گروه : انشا یازدهم گسترش محتوا زمان ومکان گروه مجموعه ایی ازکلمات و حتی یک کلمـه هست که دارای یک نقش دستوری مانند نـهاد – فاعل – مفعول – قید و .. انشا یازدهم گسترش محتوا زمان ومکان مـی باشد .
کلمـه : 1ـ ساده : گچ ـ مداد ـ مـیخ
2 ـ غیرساده : الف ـ مشتق : جوانـه ، انشا یازدهم گسترش محتوا زمان ومکان گوشی ، گوشـه
ب ـ مرکب : روزنامـه سربازکتاب خانـه
ج ـ مشتق مرکب : دانشجو یخ زده
گروه : 1 ـ گروه اسمـی : علی حسن پدربزرگش
2 ـ گروه فعلی : دیروزسه روز قبل
3 ـ گروه قیدی : آمد آمدند داشتند مـی آمدند
پس گروه کلمـه یـا کلماتیت کـه یک نقش دستوری دارند .
گروهها بـه سه دسته اصلی تقسیم مـی شوند 1 ـ گروه اسمـی 2 ـ گروه قدی 3 ـ گروه فعلی
گروه اسمـی
گروه قیدی
گروه فعلی
علی
علی وحسن
علی و حسن و برادر بزرگش
دیروز
سه روزگذشته
درهفته ای کـه روز مادردرآن قرارداشت
آمد
آمدند
داشتند مـی آمدند
پس هریک ازگروه ها مـی توانند یک یـا چند کلمـه باشند .
انواع گروه اسمـی : اسم ضمـیر موصوف صفت مضاف مضاف الیـه بدل
اسم آنچه کـه برای نامـیدنی یـا چیزی یـا جایی یـا پدیده ایی بـه کارمـی رود مثل حسن خودکارمدرسه رعد وبرق .
اسامـی با علامت های مختلفی جمع بسته مـی شوند مانند ها ـ ان ولی جمع عربی نیز درزبان فارسی استفاده مـی شود مثل :
1 ـ جمع مکسر نوع =>انواع مسجد= > مساجد
2 ـ جمع ات : خاطره => خاطرات کلمـه => کلمات
3 ـ نوع دیگرجمع عربی جمع با ون – ین هست .
ضمـیر آنچه کـه به جای اسم ویـا گروه اسمـی مـی نشیند وازتکرارآن درجمله جلوگیری مـی کندضمـیر نام دارد .
ضمایر دوگروه اند : ضمایر جدا یـا منفصل ضمایر متصل یـا پیوسته
ضمایر منفصل : من تواوما شما ایشان
ضمـیر :1ـ ضمایر منفصل : من تواوباماشماایشان مثال: حسن وزینب وبرادرند.
2ـ ضمایر متصل : م ت ش مان تان شان مثال : دفترم دیروزپیداشد .
منفصل : مثال : حسن وزینب و برادرهستند
آن ها
معلم توانست مطلب را بـه مایـاددهد
او
ضمایر متصل : م ت ش مان تان شان
متصل ←دفترم دیروزپیداشد
من
صفت : کلمـه ای کـه برای توصیف اسم پیش ویـا بعد ازآن قرارمـی گیرد اسم مـی تواند صفت های گوناگونی داشته باشداودانش آموززرنگی هست .
موصوف و صفت:موصوف کلمـه یـا اسمـی هست که درباره آن توصیف مـی شوددانش آموز
صفت : کلمـه توصیف کننده را صفت مـی گویند .زرنگ .
مثال : همـین مدرسه دانش آموز چالاک معلم دانا آفتاب قشنگ .
توجه 1 : گاهی صفات پیش ازاسم قرارمـی گیرند کـه یکی ازانواع این صفات صفت اشاره هست .
این : اشاره بـه نزدیک آن : اشاره بـه دور
مثال : این کتاب همـین دانش آموز این کتاب قشنگی هست .
صفت اشاره موصوف صفت اشاره موصوف
توجه 2 ـ گاه صفات به منظور بیـان تعداد یـا ترتیب موصوف خود مـی آید .
مثال : پنج کتاب روز سوم دوازده امام
صفت صفت صفت
توجه 3 ـ برخی ازصفت ها به منظور مقایسه دویـا چند موصوف بـه کارمـی روند بـه این صفات صفات تفضیلی برترصفات عالی برترین مـی گویند .
مثال : رضا زاده قویترین مرد جهان هست مثال : اوبهترین شاگرد کلاس هست .
صفت عالی صفت عالی
نکته : صفات عالی یـا برترین قبل ا زاسم قرارمـی گیرد یعنی مـی گوییم خوش بو ترین گل نـه این کـه بگویم گل خوش بوترین
صفات تفضیلی یـا برترپس ازاسم قرارمـی گیرد .
مثال : خودکارازانگشت بلندتراست .
صفت تفضیلی
مضاف ومضاف الیـه : هرگاه اسم بایکره بـه اسم دیگراضافه شود مضاف ومضاف الیـه هستند .
مثال : سیب دماوند ، کتاب علی ، خدای من
راه ها ی شناخت صفت وموصوف ازمضاف ومضافه الیـه :
1 ـ درترکیب وصفی مصوف و صفت بعد ازموصوف مـی توان ی نکره ناشناخته را آورد درحالی کـه بعد ازمضاف ی نکره نمـی آید .
مثل : گل زیبا ← گلی زیبا (ی ) درکلاس ← دری کلاس (بی معناست )
2 ـ مضاف الیـه چون اسم هست مـی تواند تک واژه های مانند هراین آن وتک واژه های مانند هاوآن را بپذیرد درحالی کـه این ویژگی به منظور صفت وجود ندارد .
مثل : گل سرخ ← گلی این سرخ یـا گل سرخ ها
درکلاس ← دراین کلاس یـا درکلاس ها
بامعنی با معنی
3 ـ بـه صفت هامـی توان تراضافه کرد اما مضاف الیـه ترنمـی پذیرد .
مثل : گل زیبا گل زیبا تر درکلاس درکلاس تر
معنادار بی معنا
بدل : گاهی بعد ازیک اسم یـا گروه اسمـی توضیحی بـه صورت یک گروه اسمـی دیگرآورده مـی شود بـه این توضیح بدل مـی گویند .
مثال : برادرم حسن ازمدرسه آمد .
امام حسین امام سوم ما شیعیـان درکربلاشـهید شد .
نکته 1 : بدل معمولاً مـیان دوویرگول قرارمـی گیرد.
نکته 2 ـ حذف بدل به منظور جمله مشکل ایجاد نمـی کند
نکته 3 ـ بدل درواقع توضیح بیشتری درباره نـهادجمله هست .
گروه قیدی : این گروه هم مـی تواند ازیک یـا چند کلمـه تشکیل شده باشد کـه با زمان مکان حالت مرتبط باشد .
گروه قیدی اجباری نیست بدون اینکه بـه جمله لطمـه ای وارد شود .توجه : ساده ترین راه شناخت گروه قیدی این هست که مـی توان آن را ازجمله حذف کرد و.اصل جمله تغییر نکند مثال اتوبوس بـه کندی حرکت مـی کند اتوبوس حرکت مـی کند کـه دراین جا بـه کندی کـه قید بود حذف شد واصل جمله تغییر نکرد .
اقسام قید :
قیدهای نشانـه دار
1 ـ کلمات تنوین دارعربی : اصلاً ـ ابداً ـ حتما-ثانیـا- جدا ً2ـ پیشوند +اسم : بـه سختی –به دقت –به کندی –به خوبی – درحقیقت 3 ـ متمم های قیدی:
1.حرف اضافه +اسم زمان مکان و...... انشا یازدهم گسترش محتوا زمان ومکان ازاینجا –تاشـهر-به خانـه – تاعصر جمعه 2.حرف اشافه +ضمـیر: ازکی –تاکی –باکی –باچی –ازچه .قیدهای بی نشانـه :
1- قیدهای مختص : هنوز-هرگز-البته – ناگهان – شاید –فقط –همـیشـه – همواره –لابد –ناچار-خیر- چرا.
2 ـ اسم های زمان و مکان مشترک با قید : صبح –شب –ارسال –دیشب –اینجا- ساعت پیش
3 ـ صفت های مشترک با قید : خوب –زیـاد – دیوانـه دار-مردانـه –آهسته .نکته : هرگاه واژه ایی زمان انجام کاررا نشان دهد قید زمان گذشته مـی گویند.
گروه فعلی : فعل مـهمترین قسمت گروه فعلی هست که پایـه ی جمله ها بـه حساب مـی آید فعل ها با توجه بـه ضمـیرشان صرف مـی شوند .درفارسی 6نوع صرف فعل وجوددارد .نکته : فعل ها بـه طورکلی در3زمان اتفاق مـی افتند
قید : 1 ـ نشانـه دار:الف ـ تنوین دار←اصلاً ـ ابداً ب ـ پیشوند +اسم ←به سختی ـ بـه کندی ج ـ حرف اضافه +اسم زمان ومکان و...تاشـهرـ بـه شـهرـ تاعصردـ حرف اضافه +ضمـیر: ازکی ـ ازکی با چه چی ؟
2 ـ بی نشانـه : الف ـ قیدهای مختص : هنوزهرگز، خیر ب ـ اسم های زمان مکان مشترک با قید .
1 ـ گذشته یـا ماضی 2 ـ حال یـا مضارع
3 ـ آینده یـا مستقبل انواع ماضی : فعل های ماضی کـه درزمان گشذته اتفاق افتاده اند 6 گونـه اند :
1 ـ گذشته ساده 2 ـ گذشته استمراری 3 ـ گذشته بعید 4 ـ گذشته ی نقلی 5 ـ گذشته ی التزامـی 6ـ گذشته مستمردرجریـان
گذشته ی ساده : بن فعل ریشـه ی فعل +شناسه ها رفتم رفتی رفت رفتیم رفتید رفتند چون انجام این فعل ها درگذشته اتفاق افتاده بـه این فعل ها گذشته مـی گویند .ماضی بعید : فرمول ساخت: بن ماضی +ه +فعل بود +شناسه (م ـ ی ـ ... ـ یم ـ ید ـ ند ) گفت +ه +بود +م = گفته بودم
گفت +ه+بود+ی =گفته بودی
گفت +ه+بود +....=گفته بود
گفت +ه+بود+یم =گفته بودیم
گفت +ه+بود+ید=گفته بودید
گفت +ه+بود+ند= گفته بودند
مثال : دانش آموزان به منظور امتحان احکام بـه کانون رفته بودند .نکته : فعل کمکی ماضی بعید بود هست .بعید یعنی دورماضی بعید یعنی فعلی کـه درگذشته ی دوراتفاق افتاده است
.ماضی التزامـی
فرمول ساخت : بن ماضی+ه+فعل کمکی باش +شناسه (م –ی-یم –ید-ند)
رفت+ه+باش +-َ م =رفته باشم
رفت +ه+باش +ی = رفته باشی
رفت+ه+باش +- = رفته باشد
رفت +ه+باش +یم =رفته باشیم
رفت +ه+باش +ید =زفته باشید .
رفت +ه+باش+ند=رفته باشند
آنچه درالتزامـی هفته اند
مثل شاید رفته باشم گفته اند
ماضی التزامـی همراه ا شک و تردید یعنی همراه با شاید خواهش یعنی : ای کاش واگرآرزوهمراه هست .نکته فعل کمکی ماضی التزامـی باش هست .
ماضی استمراری :
فرمول ساخت : مـی +بن ماضی +شناسه
نمونـه : مـی +رفت +- م= مـی رفتم
مـی +رفت +ی =مـی رفتی
مـی +رفت +... = مـی رفت
مـی +رفت+یم = مـی رفتیم
مـی +رفت +ید = مـی رفتید .
