٢١ ثور (اردیبهشت) ١٣٩١
مقدمـه:
مطمئناٌ آموزش هرچه با تحقیق ومطالعه و مباحث علمـی و آگاهی از ساختار های علمـی آمـیخته شود، روش های افزایش انگیزه نسبت به هدف در زندگی مسیر بهتری را درون جهت تحقیق اه خود پیدا خواهد نمود، تدوین مقاله علمـی به منظور انتشار درون مجله های علمـی بـه ویژه درون محیط های دانشگاهی و دانشسرایی شیوه متعارضی به منظور تولید کننده گان و دست اندر کاران مسایل علمـی است.
نقشی کـه علم بر عهده دارد این هست که قوانین و اصول کلی را درون زمـینـه چگونگی وقایع و پدیده هایی کـه به علم مورد بحث ارتباط دارد ایجاد کند و از این رهگذر ما را قادر سازد که تا دانستنی های خود را پیرامون مسایل مختلف بـه یک دیگر مرتبط سازیم و نسبت بـه وقایعی کـه هنوز برایمان نا شناخته است، بـه درستی و به طور قابل اعتماد پیشبینی نماییم.
صرف نظر از آثار حقوقی، اداری و استخدامـی مقالات علمـی، هر نویسنده علاقه مند هست حاصل کاری خود را درون مجله یـا نشریـه منتشر کند و آن را بـه خوانش علاقه مند دانش برساند. روش های افزایش انگیزه نسبت به هدف در زندگی ضمن اینکه غالباٌ محققان، اعم از دانشجویـان تحصیلات عالی یـا مسوولان پروژه ها ... روش های افزایش انگیزه نسبت به هدف در زندگی ناگزیرند از کار خود مقاله ارایـه دهند، روی این ملحوظ دانستن معیـار ها و به کار بستن روش های تحقیق و پژوهش به منظور هر پژوهشگرامری حتمـی پنداشته مـیشود. بنابر ارزش مندی خاصی کـه پژوهش و تحقیق درون عرصه کار های علمـی و محیط های اکادمـیک دارد و با توجه بـه اینکه تحقیق درون دانشکده های مختلف دانشگاه ها وتربیـه معلم های افغانستان تدریس مـیشود بناٌ موجودیت یک جزوه درسی کـه بتوان بـه کمک آن بـه اساسات و اصول تحقیق پی برد، همـین ضرورت مرا واداشت کـه اثر علمـی خود را تحت نام روش تحقیق درون مضمون تاریخ بنگارم.
قابل یـاد اوریست اثری علمـی دست داشته تحت عنواوین، روش تحقیق درون علوم اجتماعی، مراحل تحقیق درعلوم اجتماعی، منابع جمع آوری معلومات روش تاریخی، مشاهده، روش سروی یـا پیمایش، پرسشـهای چندپاسخی، مصـاحبه(گفتگو)، مقایسه علم تاریخ باعلوم مثبته و بعضی ازمسائیل موردبحث درتاریخ را مورد بحث قرار گرفته هست وبه ترتیب روی هریک از مراحل تحقیـات اسنادی با دقت تمام پژوهش بـه عمل آمده است.
باید تاکید نمایم، امروز تحقیق و پژوهش از جمله مسایل نـهایت با ارزش و مـهم محسوب مـیشود کـه نمـی توان راهکار های تحقیق را درون داخل این برگ نـهایت محدود ارایـه کرد؛ اما این اثر کوچک مـی توند بـه عنوان نخستین گام درون عرصه تحقیق که تا اندازه موثر واقع شود، البته پژوهش درون زمـینـه تحقیق کاری بس دشوار، وقت گیر و مستلزم تجربه کافی درون زمـینـه مـیباشد. همـین موضوع سبب گردیده که تا من بـه مطالعه آثار سایر دانشمندان درون این عرصه پرداخته و با استفاده مزید از تجارب آنـها سطح علمـی خود را بالا ببرم. درون اخیر از استاد رهنما خود شوئندوی محمد عمر "خواجه" استاد تربیـه معلم سیدجمال الدین افغان اظهار سپاس مـیکنم با آنکه مصروفیت های درسی و خانوادگی کـه داشت از هیچ نوع همکاری دریغ نورزید.
با احترام
صفی الله " راستین"
روش تحقیق درون علوم اجتماعی
روش های تحقیق:
روش های تحقیق درون علوم عبارت از کلیـه وسایل ومراحل جمع آوری منظم اطلاعات وشیوه تحلیل منطقی آن ها به منظور نیل بـه یک هدف است. این هدف بطور کلی کشف حقایق هست به همـین جهت اصولی کلی آن درون کلیـه علوم یک سان مـیباشد.
علوم اجتماعی نیز مانند دیگر علوم درون تحقیقات خود از (روش علمـی استفاده مـیکنند) روش علمـی به "مجموعه روش ها وشیوه های ذهنی وحسی اطلاق مـیشود کـه پژوهشگر را بـه حقیقت مـیرساند ویـا بـه رای اثبات حقیقت بکار مـی آید."
روش های تحقیق درون علوم اجتماعی:
قبل از ان کـه به توضیح مسائیل اساسی روش های تحقیق بپردازیم ابتدا بـه بیـان کلمات تر کیبی روش تحقیق مـی پردازیم. کلمـه روش تحقیق معادل مـیتود Method در زبان های اروپائی بکار رفته هست این کلمـه از ریشـه یونانی Methodos کـه مرکب M eta and odos به معنای بعد، راه، طریق، روش، شیوه، اخذ شده هست و درون اصل جستجو تحقیق "پیگیری ورسیده گی" طریقه انجام کار، .... مـیباشد.
روش را مجموعه شیوه های تدابیری دانسته اند کـه برای شناخت حقیقت و بر کناری از خطا بکار مـیشود و در تعریف دیگر از روش آمده است: روش های افزایش انگیزه نسبت به هدف در زندگی روش بـه معنای جستجو، طریقه انجام کاری و ترتیب وتنظیم کار فکری هست ومقصود از آن عبارت هست از مجموعه شیوه ها وتدابیر کـه برای شناخت حقیقت وبر کناری از خطا بکار رود.
تعریف تحقیق:
تحقیق بـه معنی پژوهش،ثابت ،رسیدگی وارسی بـه مطلب رسیدن هست ومنظورازآن درعلوم اجتماعی: عبارت ازتلاش درجهت شناخت وپی بردن واقعیت ها بررسی ویـا اثبات صحت ثقم وفرضیـه است.
به بیـان دیگرتحقیق عبارت ازمجموعه اقدامات هست که بـه کمک مشاهدات درجهان ظاهری به منظور کشف قسمت ازمشخصات جهان حقیقی انجام مـیگیردبطورمثال: انسان هربامدادمـیبیند کـه آفتاب ازخاوربرمـی خیزددرآخرروز درباخترفرومـیروداین مشاهده مربوط بـه جهان ظاهری هست ولی ازآزمایش ها واندیشـه های کـه بسترآن ازآغازتابه امروزبرای کشف شکل ومشخصات زمـین آفتاب وروابط بین آنـهاوکشف علت برآمدن وفرورفتن آفتاب ومشخص وزن زمـین،آفتاب دردنیـای حقیقی صورت گرفته هست تحقیق نامـیده مـیشود.
پژوهشگر کیست؟
پژوهش گر فردی هست که درون جستجو وتلاش دریـافت حقیقی مصروف بررسی و پژوهش متداوم مـیباشد، که تا آن را کشف بـه دییگران عرضه نماید. به منظور در یـافت حقیقت حتما پزوهشگر دارای ویژه گیـهای عالی اخلاقی و علمـی باشد. هر محقق حتما عالم و دانشمند باشد؛ بـه ویژه درون رشته یی از علوم کـه در ان پژوهش را بـه اتمام مـیرساند.
محقق و پژوهشگر همـه اطلاعات را حساب شده و از روی نظم جمع کرده ومرتب درون انبار ذهن ریخته است، بعد محقق توانایی دارد موضوع را بعد از دریـافت ترتیب و نظم دهد، پرده از روی اسرار بر دارد و آن ها را متجلی سازد، بناٌ با اصول و روش های پژوهش آشنا باشد و نیرو تنظیم و تصنیف دانشـها را داشته باشد.
روش تحقیق:
عبارت ازکلیـه وسائیل ومراحل جمع آوری منظم اطلاعات وشیوه تحلیل منطقی آنـهابرای نیل بـه یک هدف هست این هدف بطورکلی کشف حقایق هست وبه همـین جهت اصول کلی آن درکلیـه علوم یکسان باشد.
مراحل تحقیق درعلوم اجتماعی
تحقیق درعلوم اجتماعی مانندسائیرعلوم ازمراحل مختلف مـیگذرداین مراحل عبارت انداز:
1:- بیـان مسئله وطرح موضوع:
منطورازبیـان مسئله یـامسائیل اجتماعی بـه زبان علمـی هست این امرشامل محدود مسئله، توضیح مسئله ولزوم انجام بررسی وتجربه درموردآن است.
وقتیکه موضوع تحقیق مشخص شدپژوهشگر بایدبامحدود موضوع آن رابه مسئله تحقیقی تحقیق کندگفتن اینکه مـیخواهیم درباره جرمـی تحقیق کنیم کافی نیست، بایدمعین نمایم کـه کدام جرم رادرکجاودرمـیان چه گروهی مـیخواهیم بررسی کنیم.
به عبارت دیگربایددامنـه موضوع رامحدودنمودوفعالیت های کـه موردمطالعات صورت مـیگیردمشخص شود.
2:- فرضیـه:
پژوهشگر بااستفاده ازتجربه هاشخص وازمجموعه اطلاعات علمـی پراگنده کـه درارتباط باموضوع تحقیق دارداستفاده کرده بـه ارائیـه فرضیـه مـی پردازدوفرضیـه، حدس گمان هست که درذهن پژوهشگر دررابطه بـه مسئله اجتماعی وجوددارد.
3:- طرح تحقیق:
طرح تحقیق شامل طرح برنامـه خط مش یـامجموعه ازجستجوی هائی هست که پژوهشگر به منظور رسیدن بـه هدف تحقیق خواهدپیمود.
4:- گردآوری نمونـه ها:
پس ازاینکه نمونـه هاواطلاعات لازم جمع آوری شدپژوهشگر بایدبه تجزیـه وتحلیل آنـها بپردازد،ابتدابایدنمونـه های خودراسازمان داده بـه صورت جدول ها درآوردآنگاه بـه انجام تحلیل آماری وتحقیق تجزیـه بپردازدهرفردتاثیردارد. لزوم دیدخاص باپژوهشگر خواهددادپژوهشگر علوم اجتماعی بایدبه فرهنگ؛جامـه آشنائی داشته باشدباتحقیقات اوبه صورت تزئین بـه وجودنیـاورد. اگرقادربه درمان دورازجامعه نباشد لااقل بـه شناسای دردهابپردازد.
