب مـی‌کند کـه کا بله درون سال ۷۸۰ (هـ. ش) چشم از جهان فرو مـی‌بندد. امـیر حمزه بعد از ۲ سال با لشکری جدید و نیرومند دوباره لشکر کشی‌های خود را از سر مـی‌گیرد و تا منطقهٔ باغ و بگ را زیر سلطه خویش درمـی‌آورد، اما درون آن جا توسط افراد خائن کـه در اطراف او هستند جامـی را کـه به سم آلوده کرده بودند از بین مـی‌برند.»

ماموستا ملا عبدالکریم مدرس درون صفحهٔ ۴۹۶ کتاب بنـه مالهٔ زانیـاران خود دربارهٔ امـیر حمزه بابان و اقوامش مـی‌گوید:

"حکومت این بابان قبل از حکومت و فرمان روایی بابان قلعهٔ چهارم درون قرن ۶ (هـ. ش) بـه بعد نامشان درون تاریخ ثبت شده‌است. درون حکومت این بابان مـی‌توان اشاره بـه فرمان روایی بابانی چون امـیر عبدالکریم بابان، امـیر احمد خان، امـیر عبدالله و امـیر حمزه بابان بر این منطقه کرد. قلعهٔ مریوان به منظور باری دیگر درون دوران سرخاب بیگ اردلان پسر مأمون بیگ یکم بازسازی و مرمت شد و دوباره بـه مرکز حکومت و خلافت تبدیل شد. "

آیت الله مردوخ درون کتاب تاریخ کرد و کردستان خود دربارهٔ سرخاب بیگ اردلان مـی‌گوید:

"سرخاب بیگ اردلان درون سال ۹۰۲ (هـ. ش) « «معاصر با شاه اسماعیل یکم»» مناطق تحت نفوذ مأمون بیگ دوم کـه برادر زادهٔ خویش بوده‌است را تصرف کرد و در منطقهٔ مریوان بر سر کوهی بلند قلعه‌ای مستحکم و قوی ای را به منظور مواقع ضروری و لزوم بنا مـی‌کند کـه هم اکنون آثاری از این قلعه تاکنون درون این کوه پا برجاست. "

هم چنین ماموستا امـین زک بیگ درون کتاب تاریخ کرد و کردستان خود اشاره بـه حوادثی مـی‌کند کـه مرتبت با سرخاب بیگ و قلعه اش مـی‌باشد:

"اوکاس مـیرزا (القاس مـیرزا) بردار شاه تهماسب صفوی کـه برای مدتی از ترس حکومت شاه ایران درون حال فرار بود، درون سال ۹۰۵ (هـ. ش) از ترس گرفتار شدن توسط سپاه ایران بـه قلعهٔ مریوان روی آورد کـه سرخاب بیگ والی و حاکم وقت مریوان بـه او پناه داد. مدتی بعد لشکر قزلباش قلعهٔ مریوان را دور که تا دور محاصره مـی‌کند و سرخاب بیگ بعد از مدتی طولانی گفتگو با فرماندهان قزل باش از آن‌ها اطمـینان حاصل کرد کـه جانش درون امان باشد، سپس سرخاب بیگ؛ اوکاس مـیرزا را بـه دست لشکر قزل باش مـی‌سپارد و مردم و منطقه اش را از جنگ با قزل باش‌ها نجات مـی‌دهد. "

مـیرزا شکرالله سنندجی کاتب و مورخ خاندان اردلان‌ها درون کتاب حدیقهٔ ناصری خود مـی‌نویسد:

"سرخاب بیگ، دارای ۱۱ فرزند پسر بوده‌است کـه در طول والی گری خود درون دروان حکومت، پسر سوم خود یعنی علی بیگ اردلان کـه به سلطان علی اردلان مشـهور شده بود را بـه عنوان جانشین خود انتخاب کرد و به دلیل زیرکی و باهوشی سلطان علی کـه واقعاً مردی شجاع و دلیر هم بود، پدرش سرخاب بیگ او را بـه عنوان بزرگ قبیله و باب آیندهٔاردلان‌ها معرفی نمود. "

مورخ دیگر کرد با نام ملا اسماعیل پسر ملا حسین کـه کتابی با نام تاریخ اردلان‌ها دارد درون مورد سلطان علی مـی‌نویسد:

"سلطان علی بعد از فوت پدرش بـه مدت ۳ سال با جنگ و دلاوری و پیروزی‌ها حکومت اردلان را محفوظ نگه مـی‌دارد، اما روزگار امانش نداد و در دوران جوانی دار فانی را وداع گفت. "