مـی +رفت +ند = مـی رفتند .
مثال : مردمـی کـه ازخیـابان گذرمـی د نسبت بـه مجروحان بی تفاوت نبودند.
ماضی استمراری :
ماضی مستمر(درجریـان )
فرمول ساخت : داشت+شناسه +مـی +بن ماضی +شناسه
نمونـه : داشت +-َ م+مـی +رفت +-َ م = داشتیم مـی رفتیم .
داشت +ی +مـی +رفت+ی =داشتی مـی رفتی
داشت +.... +مـی +رفت+....= داشت مـی رفت
داشت+یم +مـی +رفت +یم= داشتیم مـی رفتیم
داشت +ید+مـی +رفت + ید= داشتید مـی رفتید .
داشت +ند+مـی +رفت+ند=داشتند مـی رفتند .
ماضی نقلی :
فرمول ساخت :بن ماضی+ه+شناسه (ام –ای –است –ایم –اید –اند)
رفت +ه+ام = رفته ام
رفت +ه+ای = رفته ای
رفت +ه+است = رفته است
رفت +ه+ایم =رفته ایم
رفت +ه+اید= رفته اید
رفت +ه+اند= رفته اند.
توجه : شناسه ی ماضی نقلی با بقیـه ی شناسه ها فرق دارد .
اصل این فعل فعل نیشابوری بوده هست دراین فعل این گونـه ساخته مـی شده هست .
رفت + ه+است+شناسه
افعال مضارع :
1 ـ مضارع اخباری
فرمول ساخت : مـی +بن مضارع +شناسه
مـی روم مـی روی مـی رود
مـی رویم مـی روید مـی روند
نمونـه : مـی روم که تا اورا بیـاورم
2 ـ مضارع التزامـی
فرمول ساخت : ب +بن مضارع + شناسه کـه همراه با شک وتردید خواهش وآرزوواگر.
ب +رو+-َم = بروم
ب +رو+ی = بروی
ب +رو+-َد=برود
ب + رو+یم =برویم
ب +رو+ید=بروید
ب +رو+ند=بروند
فعل کمکی ماضی بعید :بود
فعل کمکی ماضی نقلی :است
فعل کمکی ماضی التزامـی: باشد
فعل کمکی ماضی مستقبل: خواه
مضارع اخباری : مـی +بن ماضی
ب + بن مضارع +شناسه
ماضی استمراری مـی +بن مضارع
3 ـ مضارع مستمر
فرمول ساخت :دار+شناسه +مـی +بن مضارع +شناسه
دار+م +مـی+رو+ـ َم =دارم مـی روم
دار+ی+مـی+رو+ی=داری مـی روی
دار+د+مـی+رو+هَ= دارد مـی رود
دار+یم+مـی+رو+یم=داریم مـی رویم
دار+ید+مـی+رو+ید=دارید مـی روید
دار+ند+مـی+رو+ند=دارند مـی روند
زمان آینده (مستقبل )
فعل هایی کـه درزمان آینده اتفاق خواهند افتاد
فرمول ساخت : خواه+شناسه +بن ماضی (فعل اصلی )
خواه +م +رفت = خواهم رفت
خواه+ی +رفت = خواهی رفت
خواه +د+رفت = خواهد رفت
خواه +یم +رفت =خواهیم رفت
خواه +ید +رفت =خواهید رفت
خواه +ند+رفت = خواهند رفت
گل خوشبو، خشبواست
درکلاس ، کلاس است
فعل امر: فعلی کـه امردستوربه انجام کاری مـی دهد دوصورت دارد :
مانند بخوان دوم شخص مفرد و دوم شخص جمع
طرز ساخت آن این گونـه است: دوم شخص مفرد : ب +بن مضارع +..... ب +رو=برو
دوم شخص جمع : ب +بن مضارع +ید ب +رو+ید = بروید
نکته : درپایـان جمله ی امری نقطه مـی گذاریم .
فعل نـهی : فعلی کـه ازانجام کاری بازمـی دارد دوصورت دارد :
دوم شخص مفرد و دوم شخص جمع
طرز ساخت : ن+بن مضارع+.... دوم شخص مفرد ن +رو= نرو
ن+بن مضارع +ید دوم شخص جمع ن +رو+ید= نروید
نکته 1 : درقدیم بـه جای ن ازم استفاده مـی د .
نکته 2 : درپایـان جمله ی نـهی نیزنقطه مـی گذاریم .
جمله : مجموعه ای ازکلمات کـه درکناریکدیگرقرارگرفته و مفهومـی را مـی رساند .
مثل : ما دانش آموزان هرروزدرس مـی خوانیم .
آنـها گفتند .
هرجمله دوقسمت دارد :1 ـ نـهاد 2 ـ گزاره
نـهاد صاحب خبر : کلمـه یـا گروهی ازکلمات کـه درباره آن خبر مـی دهیم .
گزاره : گزارش یـا خبری هست که درباره ی نـهاد داده مـی شود .
نکته 1: هرگزاره یک فعل دارد کـه هسته آن گزاره نام د ارد .
نکته 2 : هرفعل یک شناسه دارد کـه همـیشـه با آن هست بـه همـین دلیل بـه شناسه نـهاد پیوسته نیز مـی گویند .
نکته 3 ـ نشانـه فعل شناسه هست ونشانـه نـهاد مطابقت آن با شناسه .
مثال : ما دانش آموزان هرروزبه مدرسه مـی رویم .
نکته 4 ـ نـهاد معمولاً پیش ازگزاره مـی آید .
نمودارتعیین نـهاد و گزاره بـه شکل روبرواست .
جمله : 1 ـ نـهاد 2 ـ گزاره
جمله ها درزبان فارسی4 دسته اند .
1 ـ جمله خبری : جمله خبری جمله ایست کـه خبری را بیـان مـی کند .مثال : خورشید هرروزازمشرق طلوع مـی کند .
نکته : درپایـان جمله خبری نقطه مـی گذاریم .
2 ـ جمله پرسشی : جمله ای کـه برای پرسش بـه کارمـی رود .مثال : آقای رضایی زنگ را زد ؟
چرابه امام رضا مـی گویند ضامن آهو؟
نکته : درپایـان جمله پرسشی علامت سولا ؟ مـی گذاریم .
3 ـ جمله عاطفی : جمله ای کـه به بیـان احساس عاطفه غم وشادی و تعجب و... مـی پردازد .
عجب هوای خوبی ! بـه به چه آبی !
نکته : درپایـان جمله ی عاطفی علامت تعجب ! مـی گذاریم .
4 ـ جمله ی امری :جمله ایی کـه امربه انجام کاری مـی کند یـا ازانجام کاری بازمـی دارد .
مثال : شما بروید. توبیـا
نکته : درپایـان جمله ی امری نقطه مـی گذاریم .
جمله ی ساده و مرکب
جمله ی ساده : جمله هایی کـه دارای یک فعل هستند را جمله ی ساده مـی گویند .
مانند : علی بـه مدرسه مـی رود . آیـا توهم بـه بازاررفتی ؟
جمله ی مرکب :
جمله هایی کـه بیشتر ازیک فعل دارند .
مانند : حتما کاری کنیم کـه درآینده حسرت این روزها را نخوریم .
نکته : بـه حروفی کـه درجمله ی مرکب جمله ها روبه هم متصل مـی کند حروف ربط پیوند مـی گویند .
حروف ربط عبارتنداز(و،که ، تا، اما ، ولی و.. )
به جمله هایی کـه بعدازحروف ربط مـی آیند جمله های وابسته یـا پیرومـی گویند.
جمله های لازم و متعدی:
جمله ی لازم : جمله هایی کـه مفعول نمـی پذیرند نیـازبه مفعول ندارند و فقط نیـازبه فاعل دارد .
علی پرید اوآمد
نـهاد فعل نـهاد فعل
فعل های جمله های بالا بـه گونـه ای هستند کـه نیـازبه مفعول ندارند .
نکته : بـه جمله های بالا ناگذرهم مـی گویند .
فعل متعدی :
جمله هایی کـه نیـازبه مفعول دارند فعل متعدی فعلی هست که علاوه برنـهاد فاعل بـه مفعول یـا متمم هم نیـازدارد .
مثال : علی غذا را خورد
نـهاد مفعول فعل (متعدی )
احمد کتاب خرید .
نـهاد مفعول فعل (متعدی )
نکته : بـه جمله های متعدی گذرا هم مـی گویند .
نکته : درجمله هایی کـه متعدی هستند به منظور سوالهای چه چیزی را وچهی را پاسخی دریـافت خواهیم کرد .
نـهاد وگزاره :
جمله های خبری بـه دوبخش 1 ـ نـهاد 2 ـ گزاره تقسیم مـی شوند .
نـهاد : جزئی هست که درباره ی آن خبر داده مـی شود صاحب خبر
گزاره : خبریـا گزارشی هست که درباره ی نـهاد داده مـی شود .
نکته 1 : قید متمم مفعول وفعل جزء گزاره اند .
نکته 2 ـ قسمت اصلی گزاره فعل هست که مـی تواند بـه دوصورت لازم ناگذریـا متعدی گذرا باشد
حرف اضافه و متمم :
حرف اضافه بـه تنـهایی معنا ندارد ولی هرگاه درجمله بیـابند بـه کامل شدن آن کمک مـی کنند .
برخی ازحروف اضافه ازدربه ازبهربه معنای مثل ومانند و..
نکته : برخی ازقید ها هم دارای حرف اضافه هستند .
نکته : قیدها را مـی توان ازجمله حذف کرد وبه چشم آسیب نمـی رسد .
علی با دشمنان جنگید ← علی جنگید (معنی کامل نیست )
علی با شتاب آمد ← عل آمد . (معنی کامل هست )
حذف : 1 . بـه قرینـه ی لفظی 2 . بـه قرینـه ی معنوی
1 ) حذف بـه قرینـه ی لفظی : وقتی فعلی دریک جمله ی مرکب یکباربیـاید ولی درجمله ی قبل یـا بعد ازآن نیـاید مـی گویند فعل بـه قرینـه ی لفظی حذف شده است.اوبه بازاررفته ووسیله ها را خریده هست بعد ازکلمـه رفته فعل هست وجودداشته کـه حذف شده هست .
2 . حذف بـه قرینـه ی معنوی : وقتی فعلی درظاهر جمله نباشد ولی درمعنای جمله فعلی پنـهان باشد مـی گویند فعل بـه قرینـه ی معنوی حذف شده هست .
آیـا توهم بـه مشـهد رفتی ؟ بله . یعنی بله من هم رفتم کـه حذف شده هست .
روابط واژگانی
شبکه ی معنایی مراعات نظیر :
به مجموعه ایی ازکلمات گفته مـی شود کـه درباره ی یک موضوع هستند ودریک زمـینـه ی خاص با هم ربط دارند درواقع یعنی وقتی مـی گوییم معلم یـا کشاورزبه یـاد چیزی مـی افتیم بـه این مجموعه شبکه معنایی مـی گویند .
نمونـه 1 : معلم دانش آمموزکلاس مدرسه معاون مدیر و...
نمونـه 2 : کشاورز بیل آب دروبذرو...
کلمات هم آوا همنویس جناس : بـه کلماتی گفته مـی شود کـه هم ازلحاظ آوایی وهم ازنظرنوشتاری یکسان باشند ک درادبیـات بـه آن جناس یـا کلمات هم آوا مـی گویند .آن یکی شیراست اندربادیـه وین یکی شیراست اثربادیـه
حیوان شیر صحرا شیرنوشیدنی ظرف شیر
گورخر قبر
شور، ضد شیرین هیجان
کلمات هم نویسه :کلماتی هستند کـه دارای املای یکسانی هستند ولی ازنظرتلفظ و معنا هیچ ارتباطی با هم ندارند .