تحقیق چیست؟
دانشمندان بادرنظرداشت چوکات عمومـی تحقیق به منظور آن تعریفات مختلف راداده است.
1:- تحقیق یک اقدام مجاهده علمـی هست که ازطریق روش های منطقی به منظور دریـافت حقایق جدیدیـاآزمون حقایق کهن انجام داده مـیشود.
2:- تحقیق علمـیست به منظور دریـافت حل مشکلها ازطریق جمع آوری تحلیل تفسیرمعلومات کـه به صورت منظم وتحت یک برنامـه معین صورت مـیگیرد.
3:- تحقیق اجتماعی روش هست منظم به منظور مطالعه تحلیل ودرک حیـات اجتماعی بـه منظوربازدیدتصحیح یـاآزمون این دانش درتشکیل یک نظری علمـی کمک بنمایدیـادرساحات دیگرازآن استفاده بـه عمل آید.
4:- تحقیق علمـی عبارت ازمطالعه منظم بازدیدشده تجربی (علمـی)وانتقادی فرضیـه هاراجع بـه روابط مفروضی بین پدیده هاطبیعی واجتماعی انواع روش هابامعیـارهاگوناگون قابل تقسیم بندی بامعیـارزمان پرداخته مـیشود.
1- روش تاریخی 2- روش مرتبط باپدیده های زنده حیـات اجتماعی
1- روش تاریخی یـاروش سندی:
این روش دربسیـارازمتون علوم اجتماعی درروش تاریخی یـامشاهده غیرمستقیم نامـیده مـیشود.
باانکشاف براسنادومدارک، بـه مطالعه جوامع وپدیده های اجتماعی دورازدسترس پژوهشگر اجتماعی بـه ویژه وقایع وامورگذشته مـیپردازدآنـهارابه نوع بازسازی مـیکند.
1- حوادث تاریخی زنده نیست درک وفهم هابطورمستقیم نمـیباشد.
2- تکرارمسائیل گذشته درزمان پژوهشگر امکان پذیرنیست بنابراین پژوهشگر بامعیـارهازبان خودوقایع راتحلیل مـیکند.
3- بسیـارازحوادث ثبت نشده مـهارت دراسنادومدارک جای نگرفته اندباتوجه بـه مشکلات ذکرشده بسیـاری ازمشکلات دیگردرانجام این روش ،به آن پژوهشگر وجودداردپژوهش گرعلوم اجتماعی به منظور بسیـارازتحقیقات مانند ها، تحولات وانقلابات اجتماعی بااستفاده ازاین روش مـیکوشدبه درک جنبه های مختلف زندگی اقدام وعلل بـه رابطه علل ومعلول وقایع کـه باعث تغیرجامعه شده انددست یـابد.
علاوه براین شناخت بسیـارازپدیده های اجتماعی مثل فرهنگ درارتباط باسابقه تاریخی آنـه امکان دارد. مگرآزمایش درعلوم اجتماعی امکان پذیرنیست.
نقش واهمـیت روش تاریخی شناخت جوامع وپدیده های اجتماعی ومقایسه آنـهابه منظوربازدیدعلل وعوامل وپیدایش حوادث پدیده های اجتماعی ودست یـابی بـه قانون علمـی بـه خوبی روشن مـیگردد.
منابع جمع آوری معلومات روش تاریخی
درروش تاریخی به منظور جمع آوری معلومات منابع متعددوجوددارد.
در زمـینـه تحقیق تاریخ علاوه از مراجعه بـه کتاب های تاریخی محقق مجبور هست به صنایع دستی، مجلات تاریخی، یـادگارها، آبدات تاریخی، شخصیت های باصلاحیتو برجسته تاریخ مراجعه کند. این گونـه تحقیق با استفاده از اسناد و مدارک معتبر انجام مـیشود که تا از این طریق بتوان ویژه گیـهای عمومـی ومشترک پدیده ها و حوادث تاریخی و دلایل بروز آنـها را تبیین کرد، بـه گونـه نمونـه؛ تحقیق تاریخی مـیتواند بـه بررسی اوضاع و احوال دولت ها و نحوه عمل آنـها و نوع روابط شان با مردم پرداخته، عوامل سقوط آنـها را تشخیص داده براساس ان نظریـه ارائه دهد. تحقیقات تاریخی همواره با مشکلات فروان روبه روست کـه مـهم ترین مشکل ان عدم حضور محقق درون صحنـه واقعه هست تا بتواند بطوری زنده اطلاعات ومدارک مورد نیـاز را گرد اوری کند؛ درون نتیجه، مبع عمده اطلاعات و داده های او اسناد، شواهد ومدارک هست که مـی تواند حول مسأله تحقیق بـه آنـها دسترسی پیدا کند.
مشکل دیگر تحقیقات تاریخی، سازمان اطلاعات و مدارک گرد آوری شده است؛ یعنی محقق زمانی مـیتواند بـه تجزیـه وتحلیل یک واقعه بپر دازد کـه امکان برقراری ارتباط بین اسناد، مدارک، تصویری از وضعیت وخصوصیـات زمان حادثه وجود داشته باشد؛ مسلماٌ این کار نیز مستلزم کامل بودن مدارک هست که احتمال دارد گاه محقق نتواند مدارک بـه دست آمده را با حدس وگمان و تفسیر پرکند و تصویر سازی نماید؛ درون چنین شرایطی ارزشی علمـی کار وی درون معرض تردید قرار مـیگیرد. از همـین جاست کـه برخی از صاحبنظران ارزش تحقیقات تاریخی را بـه دلایل زیر ضعیف مـی دانند:
1 محقق درون صحنـه حضور ندارد ونمـیتواند متغیر ها را شناسایی و کنترول کند.
2 امکان تهیـه مدارک کافی برایش وجود ندارد وبرای بـه نتیجه رساندن تحقیق نا چار هست به حدس و گمان و تفسیر شخصی متوصل شود.
3 برخی از منابعب اطلاعات مانند نقل قول های بـه ، سندیت و اعتبار ندارد.
ولی اگر محقق تاریخی دقت کامل داشته باشد، مـیتواند طوری عمل کند کـه اعتبار علمـی کارش کاهش نیـابد. او حتما نخست مدارک و اسناد را بررسی و ارزیـابی کند اسناد وشواهد معتبر را مبنای تحقیق خود قرار دهد. درون گام دوم تاحد امکان مدارک و شواهد مورد نیـاز را کامل نموده، بین انـها ارتباط برقرار کند. درون گام سوم از دخالت نظریـات شخصی و تعبیر ها و تفسیرهای غیر منطقی خود داری نماید وبا استفاده از شیوه مقایسه مدارک و شواهد وتحلیلی منطقی آنـها، گسستگیـهای اسناد را بر طرف کند.
منابع تاریخی را مـیتوان بـه دو گروه عمده زیر تقسیم کرد: منابع دست یکم، منابع دست دوم یـا منابع دست چندم.
منابع دست یکم: منابع هستند کـه به صورت مستقیم درون ارتباط با حادثه یـا پدیده قرار مـیگیرند وممکن هست به شکل کتابها،تهای ثبت شده بـه عنوان منابع شفاهی، تصاویری و سایر منابع.
منابع دست چندم: منابع هستند کـه به طور غیر مستقیم درون ارتباط با حادثه قرار دارند و به اتکای منابع دست یکم تهیـه مـیشوند کـه ممکن هست به صورت نقل قول های مستقیم یـا غیر مستقیم یـا بـه صورت کتابهای وشفاهی، چند دست بگردن واز سندی بـه سندی دیگر انتقال یـابند. طبعی هست هر چه این اسناد بیشتر دست بدست شوند، ارزش انـها بیشتر کاهش مـی یـابد، چون امکان دخل و تصرف یـافتگی و بی دقتی درون آنـها وجود دارد؛ بنابراین محقق تاریخی حتما تحقیق خود را بـه اسناد یکم و یـا هم نزدیک تر بـه ان متکی نماید.
تعداد از منابع تحقیق تاریخی بدین شرح است:
الف- منابع نوشته ها:
مدارک هستند کـه به صورت کتابهای نویشته شده اند و در رابطه مستقیم با پدیده و واقعه مورد بررسی قرار دارند، مانند کتابها، اجازه نامـه، فرمان ها، پرونده ها اداری، تابلو های خطاطی، آرأ دادگاه ها، گزارش جلسه ها، گزارش های رسمـی، وصیتنامـه ها، قرار دادها، قباله ها، کتیبه ها وسنگ نبشته ها، استشـهاد ها، اظهار نامـه ها، اعلان ها، صورت حساب ها، گزارش های تحقیقی، روزنامـه ها، مجلات، شرح وقایع تاریخی ، وقایع سالنامـه ها، زندگی نامـه اشخاص، شرح خاطرات نامـه ها، یـادداشت ها روزانـه شجره نسب، اسنادتاریخی وسفرنامـه ها... وغیره. کـه بصورت عمده خود فرد یـا ناظر یـا کاتب حاضر آنـها را بـه رشته تحریر درون آورده هست و بـه طوری کلی از اعتبار بالایی بر خور دارند.
ب- منابع شفائی:
عبارت اندازمطالب کـه اکثراً بـه ازنسل بـه نسل دیگرمنتقل شده یـا درون خاطرات مردم قرار دارندو از حافظه ها گرفته مـی شوند. منابع عمده درون این مورد عبارت اند از: تصانیف واشعار، خاطره ها، نقل قول های کـه بر اساس شنیده گیـهایی هست که از حادثه یـا پدیده ی نقل شده باشد،سخنرانیـها، مصاحبه ها و مذاکرات و مجادلات و گفتوگوهایی کـه در باره مسأله صورت گرفته ودرت ثبت وبعداٌ استخراج گردد، آداب وسنن جامعه کـه برای تصویر وقایع تاریخی و فرهنگی مورد استفاده قرار مـیگیرد، لطیفه های کـه بر سری زبان ها است، داستانـها، افسانـه ها، اساطیر، ضرب المثلها، فلکلور، ملل وسننی ملی.
ج- منابع هنری:
این منابع بنا های هستند کـه در دوره های تاریخی ساخته شده و هنوز بصورت آثار باستانی باقی مانده اند و حاوی اطلاعات خوبی از ویژه گیـهای دوره تاریخی احداث بنا ها هستند. مانند: ساختمان ها، کاخها، پلها، جاده ها، کنده کاریـها، نقوش ساختمانی، مقبره ها، سنگ قبر ها، زیـارت گاها، کاروانسراها، آب انبار ها، قلعه ها، و نظایر آنـها از این مقوله اند. دراین زمـینـه مـیتوان ازنقاشی های تاریخی ، مجسمـه های تاریخی وغیره نامبرد.
د- وسائیل مادی:
این منابع اجسامـی هستند کـه از دوره های تاریخی باقی مانده اند وباستان شناسان با تجربه وتحلیل آنـها مـی توانند ویژه گیـهای زمان مربوط را تصویر سازی کنند ومنبع خوبی به منظور مطالعات تاریخی فراهم آورند این منابع عبارت اند از: سفال ها(ظروف گلی)سکه ها، پرده های نقش درا، آلات ابزارووات، کتیبه ها وامثال آنـها بهترین مثال به منظور منابع مادی است.