ماموستا امـین زک بیگ کتاب تاریخ کرد و کردستان خود دربارهٔ سلطان علی مـی‌نویسد:

"سلطان علی دو پسر شیر خوار با نام‌های تیمور خان و هلو خان از خود بر جای گذاشت. "

مـیرزا شکرالله سنندجی درون ادامـه بحث‌های خود مـی‌نویسد:

"بعد از مرگ سلطان علی، آخرین پسر سرخاب بیگ اردلان با نام بساط بیگ کـه بردار یـازدهم سلطان علی نیز به‌شمار مـی‌رود، حکومت و فرمان روایی اردلان‌ها را بـه دست مـی‌گیرد کـه این فرمان روایی بـه مدت ۱۰ سال مـی‌انجامد. تیمور خان و هلو خان زمانی کـه بزرگ مـی‌شوند بـه عضویت سپاه عمویشان بساط بیگ درون مـی‌آیند و او را درون شورش‌ها و نبردهایش همراهی مـی‌کنند که تا این کـه پس از چند سال حکومت را از دست بساط بیگ مـی‌گیرند و تیمور خان حاکم اردلان‌ها مـی‌شود. تیمور خان با سپاهی قدرتمند و بزرگ شورش‌هایی را بـه سمت کرمانشاه، سنقر، دینور و زرین کمر شروع مـی‌کند کـه بنابه روایـاتی منطقهٔ گروس را نیز تصرف کرده‌است، اما تیمور خان درون حالی کـه شورشی به منظور گرفتن آخرین برج قلعهٔ زرین کمر را انجام مـی‌داده‌است، گلوله‌ای سنگی بـه او اثابت مـی‌کند و کشته مـی‌شود. هلو خان هم بعد از فتح قلعه؛ جسد برادرش را بـه قلعهٔ مریوان مـی‌آورد و او را درون مـیان قبرستان این قلعه بـه خاک مـی‌سپارد و پس از مدتی فرمان روایی حکومت را عهده‌دار مـی‌شود. "

ملا اسماعیل پسر ملا حسین درون کتاب تاریخ اردلان‌ها ی خود درون مورد هلو خان اردلان مـی‌نویسد:

"هلو خان اردلان -معاصر با شاه عباس یکم- مردی کاردان، باهوش، شجاع و دلیر بوده‌است کـه حکومت و مـیهن خویش را چه بسا بسیـار آباد کرده‌است و در تمام کتاب‌های تاریخی محلی از رشادت‌های این خان اردلانی سخن‌های بسیـاری گفته شده‌است. هلو خان بـه غیر از مرمت و بازسازی قلعهٔ مریوان؛ سه قلعهٔ دیگر را با نام‌های قلعهٔ حسن آباد، قلعهٔ پالنگان و قلعهٔ ظَلَم را نیز مرمت و بازسازی کرده‌است. هلو خان گنجینـه‌ای بسیـار از طلا و جواهرات داشت و در عین حال نیز بسیـار بخشنده، مـهربان و رئوف بود و آرامش و صلح و صفا را بر منطقهٔ تحت سلطه خویش تحمـیل کرده بود. شجاع و دلیر بود؛ هرگز بـه غیر از خداوند ازی نمـی‌ترسید، نـه از حکومت شاه ایران‌هراسی داشت و نـه بـه دولت‌های ترک و عرب حمله و یورش مـی‌کرد و در عین حال دولت‌های ترک و عرب از او هراس داشتند. حسین خان سلیوزری یـا حسین خان دوم والی لرستان کـه از سال ۹۸۹ هجری خورشیدی بـه دستور شاه عباس اول بـه حوزهٔ متصرفات هلوخان اردلان لشکر کشید و در چند نوبت شکست خورد، موجب شد که تا این کـه شاه عباس خود بـه جهت شکست هلوخان بـه اسفند آباد یـا علیشکر راهی شود، و در روستای سیـهم قروه اتراق کند. شاه عباس درون مصاف با هلوخان اردلان از مشاورهٔ علی بیگ یـا آلی بالی بیگ زنگنـه کـه از کردهای نزدیک شاه بود؛ بهره مند شد، علی بیگ شاه عباس را بـه عدم درگیری و از درون دوستی وارد شدن با والی اردلان تشویق نمود. بدین ترتیب شاه عباس صفوی بـه اندازه‌ای بـه هلو خان نزدیک شد کـه پیشنـهاد داد پسرش خان احمد خان را بـه اصفهان، پایتخت ایران بفرستد کـه با موافقت هلو خان انجام شد. بعد از مدتی کـه خان احمد خان درون اصفهان اقامت داشت، شاه عباس صفوی خود با نام کلاه زر خاتون را بـه همسری او درآورد و خان احمد خان همـه کارهٔ شاه شد. بعد از مدتی شاه عباس؛ خان احمد خان را تحت فشار گذاشت کـه به کردستان حمله کند و والی گری کردستان کـه تحت نظر پدرش هلو خان بود را از چنگ او درآورد و پدرش را دستگیر و خودش والی کردستان شود کـه پس از مدتی خان احمد خان هم این پیشنـهاد را پذیرفت. بالاخره خان احمد خان درون سال ۹۷۹ (هـ. ش) با لشکری بزرگ کـه از حکومت بـه او داده شده بود بـه سوی حکومت اردلان‌ها پیش رفت، ابتدا توانست مناطق بسیـاری کـه تحت نفوذ پدرش بودند را تصرف کند و سپس بـه قلعهٔ حسن آباد کـه هلو خان چند سالی بود درون آن جا اقامت داشتند و مرکز حکومتش بود حمله کند، اما خان احمد خان هر چه تلاش کرد نتوانست قلعه را تصرف کند که تا این کـه همسر هلو خان یعنی مادر خان احمد خان همراه با ملا یعقوب دوست و یـار و یـاور نزدیک هلو خان بـه او خیـانت د و مخفیـانـه دروازه‌های قلعه را گشودند و سپس خان احمد خان همراه با لشکرش بـه داخل قلعه یورش برد و توانستند هلو خان را دستگیر کنند، سپس خان احمد خان پدرش را دست بسته روانی اصفهان کرد کـه پس از چندنی زندانی شدن درون اصفهان کشته شد. بعد از حوادث‌های انجام شده؛ خان احمد خان حکومت اردلان‌ها و منطقهٔ شـهر زور (به کردی: شاره‌زوور) را بـه دست گرفت. سرانجام آن کـه شاه عباس صفوی بدون جنگ موفق بـه انقیـاد والی شد و بر همـین اساس شاه صفوی بـه پاداش خدمت علی بیگ زنگنـه بیش از ۱۵ روستا از شمار املاک خاصه شاهی کرمانشاهان را بـه جهت اسکان، عمران و کشت و زرع مردم کرد مـهاجر زنگنـه (از موصل و سلیمانیـه و … بـه داخل فلات ایران حسب سال‌های ۹۸۲ که تا ۹۹۰ هجری خورشیدی) بـه تیول آن‌ها درآورد. بخش اعظم آن روستاها درعداد املاک موقوفهٔ دولتی چهار دانگ شـهر کرمانشاه بـه حساب مـی‌آیند. "

آرامش و صلح و صفا درون این منطقه کـه توسط بابان محلی کرد منطقه را فرا گرفته بود سبب شد کـه مردمـی بسیـار درون اطراف این قلعه مستقر شوند و برای همـیشـه اطراف این کوه و قلعه‌هایش جایگاهی به منظور زیستن و زندگی مردم شد. این قلعه که تا سال ۱۰۲۳ (هـ. ش) آباد بوده‌است کـه از آن زمان بـه بعد توسط سلیمان خان پسر مـیر علم الدین والی اردلان « «بنیـانگذار شـهر سنندج درون ۱۰۱۵ هجری خورشیدی»»؛ کـه از نزدیکان شاه صفوی بود همراه با دیگر قلعه روستاهای حسن‌آباد، پالنگان و ظَلَم بـه کلی ویران و تخریب شدند و مردم این قلعه‌ها را نیز مجبور بـه کوچ د.

مـیرزا شکرالله سنندجی درون کتاب حدیقه ناصری خود مـی‌نویسد:

"در سال ۱۲۸۱ (هـ. ش) درون زمان حکومت قاجاریـه بـه امر ناصرالدین شاه درون ۲ هزار قدمـی دریـاچهٔ زریبار از نو قلعهٔ نظامـی بسیـار مستحکمـی ساخته شد. یک سال بعد بـه امر فرهاد مـیرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدین شاه بر وسعت آن افزوده شد.