کرم / کرم /کرم شکر /شکر/عالم /عالم
کلمات هم خانواده :کلمایت کـه اززبان عربی وارد زبان فارسی شده اند وریشـه ی مشترک دارند .
کتاب ، کاتب ، مکتوب ، مکاتبه ، ... ک َ تَ بَ
علم ، عالم ، علما، تعلیم ، معلم ، ... عَ لَ مَ
نکته : با توجه بـه خصوصیت زبان فارسی درانی زبان هم خانواده وجود ندارد ولی مـی توان کلماتی کـه دارای ریشـه ی فعلی هستند یعنی بن ماضی وبن مضارع مشترک دارند را هم خانواده دانست مثل تابید ، تابناک ، تابه ، تابش ، مـهتاب و...
نکته : بعضی ازکلمات فقط جزء مشترک دارند ولی هم خانواده بـه حساب نمـی آیند نمونـه : دل انگیز، دل گیر ، دل گشا ، دلافروز، دل درد و....
نمونـه : کتاب فروش ، کتا ب دار، کتاب خونـه و.....
چند معنایی : برخی ازکلمات فقط یک معنی ندارند بلکه با توجه بـه جمله ایی کـه درآن قراردارند معانی متفاوتی بـه خود مـی گیرند .
نمونـه : او کتابش را گرفت . دلش گرفت . ماه گرفت .
این بسته سنگین هست گوش پدربزرگم سنگین شده هست .
چند تلفظی : بعضی ازکلمات درفارسی رایج و معیـاربه دوشکل تلفظ مـی شوند.
نکته: هردوتلفظ صحیح بوده وهیچ کدام بـه دیگری برتری ندارد .
آسمان : آ+سِ+مان /آس+مان
یـادگار: یـا +دِگار/یـاد+گار
مـهربان : مـه +رَ+بان/مـهر+بان
کلمات هم آوا : کلماتی کـه فقط تلفظ یکسانی دارند ولی ازلحاظ معنایی با هم متفاوت هستند .نمونـه : خویش/خیش خاست /خواست خوار/خار
حیـات /حیـاط اساس /اثاث صبا /سبا
مترادف : بـه دویـا چند کلمـه گفته مـی شود کـه تقریباً دارای معنای یکسانی هستند یعنی اگردرجمله ها بـه جای هم بـه کارروند جمله ها تقریباً هم معنی هستند .
نمونـه : من کوشش کردم من تلاش کردم .
او با تمام توان کارمـی کند . اوبا تمام قدرت کارمـی کند .
متضاد : دویـا چند کلمـه کـه معنی ضد هم دارند .
سیـاه # سفید زن # کوتاه تاریک # روشن
پدروفرزندی : این کلمـه ای کـه رابطه ی پدرفرزندی پسری را نشان مـی دهد .
محمد ابن عبدا......محمد پسر عبدا..... علی ابن ابیطالب علی پسر ابیطالب
معادل سازی برابر :هرگاه کلماتی را کـه اززبان های دیگروارد زبان فارسی مـی شوند به منظور سادگی درتلفظ وحفظ زبان فارسی ازمعادل هایـا برابرآن کلمات استفاده مـی کنیم کـه ه آن معادل سازی یـا واژه گزینی استفاده مـی کنیم کـه این وظیفه بـه عهده ی فرهنگستان زبان فارسی هست .
ماشین ... خودرو کامپیوتر... رایـانـه اس ام اس ... پیـامک
موبایل ... تلفن همراه سوبسید ... یـارانـه آدرس ... نشانی
کنایـه : پوشیده سخن گفتن یـا سخنی کـه دارای دومعنی نزدیک حقیقت ومعنی دورمجازباشد وخواننده یـا شنونده بعد ازکمـی تامل معنی دوم را منظوراصلی گوینده یـا نویسنده هست را درک مـی کند .
هنوزازدهن بوی شیر آیدش .
1. معنی اول :ی کـه شیر مـی خورد دهانش بوی شیرمـی دهد .2.معنی دوم : هنوزجوان و ناپخته هست .پاتوی کفش دیگران : کنایـه ازدخالت درکارکسی .دم بـه تله ن: کنایـه ازمطیع نشدن
اختصار(تخفیف )
دربعضی موارد شاعریـا نویسنده صورت کوتاه شده ی کلمات را بـه کارمـی برد کـه به آن اختصار، مخفف یـا تخفیف گویند .
درنومـیدی بسی امـید است...ناامـیدی
یکی روبهی دید بی دست و پا ... روباهی
برون .... بیرون کنون .. اکنون ار.....اگر گر....اگر کآن ..... کـه آن وین....واین
گفتگو(دیـالوگ ) : جزء مـهم زندیگ وعنصر مـهمـی ازداستانـهای کوتاه یـا بلند بـه گفتگوی شخصیت ها دیـالوگ مـی گویند .
نام آوا : کلماتی کـه انسانـها به منظور صداهایی مثل آب پرندگان و... قرارمـی دهند .
خش خش برگ ها جیک جیک گنجشک ها مـیومـیوگربه ها
شر شر آب غارغارکلاغ ها بع بع ان
گونـه ی گفتاری ونوشتاری
گونـه ی گفتاری : نوشته های گفتاری بـه نوشته هایی مـی گیوند کـه به نثر محاوره یـا نثرشکسته معروف هستند .
ازتون ممنونم .....ازشما ممنونم .
یکی بود یکی نبود غیرازخدا هیشکی نبود ...یکی بود یکی نبود غیرازخدا هیچ نبود .
گونـه ی نوشتاری :گفتارریشـه درطبیعت وفطرت دارد ولی خط ونوشتارریشـه درفرهنگ و اجتماع خود ساخته هست وبرای رساندن مفاهیم خبرها دستورها و....برایـانی کـه ازمکان و موقعیت نویسنده دورهستند ونویسنده با خواننده بـه طورمستقیم رودررونیستند .
نمونـه :
گفتار
آسونی
تمبل
دمبه
شمبه
نوشتار
آسانی
تنبل
5نبه
شنبه
ویژگی گونـه نوشتاری :
1. نوشتارثابت هست 2. سنجیده ترازگفتاراست .3. نوشتاربا اهمـیت ترازگفتاراست 4.نوشتاریک طرفه هست ولی گفتاردوطرفه است. نامـه دوستانـه :
نوشته های هست که بـه گونـه مختلف وبا اه متفاوت درمـیان دوستان و آشنایـان نوشته وردوبدل مـی گردد. درنامـه دوستانـه حتما توجه داشت درآنچه مـی نویسیم حال و مقام مخاطب خود را درنظربگیریم وبا کلماتی سنجیده وآینده گری اقدام بـه نوشتن نماییم
اساسی ترین ویژگی نامـه های دوستانـه این هست که تقلیدی نیست ولحن کلام درآنـها صمـیمـی وخودمانی هست ولی حتما درعین سادگی بـه زبان معیـارفارسی نزدیک باشد.
خلاصه نویسی :
یکی ازراههای بدست آوردن مـهارت درنوشتن خلاصه مطالب یـا اکتسابی هست که آن را مطالعه مـی کنیم .
موارد ضروری کـه باید درخلاصه نویسی رعایت کنیم ازاین قرارند :
1. مشخص کنیم بـه چه مـیزان خلاصه کنیم . 2. قسمت بـه قسمت بخوانیم.3 . بهتراست بـه هنگام مطالعه زیرمطالب مـهم خط بکشیم . 4. مترادفات را کـه نیـازی بـه آوردن آنـها نیست حذف کنیم . 5 . جمله های توضیحی وتفسیری را کـه نیـاوردن آنـها ایرادی بـه مطلب وارد نمـی کند حذف کنیم .
یـادداشت برداری :
نوعی نوشته هست که ازنظم خاصی پیروی نمـی کن اما بـه هرحال حتما محتوای اثربخشی داشته باشد یعنی درخواننده هم حسی پیدید آورد وبهتراست درنوشتن یـادداشت ازشیوه طرح سوال نیزاستفاده شود هدف دراین نوع نوشته نوشتن به منظور ازیـاد نبردن هست .
یـادداشت برداری یعنی نوشتن چیزهایی کـه مـی شنویم یـا مـی بینیم یـا مـی خوانیم وقتی بـه مسافرت یـا گردش علمـی مـی رویم خوب هست دفتریـادداشت همراه داشته باشیم ودیده ها و شنیده ها یـا چیزهایی را کـه فکرمان رسیده هست درآن یـادداشت کنیم با منظم این یـادداشت ها مـی توانیم نوشته گزارش یـا خاطرات خود را بنویسیم بسیـاری ازنویسندگان بزرگ با استفاده ازیـادداشت های خود کتاب نوشته اند.
بازنویسی :
نوعی نوشته هست که درآن مـی کوشیم ضمن حفظ محتوا وپیـام نوشته اصلی تغییراتی را نیزدرآن ایجاد کنیم دربازنویسی باید:
1. زبان نوشته بـه زبان امروزی وساده وقابل فهم باشد .
2 .رویدادها قابل تجسم باشند بازسازی شوند .
3 . مطالب بـه کمک تتوصیف چهره ها صحنـه ها و حالات پرورانده شوند .به کمک بازنویسی مـی توانیم نوشته های ادبی گذشته را کـه زبانی نامانوس و مشکل دارند بـه صورت زبان امروزی ومعیـاردرآوریم .
این نوع نوشته بهترین تمرین به منظور نویسندگی هست .
ضرب المثل :
جمله ها وعبارت هایی هست که مبنای تعلیمـی ویـا آموزشی دارد کـه بـه نقل مـی شوند وبه قدری مورد قبول همگان هست که دررویدادها ی مشابه بـه کارگرفته مـی شود .
نمونـه : دیوارموش داره موش هم گوش داره .
درمواردی کـه اشاره بـه جاسوسان مـی شود وهشدارمـی دهد .
درنومـیدی بسی امـید هست پایـان شب سیـه سپیداست .
1. سالی کـه نکوست ازبهارش پیداست .
2. آشپزکه دوتاشد اش یـا شورمـی شود یـا بی نمک .
3 .قطره قطره جمع گردد وانگهی دریـا شود .دانایی توانایی هست یعنیی کـه داناست تواناست. حکایت : نقل مطالب یـا داستانی ویـا بیـان حالی نمودن ویـا سرگذشتی را روایت حکایت شامل : افسانـه ها قصه ها داستانـها وسرگذشت هاس .نمونـه : داستانـهای : قصه عینکم اثررسول پرویزی کباب غازاثرمحمد علی جمال زاده شب مرگ ستاره محسن مخملباف پیرجنگی اثرمولوی سیمرغ وسی مرغ اثرعطارشکارشکارچی مـهدی شجاعی
حکایت حاوی مطالب مفید اخلاقی اجتماعی هستند مانند قصص قرآن داستان های قرآن مجید وداستانـهای گلستان وبوستان سعدی .
افسانـه :
اثاری هست که بـه نثروشعرنوشته مـی شوند وموضوع آنـها ازفکروخیـال بـه وجود آورنده اش نشات سرچشمـه مـی گیرد این گونـه آثارنیزشامل پیـام های اخلاقی پند واندرز واداب ورسوم و عقاید هست .
دلاوری های امـیرارسلان نامدارـ قصه های هزارویک شب .