منابع شنوائی وبینائی:
تاریخی گذشته ازمنابع شنوائی بینائی چندان دارانیست ولی بـه تدریج بـه وسیله فیلم نوارصوتی ریکاردمانندآنـهااین منابع تاریخی نیزبرای خودجای درمـیان منابع پرارزش تاریخی پیداکرده است.
اسناد الکترونیکی:
این اسناد سابقه طولانی ندارند، ولی از منابع تحقیق تاریخی هستند کـه برای آینده ارزش پیدا مـی کنند. این منابع عبارت اند از: حافظه کمپیوتر(رایـانـه) دیسکها(انبار فن آوری)، فلش ها(انبار های فن آوری کوچک)، جبعه های اطلاعاتی، تارنما ها(انترنیت)، تارنگار ها(بلاکفا)، دورنشان ها(فیس بوک) وغیره...
نقد اسناد:
محقق تاریخی با تکیـه براسناد و مدارک ومنابع تهیـه انـها مـیتواند اطلاعات را به منظور تجزیـه وتحلیل جمع آوری کند، بنا براین، مـهمترین وطیفه او بررسی نقد و ارزیـابی سند هست تا از این طریق اعتبار آن نزد او تایید شود و با اطمـینان خاطر بتواند بـه آن اتکا نماید. بـه این اقدام نقد سند گفته مـیشود کـه بر دو گونـه است: نقد بیرونی و نقد درونی
الف – نقد بیرونی :
محقق حقیقی بودن واصالت سند را مورد بررسی قرار مـی دهد. یعنی اینکه آیـا سند مربوط بـه واقعه هست یـا خیر؟ ویـا احتمال جعلی بودن وجود ندارد؟ محقق تاریخی حتما سند را باسایر اسناد و شواهد تاریخی مربوط مقایسه نماید؛ بـه گونـه نمونـه: او حتما امضأ و مـهر، تارخ، گونـه خط، نوع جوهر بـه کار گرفته، گونـه کاغذ، پوست یـا چرم یـا چوپ وغیره، گونـه کلیمات، سبک نگارش وغیرآن را مورد بررسی و ارزیـابی قرار دهد و آن را با سایر اطلاعات مربوط بـه شخص، واقعه یـا تکنالوژی دوره مربوط بـه سند مقایسه نماید و از صحت تعلق آن موضوع مورد مطالعه اطمـینان حاصل نماید.( دررابطه با مواد جمع آوری شده درون مطابقت بـه موضوع.)
ب – نقد درونی:
پس از اطمـینان از صحت ارتباط سند با موضوع مورد بررسی، ارزیـابی محتوای مطالب مطرح مـیشود کـه آیـا اطلاعات صحیح هست و تصویر درستی از موضوع یـا واقعه را ارائه مـی دهد؟ آیـا مطالب آن با موازین عقلی تطبیق مـیشود؟ ایـا درون بیـان واقیعت غلو نشده است؟ آیـا سند تحت فشار و احساس ترس یـا تحریف گونـه نویشته نشده است؟ آیـا سند واقیعت را وارونـه جلوه نمـی دهد؟
به طور کلی نقد بیرونی ودرونی اسناد موارد زمانگیر و پرهزینـه است، ولی جز این چاره یی نیست؛ زیرا نتایج تحقیق بر پایـه این اسناد شکل مـیگیرد و اگر روایی انـها مورد تایید واقع نشود، تحقیق اعتبار نخواهد داشت.
تحقیقات درحدودوسیع:
تحقیقات درحدودوسیع روش عمده هست که درمطالعات وتحقیقات اجتماعی مورداستفاده قرارمـیگیرد. دراصطلاح جامعه روش درحدودوسیع عبارت ازمشاهده جوامع اطراف وجوانب موضوع هست بدین ترتیب ملاحظه مـیگرددکه بااین روش امکان مطالعه بوجودنمـیاید، البته این مسئله ازاهمـیت آن نمـی کاهدبلکه دربسیـارازموقع ناچاربه استفاده روش درحدودوسیع هستیم بطورمثال:ازنظرشـهروندان یک شـهرمـیخواهیم راجع بـه مسئله خاص مطلع شویم باجمعیت وسیع روبروهستیم کی مـیبایدازاین روش استفاده کنیم همـیشـه دراینگونـه مطالعه ازطریق نمونـه گیری استفاده مـیکنیم.
تحقیقات ژرفانگر:
این روش خصوصاٌدرجوامع محدودوگروه های کوچک مورداستفاده قرارمـیگیردپژوهشگر بامطالعه خاص وسعت محدودقادربه مطالعه عمـیق موردنظرمـیشوداین روش درمردم شناسی بیشترمورداستفاده قرارمـیگیردمثلاً: مطالعه روستاء عشائیریـاقشرخاص ازجامعه موردنظرباشدتحقیقات ژرفانگرازدوفن استفاده مـیکند.
1- مونوگراف(تک نگاری) 2- مطالعه موردبرگزیده
1- مونوگراف "تک نگاری":
فن مونوگراف"تک نگاری" عبارت هست ازمطالعه یک گروه کوچک ازجمع جنبه های معنوی، فرهنگی، اقتصادی، سیـاسی، وغیره مانند: مکتب، دانشگاه، دانشسرا، مدرسه ،کتاب خانـه ،روستاء کـه یک واحداجتماعی هست دراین شیوه مـیتوان ازمعلومات کلی ترآغازکردسپس بـه مطالعات جزئی کـه رسیدن خوب این فن دراین هست که بـه وسیله آن علاوه بررسیدن یک سلسله واقعات ارتباط مسائیل نیزروشن مـیگرددبطورمثال:وقت ماازاوضاع اقتصادی ،جغرافیـای، آداب ، رسوم ومسائیل تاریخی روستائی مطلع شویم پدیده اجتماعی موردنظربطورکاملترمـیتوان موردبررسی قرارگیرد.
مطالعه موردبرگزیده:
دراین موردپژوهشگر سعی مـیکندیک موردخاص رابه عنوان یک موردمستقل درنظربگیردوآنراازجمع جهات موردبررسی قراردهدموردتحقیق ممکن هست فرد، خانـه، واده یـابخش وسیعترازاینـها باشد.دراین بررسی ماسعی مـیکنیم یک موجودرابه عنوان یک کل تلقی کنیم اوضاع گوناگون حیـات آنرابشناسیم وبعددیگرگونی آنرادرطی زمان مطرح نمائیم مصاحبه درتحقیقات ژرفانگربرای جمع آوری معلومات کاربردبیشتردارددربرخی تحقیقات روش پنـهان گروژرفانگرمورداستفاده قرارمـیگیردوحاصل بررسی ها مکمل مـیشوند.
روش های گردآوری معلومات:
باآّنکه روش های خاص گرآوری وتحلیل نمونـه درشاخه های گوناگون بررسی جامعه شناسی وعلوم اجتماعی بایکدیگر تفاوت داردامادربیشترتحقیقات علوم اجتماعی بـه دوروش گردآوری معلومات صورت مـیگیرد.
1- روش تحقیقات ساحه کار: کـه آنرامشاهده بامشارکت نیزمـیگویند.
2- روش سروی ویـاروش پیمایش بکارمـیرود.
پژوهشگر درساحه کارباگروه یـاجامعه موردمطالعه زندگی مـیکندممکن هست نقش مستقیم درفعالیت های آنـهابه عهده بگیردومشاهده شود.
اماشیوه سروی یـاپیمایش عبارت هست از گردآوری انواع مختلف معلومات درباره یک محل یـااجتماع کـه مـیتوان درآن ازروش های مختلف چون مشاهده بررسی ومصاحبه استفاده کرد.
مشـــــــــــــــــــــــــاهده
مشاهده اولین گام درراه تحقیقات اجتماعی هست انسان ازراه حواس خودبه اطلاعات زیـادی دست مـیابدوازواقعات زیـادی آگاهی حاصل مـیکندب اطلاعات وواقعات بـه واسطه حواس رامشاهده مطلق مـی نامند.
یک مشاهده ساده نخستین گام برعلم مبحث علمـی هست انسان دراکثراوقات بـه مشاهده پدیده هامـی پردازدولی تقریباًاکثرمشاهدات سطحی بوده ودرتحقیقات علمـی نمـیتوان بـه آن متکی بود.
همـه افرادبشرپیوسته درحال مشاهده مـیباشندامامشاهده علمـی درراه هدف وموضوع مشخص انجام مـیگیردازمشاهده معمولی جدامـیگرددمشاهده گربایدارتباط مناسب برقرارکندبداندکه چگونـه ببیندچه چیزراببیندوچگونـه یـادداشت کند.
اهمـیت مشاهده:
1- بااین کارثبت وقایع درحین وقوع امکان داد
2- چون پژوهشگر خوددرجریـان موضوع قرارمـیگیردبه مطالب جمع آوری شده مـیتوانـه اطمـینان بیشترکند.
3- گاهی تحقیق روی بعض مسائیل ازطریق دیگرامکان نداردبایدمشاهده حتمـی صورت گیردمانندبیماران روانی، بی سوادان، حوادث طبیعی، رشدگیـاهان، جانوران وانسان
4- پژوهشگر قبل ازتحقیق بـه فراهم آوری موجبات همکاری درموضوعات موردمطالعه نیـازداردمانند استفاده ارامکانات فیلمبرداری ،ضبط صداویدوئی وغیره بـه شرط اینکه مانع رفتارطبیعی افرادموردمطالعه قرارنشود.
اگرمشاهده گرنتوانسته باشدکه تمام موادومطالب رادروقت مشاهده یـادداشت نماید درفرصت وزمان مناسب مـیتواند یـادداشت های خودرا بافیلم ها، عکسها،صداها، بازدیدتنظیم وتکمـیل کند.
انواع مشاهده :
مشاهده رامـیتوان به منظور انواع مختلف هدف هاتحقیقی بکاربردمثلا ممکن هست ازمشاهده استفاده انکشافی کردیـااینکه مشاهده جمع آوری اطلاعات تکمـیل بـه منظورتغیرتفسیروتحلیل نتائیج باشد بوسیله روش های دیگربدست آمده هست وگاهی ازمشاهده بـه عنوان روش های اصلی جمع آوری اطلاعات استفاده شود.
مشاهده اکتشافی:
مشاهده بدون اینکه ازقبل مواردی رابرای مشاهده درنظر بگیردبه عمل مشاده دست مـیزندوبه عبارت دیگربدون هیچگونـه برنامـه قبل بـه صورت نامنظم آنچه رامشاهده کرده هست یـادداشت مـیکنداین نوع مشاهده درمواردکه هنوزپژوهشگر تحقیق خودراشروع نکرده هست به عنوان مقدمـه تحقیق استفاده مـیشودبه نحوزمـینـه ساز پیدایش فرضیـه هادرتحقیق است.