این قلعهٔ نظامـی بـه نام قلعهٔ شاه آباد موسوم گردید. درون کنار قلعهٔ نظامـی و به دستور فرهاد مـیرزا قصبه‌ای احداث گردید و چند خانوار از طوایف و سادات بـه آن جا کوچ د کـه برای آسایش و بهداشت مردم و نظامـیان مستقر درون قلعه؛ دستور داد یک باب و یک باب مسجد درون کنار همدیگر بنا نمایند. به منظور تأمـین آب آشامـیدنی مردم، و مسجد و قلعهٔ نظامـی از دره‌ای کـه در شمال شـهر فعلی مریوان و قریـهٔ دارسیران «یکی از روستاهای قدیمـی مریوان کـه از دوران زندیـه آباد بوده و هم‌اکنون یکی از محلات شـهر مریوان مـی‌باشد» و در دامنـهٔ کوه فیلقوس قرار دارد چند رشته قنات ایجاد د. درهٔ نام‌برده از همان تاریخ تاکنون بـه درهٔ فرهاد مشـهور است. "

تا قبل از احداث قلعهٔ شاه آباد، بـه استثنای قریـهٔ دارسیران تقریباً محل فعلی شـهر مریوان خالی از سکنـه و پوشیده از درختان جنگلی بوده‌است. با روی کار آمدن سلسلهٔ پهلوی نام قلعهٔ شاه آباد بـه دژ شاهپور مبدل گشت. این منطقه همواره از اهمـیت استراتژیک ویژه برخوردار بوده‌است. هم جواری با کشور عراق، ترددها، تحرکات نیروهای نظامـی دو کشور، حاصلخیزی، وفور آب و محصولات کشاورزی و نیز وجود دریـاچهٔ آب شیرین باعث توجه حکمرانان و سلاطین شده‌است. درون سال ۱۳۳۴ خورشیدی به منظور اولین بار درون شـهر مریوان با اعتبارات دولتی دبستان و دبیرستان احداث گردید. ۲ سال بعد درون سال ۱۳۳۶ خورشیدی با تأسیس شـهرداری، نام دژ شاهپور بـه مریوان مبدل گشت و در سال ۱۳۳۸ خورشیدی نیز ۲ حلقه چاه آب حفر و سال بعد موتورهای پمپاژ آب نصب گردید و در سال ۱۳۴۰ خورشیدی اولین موتور برق درون مریوان بـه کار افتاد. مریوان درون دههٔ ۱۳۳۰ خورشیدی دهی کوچک با ۴ خیـابان خاکی و تعدادی مغازه بود. تنـها جادهٔ مواصلاتی جاده قدیمـی و خاکی گاران بود کـه تقریباً با توسعه این جاده و امکان تردد خودروهای مسافرکشی و باری و خروج و ورود کالا بود کـه مریوان مورد توجه قرار گرفت.

اسلام، روش بستن روسری کوردی دینی یکتاپرستانـه[۱][۲] و ابراهیمـی است.[۳][۴] به پیروان اسلام «مسلمان» مـی‌گویند.[۵] هم‌اکنون اسلام از دید شمار رسمـی پیروان، درون جایگاه دومِ جهان جای دارد.[۶]

مسلمانان براین باورند کـه خداوند، قرآن را بـه محمد از طریق فرشته‌ای بـه نام جبرئیل فرو فرستاده است. روش بستن روسری کوردی بـه باور مسلمانان خدا بر بسیـاری از پیـامبران، وحی فرستاده و محمد آخرین آنان است. روش بستن روسری کوردی مسلمانان محمد را اعاده‌کننده ایمان توحیدی خالص ابراهیم، موسی، عیسی و دیگر پیـامبران مـی‌دانند و معتقدند کـه اسلام کامل‌ترین و آخرین آیین الهی است.[۷][۸]

به نوشته پل فن، اسلام بـه معنی تسلیم درون برابر خداست. اسلام دین قانون و عمل است، نـه ریـاضت و رهبانیت. تشویق بـه کمک بـه فقیران مـی‌کند ولی تشویق بـه ترک دنیـا نمـی‌کند. اسلام از ‌خواری و قمار منع مـی‌کند و مسلمانان موظف هستند از خوردن غذای حرام خودداری کند. مسلمانان مـی‌تواند مستقیماً با خدا راز و نیـاز کند و لزوماً نیـازی بـه واسطه فیض نیست. مسجد تنـها مکان تجمع هست و مانند کلیسا دارای قدرت مذهبی نیست. اسلام، برخلاف یـهودیت، بعد از ظهور بـه سرعت دینی جهانی مـی‌شود و مردم را بـه مسلمان شدن تشویق مـی‌کند، ولی اصرار زیـادی بر مسلمان ندارد.[۹]