شعر : رستاخیز کلمات سخن یـا کلام خیـال انیگزاست کـه دارای وزن قافیـه وآهنگ هست درحقیقت هنرشعربیـان اندیشـه های والا وبه وجود آوردن زیبایی بـه وسیله کلمات هست تاریخ گذشته بشرنشان مـی دهد کـه ادمـی اززمان های گذشته حتی آنگاه کـه زبان سخن گفتن را به منظور بیـان مفاهیم ذهنی خود پدید نیـاورده بود گاه گاه با خویشتن زمزمـه ای داشته هست چنان کـه هنوزنیز چوپانیـان و ساربانان دردل دشت ها و کوه ها زمزمـه های دلنشین خود را با نوای کلمات ساده مـی آمـیزند.
به قول محمد حسین شـهریـار شاعر معاصر :
نظم نغزولطیف را گویند شعر فکرظریف را گویند .
انواع شعر :
شعرازنظر موضوعی ونوع تاثیری کـه درافراد مـی تواند داشته باشد بـه چند گونـه ساخته مـی شود .
1 ـ اشعارحماسی یـا رزمـی :
که بـه وجود آورنده حس شجاعت جوانمردی مـیهن دوستی بردونوع هستند .
1 .ملی وطبیعی
2. مصنوعی غیرواقعی : مانند اشعارفردوسی شاهنامـه یـادرگرشاسب نامـه اثر اسدی
2 ـ اشعارغنایی یـا بزمـی : کـه هیجان لطیف وعواطف انسانی را برمـی انگیزاند مانند اشعارسعدی حافظ ، مولوی ، سهراب سپهری ، شـهریـار، پروین اعتصامـی و...
نمونـه ازسپهری : قایقی خواهم ساخت
خواهم انداخت بـه آب
دورباید شد ازاین خاک غریب ...
3ـ اشعارتعلیمـی : کـه پندها واندرزهای اخلاقی عرفانی واجتماعی مـی دهد مانند : اشعارناصر خسروسعدی مولوی اعتصامـی سنایی ملک الشعرای بهار صائب تبریزی و....
نمونـه : ازسعدی
مزن برسرناتوان دست زور کـه روز ی درافتی بـه پایش چومور
بشنوازنی چون حکایت مـی کند وزجداییـها شکایت مـی کند (مولوی )
2ـ اشعارغنایی :غنادرلغت بـه معنی سرود نغمـه وآوازخوش هست واثر غنایی بـه شعرونثری گفته مـی شود کـه گزارشگرعواطف واحساسات شخصی شاعر ازعشق دوستی رنج نامرادی وطن دوستی آزادی وهرآنچه کـه روح آدمـی را تحت تاثیر قرارمـی دهد باشد این احساسات واندیشـه ها مـی توانند عاشقانـه مذهبی فلسفی ویـا اجتماعی باشند .
ازمشـهورترین شاعران ونویسندگان آثارغنایی مـی توان بـه حافظ سعدی مولانا بهارنیما یوشیج سهراب سپهری شـهریـارو...اشاره کرد .
شعرنووسنتی :
شعرکلام خیـال انگیزکه دارای وزن قافیـه وآهنگ استیـا سخنی هست که ازانسان تراوش مـی شود وغرض آن هست که دیگران را تحت تاثیر قراردهد بـه قول پژمان بختیـاری شعرخوش آن نیست کـه برادریش شعرخوش آن هست که راهت زند پویـه دهد مرکب اندیشـه را خوانی ودریـایی وبگذاریش پنجه بدامان نگاهت زند جلوه دهد رنج سخن پیشـه را.قافیـه درشعرسنتی اجباری هست ولی درشعرنونظم مشخصی ندارد .
نام آنـهاست نام خدای سرنامـه رارواج افزای
نکته : شعرسنتی قالب های متفاوتی دارد اما قافیـه درشعرنونیمایی ازکوتاه وبلند شدن مصراع ها حاصل مـی شود .
آب را گل نکنیم درفرودست انگارکفتری مـی خورد آب یـا کـه دربیشـه ی دورسیره های پرمـی شوید یـادرآبادی کوزه ای پرمـی گردد آب را گل نکنیم .
شاید این آب روان مـی رود پای سپیداری تافروشوید اندوه دلی .
مصراع :
هربیت درشعرشامل دوقسمت هست که هریک ازاین قسمت هایک مصراع نام دارد بـه عبارت دیگرکم ترین مقدارسخن وزن داریک مصراع هست نمونـه : چوایران نباشد تن من مباد ..... هرکه دل پیش دلبری دارد ..........
بیت :
واحد شعریک بیت هست که شامل دومصراع مـی باشد .
نمونـه :
یـادت بدست باشد اگردل نـهی بـه هیچ درمعرضی کـه تخت سلیمان رود بـه باد حافظ
نمونـه :
چوایران نباشد تن من مباد بدین بوم وبرزنده یک تن مباد فردوسی
قافیـه :
صداها یـا حروف مشترکی پایـان مصراع هاست کـه درتاثیر بخشی وزیبایی شعر نقشی مـهمـی دارد ودرهربیت مانند نشانـه ای هست که پایـان یک بیت و شروع قسمت دیگری را نشان مـی دهد وبه تنظیم فکرواحساس شاعروموسیقی شعرکمک مـی کند .
قافیـه درشعرسنتی اجباری هست ولی درشعرنونیمایی نظم مشخصی ندارد وبا کوتاه وبلند شدن مصراع ها ایجاد مـی شوند .
قالب شعر
اگربه نحوه تکرارقافیـه دقت کنیم مـی بینیم شکلی کـه قافیـه بـه شعرمـی بخشد قالب نام دارد تفاوت قالب ها درچگونگی قافیـه آنـها هست به عبارت بهترنحوه تکرارقافیـه درشعرتعداد بیت ها محتواووزن نوع قالب را مشخص خواهد کرد .
بنابراین یکی ازعناصر شعرشکل ظاهری آن هست که عناصر دیگرشعرمانند عاطفه خیـال آهنگ وزبان درآن شکل مـی گیرد ونشان دهنده پیوند مناسب بین این اجزاء وعناصر هست .
قالب های مشـهورشعرفارسی عبارتنداز غزل مثنوی رباعی قصیده قطعه آزاد نیمایی و...
غزل :
قالبی ازشعراست کـه درآن قافیـه مصراع اول با مصراع های دوم دارای قافیـه مشتک باشد حداقل این قالب شعر 5 بیت دارد .
موضوع این نوع قالب شعری بیشتر بیـان احساسات وعواطف انسانی مانند غم وشادی وعشق هست .
مشـهورترین غزل سرایـان ایران عبارتندازسعدی حافظ صائب تبریزی محمد حسین بهجت تبریزی شـهریـار ملک الشعرای بهارو....
سحربلبل حکایت با صبا کرد کـه عشق روی گل با ماچها کرد
ازآن رنگ رخم خون دردل افتاد وزآن گلشن بـه خارم مبتلاکرد
غلام همت آن نازنینم کـه کارخیربی روی وریـا کرد
من ازبیگانگان هرگزننالم کـه بامن هرچه کرد آن آشنا کرد
گرازسلطان طمع کردم خطابود ورازدلبروفا جستم وفا کرد
بشارت بربه کوی مـی فروشان کـه حافظ توبه اززهد وریـا کرد
مثنوی دوگانی :
دراین قالب شعری هربیت قافیـه جداگانـه ای دارد وبیشتر موضوع آن داستان هست داستان های عرفانی عاشقانـه و.....
این قالب شعری مخصوص ایرانیـان وفارسی زبانان هست وازآغازشعرفارسی تاکنون مورد توجه بوده هست موضوع آن بیشترحماسی پهلوانی اخلاقی عاشقانـه وعارفانـه هست ومناسب ترین قالب به منظور بیـان مطالب طولانی هست .
ازمثنوی سرایـان مشـهورمـی توان بـه : فردوسی نظامـی عطارمولوی وسعدی اشاره کرد .
نمونـه ای ازبوستان سعدی :
شبی یـاددارم کـه چشمم نخفت شنیدم کـه پروانـه با شمع گفت
که من عاشقم گربسوزم رواست تورا گره وسوزباری چراست ؟
بگفت ای هوادارمسکین من برفت انگبین یـارشیرین من
چوشیرینی ازمن بـه درمـی رود چوفرهادم آتش بـه سرمـی رود
همـی گفت وهرلحظه سیلاب درد فرومـی دویدش بـه رخسارزرد
که ای مدعی عشق کارتونیست کـه نـه صبری نـه یـارای سوخت
توراآتش عشق اگرپربسوخت مرا بین کـه ازپای تاسربسوخت
قصیده :
قالبی ازشعراست کـه مصراع اول و مصراع های دوم آن با هم هم قافیـه هستند همانند غزل وتعداد بیت های آن از15 بیت بیشتراست موضوع آن بیشترپندواندرز حکمت مدح عرفان و.. هست این قالب شعرازنیمـه قرن سوم درادبیـات فارسی بـه تقلید ازشعرعربی پدید آمد تخلص یـا نام شعری شاعرمعمولاً درپایـان قصیده مـی آید .
شاعران مشـهوراین قالب :
رودکی ، ناصرخسرو، خاقانی ، سعدی ، ملک الشعرای بهار، دکترحمـیدی ، مـهرداد اوستا و...
ابیـاتی ازقصیده رودکی
بوی جوی مولیـان آید همـی یـادیـارمـهربان آید همـی
ریگ آموی ودرشتی راه او زیرپایم پرنیـان آید همـی
آب جیحون ازنشاط روی دوست خنگ مارا تامـیان آید همـی
ای بخارا شاد باش وشادزی مـیرزی توشادمان آید همـی
مـیرماه هست وبخارا آسمان ماه سوی آسمان آید همـی
مـیرسرواست وبخارا بوستان سروسوی بوستان آید همـی
رباعی :
این قالب ازچهارمصراع تشکیل شده هست که مصراع اول با مصراع های دوم وچهارم هم قافیـه هستند موضوع این قالب شعری بیشترعرفان فلسفه پندواندرز مطالب اخلاقی وکوتاهی عمر پرهیزازغم هست ومناسب ترین قالب به منظور ثبت لحظه های کوتاه شاعرانـه هست ازشاعران مشـهوراین قالب شعری مـی توان ابن یمـین فریومدی انوری خیـام عطارمولوی وسنایی را نام برد .
نمونـه ازخیـام :
ای کاش جای آرمـیدن بودی یـا این ره دوررا رسیدن بودی
کاش ازپس صدهزارسال ازدل خاک چون سبزه امـید بردمـیدن بودی
قطعه :
قالبی ازشعراست با حداقل دوبیت کـه مصراع های دوم بیت ها با هم داری قافیـه یکسان مـی باشند .موضوع های آن بیشترپندواندرز مدح ومطالب اخلاقی واجتماعی هست .شاعران معروف این نوع شعر عبارتند از : سعدی انوری ابن یمـین وپرونی اعتصامـی .
نمونـه ای ازسعدی :
گلی خوشبوی درون روزی رسید ازدست محبوبی بـه دستم
بدوگفتم مشکی یـا عبیری کـه ازبوی دلاویزتومستم ؟
بگفتامن گلی ناچیزبودم ولیکن مدتی با گل نشستم
کمال هن درمن اثرکرد وگرنـه من همان خاکم کـه هستم
چند نکته ادبی :
تشبیـه :
تشبیـه درلغت بـه معنی چیزی را بـه چیزی دیگرمانند هست ودراصطلاح یعنی مقایسه وکشف و یـاد آوری شباهت هایی بین دویـا چند متفاوت کـه حاصل دقت وذوق واستعدادشاعریـا نویسنده هست .