برخی اوقات مطالعه اکتشافی بطوراتفاقی وطی یک حادثه پیش مـیاید.
تاریخ علم مملوازاکتشافات هست که حاصل مشاهدات تصادفی مـیباشد وباهدف پیش بینی شده تحقیق رابطه نداشته اند.
استفاده دیگری ازاینگونـه مشاهده درموقع هست که اطلاعات لازم درباره پدیده اجتماعی موردنظردراختیـارنباشدبطورکه پژوهشگر نتواندازروش های دیگری مشاهده یـامصاحبه اطلاعات لازم رابدست آورددرمشاهده اکتشافی بنابرهدف تحقیق ونظم لازم ممکن هست مشاهده کننده بـه عنوان ناظرعمل کند وازوجوداواطلاع نداشته باشدویـااینکه خطوروشرکت اودرصحنـه مشاهده بدون مانع انجام گیرد.
مشاهده غیراکتشافی:
این نوع مشاهده درون تحقیقات اجتماعی بیشتر مورد توجه هست ومعمولاً هنگام کـه در روش ساحه لفظ مشاهده بکار رود چنین معنا را درون ذهن مـیسازد مشاهده غیر اکتشافی دارای طرح ونقشـه قبلی هست مشاهده کننده مواردمشـهور مورد نیـاز را یـاداشت مـیکند و ان را ثبت مـی نماید. درون مشاهده غیر اکتشافی مشاهده کننده مانند مشاهده اکتشافی عفو از اعفاگرد و داخل واقعه باشد یـا مـیتواند بـه عنوان ناظر خارج از واقعه گروهی مورد مطالعه را مشاهده نماید.
مشاهده غیر مستقیم:
در این روش کـه با روش تاریخی نیز معروف هست پژوهشگر اجتماعی تکیـه بـه اسناد مدارک بـه مطالعه جوامع وپدیده ها دور از دست رس بـه خصوص وقایع وامور گذشته مـی پردازد و آن ها را نوع باز سازی مـیکند وقایع را از خلال اسناد ومدارک مکتوب وگزارش سیـا حان ومورخان و یـا از آثار وابسین باقی مانده مورد بررسی قرار داده واز این طریق مـیتواند که تا حدی بـه ریشـه یـابی آداب رسوم ونـهاد هائی اجتماعی جامعه معاصر دست یـابد که تا در نتیجه بـه کشف و قانون مندی ها پدیده های اجتماعی مورد مطالعه برسند.
مشاهده مستقیم:
درین مشاهده گاهی آن را مشاهده ساحه نیز مـیگویند. پدیده زنده وقابل دست رس مورد توجه بوده پژوهشگر با استفاده از فنون مختلف درون باره امر مورد نظر اطلاعات لازم را جمع مـی نماید و این نوع مشاهده بـه مشاهده ژرفانی و مشاهده حدود وسیع تقسیم مـیشود.
الف – مشاهده ژرفائی: درون این نوع مشاهده هدف پژوهشگر و رود بـه ژرفا و عمـیق پدیده هائی اجتماعی هست بنا بر این موضوع مطالعه را امر محدود ومشخص قرار مـیدهد وسعی مـیکند پدیده مورد نظر را عمـیق اند و به تفصیل مورد توجه قرار دهد که تا به ژرف هائی اندیشـه ها پرایش ها پیوند هاهی موجود بین امور اجتماعی درون قلم رو محدود و مشخص پی برد درون این نوع مطالعه خود با افراد آن زندهکند بـه آداب رسوم وروش هائی عادی زندگی آن ها علاقه وپا بندی نشان دهد مشاهده ژرفائی را مشاهده مشارکتی نام داده اند.
مشاهده حدود وسیع: این نوع مشاهده از رایج ترین انوعروش تحقیق مـیباشدکه هدف آن جمع آوری معلومات لازم درون پهنـه جامعه ها گروه هائی بزرگ وجمعیت هائی گسترده مـیباشد درون این روش مسائیل چون نـهاد هائی اجتماعی آداب رسوم سازمان هائی اجتماعی امور سیـاسی واقتصادی جامعه مورد نظر قرار مـیگیرد از ان جاه کـه موضوع آن وسیع پراگنده درون پهنـه جامعه هست از عمق و ژرف هائی آن خوسته مـیشود با این همـه دارای اعتبار قابل ملاحظه ای مـیباشد مشاهده پهنائی یـا درون حدود وسیع درون جمع اوری اطلاعات بیشتر بدمبال جنبه هائی کمـی پدیده هائی اجتماعی هست و این روش بـه آمار متن هست پژوهشگر سعی مـیکند اطلاعات لازم را بصورت آماری بـه وسیله پرسش نامـه ومصاحبه جمع آوری نماید درون مجموع مشاهده درون حدود وسیع یـا پنـهائی دارای سه مرحله است.
1 نمونـه گیری بـه گسترده بودن موضوعات مورد نظر 2 تهیـه پرسش نامـه ومصاحبه 3 تجزیـه تحلیل محتوا پرسش نامـه و استخراج نتایج بدست آمده.
عوامل موثر درون مشاهده:
منظور عوامل هست که درون مشاهده کننده تأثیر مـیگذارد این عوامل عبارت اند از: الف – فرد پژوهشگر ب – تحقیق ج- مـیدان تحقیق کـه بر پژوهشگر لازم هست . این عوامل را شناخته وبه تأثیر هریک از آن ها درون مسائیل تحقیق و اثر پزیری خویش را این عوامل آگاه هوشیـار باشد بعضی از این عوامل عبارت اند از 1 تمایلات شخصی 2 زیرکی تیزهوشی 3 عوامل فرهنگی منظور از عوامل فرهنگی مانند طبقه اجتماعی ومحیط موثر بر مشاهده گر هست 4 دانش پژوهشگر درون موضوع.
ب – هدف تحقیق : دقت وتعمق بر حسب هدف و موضوع تحقیق تغیر مـیابد.
ج – ساحه یـا مـیدان تحقیق: هدف مطالعه هر چه باشد پژوهشگر هموارره با این پرسش ها روبرو است. چه چیز را حتما مشاهده کرد؟ به منظور اتمنان درون باره دقت وصحت مشاهدات چه حتما کرد؟ چگونـه حتما ثبت کرد.
ثبت مشاهدات:
ثبت مشاهدات نیز از موارد هست که مشاهده گر حتما به آن توجه کامل داشته باشد نکات چند درون مورد ثبت مشاهدات مطرح مـیگردد.
1 – موضوعات مورد مطالعه را بـه اجزاء بخش های کوچک تقسیم کنند.
2 ممکن هست بر اثری معلومات پژوهشگر و با تکرار مشاهده و بعضی مسائیل به منظور پژوهشگر بدیـهی باشد پژوهشگر همواره بکوشد هر آنچه را کـه مشاهده مـیکند از بدیـهی وغیر بدیـهی ثبت کند.
3 درون هنگام مشاهده ویـادداشت بـه اندازه قدرت کوشش شود که تا توجه دیگران جلب نگردد وباعث تغیر رفتار مشاهده شونده گان نگردد پژوهشگر مـیتواند نکات را ممکن هست فراموش شود با رمز یـا داشت کند.
4 – درون بعضی حالات موارد مشاهده بعداً یـاداشت شود این کار بلافاصله بعد از خارج شدن از محیط مورد مشاهده صورت گیرد که تا نظارت شخصی اصلی مشاهده جدا نشود.
5 – که تا نظارت شخصی از اصلی مشاهده جدا شود یـادداشت ها چند بار خوانده شود.
6 بطور مستقیم مشاهدات خود گزارشی تهیـه کنند که تا مراجعه بـه آن ها متوجه شود که تا چه اندازه گزارش او کامل یـا ناقص بوده است.
7 یـادداشت هائی تهیـه شده قبل از خاطره کار بـه شخصی کـه در کار تحقیق دخالت نداشته هست سپرده شود تأسیس از مطالعه نقایص کار را با پژوهشگر گوش زد کند.
8 درون صورت کـه پژوهشگر از نکات انحرافی یـا تناقص کار خود آگاه باشد حتما آن ها را بازگوکند همچنین موارد را کـه مشخص یـا مراجعه مانع کار تحقیق او شده هست ذکر کند تارای بررسی پژوهشگرین بعدی هموار ترشود.
9 ممکن هست موارد مشاهده خصوصاً انسان باشد و از هدف مشاهده کنند نیز آگاه شود رفتار طبعی از خود نشان ندهد "خودنقص کاراست"
10 وقوع بعضی از اعمال را نمـیتوان پیش بینی کرد مانند عالعمل شاگردان درون مقابل تشویق تحصیل علم ویـا مراسم اذدواج حوادث طبعی پژوهشگر حتما چنین مسائیل را نیز درون نظر بگیرد.
11 بعضی مطالب ممکن هست برای مشاهده گر بدیـهی بـه نظر رسد بنابرین بهتر هست قبل از مشاهده موارد مورد نظر را یـاد داشت کند که تا مسئله فراموش نشود.
اطلاعات بدست آمده بیشتر کیفی هست تا کمـی، حتما هم این گونـه باشد اگر سعی کنیم توصیف چگونـهرفتار وپیش آمد ها را بصورت کمـی درون آوریم از اهمـیت وارزش معلومات کیفی جمع آوری شده کاسته مـیشود سیزده مسئله دیگر مدت زمان لازم به منظور مشاهده هست که گاهی لازم هست برای مشاهده سال ها یـا روزها وقت صرف شود.
روش سروی یـا پیمایش
با بکار گیری روش پیمایش مـیتوان از گرد آوری انواع مختلف اطلاعات درون باره یک محل ویـا اجتماعی یـادوره خاص زندگی اجتماعی بدست آورد درون روش سروی از مـیتود های مختلف چون پرسش نامـه ومصاحبه استفاده کرد.
پرسش نامـه:
تهیـه پرسش نامـه نیـاز بـه تحقیق ظرافت ودقت خاص دارد بنابرین درون تهیـه یک پرسش نامـه دقت کامل بکار برد درون نتیجه تدوین پرسش نامـه درون طی زمان نسبتاً طولانی مراحل طی مـیشود درون مرحله اول کوشش شود از وسعت مطالب کاسته شود موضوع محدود گردد که تا پرسش ها مندرج درون یک پرسش نامـه وشرایط زمان مکان اجرای آن درون جامعه نمونـه نیز اندشید.
پس از آماده شدن پرسش نامـه لازم درون یک ازمایش مقدماتی ومورد بررسی قرار بگیرد یعنی درون نمونـه کوچک از جمعیت آماری پرسش نامـه اجراشود تابه اشکال پرسش ها واکنش پاسخ گویـان وبطوری کلی مشکل ها پرسش نامـه پی ببریمبعد از رفع نواقص مـیتوان پرسش نامـه را درون جامعه نمونـه مورد نظر بـه اجرا گذاشت درون مرحله اجرائی نقش پرسش گران بسیـار اساس هست چگونـهارتباط حفظ بی طرفی کامل وبر خورد یک نواخت یک سان پرسش گر با پاسخ گو از مسائیل هستن کـه بائیست کـه در انجام آن ها بسیـار دقت کرد زیرا هرگونـه واکنش نظرات پاسخ گو را دور مـیسازد بعد از جمع آوری پرسش نامـه های تیر شدهه مراحل بعدی طی مـیشود که تا ما را درون دریـافتن مسائیل کمک نماید.