اسلام نسبت بـه ادیـان اصلی و پرجمعیت دنیـا جدیدترین دین هست و حدود یک مـیلیـارد و هشتصد مـیلیون نفر پیرو دارد کـه دومـین دین پرجمعیت دنیـا به‌شمار مـی‌آید.[۱۰] اسلام سریع‌ترین دین از لحاظ گسترش و رشد درون مـیان ادیـان دنیـا است. گستره جغرافیـایی اسلام از غرب آفریقا که تا جنوب شرق آسیـا است، همچنین جوامع اقلیت‌های مسلمان نیز درون سرتاسر جهان پراکنده هستند. اسلام دومـین یـا سومـین دین پرجمعیت درون اروپا و قاره آمریکا مـی‌باشد.[۱۱]

نشان

هلال ماه و ستاره (گاهی چندین ستاره) یک نشان باستانی هست که طی دهه ۱۹۵۰ که تا ۱۹۶۰ مجدد بـه عنوان نماد اسلام یـا جامعه اسلامـی شناخته شد. این نشان درون پرچم بسیـاری از کشورهایی کـه اکثریت مسلمان هستند همچون ترکیـه، آذربایجان، مالزی، الجزایر، لیبی، تونس، موریتانی، پاکستان، سلطنت اچیـه ‏(en)‏ درون اندونزی و پرچم عثمانی و نشان بسیـاری از گروه‌ها و اتحادهای اسلامـی مانند اتحاد عربی مغرب ‏(en)‏ و امت اسلام وجود داشته یـا دارد و بر نوک مناره‌ها و گنبدهای اسلامـی نیز نصب مـی‌شود. این نشان پیش از اسلام نیز وجود داشته‌است و ریشـه آن بـه قرن ششم پیش از مـیلاد مسیح و اطراف اسرائیل باستان و موأب برمـی‌گردد و در پیکرنگاری سومری رایج بوده‌است. این نشان پیش از اسلام بر روی سکه بیزانتیوم (استانبول کنونی)، سکه‌های رومـی و ساسانی نیز ضرب مـی‌شده است. هفتم اکتبر ۱۹۵۱ زمانی کـه قانون اساسی لیبی این نشان را برمـی‌گزیند هلال ماه را یـادآور تقویم هجری قمری و ستاره را نشان راه روشن و پشت سر گذاشتن تاریکی اعلام کرد.[۱۲]

واژه‌شناسی

اسلام درون زبان عربی از ریشـه (س-ل-م) هست و معنی لغوی این ریشـه «سالم شدن» و «رهایی یـافتن از آفات» است.[۱۳][۱۴]واژه «سلام» نیز مشتق شده از همـین ریشـه است.[۱۵][۱۶] با توجه بـه معنی اسلام، «مسلم» (در فارسی: مسلمان) یعنیی کـه خدا را خالصانـه و بی‌ریـا مـی‌پرستد و اختیـار خود را تسلیم امر و نـهی او مـی‌کند.[۱۷]

باورها

معارف اسلامـی بـه سه بخش کلی تقسیم مـی‌شوند:

• اصول عقاید: باورهای بنیـادین فکری (اصول دین یـا عقاید) کـه توحید، اساسی‌ترین آن‌ها است.
• اخلاق: توصیـه‌های اخلاقی کـه برخی از آنـها، عبارتند از:

• احکام فقهی: فرامـین عملی و عبادی کـه اساسی‌ترین آن‌ها (فروع دین یـا فقه اصغر) هستند. فرامـین عملی آداب، مناسک و عبادات را دربرمـی‌گیرد.

عقاید را درون علم کلام، احکام را درون علم فقه و اخلاق را درون علم اخلاق شرح و بسط مـی‌دهند.[۱۸]

اصول عقاید

از بنیـادی‌ترین باورهای مسلمانان تحت عنوان اصول دین یـاد مـی‌شود. اصول دین نزد مسلمانان سه عدد هستند[۱۹] اعتقاد بـه هر کدام از این اصول، باورهایی را بـه عنوان زیر شاخه موجب مـی‌شود:

در مـیان این اصول آنچه ریشـه بقیـه‌است، توحید مـی‌باشد، به‌طوری‌که دین شناسان مسلمان مـی‌کوشند که تا با اثبات آن بقیـه اصول و فروع را ثابت کنند[۲۰] شیعیـان علاوه بر این سه اصل، بـه عدل و امامت نیز بـه عنوان اصلهای چهارم و پنجم معتقدند.