آن جا کـه بایددل بـه دریـازدهمـین جاست دریـای شورانگیز چشمان توزیباست
شاعرچشمان یـارش را بـه دیرا تشبیـه کرده هست (علت تشبیـه شورانگیزی)
تاکند نغمـه ای چودریـا ساز حتما گشاد چون دریـا
(هوشنگ ابتهاج معاصر )
شاعر را بـه دریـا تشبیـه کرده هست (علت تشبیـه : وسعت )
خیـال انگیزی :
قدرت ذهن شاعر دربرقراری ارتباط با جهان اشیـا و طبیعت اطراف خود وکشف رابطه های ذهنی و بوجود آوردن تصویرهای خیـال کـه موجب مـی شود عاطفه و اندیشـه شاعر جنبه شعری بـه خود گیرد وازصورت بیـان مستقیم عتادیو رایج بیرون آید .
نمونـه :
چشم حافظ زیربام قصر آن حوری سرشت شیوه جنات تجری تحت الانـهارداشت .
دراین بیت حافظ با بـه کاربستن تصاویرخیـالی ازمعشوق خود بـه حوری سرشت تعبیر نموده که تا علاوه برپاکی وزیبایی او با توصیف بهشت وجویباردرآن تناسب داشته باشد همچنین دربیـان بسیـاری اشک خود با بکاربردن تشبیـهی زیبا لذت ادبی بـه خواننده مـی رساند
تشخیص (جان بخشی بـه اشیـاء)
دراین گونـه نوشته ها شاعریـا نویسنده بـه موجودات بی جان وروح جان بخشیده باعث مـی شود کـه اشیـا همچون آدمـیان حرف بزنند حرکت کنند ویـا حرکات مشابه آنـها را انجام دهند مانند: شوق مـی آمد دست درگردن حس مـی انداخت فکربازی مـی کرد سهراب سپهری ).
نمونـه دیگر:
من یـارمـهربانم دانا وخوش بیـانم
دارم سخن فراوان با آنکه بی زبانم
مدادرنگی ها با هم گفتگومـی د خودشان را رنگ د وبعد هم خسته شدند وخوابیدند آیـا کتاب مـی تواندحرف بزند؟ آیـا اشیـای بی جان دیگرمـی توانند با ماگفتگوکنند ؟ درست هست که نمـی توانند اما نویسنده وشاعرمـی تواند بـه آنـها جان بدهد واززبان آنـها حرف بزند یـا با آنـها سخن بگوید بـه این کارجان بخشی بـه اشیـامـی گویند .
باغ سلام مـی کند سروقیـام مـی کند سبزه پیـاده مـی رود غنچه سوارمـی رسد (مولوی)
ای پید پای دربند ای گنبد گیتی ای دماوند (ملک الشعرای بهار)
ای ابرگه بگریی وگه خندی داندت چگونـه ای وچندی ؟ (مسعود سعدسلمان)
به تنـها یکی گوربریـان کنی هوارا بـه شمشیر گریـان کنی (فردوسی )
عاطفه :
آن چیزی هست که هدف هرشاعر درشعرش هست وموجب کمال بخشیدن آن مـی شود بعبارت دیگروجود عاطفه درشعرنشانـه ای ازمن واقعی شاعراس وشناخت اوازجهان.نمونـه :
بمـیرید بمـیرید دراین عشق بمـیرید دراین عشق چومردید همـه روح پذیرید
بمـیرید بمـیرید ازاین مرگ مترسید کزاین خاک برایید سماوات بگیرید
دراین اشعارمولوی ازعشق سخن مـی گوید کـه مرگ درآن عشق مانند زندگی هست هرگاه انسان ازاین عشق پاک بمـیرد اززندان تن آزاد مـی شود وبه آسمان ونزد خداخواهد رفت .
وزن :
شما با شنیدن هریک ازمصراع ها آهنگی خاص را درآن احساس مـی کنید کـه آن را دریک جمله معمولی نمـی بینید این آهنگ درتمام مصراع ها یکسان هست وآن همان وزن شعراست .
وزن شعرازنظرنظمـی کـه درچگونگی قرارگرفتن کلمات آن مصراع هست به وجود مـی آید بعبارت بهترنوعی تناسب هست وتناسب حاصل ازدرک وحدت درمـیان اجزاء وتعدد بعد شعر آهنگ های معینی را درخود جمع آوری مـی کند وشکل خاصی ازآنـها مـی سازد کـه با تکرارآنـها وزن بـه وجود مـی آید هرچه تناسب بیشتر باشد وزن دلپذیرترخواهد بود .
منابع :
دستورزبان وادبیـات بـه زبان ساده ـ مولفان : سید بهنام علوی مقدم ـ مـهنازصلاحی
کتاب زبان فرسی سال اول دبیرستان
کتاب آرایـه های ادبی دوره ی دبیرستان
نام
حرفه
محل تولد
تاریخ تولد
اثاروتوضیحات
27- هوشنگ
مرادی کرمانی
نویسنده
سیرج کرمان
معاصر
1- مجموعه پنج جلدی قصه های مجید عضوفرهنگستان زبان وادب فارسی
28- نصرالله مردانی
شاعر
معاصر
1- خون نامـه خاک 2ـ شیخ سخن 3ـ قیـام نور4ـ آتش نی
29- مرتضی مطهری
نویسنده
معاصر
ازشاگردان امام خمـینی بود.1-خدمات متقابل اسلام وایران 2-داستان وراستان 3-تماشاگه راز4-سیری درنـهج البلاغه 5- جاذبه وعه علی (ع)
30- مولوی
شاعر
هفتم
مثنوی معنوی 26000بیت آرامگاه وی قونیـه ترکیـه
31- نظامـی
شاعر
هفتم
1- مخزن الاسرار2ـ لیلی ومجنون 3ـ هفت پیکر4ـ خسرووشیرین 5ـ اسکندرنامـه
32- بابک نیک طلب
معاصر
1- پیشوازروشنی 2ـ نردبانی ازستاره
33- ویتاتوی ژیلینیسکال
معاصر
1 ـ ملخ شجاع شامل چهارداستان بـه نام های ملخ شجاع دانـه ی برقی کـه آب نشد کرم کنجکاووآدم آهنی وشاپرک حشرات کوچک کرم ها وپروانـه ها
34- غلامحسین یوسفی
محقق ونویسنده
معاصر
تسلط بـه زبان عربی ـ انگلیسی ـ فرانسه 1 – دیداری با اهل قلم 2 ـ برگ هایی درآغوش باد 3 ـ چشمـه ی روشن
نام
حرفه
محل تولد
تاریخ تولد
آثاروتوضیحات
15ـ سعدی شیرازی
شاعر
شیراز
هفتم
1-بوستان بـه شعر2-گلستان بـه نثرومجموعه ی آنـها کلیـات سعدی
16- شیخ محمود شبستری
شاعر
هشتم
گلشن راز
17ـ سید مـهدی شجاعی
نویسنده
معاصر
1-دوکبوتردوپنجره یک پرواز2- ضریح چشمان تو3- کشتی پلوگرفته 4- ازدیـارحبیب 5-پدرعشق وپسر
18- علی شریعتی
نویسنده
مزینان خراسان
معاصر
1- فاطمـه فاطمـه هست 2-کویر3-اسلام شناسی
19- محمد حسین شـهریـار
شاعر
تبریز
معاصر
به فارسی وترکی شعرمـی گفت منظومـه ترکی وی حیدربابابه سلام
20- سید جعفرشـهیدی
نویسنده
بروجرد
معاصر
1-زندگی ابوذرغفاری 2-انقلاب بزرگ 3-زندگی حضرت 4 –زندگی حضرت فاطمـه ص 5- زینب س شیرزنی کـه 6- محدودیت دراسلام 7- جنایتکاران چه مـی انیشند آخرین کاروی 8 – ترجمـه نـهج البلاغه
21- کیومرث صابری فومنی
نویسنده
معاصر
معروف بـه گل آقا دوکلمـه حرف حساب و هفته نامـه طنز
22- بدیع الزمان فروزانفر
ادیب وشاعر
معاصر
1- سخن و سخنوران 2 – ماخذ قصص وتمثیلات 3 – احدایث مثنوی 4 – فیـه مافیـه
23- ابوالقاسم فردوسی
شاعر
توس خراسان
پنجم
در80سالگی درگذشت مردی شیعه مذهب 25 تا30درسرودن شاهنامـه زحمت کشید
24- ناصرخسروقبادیـانی
شاعر
پنجم
1.سفرنامـه 2.وجه دین 3.زادالمسافرین
25- سعید کاظمـی آشتیـانی
تهران
معاصر
به خاطرزحمات وی کشورایران درزمـینـه های طب وعلوم زیستی بـه موفقیت نائل شد .
26-محمد جواد محبت
شاعر
کرمانشاه
معاصر
1.رگبارکلمات 2.کوچه باغ آسمان 3.بابال برپرنده سفرکن
نام
حرفه
محل تولد
تاریخ تولد
آثاروتوضیحات
6- خواجه عبدالله انصاری
شاعر
هرات
قرن پنجم
1.مناجات نامـه 2.الهی نامـه کـه بهنثر هنگین سجیع هست به اوپیرهرات مـی گویند .
7- جامـی
شاعرونویسنده
نـهم
1.دیوان کامل اشعار2.مثنوی هفت اورنگ نظم 3.بهارستان بـه نثرکه بـه تقلید ازگلستان سعدی آن را نوشته هست .
8-محمد تقی جعفری
نویسنده
تبریز
تولد: 1304فوت : 1377معاصر
آثارعلمـی درباره ی نـهج البلاغه مثنوی مولوی وی بـه درجه اجتهاد درسالگی رسید
9- حافظ
شاعر
شیراز
قرن هشتم
دیوان حافظ قرآن را با 14 روایت حفظ نمود درشیراز فوت کرد وآرام گاهش شیراز هست .
10-غلامعلی حداد عادل
نویسنده
تهران
تولد : 1324معاصر
1.کتاب تمـهیدات 2. فرهنگ برهنگی وبرهنگی فرهنگی
11-محمود حکیمـی
نویسنده
تهران
معاصر
اولین کتاب اودرباره واقعه عاشورا با کمک آیت الله مکارم شیرازی 1.زندگانی حضرت زینب 2.زندگانی حضرت امام حسین 3.سیرت وشخصیت حضرت محمد ص 4.حس ششم 5.آموزش کودکان نابینا 6.وجدان 7.به سوی ساحل 8. پیـام آورمحبت 9.داستان های آموزنده به منظور کودکان
12-پروین دولت آبادی
شاعر
تهران
1303
1- شوراب 2- آتش 3 – آب برقایق ابرها
13-علی اکبردهخدا
ادیب شاعرلغت شناس سیـاستمدارروزنامـه نگار
تهران
تولد : 1297 وفات : 1334معاصر
1- روزنامـه صوراسرافیل 2- امثال وحکم درجلد 3 – لغت نامـه درتهران فوت کرد ودرگورستان ابن بابویـه درشـهرری بـه خاک سپرده شد .
14- سهراب سپهری
شاعرونقاش
کاشان
معاصر
رله نیما را ادامـه داده ونخستین شعرنیمایی اونام مرگ رنگ ما هیچ ما نگاه هشت کتاب
نام
حرفه
محل تولد
تاریخ تولد
اثاروتوضیحات
1- مـهدی آذریزدی
نویسنده
خرم شاه یزد
1300(معاصر)
1- قصه های خوب به منظور بچه های خوب برنده جایزه یونسکو-1345 2- قصه های مثنوی مولوی 3- قصه های قرآن 4- قصه های شیخ عطار5- قصه های گلستان وملستان
6-حق ومحق7-هشت بهشت 8-اصل موضوع 9- قصه های چهارده معصوم 10- قصه های ساده وگربه ناقلا
2- نادرابراهیمـی
نویسنده وسینما گر
تولد: 1315وفات : 1387معاصر
1.کلاغ ها 2.سنجاب ها 3.دورازغصه 4.قصه سازوسیب 5 .قصه های ریحانـه خانم 6.نوسازی حکایت های خوب قدیم برا یکودکان نخستین کتاب اوخانـه ای به منظور شب دیداربا مردی کـه درفراسوی یـاورآمده درمورد زندگی امام خمـینی هست .