تهیـه واجراء پرسش نامـه:
یکی از مـهم ترین روش هائیکه درون روش هائی پیمایش مورد استفاده قرار مـی گیرد پرسش نامـه مـیباشد.
که درحقیقت یکی ازمـهمترین راه های جمع آوری اطلاعات درجهت رسیدن بـه هدف تحقیق بکارمـیرود.
پرسش نامـه شامل یک سلسله پرسش هاتدوین شده هست که درجهت رسیدن بـه هدف تحقیق بکارمـیرودتهیـه پرسش نامـه کارتخصصی مـیباشدکه درآن تنظیم پرسش نامـه نوع پرسش هابکارگیری پرسش نامـه نتیجه پرسش وتفسیرنمونـه های آماری هرکدام ازاهمـیت خاص برخورداراست دراینجااشاره بـه مواردمذکورخواهیم داشت.
پرسش نامـه چیست؟
پرسش نامـه ازجمله ابزاراست کـه درعلوم اجتماعی کاربردگسترده داردشامل سلسله پرسش های هست معیـاری شده وروشن کـه برای سنجش فرضیـه یـاآزمون نظریـه بکارآیدتهیـه پرسش نامـه باتوجه بـه ظرافت آن وپیچیدگی رفتارهای انسان کاردشوارمـیباشد.
گونـه پرسش ها:
برحسب درجه آزادی پاسخ گودرپاسخ دونوع پرش یکی بازودیگری بسته قابل ذکراست نوع مـیانـه هم وجودداردتقسیم بندی دیگری بـه اساس ماهیت پاسخ هاست.
پرسش نامـه باپرسش های بازبسته:
دراین نوع پرسش هاتعدادپرسش هابه دنبال یکدیگرنوشته مـیشودوبرای هریک ازپرسش هاپاسخ های احتمالی یـاجای خالی درزیرهرپرسش منظورمـیگردد. پاسخ گوپاسخ هرپرسش رادرقسمت مربوط آن مـینویسد ویـا اگرپاسخ انتخابی باشد پاسخ درست رامشخص مـیسازدپرسش هااینگونـه پرسش نامـه هاراپرسش های بسته مـیگویندخوبی بزرگ این نوع پرسش هاآسان پاسخ ونیزمسهولیت استخراج تجزیـه وتحلیل نمونـه هاست. بازوبسته بودن پرسش هانشان دهنده حدودآزادی محل هست که دراختیـارپاسخ گوقرارمـیگیرد.
پرسش های بازدارای مقوله پاسخ ثابت نیست وشخص موردپرسش مـیتواندکاملاٌآزادپاسخ راپرسیدیـااگرپژوهشگر بـه صورت مصاحبه ازاین نوع پرسش نامـه استفاده مـیکندموظف هست اظهارات پاسخ گورابه دقت ثبت کندهنگام پرسش طرح مـیشودوپاسخ آن بـه بلی ونـه یـابی نظراست درپاسخ های تعین شده فقط علامت بگذاردبطورمثال نمونـه ازپرسش بسته رااینگونـه مطرح مـیکنیم.
برای شماب خبرازکدام یک ازمنابع خبری بدست مـیاید؟ 1- رادیو2- تلویزیون3- مطبوعات4- مردم 5- رادیوهای خارجی6- هیچکدام. ویـاآیـاشمادرانتخابات شورای ملی آینده شرکت مـیکنید. 1- بلی 2- خیر 3- نمـیدانم 4- بدون پاسخ. برعبه پرسش بازآزادگفته مـیشودکه پاسخ گوبه چنین پرسش های محدودملزم نباشدوهرچه مـیخواهدمـیتواندبگویدبطورمثال نمونـه ازپرسش بازرااینگونـه مطرح مـیکنیم.
بیکاری درجامعه ما معلول چه عوامل هست یـاعمده ترین مشکل معارف افغانستان رادرچه مـی بینید.
پرسش های بازتحقیق راممکن مـیسازدکه جنبه سطحی آن کمترراست درحقیقت بـه کمک اینگونـه پرسش هاوپاسخ بـه آن عقیده پاسخ گوبه خوبی روشن مـیشوددرحالیکه پاسخ پرسش هابسته محدوداستالبته پرسش های بازمشکل استخراج دارندودسته بندی پاسخ هابه آسانی صورت گرفته نمـیتوانددرحالیکه استخراج یـاتفسیرپرسشـهای بسته ساده هست بایداضافه کردیک پرسش نامـه مناسب ازهردونوع پرسشـهااستفاده مـیکند.
پرسشـهای چندپاسخی
دراینگونـه پرش نامـه هاازپاسخ گوخواسته مـیشودکه مـیان چندپاسخ یکی برگزیدمثا:خانـه کـه شمادرآن زندگی مـیکنیدچگونـه هست (سوال بسته)
1- ملکی 2- ملکی باوام3- رهنی 4- سازمانی 5- کرائی 6- سائیر7- بدون پاسخ.درپرسش های چندپاسخی پرسش هاطوری تنظیم مـیگرددکه پاسخ هاشدت موافقت یـا عدم موافقت پاسخگورامشخص مـیکند.
موضوع بی طرفی ورعایت عدالت سازمان ملل درقبال همـه کشورهاجوان چگونـه هست 1- کاملاًرضایت بخش 2- رضایت بخش 3- تاحدی رضایت بخش4- اصلاًرضایت بخش نیست 5- بدون نظر.
درپرسشـهای چندپاسخی بایدپرسشگرمراقبت بیشترنمایدتافکرش راباتغیرآهنگ صدابه پاسخ گوتحمـیل نماید.
طبقه بندی بـه اساس ماهیت پاسخها:
طبقه بندی روی انواع پرسش هاتمایزاست کـه بین پاسخ هامـیتوان قایم شدبدین ترتیب.
1- پرسش هادرباره واقعیت وعمل (درباره واقعیت عینی)بطورمثال پرسش درموردمـیزان درآمد وشغلی وغیره.
دراین گونـه پرسشـهابهب اطلاع درباره واقعیت های عینی هست مگراینکه پاسخ گوازپاسخ امتناع کند.
2- پرسش هاراجع بـه قصدعقیده دراین پرسش نامـه هدف دست یـابی بـه عقایرادنسبت بـه موضوع موردنظراست ومسئله موردتوجه پاسخهای هست که دریـافت مـیشوداعم ازاینکه مطابق بـه واقعیت یـامغایرآن بوده باشددراینجاتنـهاامری کـه ضرورت دارداین هست که پاسخ ها درست وعلل دیگری دردرک وفهم واقعیت دچاراشتباه شوددرپرسش عقیده پاسخ گومـیخواهدآنچه رامـی اندیشدپاسخ دهدنـه آنچه راانجام مـیدهدیـامـیداندطورمثال: درانتخاب رئیس جمـهورآینده افغانستان احتمالاًبه کدام یکی ازنامزدان مجرب رای مـیدهیم.
3- پرسشـهای آزمونی این پرسش نشانـه وشاخص ازواقعیت یـاعقیده هست . کـه درپاسخ گوبطورمستقیم باآشکارساختن نیست درحقیقت پرسشـهاغیرمستقیم عقیده افرادراتعین مـیکندبطورمثال مـیخواهیم ازانگیزه کارمندان دولت جهت شرکت درکارتولیدی آگاه شویم پرسش هابایددرزمـینـه نحوه زندگی مـیزان درآمدرضایت ازشغلی فعلی ومـیزان تسهیلات باشدوپرسش های دیگربه شناخت انگیزه به منظور واردشدن درکارتولیدی کمک مـیکندویـاگرائیش فردرابه کارتولیدی دربرابرکارمندان نشان مـیدهد.
تنظیم پرسش نامـه:
پرسش نامـه یک سلسله پرسش هایست بلکه تنظیم پرسش هانیزمـیباشدپرسش هابرپایـه نظم قرارگیردبطورجدی پرسش شده باشددراین نوع انتظام حتما توجه داشت کـه برخی پرسش هاسائیرپرسش هارانفی نکنداثرمنفی نداشته باشدبرای پاسخ گوکسالت آورنباشدکه اورابرای پر پرسش نامـه بـه حالت دفاع وادارد.
مسئله دیگرتعدادپرسش هست بطورکه تعدادکلی آنـهاازحدودسی پرسش تجاوزنکند البته به منظور گروه خاص مثل دانشجویـان پرسشنامـه هاطولانی ترتدارک تهیـه بیند امابرای اکثریت مردم پرسش های طولانی ملال آوراست وازاعتبار پاسخ هامـی کاهد قابل ذکراست کـه تعدادکلی پرسش هابه ماهیت پرسشـها بستگی دارد درصورت ساده بودن پرسش هامـیتواند تعداد آنـهار افزایش داد درغیراین صورت بایدآنـها را محدود ساخت.
موضوع دیگرنگارش پرسشـهااست زیراشیوه نگارش برمحتوا پاسخها اثر مـیگذارد ضمناٌمتن پرسش بایدزبان تنظیم گرددکه قابل درک جامعه آمارپژوهشگر باشد. همچنان نکات کوچک درنگاشتن هرپرسش بایدموردتوجه قرارگیردبطورمثال: اگرپرسش رابا درنظرشما (به عقیده شما) شروع نمایم درحقیقت بخصوصی پرسش کمک کردیم.
مسئله دیگرجاذبه پاسخ (بلی) هست تجربه نشان داده هست درپرسش مشابه آنکه پاسخ بلی یـااثباتی درصد بیشترنیست بـه پاسخ منفی داردبخوداختصاص مـیدهد.
بکاربردن پرسش نامـه :
بعدازتهیـه پرسش نامـه وانجام آزمون مقدماتی وتصحیح آن ثبوت بکارگیری پرسش نامـه هست این کاررامـیتوان بـه دوشکل اساسی انجام دادابتداء پاسخ گورادررابطه مستقیم باپرسش نامـه قراردادتاشخصاً آن راپرکنددیگراینکه باحضور پرسشگر پرسشـها را ازپاسخ گوپرسیده وپرسش گراقدام بـه پر پرسش نامـه نمائید.
1- پرسش نامـه باپاسخ مستقیم:
درعمل دوگروه ازپرسش نامـه باپاسخ مستقیم رامـیتوان ازهم تمـیزداد.الف- پرسش نامـه پوستی ب- پرسش نام باپاسخ گروهی.