2-علی اسفندیـاری نیما یوشیج
شاعر
دهکده یوش ازمازندران
تولد : 1276فوت : 1338معاصر
1.افسانـه 2.ای شب 3.قصه های رنگ پریده معلم اونظام وفا بود وازنیما یوشیج بعنوان پدرشعرنویـادمـی شود .
پروین اعتصامـی
شاعر
تبریز
تولد : 1285فوت: 1320معاصر
پدرش اعتصام الملک آشتیـانی بود ازهشت سالگی شعرمـی گفت دیوان شعراثراوست نخستین شعرهایش را درمجله بهاربه چاپ رساند براثرحصبه فوت کرد ومرقدش درقم است
قیصرامـین پور
شاعر
گتوند شوشتر
تولد : 1338فوت : 1386معاصر
1- درکوچه ی آفتاب 2-تنفس صبح 3- مثل چشمـه مثل رود 4- بـه قول پرستوها 5- آینـه های ناگهانی وی اول دررشته جامعه شناسی وپزشکی پذیرفته شد ولی بـه ادبیـات روی آورد ودکترهای آن را پذیرفت .
12
/
ممـیز خط مورب
1)برای جدا روزماه سال خواهشمند هست درتاریخ 24/1/76 درمحل مدرسه حضوربه هم رسانید 2)برای جدا مصرع های یک بیت : ای آدم ها یک نفر دارد کـه دست وپای دائم مـی زند درآب
13
*
ستاره
1- به منظور توضیح یک کلمـه درپاورقی 2)درآغازیک سطر بـه نشانـه ی شروع مطلب جدید
14
←
پیکان
برای نشان نتیجه ی ترکیب چند جزء یـا تجزیـه ی یک کلمـه : ازپا افتادن ازچند بخش تشکیل شده هست ←ازحرف اضافه +پا اسم +افتادن مصدر
15
"
ایضاً
علامت جملات وکلمات مشابه : کتاب سال اول دبیرستان هرجلد 2000ریـال کتاب سال دوم دبیرستان هرجلد 2250ریـال
16
{}
آکلاد
دوابرو
برای نشان انشعاب :
اسم ها ازنظرساخت چهاردسته اند : ساده ومشتق ومرکب ومشتق ـ مرکب
17
=
تساوی
برای نشان تساوی مـیان دومطلب : آمدم کـه تورا ببینم = به منظور دیدن توآمدم .
5)هرگاه کلمـه ای درآخرسطرنگنجد با قراریک خط فاصله بقیـه ی آن را درسطر بعد مـی نویسیم : درنگارش هایی کـه جنبه ی ادبی دارند استفاده ازاحساس وعاطفه صورخیـال صمـیمـیت شیوه های مـهم پرورش مطلب هستند .
9
...
سه نقطه
1) به منظور نشان جملات وکلمات محذوف : کنایـه ، استعاره مجاز تشخیص و...جنبه هایی ازصورخیـال را تشکیل مـی دهند 2) شما ....شما ...زبانم لال ... 3)برای نشان کشش هجا درگفتار: سقف هر... ی ریخت .آها ...ی حسین ، کجایی؟ 4) افتادگی کلمـه یـا کلماتی ازیک نسخه ی خطی : اول چیزی کـه نگاه کنند روزقیـامت نمزبود اگرتمام باشد وبه شرط بپذیرند ودیگر..چنان کـه باشد بپذیرند .
10
[]
قلاب
1)مطالبی کـه جزءاصل کلام نباشد: معلم : خوشحالم کـه اعلام کنم کلاس شما بین سایر کلاس های مدرسه بالاترین نمره راب کرده هست [ابرازاحساسات دانش آموزان کلاس ]2) درتصحیح متون کلمات الحاقی یـا توضیحات احتمالی درقلاب گذاشته مـی شود گفت : من مردی طرارم تواین زربه من امانت دادی 3) دستورهای اجرایی درنمایش نامـه ها : حسین با نیش خند فکرمـی کنید این کاربه صلاح شماباشد ؟
11
()
کمانک پرانتز
1) معنی ومعادل یک کلمـه : زندگی نامـه بیوگرافی وحسب حال اتوبیوگرافی دوحوزه ی مـهم نگارشی هستند 2) توضیح بیشتر : بنای واقع گرایی همان رئالیسم درمکاتب ادبی غربی برحقیقت گرویی هست 3 ) ذکر تاریخ شـهرت تخلص نام سابق و.. ابن سینا 370- 428هـ ازنوابغ شرق و جامع علوم گوناگون بود .
4
؟
علامت سوال
1) درپایـان جمله های پرسشی : آیـا تاکنون کتاب گلستان سعدی را خوانده ای ؟ 2 ) به منظور نشان مفهوم تردید یـا استهزا: وفات حافظ در721؟ اتفاق افتاد اونابغه ؟ هست .
5
!
علامت تعجب یـا خطاب
1)درپایـان جمله ی تعجبی تاکیدی عاطفی عجب روزگاری هست ! 2)پس ازاصوات : هان !ای دل عبرت بین
6
" "
گیومـه
1)سخنی کـه به طورمستقیم ازجایی یـای نقل مـی شود : پیـامبرفرمودند طلب دانش برهرمسلمانی واجب هست 2 )اسامـی وعناوین واصطلاحات علمـی یـا فنی فقط باراول صورخیـال ازاجزای اصلی شعراست .
7
؛
نقطه ویرگول
1) به منظور جدا جمله هایی کـه ازجهت ساختمان ومفهوم مستقل بـه نظرمـی رسند ولی دریک عبارت طولان یبا یک دیگربستگی معنایی دارند دانش آموزباید درس بخواند منظم باشد وبه سخنان معلم گوش فرادهد 2)دربیـان توضیح و مثال پیش ازکلمـه های مثلاً فرضاً یعنی و... هنگام نگارش حتما خوب دید یعنی دقت داشت وهوشیـاربود .
8
=
خط فاصله
1)درمکالمـه ی بین اشخاص داستان ها یـا نمایش نامـه ها یـا ذکرمکالمات تلفنی درابتدای جمله وازسرسطر بـه جای نام گوینده : کجا بودی ؟کتاب خانـه .چه کتابی انتخاب کردی ؟ جنگ وصلح تولستوی 2)هنگامـی کـه دوکلمـه برروی هم دوجنبه ی مختلف ازیک منظوررا نشان دهند : مباحث اجتماعی ـ روانی گاه بسیـاربه هم پیوند مـی خورند 3) بـه معنی تاوبه به منظور بیـان فواصل زمانی ومکانی قطارتهران مشـهد حرکت کرد گروه سنی 7-13سال مـی توانند این کتاب را بخوانند .4) به منظور جدا عبارت معترضه : حضرت علی علیـه السلام فرمود :
جدول نشانـه گذاری
ردیف
نشانـه
نام
موارد استفاده
1
.
نقطه
1)درپایـان همـه ی جمله ها بـه جز جمله های پرسشی وتعجبی هوا ابری هست شاید درک این مسئله دشوارباشد 2)پس ازهرحرفی کـه به صورت نشانـه ی اختصاربه کاررفته باشد ابن سینا متولد سال 4287هـ ش
2
،
ویرگول
1)مـیان عبارت ها یـا جمله های غیر مستقبل کـه درمجموع جمله ی کاملی را تشکیل مـی دهند : اوبا تلاش بسیـاربه مقصود رسید .2)پس ازمنادا خدایـا مرا عفوکن .3)هرجا کلمـه یـا عبارتی بـه عنوان توضیح درضمن جمله یـا عبارتی دیگرآورده شود : سهراب سپهری شاعرمعاصر بـه نقاشی علاقه ی فراوان داشت همان جا زیرآن درخت نشسته بودم .4)بین چند کلمـه کـه اسناد واحدی باشد : فردوسی مولوی سعدی وحافظ ازبزرگان شعرفارسی هستند 5)بین دوکلمـه کـه ممکن هست خواننده آنـها را باره ی اضافه بخواند : پدرحسن را سرزنش کرد 6)به جای مکث کوتاه درجمله اگرشب ها همـه قدربودی شب قدربی قدربودی .
3
:
دونقطه
1)قبل ازنقل قول : صاحب نظران آموزشی مـی گویند شرط درست نوشتن درست فهمـیدن هست 2)هنگام برشمردن اجزای یک چیز :
اثارجلال آل احمد عبارتند از خسی درمـیقات مدیر مدرسه سه تارو.. 3)جلوی کلماتی کـه مـی خواهیم آنـها را معنی کنیم نغز: دل کش .
به نام خدا
نمونـه سوال املا پاهی اول راهنمایی تحصیلی
ردیف سوالات
1. جای صحیح قرارگرفتن نگاهربرروی کلمات زیر درجای مناسب خود قراردهید :
مطهر معطل تجمل تنوع
2.کدام واژه بـه معنی خداوند هست ؟ عبد عابد معبود معبد
3. اگرگروه کلمات زیر مترادف باشند کدام یک ازنظراملایی درست وکدام نادرست هست ؟ درست کلمـه غلط را بنویسید :
حمت وغیرت رافت وعتوفت جحش و شکوه وعجاز
4.کلمات ردیف اول را با کلمـه مناسب ازردیف ترکیب کرده تامعنی آن بـه دست آید دوکلمـه اضافه مـی باشد الف)قوت سهم ناگزیر صلاح
ب)اسلحه بهره نیرو درستی غذا ناچار
پ) کلمات برخاست خواست سفر صفر خارخوارمریز مریض را درجای خالی قراردهید .
الف ) امروزدرکلاس از ناگهانی مریم بـه شیراز حرف زدیم .
ب) شبنم ازروی برگ گل گفت مـی خواهم آفتاب شوم .
پ) هرگاه مـی بینم زبان فارسی شده وخدشـه وخطری برآن واردآمده غمگین مـی شوم .
ت) مادرم ازما..... تاپایـان امتحانات بـه تلویزیون نگاه نکنیم .
سه کلمـه دوتلفظی بنویسید وتلفظ آن را با گذاشتن حرکت آن نشان دهید .
7) با کلمات ساده داده شده کلمـه غیرساده بسازید : دار کوه خانـه
8) با توجه بـه معنی املای کدام کلمـه غلط هست .
1.الف) هیجان : جوضش وخروش ب) شایـان : چشمگیر پ) سحن : حیـاط ت) مخلص : صمـیمـی
2ـ الف) بـه رقم : برخلاف ب) متعال : بلند مرتبه پ) غیرت :تعصب ت) معظم : بزرگ شمرده
به نام خدا:
نمونـه سوال املا پایـه دوم راهنمایی تحصیلی :
ردیف سوالات
1.عبارت های زیررا بـه دقت بخوانید وکلمـه ایی کـه با توجه بـه معنی آن غلط هست مشخص کرده صحیح آن را بنویسید ؟
الف) اثاثاً دبیـات بـه یـاری ابزارها وعوامل گوناگون پدید مـی آید .ب) درزیبایی های آفرینش تعمل کنید وازآن ها لذت ببرید :
ج) لقمـه هلال حتما واگرحرام را صد ازاین گونـه اداب بـه جا بیـاوری فایده ندارد .د) جوانان سرزنده وپاک آیین مـیهن اسلامـی همانند قلل استواروصدهای پایدارند .
2. به منظور کلمات داده شده درجای خالی اول مترادف ودرجای خالی دوم متضاد بنویسید ؟
1) استوار( ) ( ) 2ستیز ( ) ( )
3. مفرد کلمات داده شده را بنویسید . الف) اغراض ( ) ب) علامات ( )
4. درست یـا نادرست بودن عبارات داده شده را مشخص نمایید .
الف ) کلمـه الم بـه معنای دردورنج هست درست نادرست
ب) مفرد کلمـه فصول فواصل هست درست نادرست
5. گزینـه صحیح را انتخاب نمایید ؟
1) با توجه بـه معنی املای کدام کلمـه صحیح هست ؟
الف) مکث : درنگ ب) بسیرت : دانایی ج) احتراز: نپذیرفتن د) حرس : طمع
2) کدام گزینـه با توجه بـه معنی غلط املایی دارد ؟
الف) محضر : پیشگاه ب) اعیـان : بزرگان ج ) زکاوت : تیزهوشی د) اوصیـا : سفارش شدگان
3) املای کدام واژه با توجه بـه معنی غلط نوشته شده ؟
الف) مستمع : گوش دهنده ب) عرصه : مـیدان ج) رایحه : بو د) تعبیـه : جاسازی
3. املای کدام واژه با توجه بـه معنی صحیح نوشته شده ؟
الف) عصاره : چکیده ب) ثواب : کاردست ج) ثنا : ستایش د) سوده : منفعت
6. کلمات فراقت ثواب فراغت شمست صواب شصت محنت را درجای خالی قراردهید ؟
الف) شعرا ونویسندگان غالباً با رنج و... دست بـه گریبان اند.
ب) بـه خصوص کـه ... ازدرس امکان بهره بردن ازاین زیبایی ها دوچندان مـی کند .
ج) ایرانیـان بنای این گونـه آثاررا ....آخرت مـی دانند .
مرد مسافر ..... پایش مـیان درگیرکرد ازشدت دردفریـادی کشید راننده متوجه شد دراتوبوس را بازکرد .
ازکلمات ساده زیر کلمات مشتق بسازید ؟ 1ـ سنج ( ) 2ـ غم : ( )
8. متن را خوانده وتصحیح نمایید غلط های املایی آن را صحیح بنویسید ؟
کارهایی کـه ما مـی کنیم فقط مربوط بـه خودمان نیست بلکه بـه آیندگان نیزارتباط دارد بـه این جهت اگردرانجام وظایف خود تالل کنیم حق آن ها را پایمال کرده ایم وقت ما درسلسله کاعنات جای مخصوص دارد وباید آن را به منظور کارهای مفید سرقت کنیم وگره نضام آفرینش را بـه هم زده ایم وخطای بزرگی مرتکب شده ایم .
1ـ ( )2ـ ( ) 3ـ ( ) 4ـ ( )
به نام خدا
نمونـه سوال املا پایـه دوم راهنمایی تحصیلی
ردیف سوالات
عبارت های زیررا بـه دقت بخوانید وکلمـه ایی کهبا توجه بـه معنی آن غلط هست مشخص کرده صحیح آن را بنویسید ؟
الف) اثاثاً ادبیـات بـه یـاری ابزارها وعوامل گوناگون پدید مـی آید .
ب) درزیبایی های آفرینش تعمل کنید وازآن ها لذت ببرید .
ج) لقمـه هلال حتما واگرحرام را صد ازاین گونـه آداب بـه جابیـاوری فایده ندارد .
د) جوانان سرزنده وپاک آیین مـیهن اسلامـی همانند قلل استواروصدهای پایدارند.
2. به منظور کلمات داده شده درجای خالی اول مترادف ودرجای خالی دوم متضاد بنویسید ؟
1)استوار(........) (........) 2 )ستیز(...........)(...............)
3. مفرد کلمات داده شده را بنویسید .الف) اغراض(...............) ب) علامات (..............)
4. درست یـا نادرست بودن عبارات داده شده را مشخص نمایید .
الف) کلمـه الم بـه معنای دردورنج هست . درست نادرست
ب) مفرد کلمـه فصول وفواصل هست . درست نادرست
5. گزینـه صحیح را انتخاب نمایید ؟
1) با توجه بـه معنی املای کلمـه صحیح هست ؟
الف) مکث : درنگ ب) بسیرت : دانایی ج) احتراز: نپذیرفتن د) حرس : طمع
2. کدام گزینـه باتوجه بـه معنی غلط املایی دارد ؟
3. الف) محضر : پیشگاه ب) اعیـان : بزرگان ج) زکاوت : تیزهوشی د) اوصیـا : سفارش شدگان
4. املای کدام واژه با توجه بـه معنی غلط نوشته شده ؟
الف) مستمع : گوش دهنده ب) عرصه : مـیدان ج) رایحه : بود) تعبیـه : جاسازی
4. املای کدام واژه با توجه بـه معنی صحیح نوشته شده ؟
الف) عصاره : چکیده ب)ثواب : کاردرست ج) ثنا: ستایش د) سوده : منفعت
4. املای کدام واژه با توجه بـه معنی صحیح نوشته شده ؟
الف) عصاره : چکیده ب) ثواب : کاردست ج) ثنا : ستایش د) سوده : منفعت
6. کلمات فراقت ثواب فراغت شمست صواب شصت محنت را درجای خالی قراردهید ؟
الف) شعرا ونویسندگان غالباً با رنج و... دست بـه گریبان اند.
ب) بـه خصوص کـه ... ازدرس امکان بهره بردن ازاین زیبایی ها دوچندان مـی کند .
ج) ایرانیـان بنای این گونـه آثاررا ....آخرت مـی دانند .
مرد مسافر ..... پایش مـیان درگیرکرد ازشدت دردفریـادی کشید راننده متوجه شد دراتوبوس را بازکرد .
ازکلمات ساده زیر کلمات مشتق بسازید ؟ 1ـ سنج ( ) 2ـ غم : ( )
8. متن را خوانده وتصحیح نمایید غلط های املایی آن را صحیح بنویسید ؟
کارهایی کـه ما مـی کنیم فقط مربوط بـه خودمان نیست بلکه بـه آیندگان نیزارتباط دارد بـه این جهت اگردرانجام وظایف خود تالل کنیم حق آن ها را پایمال کرده ایم وقت ما درسلسله کاعنات جای مخصوص دارد وباید آن را به منظور کارهای مفید سرقت کنیم وگره نضام آفرینش را بـه هم زده ایم وخطای بزرگی مرتکب شده ایم .
1ـ ( ) 2ـ ( ) 3ـ ( ) 4ـ ( )
آزمون شفاهی شامل پرسش های شفاهی ازمـهارت های گوش گفتن خواندن وریز مـهارت های خوانداری
شیوه نامـه ی ارزش یـابی فارسی دوره ی راهنمایی
ارزش یـابی آزمون های مستمروپایـانی درس های فارسی مـهارت خواندن وکاربست ریز مـهارت های خوانداری انشا مـهارت نگارش وخلاقیت های نوشتاری واملامـهارت درست نویسی وتوانایی تشخیص شکل های نوشتاری منطبق با مصوبه شورای عالی آموزش وپرورش وآیین نامـه ی ارزشیـابی دوره ی راهنمایی بـه شرح زیراست :
1ـ خواندن فارسی :شفاهی ـ عملی 20نمره
ارزش یـابی تکوینی20نمره
ـ خواندن 10نموره روخوانی 5+ درک مطلب 5
ـ شناخت واژگان درجمله3نمره مترادف مخالف شبکه ی معنایی شامل مراعات نظیر وارتباط معنایی زنجیره واژگان
ـ دانش های زبانی وادبی 5نمره دانش زبانی 2 نمره +دانش ادبی 2 نمره +تاریخ ادبیـات 1 نمره
ـ حفظ شعر : 2 نمره
نمره ی نـهایی :مـیانگین ارزش یـابی تکوینی وپایـان 30=2: 40=20+20
یـا دآوری : درهرنوبت بـه دلخواه دانش آموز فقط یک شعر حفظی خواسته شود .
2ـ املای فارسی : کتبی(20نمره )
ارزش یـابی تکوینی :20نمره
20نمره املای تقریری بردو+ 10نمره فعالیت های املایی بخش نوشتن
ارزش یـابی پایـانی :20نمره
20نمره املای تقریری تقسیم بردو+10 نمره فعالیته های املایی بخش نوشتن
نمونـه سوالات انشا ونگارش سال اول راهنمایی
1ـ مناسب ترین پاسخ را انتتخاب کنید :
هرگاه بخواهیم مقصود خود را زیباتر وتاثیر گذارتر بگوییم از..... بهره مـی گیرم .
الف) زبان ب)ادبیـات ج) دیگران د) مترادف
2ـ فرق قافیـه وسجع درچیست ؟ بطورخلاصه توضیح دهید .
3ـ جمله های ادبی زیررا بـه صورت زبانی بنویسید :
صبحگاهان خورشید بـه چهره ی ما لبخند مـی زند .
دربهار گل ها به منظور تماشای طبیعت ازخواب بیدارمـی شوند .
4 ـ یک جمله ی عاطفی ویک جمله سوالی بنویسید .
5ـ معادل فارسی کلمـه های زیررا بنویسید :
موکت : کامپیوتر :
6ـ نشانـه های نگارشی(.ـ : ـ " " ـ ؟ ) را درمتن زیربه کارببرید :
دیروزوقتی بـه خانـه رفتم مادرم پرسید امروزچه درسی داشتید گفتم همـه ی درس های امروزرا خوانده بودم مادرم خوشحال شد واین سخن پیـامبر را خواند علم را یـاد بگیرید حتی اگردرچین باشد
ب ) انشا
به اختیـاریکی ازموضوعات زیررا انتخاب کنید وانشایی درباره آن بنویسید :
1 ـ زیبایی های طبیعت(مثل : دریـا ـ آسمان ـ ستارگان ـ جنگل ـ رودخانـه ـ حیوانات گوناگون و... )
2ـ علم وفرهنگ (مثل :ارزش علم ـ مقایسه ی علم وثروت ـ ارز ش ثروت ـ و... )
3ـ دین اسلام وانقلاب اسلامـی (مثل : من وخدا و.... )
ب ـ موارد دواملایی :
عناوین دواملایی
مصوبه
گونـه ی دیگر
دواملایی
الف ـ اتصال وانفصال
اتصال وانفصال هست ، اند اتصال وانفصال بی اتصال وانفصال چه اتصال وانفصال کلمات ترکیبی اتصال وانفصال کـه اتصال وانفصال ها اتصال انفصال هم اتصال وانفصال بـه مـی
معلم هست معلم اند بهنام بـه خصوص بی علاقه بزرگ ترچه قدرفرهنگ سرا چنان کـه کتاب ها هم کلاس بـه خانـه مـی رود
معلمست ، معلمند بنام بخصوص بیعلاقه بزرگترچقدرفرهنگسرا چنانکه کتابها همکلاس بخانـه مـیرود
هردوصحیح است
هردوصحیح هست هردوصحیح است
هردوصحیح است
هردوصحیح هست هردوصحیح است
هردوصحیح است
هردوصحیح است
هردوصحیح است
هردوصحیح هست .
ب ـ تغییر
تغییرواج
خانـه ی علی
املای فارسی ، دانایی
خانـه علی
املاء فارسی ، دانایی
هردوصحیح است
هردوصحیح است
پ ـ حذف واضافه
رعایت نشانـه گذاری
داناست ، نیکوست و...
داود جست وجوو...گفت مـی آیم و....
دانااست نیکواست و...
داوود، جستجوو...
گفت مـی آیم و.....
هردوصحیح است
هردوصحیح است
چند تذکر:
1ـ هرمورد غلط درکل املاهرکلمـه تنـها یک بارگرفته مـی شود مثلاً اگرصبررا سه بارسیربنویسد یک بارغلط گرفته مـی شود .