الف پرسش نامـه پوستی: پرسش نامـه پوستی رابوسیله پوست مـی فرستند
ب – وپرسش نامـه های گروهی وگروهای مانندآموزگاه درس، تماشاه چیـان یک آموزگاه ....وغیره
2- پرسش نامـه های باپاسخ غیرمستقیم :
دراین گونـه پرسش نامـه هاهرپاسخ گوبطورفردی بـه پرسش گرپاسخ مـیدهد(پرسش نامـه بدست پاسخ گوداده نمـیشود). دراین شیوه مسائیل سری بودن برخی پاسخ هاوبعضی مسائل عقیده ای مطرح مـیشوددراین روش چون پرسشگردرپر پرسش نامـه پاسخ گوست درصورت امکان اگرباشدکه پرسش نامـه نام شام راداردبازهم درپاسخ صریح تردید خواهدداد. مسئله دیگرگرائیش عقیده پرسش گردست کـه دربسیـارموارددرنحوه پرسش تاثیرمـیگذاردبرای رفع این مشکل پرسش گران بایدازضبط ها متفاوت انتخاب شودوحتی الامکان آموزش دیده باشدتاآنچه نظرواقعی پاسخ گذشت دریـافت نماید ونـه آنچه کـه خودتمائیل دارد.
مصــــــــــــــــــــــاحبه(گفتگو)
ازروش های دیگری جمع آوری معلومات مصاحبه هست این فن کـه بیشتردرروان شناسی اجتماعی بکاربرده مـیشوددراین روش پژوهشگر ازطریق گفت وشنودبه برخی ازواقعیت های پی مـیبردمصاحبه همانندفن مشاهده درزندگی روزمره مورداستفاده بسیـار ازسازمان هابه منظورشناسای اشخاص جهت انتخاب استخدام بکارمـیرودوی هیچ یکی ازاین دومصاحبه دارای خصوصیت های مصاحبه علمـی نیستند.
مصاحبه علمـی دارای نظم حساب شده هست وبرای شناخت پدیده هاوکشف روابط وقوانین حاکم برآنـهاانجام مـیگیرداین نوع مصاحبه ازجهت دقت هدف ونحوه اجرای آن بادوقسم مصاحبه یـادشده فرق وتفاوت دارد.
بامصاحبه بیشترمعلومات بدست مـیایدکه ازطریق مشاهده بـه هیچ وجه امکان پذیرنیست باکسب آن بـه آسانی وخوبی صورت نمـیگیردمثلا:اعتقادات وگرائیش هاحالات وخصلت های افرادگروه هاوجوامع محدوداست کـه بااستفاده ازاین روش مـیتوان تاحدبسیـاری بـه آنـها پی برد.
انواع مصاحبه :
مصاحبه برحسب ملاک های مختلف اقسام گوناگون پیدامـیکندکه برچندنمونـه آن اشاره مـیشودبرحسب نواطلاعات معلومات موردنظرمصاحبه بـه اخباری (مستند)وغیراخباری (غیرمستند)تقسیم بندی مـیگردد.
درمصاحبه اخباری مصاحبه شونده درحکم سندزنده مـیباشده وتجارب ومشاهدات خودرادراختیـارپژوهشگر قرارمـیدهد. این نوع مصاحبه اکثراً بـه منظورتکمـیل واحیـاناٌکنترول اطلاعات هست که پژوهشگر بافنون دیگرکسب مـیکند معمولاً مصاحبه شوندگان دراین گونـه مصاحبه افرادهستندکه خودعضوفعال یـاناظرحادثه بوده اند.
درمصاحبه غیراخباری هدف جمع آوری معلومات درباره عقایکاروسائیرخصوصیـات درونی شخص مصاحبه شونده است. دراین نوع مصاحبه اظهارات مصاحبه شونده موردنظراست ممکن هست باواقعیت باشدیـانباشدزیرامصاحبه صرفاًبه این منظورصورت مـیگیردکه نظروجهت گیری شخص مصاحبه شونده درباره موضوع موردنظرروشن است.
مصاحبه برحسب روش اجراء:
مصاحبه برحسب روش اجراء آن بـه مصاحبه آزادنیمـه آزادمصاحبه منظم ومحدودتقسیم مـیگردد.
1- مصاحبه آزاد: دراین نوع مصاحبه پژوهشگر بادرنظرگرفتن موقعیت خاص مـیتوان پرسش موردنظررابدون رعایت نظم ترتیب ودرفرصت مناسب مطرح نمائیدوحتی پرسش های اضافی نیزبنماید.
2- مصاحبه نیمـه آزاد: مصاحبه کننده موضوعات معین رامطرح مـیکندوپاسخ گودرحیطه پرسش ها پاسخ مـیدهد.
3- مصاحبه منظم: دراین نوع مصاحبه پژوهشگر ناگزیراست باکلیـه پاسخ گویـان بـه همان نظم وترتیب کـه پیش بینی شده هست عمل نماید.
4- مصاحبه انفرادی(تن بـه تن): درچنین مصاحبه کـه بین دونفرصورت مـیگیردمصاحبه کنندبایدفرموردمصاحبه رادرست انتخاب نماید زیرادراین نوع مصاحبه پژوهشگر علاوه تهیـه اطلاعات بامطالعه حالات روانی طرف مقابل بایدخودراباوضع کـه باآن روبروست سازگارسازدتاپاسخ دهنـه باتکرارپرسشـهی مشابه واداربه پاسخ درست نماید.
5- مصاحبه گروهی : دراین نوع مصاحبه یک نفرمصاحبه کننده عده زیـادی پاسخ دهندگان هستندبه این وسیله مـیتوان درمدت کم بـه آسانی عقیده چندین نفررادرباره موضوع واحدبدست آورد.
6- مصاحبه مکرر: هرگاه هدف ازمصاحبه بررسی تحولات وتغیرات عقائید وگرائیش های افرادنیست بـه برخی پدیده های اجتماعی وعوامل آن باشدطبعاٌیک مشاهده امکان پذیرنیست بنابراین درفواصل زمان مختلف ازیک گروه مصاحبه بـه عمل مـیایدکه بـه آن مصاحبه مکررمـیگویندبطورمثال: مصاحبه های کـه درمورکارعمومـی تحولات جریـانات سیـاسی صورت مـیگیردپرسش های کـه دراین مصاحبه داده مـیشوددرهرمرحله بایدعین مراحل پیشین بوده باتغیرجملات وافرادموردمصاحبه نیزهمان افرادقبل باشد.
7- مصاحبه متمرکزیـاهمگراه: دراین تفکیک کـه توسط روبرمرتون ابداع گردیده هست هدف آن هست که مصاحبه شونده جنبه بعدی وخاص موقعیت راکه بروی اثرگذارده وموجب دیگرگونی دررفتارش شده هست تشخیص دهدوآنربیـان نماید دراین نوع مصاحبه فردکمترموردپرسش قرارمـیگیردوبیشترکمک مـیشودکه بـه هدف مذکورمنتقل مـیشودپژوهشگر ابتداء وضع موقعیت یـادشده راموردتحریر قرارمـیدهد درون باره اثرموقعیت آن فرضیـه های مـیسازدوپس ازآن بـه منظورجمع آوری اطلاعات ازمصاحبه استفاده مـی نماید وفردموردمصاحبه راچنان رهبری مـیکندتادرباره موضوع موردنظرتجربه شخص خودش رادرمـیان نـهد.
مزایـای مصاحبه آزمون برپرسش نامـه ها:
1- درموردکودکان وافرادبی سوادکه قادر بـه نوشت ویـااختلاط یـادگیری مواجه مـیباشد ویـاافرادکندذهن مصاحبه بهترینب اطلاعات است.
2- درباره پرسشـهای کـه پاسخ گوه بـه دستوری پاسخ مـیدهدمـیتوان بااطمـینان کـه به اوداده مـیشوداطلاعات لازم رابدست بیـاورد .
3- ممکن هست درپرسش نامـه ابهام باشددرمصاحبه نیست.
4- مـیتوان افرادراکه موردمصاحبه قرارمـیگیرندموردمطالعه مستقیم نیزقراردادوپاسخ پرسشـهای اضافی رابدست آورد.
مقایسه علم تاریخ باعلوم مثبته
علوم ازلحاظ نوعیت حادثات وپدیده هاوموضوع بـه صورت عمومـی بـه دوحصه بزرگ تقسیم مـیشود.1- علوم مادی: کـه موضوع آن طبیعت ،ماده حادثات طبیعی هست 2- علوم معنوی یـااجتماعی: کـه موضوع بحث آن انسان وحادثات اجتماعی هست اینکه تاریخ یکی ازاجزای برجسته علوم معنوی اجتماعی هست جای شک تردیدنیست ونیـازهمـه بحث مزیدنداردامادراین جامطلب مااین هست که آشکارکنیم کـه تاریخ باساینس (علوم مادی وعلوم مثبته)تاکدام اندازه شبه است.
برای ایضاح این مطلب بهتراست کـه نخست شرایط لازم وصفات خصوصیـات موضوع غایـه وسائیرمشخصات ساینس رامطالعه وبعدآنرابه شکل مقایسوی باتاریخ موردبحث قراردهیم بـه این ترتیب.
ساینس :
غایـه وهدف یک تعریف عمومـی ساینس عبارت هست ازادراک حقیقت.
تاریخ:
این غایـه واین تعریف ادراک حقیقت یکی ازاه تعریفات تاریخ نیزاست.
ساینس:
موضوع ساینس ماده ،طبیعت، ودریـافت مناسب ثابت بین حادثات طبیعی هست که آنراقوانین طبیعی نیزمـی نامند.
تاریخ:
اگرانسان رایک موجودزنده وجامعه رایک قسمت طبیعت بدانیم طوری کـه هم هست پس موضوع ساینس وتاریخ باهم شبه هست دریـافت مناسب ثابت بین حادثات اجتماعی وتاریخی کـه آن راقوانین تکامل اجتماعی نیزمـی نامندباقوانین طبیعی شباهت تام دارد.
ساینس:
هدف ساینس این هست که سلسله حادثات راازروی سلسه وقوع آن ترتیب وتنظیم نمایدبدین وسیله علل واسباب وقوع حادثات راایضاح کند. بـه عباره دیگرهدف ساینس عبارت ازدریـافت علل واسباب حادثات پدیده ها.
تاریخ:
عیناًمطابق همـین تعریف تاریخ علم هست که هدف آن خصوصادریـافت علل وحادثات تاریخی مـیباشد.
ساینس:
ساینس بـه تجربه وعقل کـه این تجربه راسوق واداره کنداستواراست درطی یک اصول آزادنـه تحقیقات ،حادثات طبیعی طوریکه درطبیعت جریـان مـیابدطوریکه درطبیعت تحت مطالعه قرارمـیدهد.
تاریخ:
این تعریف باکمـی تغیر بـه تاریخ خیلی شباهت داردبه عوض کلمـه ساینس تاریخ وعوض طبیعت ،جامعه وعوض تجربه تحلیل انتقاداستعمال شود.