2ـ موارد دواملایی عمدتاً کلماتی هست که درکتاب های درسی ـ ونـه کتاب های غیردرسی ـ بـه دوشکل دیده مـی شوند وقراراست همـه ی آن ها درآینده شیوه ی املایی واحدی داشته باشند بنابراین کاربرد بخش دواملایی دائمـی نیست .
3 ـ درموارد کم یـا زیـاد گذاشتن نقطه ودندانـه درکل املا دوبارمحاسبه خواهد شد .
4 ـ درباره ی تشدید وسرکج درکل املا تنـها دوبار محاسبه خواهد شد .
* دردو.املایی اصل برشکل مصوبه هست اما اگرگونـه ی دیگرنوشته شود غلط نیست معلم حتما براصل مصوب تاکید وتکیـه کند .
واژه های دوتلفظی
تلفظ 1
تلفظ 2
تلفظ 1
تلفظ 2
استوا
استوا
شمال
شمال
استوار
استوار
عدالت
عدالت
آسمان
آسمان
عطر
عطر
آشنا
آشنا
علاوه
علاوه
اصالت
اصالت
عناصر
عناصر
برومند
برومند
عوض
عوض
بین المللی
بین المللی
تکرار
تکرار
کشتی
کشتی
تلاوت
تلاوت
گمان
گمان
ثبات
ثبات
گواه
گواه
محال
محال
جنوب
جنوب
مداد
مداد
چنان
چنان
مـهربان
مـهربان
حماسه
حماسه
نبوت
نبوت
خجل
خجل
نخست
نخست
درون
درون
نشاط
نشاط
نقاط
نقاط
رایگان
رایگان
روزگار
روزگار
نمودار
نمودار
زمـین
زمـین
نمونـه
نمونـه
شباهت
شباهت
هدیـه
هدیـه
شجاعت
شجاعت
وجدان
وجدان
شرافت
شرافت
یـادگار
یـادگار
نشانـه های اختصاری ومفاهیم آن
نشانـه ی اختصاری
مفهوم
ج
جلد
چ
چاپ
ص
صفحه
س
سطر
ب
بیت
م
سال مـیلادی
ق.م.
قبل ازمـیلاد
هـ .ش
سال هجری شمسی
هـ ق
سال هجری قمری
ن . ک
نگاه کنید به
ر.ک
رجوع کنید به
ر.ه
رحمت الله علیـه
ر.ض
رضی الله عنـه
ص
صلی الله علیـه وآله
ع
علیـه السلام
س
سلام الله علیـه یـا علیـها
عج
عجل الله تعالی فرجه
واژه های معادل سازی شده درفرهنگستان ادب وزبان فارسی
ردیف
واژه بیگانـه
زبان مبداء
واژه مصوب فرهنگستان
ردیف
واژه بیگانـه
زبان مبدأ
واژه مصوب فرهنگستان
1
آباژور
فرانسوی
نورتاب
28
2
آپارتمان
"
کاشانی
29
3
آدرس
"
نشانی
30
پارکت
فرانسوی
چوب فرش
4
31
پارلمان
"
مجلس
5
آ
"
آسان بر
32
پاسیو
"
نورخان
6
34
پرینتر
انگلیسی
چاپگر
7
آلبوم
"
جنگ
35
فلش
فرانسوی
پیکانی
8
آنتیک
"
عتیقه
36
فولکلور
"
فرهنگ مردم
9
آیفون
انگلیسی
آوابر
37
فولکلوریک
"
مردمـی
10
اتوبان
آلمانی
بزرگراه
38
فیش
"
برگه
11
اتوبیوگرافی
فرانسوی
شرح حال خود
39
"
پالایـه
12
اتوماتیک
"
خودکار
40
13
41
کابین
"
اتاقک
14
اسانس
فرانسوی
عطرمایـه
42
کاپ
انگلیسی
جام
15
اسپری
انگلیسی
افشانـه
43
کاتالوگ
فرانسوی
فهرست /کالانی
16
جوهرگین
44
کامپیوتر
انگلیسی
رایـانـه
17
اس ام اس
انگلیسی
پیـامک
45
کاور
"
پوشن
18
گروه مجهز
46
کپسول (گاز)
فرانسوی
استوانک
19
انیمـیشن
انگلیسی
پویـانمایی
47
کپی
"
رونوشت
20
ایمـیل
"
پیـام نگار
48
کد
انگلیسی
شناسه
21
بادی گارد
"
جان پاس
49
کریستال
فرانسوی
بلوره
22
بارم
فرانسوی
شمارک
50
کلینیک
"
درمانگاه
23
بن
"
بهابرگ
51
کمپوت
"
خوشاپ
23
بوکس
"
مشت زن
52
کوپن
"
کالابرگ
24
بوکسور
"
مشت زن
54
لوستر
"
نورافشان
25
بیوگرافی
"
شرح حال
54
لوکس
"
تجملی
نماد برخی ازلغات فارسی
لغت
نماد
لغت
نماد
آسمان
ایثاروبخشندگی
صدف
خاموشی وسکوت
آیینـه
صفا وپاکی
طاووس
زیبایی وغرور
باد صبا
پیـام رسانی
صلیب
مسیحیت
باران
آزادی رحمت
عقاب
بلند پروازی
پروانـه
عاشق
غروب خورشید
مرگ
چشمـه
پاکی
ققنوس
هویت وموجودیت یک ملت
خورشید
بخشندگی
کوه
استقامت
درخت بید
افراد ترسووسازش کار
گل سرخ
عشق طراوت
دریـا
بخشندگی
گل نیلوفر
عرفان
رود
وتکاپو
گون
انسان گرفتارواسیر
درخت سپیدار
بی حاصلی
لاله
شـهیدیـا خون شـهید
زیتون
صلح وآشتی
ماه
ایثارگری وبخشندگی زیبایی
نسیم
انسان آزاده
سرو
آزادگی جاودانگی
نی
انسان غریب دورافتاده ازوطن
شب
ظلم وستم
هما
سعادت
شمع
معشوق پرگویی
هلال (ماه )
اسلام
شیر
شجاعت
واژه های هم آوا
ثواب :پاداش اخروی
صواب : درست صحیح
جذر: ریشـه ی دوم عددی را گرفتن
جزر: بعد رفت آب دریـا
حایل: واسط
هایل : ترسناک
حوزه : ناحیـه
حوضه : حوض
حیـات : زندگی
حیـاط : محوطه ی خانـه
خواست : طلبید
خاست : بلند شد
خوار : کوچک وحقیر
خار: تیغ گل
خویش : خود
خیش :آهن
زرع : کاشتن
ذرع : مقیـاس طول
سورچی: راننده ی دلیجان ،کسی کـه هدایت دلیجان را برعهده دارد
صورچی : شیپورچی نوازنده ی صور
صبا: نوعی باد
سبا : نام سرزمـین
صفر : نام ماه قمری
سفر : کوچ
طوفان : بادوباران
توفان : توفنده ، غران
عمارت : آباد
امارت : فرمان روایی
علم :درفش پرچم
الم : دردورنج
غذا: خوراک
قضا : سرنوشت تقدیر(غزا: جنگ )
قدر:ارزش
غدر:حیله وفریب
قدیر:قادرازصفات خداوند
غدیر:برکه نام یکی ازاعیـادبزرگ
مستور:پوشیده
مسطور:نوشته شده
متبوع :مورد تبعیت
مطبوع :خوشایند
مریض :بیمار
مریز:فعل امرمنفی ازریختن
منسوب:نسبت داده شده
منصوب :گماشته شده
نقض : شکستن
نغز:دلکش ، شیرین
نواهی : نـهی شده ها
نواحی : ناحیـه ها
نصر: یـاری
نثر: نوعی نوشته شده ،پراکندن
تهدید : ترساندن
تحدید : حدومرز را مشخص
آحا: آینده
عاجل : شتاب کننده ، حال
اساس : بنیـاد ، پایـه
اثاث: لوازم خانـه
آمل: آرزو
عمل : کار
القا: آموختن
الغا: لغو
برائت : بیزاری
براعت : کمال فضل وادب برتری
قالب های شعری :
قطعه : شکل آن : ×حداقل ابیـات قطعه دوبیت هست وقافیـه معمولاً درپایـان مصراع های زوج مـی آید شاعرانی کـه به قطعه سرایی شـهرت یـافته اند عبارت آزاد هست .نوری ـ پروین اعتصامـی ـ ابن یمـین
طالب آن اخلاقی تعلیمـی حکایت شکایت تقاضا مدح یـا ستایش
مثنوی : شعری هست که هربیت آن قافیـه جداگانـه دارد درون مایـه آن حماسی اخلاقی عاشقانـه وعارفانـه هست مناسب ترین قالب به منظور بیـان مطالب طولانی هست .فردوسی سعدی نظامـی عطارمولوی ازمثنوی سرایـان مـی باشند .
شکل آن ـ ـ * *
رباعی : شعری چهارمصراعی هست که مصراع سوم آن معمولاً قافیـه ندارد درون مایـه رباعی بیش ترعارفانـه عاشقانـه یـا فلسفی هست .
خیـام ، عطار، مولوی ازسرایندگان نامداررباعی اند .
شکل آن × × وقت هست که برآشنایی بزنیم تابرگل وسبزه تکیـه جایی بزنیم قافیـه ندارد × زان پیش کـه دست وپافروبنددمرگ آخرکم ازآن کـه دست وپایی (عطار)
دوبیتی : دوبیت هست که گاه مصراع سوم آن قافیـه ندارد درون مایـه آن عاشقانـه وعارفانـه هست ورایج ترین قالب درمـیان روستائیـان هست دوبیتی وزنی خاص را راه شناخت دوبیتی ازرباعی توجه بـه وزن آنـهاست یـااینکه دوبیتی ها با یک کوتاه آغازمـی شوند ورباعی بایک هجا ی بلند .
مثلاً کلمـه خوشا
خوشا را بخش کنید خ وشا دوبخش یـا درهجای این کلمـه اند بخش اول وفایزمعروف ترین شاعران دوبیتی گرهستند× ×
گاه مصراع سوم قافیـه ندارد ×
چهارباره :
شکل آن :× فقط مصراع های زوج هم قافیـه باشند چهارپاره دروزن ×
درون مایـه آن بیش تراجتماعی وغشایی .
فریدون توکلی فریدون مشیری ازچهارپاره سرایـان بنام اند .این قالب شعری بعد ازمشروطیت درایران رواج یـافت.
شب دی گرم برکشید وبخفت اینک آسوده ازهجوم وستیز
یک سپیداروچند بید کهن برسرپشته اند پایـه گریز
سجع : سجع درکلای دیده مـی شود کـه حداقل دوجمله باشد زیرا سجع ها حتما درپایـان دوجمله بیـایند این هست که کلمات آخردروزن یـا حرف روی یـا هردوموافق باشند 1 ـ سجع متوازی : کلمات دروزن وحرف روی هردومطابق باشند (خامـیه ، نامـیه )
2ـ سجع مطرف : دروزن مختلف ودرحرف روی یکی .(کار، شکار)
3ـ سجع متوازن : دروزن یکی ودرحرف روی مختلف .(نامـه ، ناله )
تکرار : گفتی زخاک بیشترند اهل عشق من ازخاک کمتریم (سعدی)
کلمـه ای دوباریـا بیش ترتکرارشود .
تناقض : هرگزوجود حاضرغایب شنیده ای من درمـیان جمع ودلم جای دیگراست(سعدی)پارادوکس
حس آمـیزی : ببین چه مـی گویم آمـیختن دویـا چند حس هست .
[انشا یازدهم گسترش محتوا زمان ومکان]نویسنده و منبع: 92 | تاریخ انتشار: Fri, 18 Jan 2019 20:11:00 +0000