تعریف تاریخ اینطورخواهدبودتاریخ تحلیل وانتقادکه عقل آنراسوق واداره کنداستواراست ودرطی یک اصول آزادنـه تحقیق جستجوی حادثات تاریخ راطوری کـه درجامعه جریـان مـیابدتحت مطالعه قرارمـیده.
ساینس:
مطابق پرنسیپ های ساینس درطبیعت تغیرتدریجی درکمـیت منتج بـه تغیرجهیش درکیفیت مـیشودمثلابه جوش آمده آب ،برآمده جوجه ازتخم ،سبزشدن تخم گیـاه وغیره
تاریخ:
عینامثل حادثات طبیعی فوق نیزحادثات تاریخ عبارت ازآن تغیرات کیفی جهیش مـیباشدکه دراثرتغیرات تدریجی کمـی درگذشته بـه وقوع پیوسته هست مثلا: جامعه اشتراکی اولیـه درطی هزارهاسال بـه تغیرات کمـی تدریجی یعنی دراثرکشف آلات وابزاکارتقسیم کارطرزتولیدپیداش مالکیت استثماردفعتا ماهیت آن نموده دراثرهمـین تغیرات تدریجی درکمـیت بـه مرورزمان جامعه اشتراکی اولیـه ازهم پاشیده جامعه طبقاتی بـه مـیان آمدوبعدهاهمـین تغیرات کمـی تدریجی سبب شدکه درادوارتاریخ نظام های غلامـی رابه فیودالی وفیودالی رابه سرمایـه داری وسرمایـه داری رابه سوسیـالیزم مبدل کند.
ساینس:
آگست مـیگوید هدف وظیفه بسیـاری اساس علوم عبارت از آن هست که ذهن ذکاوت متجسس انسان را درون راه دریـافت وشناخت قوانین حادثات تسکین وتضمـین نماید
تاریخ:
علم تاریخ نیز سعی مـیکند که تا حس فطری تجسس ذکاوت را درون مورد دریـافت علل واسباب حادثات تسکین وتضمـین نماید.
ساینس:
آمـیران شناخت صحیح ودرستی حادثات طبعی ذهنیت علمـی را سفارش و توصیـه مـیکند اوصاف ذهنیت علمـی را چنین تعریف وتوصیف مـیکند. 1 تدقیق آزادانـه 2 تفکرمثبت 3 عقیده بـه جبر علل معلول 4 تفکر انتقادی 5 قدرت اخلاقی ودارای منطقی قوی.
تاریخ:
علم تاریخ نیز بـه منظور شناخت صحیح وسالم حادثات گذشته بداشتن یک ذهنیت علمـی به منظور یک مورخ توصیـه وسفارش مـیکند.
ساینس:
پاستور بـه شاگردان ساینس چنین توصیـه مـیکند که تا یک چیز بصورت قطعی وبطور آشکارنزدشما ثابت نشود یک قدم جلو تر مـیروید فکری انتقادی همـیشـه حتما عبادت وشعار شما باشد زیرا بدون فکری انتقادی هیچ چیزی بـه پایـه کمال نمـی رسد ناقص وسطحی مـی ماند.
تاریخ:
این توصیـه پاستور درون مورد تحلیل انتقادی اسناد وثایق تاریخی بتمام معنا صدق مـیکند وخصوصاً تاریخ ذات خود یک علم انتقادی پنداشته شده است.
ساینس:
در مورد لزوم داشتن اختصاص دریک از بخش های علوم دانشمندان چنین توصیـه مـیکند علم حتما در یک از شعبات علوم اختصاص داشته باشد وخود را حتما بر آن سرگم شده ولی بأئیست فراموش نکند کـه داشتن قوانین عموم ومبادی اکثر علوم یک از ضروریـات هست زیرا هر علم با علوم دیگر کم بیش ارتباط دارد.
تاریخ:
عیناً همـین طوربه یک مورخ توصیـه مـیشود کـه در تاریخ درجه اختصاص داشته باشد تمامـی سعی وکوشش خود را درین راه معطوف مبذول نماید خصوصاً تاریخ نسبت بـه هر علم دیگر بـه سائیرعلوم ارتباط ومناسبات مستقیم وغیر مستقیم متقابل ویک جانبه دارد بعد یک مورخ وقتی بـه درجه اختصاصی درون تاریخ رسیده مـیتواند کـه به قوانین ومبادی علوم چه طبعی وچه اجتماعی آشنا باشد.
به هر حال طوری گفته آمدیم درون اکثر موارد خصوصیـات وممـیزات صفات تاریخ بـه علوم ساینس اگر بـه تمام معنای یکی نیست اقلاً خیلی با هم شبه هست البته تاریخ از بعضی صفات وحواس ساینس از قبیل تجربه محروم هست و آن را نمـی توان عملاً درون ردیف کیمـیا فزیک وغیر علوم شمرد ولی از حیث تیوری اکنون تاریخ از طرف دانشمندان و فلاسفه ماتریـالست مثل بیولوژی یک علم مثبت وحیـاتی پنداشته شده هست از آن جمله مارمـیگوید اگر راست باشد کـه حادثات طبعی وروابط بین شرایط متقابله آن ها قوانین قطعی تکامل هست پس روابط و شرایط حادثات اجتماعی نیز احتمالی وتصادفی نیست بلکه آن ها قوانین لازم تکامل اجتماعی مـیباشند. بعد چنین نتیجه مـیگیریم حیـات اجتماعی تاریخی آن مجله متراکم تصادفات نیست زیرا تاریخ جامعه عبارت هست از سیر تکامل جامعه مطابق قوانین معین بررسی ومطالعه مـیشود وسیر علاوه مـیکند اگر راست هست دنیـا قابل شناخت مـی باشد ومعلومات ما درون باره قوانین تکامل طبیعتمعتبر وحقیقت بخش هست پس زنده گانی وتکامل اجتماعی نیز قابل شناخت هست درحیثه قوانین تکامل جامعه احکام علمـی احکام هست معتبر وحقیقت بخش بدین ترتیب علم تاریخ مـیتواند با وجود تمامـی پیچیدهگی های زندهاجتماعی چون بیولوژی یک علم دقیق مـیباشد اینکه مارتاریخ را یک علم مثبت حیـاتی وقانونی مـیداند بـه دو بنا استوار است.
1 جبر تاریخ:
طوریکه مـیدانیم عوامل مشابه همـیشـه حادثات مشابه راتولیدمـیکندحادثات اجتماعی وطبیعی همـیشـه ازروی علمـیست واقع مـیشودیعنی هرعلت معلول وهرمعلول علت داردپس بنابررسی یک حادثه اجتماعی مانندیک حادثه طبیعی هیچگاه اتفاقی تصادفی نمـیباشدونـه زاده وجدان های فردی ویـااراده افرادشده مـیتواندزیرااگربطورباشدماهیت حادثات اجتماعی بصورت صحیح وسالم فهمـیده شناخته شده نمـیتواندحالااینکه چنین نیست ومامـیدانیم کـه حادثات اجتماعی موردیک سلسله عوامل واثبات شرایط هست که بـه خودی حادثه تقدم داشته هست وآنرابوجودآورده است.
2-مادیت تاریخ:
تاریخ بواسطه عوامل اقتصادی تشکیل مـیشودوصنعت دین ادبیـات ،سیـاست وغیره بالاخره درتحلیل نـهای خودفقط محصول سیستم تولیدثروت است.
تحولات اجتماعی نتیجه آن تغیرات هست که درسیستم مسلط تولیدی جامعه واقع مـیشوددرحقیقت عوامل اقتصادی هست که منشاء تمام تحولات حادثات وانقلابات هست انقلابات آن وقتی بوقوع مـی پیونددکه موسسات اجتماعی کهنـه باتحولات درسیستم تولیدی تحول پیداکنددرنتیجه این تحولات پیـهم واقع مـیشودبالاخره وقت مـیرسدکه یک تحول شدیدآنی وتغیرکیفی آمـیخته بازورشدت واقع مـیباشدحال عبارت ازانقلابات درازمنـه گذشته مثلادوره انتقال غلامـی ونیمـه غلامـی ازنیمـه غلامـی بـه فیودالی وازفیودالی بـه سرمایـه داری نتیجه آن تحولات هست که درسیستم تولیدی بمـیان آمده هست بنابراین اگرراستی حادثات اجتماعی مانندحادثات طبیعی ازروی قوانین علمـی وجبربوقوع مـی پیوندددرتاریخ بواسطه عوامل اقتصادی تشکیل مـیشودپس حق داریم کـه تاریخ رانیزمانندبیولوژی بایک علم دیگری طبیعی بدانیم بـه هرحال بصورت نتیجه بایدبگویم کـه تاریخ مانندفزیک وکیمـیاعلم مثبته وتجربی نیست ومانندهسترومـی دستاره شناسی یک علم مطلق مشاهده شده نمـیتواندونـه علم تربیتی محسوب مـیشودبلکه تاریخ بـه قول رونان یک علم کوچک وحدس است. کـه باساینس زیـادشبه هست باآرت زیـادروابط مناسبات متاقابل دارداین سه وظیفه رااجرامـیکند.1- تحقیق عمل حادثات اجتماع ی2- آزمایش وتدقیق انتقاد حادثات تااندازه کـه درچه نوع حقیقت آن آشکاروثابت شود3- تغیربیـان این تمام حادثات اجتماعی.
بعضی ازمسائیل موردبحث درتاریخ
1- استثناهات وتصادفات درتاریخ:
ازدیرزمان تاکنون اظهارنظرمـیشودکه بعضی اندحادثات تاریخی بصورت تصادفی استثنای بوقوع مـی پیونددازجمله بلیزپاسکال بین کلوپاترارایکی استثناء وتصادف تاریخ مـیدانندکه مـیگویدکه اگربینی پاتراکمـی کوتامـیبودوضع جهان طوری دیگری مـیبودکلوپاتراازسلسله آخرین فراغنـه مصربودکه بـه مرگ وی سلسله فراغنـه ازبین رفت امپراطوری روم مارک نتونی 51قبل ازمـیلادعاشق اوشداین عشق روابط مردم روم ومصررادیگرگون داد.فعلاکه ناگزیرچنین نظرهارااگرقبول نکنیم اقلاًبنوسیم بنابردلایل ذیل.
1- درعلوم اجتماعی موضوع بحث آن بشر موسسات بشری هست چون خودی بشروموسسات بشرخیل پیچیده انددرک وشناخت کامل ماهیت آنـها هنوزبصورت عینی وحقیقی مشکل است.
2- انسان ها وموسسات اجتماعی درحال خودومولوداوضاع وشرایط اقتصادی وسیـاسی اندرول اختیـارواداره فردانسانی درمسیرحادثات قابل انکارنیست.
3- مغز،اعصاب وذهنیت علمـی وآفاقی ومعلومات انسان هنوزروبه تکامل هست مثلاوقتی بودکه معلومات اودرباره جهان خیلی اندک بودولی حالاساحه معلومات اوتوسعه یـافته وهنوزهم بسیـارچیزهای هست که بایدبدانددنیـاوحتی کاینات به منظور بشرقابل فهم وشناخت هست ولی مشروط بـه مرورزمان زیراامروززمان یک راه طبیعی سیرتکامل وشناخت هست اگرامروزمابه جزئیـات وحادثات پی نمـیتوانیم فرداپی خواهیم برد واین یک خاصیت تاریخ هست هرقدرازیک حادثه دوربرویم همان قدرروشن ترمـیشودولی اکنون اعتراف کردکه درحادثات تاریخی استثناهات وتصادفات تاریخ شایدباشدولی این حکم ماقانون مطلق تربلکه نسبی واعتبارخواهدزیراطوری مـیدانیم دنیـایک مجموعه ازتصادفات نیست تمام محتویـات آن تحت یک دیسپلین وقانون منظم اداره مـیشودتمام حادثات اجتماعی وطبیعی ازروی علت وعلمـیت بوقوع مـی پیونددجای به منظور اختیـاروتصادف استثناءنمـی ماند اینکه بعضی مابه تصادف واستثناء حق قائیل مـیشویم به منظور این هست که معلومات مادرباره جهان نارساء وناقص هست واین هم یکی ازعادات کهنـه بشراست وقتی کـه به کهنـه اصلی وماهیت یک حادثه پی بردنمـیتواندآنرایـامستثنامـیداندیـابه قدرت های مـیتافزیکی حواله مـیکند
گپ پایـانی
آنچه از وراینویشته درون یـافت مـیگردد اینکه محقق درون جریـان تحقیق به منظور در یـافت حقیقت منتهای تلاش اش را بـه کار مـی بندد وپیوسته با درون نظر داشت روش ومبانی تحقیق درون راه سازندگی و پیشرفت علم گام بر مـی دارد. درون دنیـا امروز کـه ارتباطات شفاهی و کتبی مردم بـه کمک ابزارهای پیشرفته الکترونیکی از گستردگی و سرعت حیرت انگیزی بر خوردار است، درون این راستا جهت انعکاس تمامـی دست آورد های بشر تحقیق و پژوهش مـیتواند نقش برازنده ی داشته باشد. درون چنین شرایطی پژوهشگر موظف هست به مصرف کننده گان کمک کند که تا بر پایـه قواعد مشخص، امکان باز یـافت مطالب را داشته باشند وبه درک درستی از یـافته های پژوهش دست یـابند. این موضوع پیش از همـه درون تحقیق مطرح است.
باید متذکر شد انچه کـه در این اثر علمـی آورده شده هست بیشترینـه روی اصول تحقیق تاریخی استوار مـیباشد، که تا با درون نظر داشت تمام مراحل و دستورالعملهای آن بتوان بـه پژوهش پرداخت. تحقیق مستلزم وقت بیشتر، هزینـه مناسب، استواری وامانت داری شخص محقق را بدنبال دارد که تا به وسیله آنچه کـه از ورای تحقیق، محقق بدست اورده هست بتواند گرهی از گره ها را باز کرده و دانش جدیدی را به منظور برای خواننده گان اثاری تاریخی باز گوه کند.
با انکه تحقیق را بـه تحقیقات اسنادی، اجتماعی و آزمایشی تقسیم کرده اند، اما با آنـهم زمانی اتفاق مـی افتد کـه در جریـان تحقیقات اجتماعی کـه از طریق مختلف مشاهده، نمونـه گیری، تهیـه پرسش نامـه، و... ان مـیشود، مـیتوان جهت بدست اوردن نتیجه درست و قناعت بخش از مواد کتابخانـه یی هم مدد جست. همـین طور درون جریـان تحقیقات تاریخی نیز مـیتوان از معیـار های تحقیقات اجتماعی تاریخی کمک گرفت. درون هر صورت تحقیق بر هر گونـهی کـه صورت گیرد درون روشن ساختن حقایقی کـه تا قبل از تحقیق بر ملا نشدهاند، تلاش مـی ورزد. از این لحاظ وظیفه محقق بس سنگین است. بعد او حتما بادانش همـه جانبه آراسته بوده و تمام انرژی ونیرو او حتما در این راه گام بردارد. که تا بدین وسیله نتیجه کارش بتواند مشکلی از مشکلات جامعه را حل و بر طرف سازد.
مآخذ ومنابع
1 احمدی، پوهنمل جاوید. بهار1389خورشیدی. روش تحقیق کتابخانـه یی و اجتماعی، کابل: انتشارات رسالت.
2 پاریزی، مـهدی ایران نژاد. 1378خورشیدی. روش های تحقیق درون علوم اجتماعی، تهران: نشر مدیران.
3 حافظ نیـا، محمد رضا. 1386خورشیدی. مقدمـه بر روش تحقیق درون علوم انسانی، تهران: انتشارات سمت.
4 طالب، مـهدی. 1380خورشیدی. شیوه های عملی مطالعات اجتماعی روش تحقیق عملی، تهران: موسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران تابستان.
5 فرانکفورد، چاوار و دیوید نچمایس. 1385خورشیدی. روش های پژوهش درون علوم اجتماعی. بازگرداننده گان، داکتر فاضل لاریجافی ورضا فاضلی، تهران: انتشارت دانشگاه سمت.
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها درون بارۀ این نوشتهفایقه لحظه
08.07.2018 - 10:08
بسیـار جامع و سودمند هست موفق باشید
سیدحسین حسینی
30.05.2018 - 05:20
در این نوشته چارچوب کلی رویش تحقیق بـه نگارش درون آمده و ارئه مطالب آن بـه شکل پیوسته عالی مـیباشد . بسیـارعالی بود ممنون؛خواهان موفقیت هرچه بیشتر شما.
سیرت رهنورد
04.10.2017 - 16:02
معلومات بـه نـهایت عالی سپاس ازشما
امـیر
04.10.2017 - 18:12
خیلی خوب بود
صادقی
09.05.2017 - 14:23
تشکر از شما خیلی عالی بود
کدخده
16.04.2016 - 07:50
دوست خراسانی ممنون
الهام
10.01.2016 - 03:42
سلام مطالب مفیدی بود اما من هرجا سرچ مـی کنم که تا مطلبی درون زمـینـه چگونگی تجزیـه و تحلیل پژوهش با روش مشاهده و روایی و پایـایی روش مشاهده مطلبی بیـابم اما متاسفانـه چیزی نیـافتم لطفا اگر امکانش وجود دارد درون این زمـینـه مطلب بگذارید
احمد فواد
28.12.2015 - 09:14
بـه نظر بنده تحقیق رامـی توان تلاشی منظم وسازمان یـافته به منظور مساله ای خاص کـه به یک راه حل نیـاز دارد توصیف کرده ویـابه عباره دیگر تحقیق یک رشته فعالیتهای هست که بـه درستی اندیشیده شده وبه دقت اجرامشود ودرنـهایت یک امکان را به منظور ما فراهم مـی سازد
محمدموسا
31.05.2015 - 07:56
تشکر از معلومات سود مندی شما
رز
20.12.2014 - 06:03
سلام خسته نباشين كاش منابع رو جلوي هر مطلب مي ذاشتين. که تا اينجور ارزش اخلاقي كارتونم حفظ بشـه
ایمل
28.11.2014 - 15:03
سلام.مـیشـه یک تحقیقی را کـه دارای همـین مراحل(مراحل تحقیق )باشدرا برایم ادرس بدهید یعنی نیـاز بـه مقاله دارم کـه دارای همـین مراحل باشد
شکوفه
22.11.2014 - 05:59
ممنون. خیلی خب بود. من کـه واقعا گرفتم چی مـیگه.چون جزوه ما یـه جوری کـه هیچی ازش نمـیفهمـی.
بینام
10.10.2014 - 06:00
یک روش تحقیق درون قالب یک تکلیف آورده شود بهتر است
شایـان
08.10.2014 - 11:37
با سپاس فراوان
سمانـه
01.10.2014 - 08:35
نظرم گرفت
سید اکبر( ناصر)
17.09.2014 - 09:31
خوب موضوع مفید بود برایـانی کـه در این مورد معلومات نداشتند زحمت شما برادر گرامـی قابل قدر هست به امـید موفقیت های مزید شما
هنکامـه از کابل
17.09.2014 - 10:31
سلام خدمت شما:کدام یکی از روش مطالعات یـا تحقیق بهترین هست برای انجام یک ریسرج؟
هنکامـه کابل
17.09.2014 - 10:22
بسیـار مفید منتظر موضوعات مفید تان هستیم.
حمـید کابلی
30.04.2014 - 07:09
تشکر، یک نوشته مفید بود. کامـیابی های هرچی بیشترتان را آرزودارم. مـی خواهم بدانم کـه یک تحلیل مقایسوی درون کدام قالب ها و با کدام خصوصیـات نوشته شود که تا نتایج دقیقتری را بدسترس بگذارد؟
زهرا
11.02.2014 - 17:37
خوب بود اما جمله بندی هادر بعضی موارد اشتباه بودکه فهم رو دشوار مـیکرد.باتشکر
عبدالصبور
30.01.2014 - 05:49
تشکر ازشمادوستان کـه این نوشته هارا کرده اید ومن بـه نویشته ها احترام دارم
مجيد از مشـهد
24.12.2013 - 19:22
خيلي عالي بود خسته نباشيد
مـهندس اکبررستمـی زاد
25.10.2013 - 12:13
با تشکر از سایت مفید شما
مـهران
24.10.2013 - 13:03
خوشم اومد
فیضان حیدرهندی
04.10.2013 - 06:09
سلام بسیـار عالی کاوشـهای شما راکرامـی مـی دارم باتشکر فراوان از دانشکاه هندویی بنارس هندوستان
ناصر اقتصادی
27.09.2013 - 15:05
با درود فراوان، چرا "ثور" را نادیده انگارید. پرچم را کـه دیدم دانستم. با سپاس
ناصر اقتصادی
27.09.2013 - 13:55
با درود فراوان، چرا "ثور"؟ آیـا داریم بـه گذشته باز مـی گردیم. سال ها بـه درازا کشید کـه طهران شد تهران، اکنون با اندوه حتما گفت دوباره دارد طهران مـی شودو اگر این گفتمان این چنین پیش برود، بدانید کـه سراینده توس درون گور مـی لرزد. آیـا مـی توانید برابر نـهاده های واژگان کلیدی این جستار را درون سیـاهه ای بـه انگلیسی فراهم آورید. با سپاس
مردم
23.06.2013 - 10:38
اگه با مثال توضیح داده مـیشد خیلی بهتر بود
ادریس
18.05.2013 - 16:03
یک نوشته بسیـار عالی تشکر
دينا
05.04.2013 - 16:26
سلام خيلي خوب بود باتشكر از شما دوست گرامي
جباری
22.03.2013 - 03:15
جیزی کاربردی ازش نگرفتیم
[روش های افزایش انگیزه نسبت به هدف در زندگی]نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sat, 03 Nov 2018 14:24:00 +0000