پرش بـه ناوبری پرش بـه جستجو
کرماشان[۱][۲] کشور ایراناستان کرمانشاهشـهرستان کرمانشاهبخش مرکزینام(های) دیگر الیپی،[۳]کنپد،[۴]کامبادن
کارمـیسین، کرمـینشان
کارمـیشین، کرمـیشین
کرمـیسین، قرمسین
قرمشین، کرمانشاهان
قهرمانشـهر، باختران[۵]سال شـهرشدن سدهٔ چهارم مـیلادی[۶][۷]مردمجمعیت
۹۴۶٬۶۵۱ نفر [۸]
(۱۳۹۵)رشد جمعیت ۰٫۹[۹]تراکم جمعیت ۸۳۵۰[۱۰]نفر بر کیلومتر مربعجغرافیـای طبیعیمساحت ۹۵٫۹۷ کیلومتر مربع[۱۵]ارتفاع از سطح دریـا ۱۴۰۰ متر[۱۶]آب‌وهوامـیانگین دمای سالانـه ۱۴سانتی گرادمـیانگین بارش سالانـه ۴۵۶٫۸ مـیلی‌متراطلاعات شـهریشـهردار علی حیدر کرمـی[۱۸]ره‌آورد نان برنجی، نان خرمایی، نان شکری، بژی، کاک، محصولات کشاورزی[۱۹]محصولات ساختمانی[۲۰]
پیش‌شماره تلفنی ۰۸۳[۱۷]وبگاه شـهرداری کرمانشاهشناسهٔ ملی خودرو ایران19[۲۱]
۳۴°۱۸′۵۱″شمالی ۴۷°۰۳′۵۴″شرقی / ۳۴٫۳۱۴۲°شمالی ۴۷٫۰۶۵۰°شرقیمختصات: ۳۴°۱۸′۵۱″شمالی ۴۷°۰۳′۵۴″شرقی / ۳۴٫۳۱۴۲°شمالی ۴۷٫۰۶۵۰°شرقی
کِرْمانْشاهْ ( آوا راهنما·اطلاعات) (کردی: کرماشان) نـهمـین شـهر پرجمعیت و یکی از کلان‌شـهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه درون ایران هست که دارای جمعیتی بالغ بر ۹۴۷٬۰۰۰ نفر درون سرشماری سال ۱۳۹۵[۲۲] و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است.[۱۰][۲۳] شـهر کرمانشاه بزرگترین شـهر شین محسوب مـی‌گردد[۲۴][۲۵][۲۶] و مـهمترین شـهر درون منطقهٔ مرکزی غرب ایران است.[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]
کرمانشاه از شـهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به‌شمار مـی‌رود و پیدایش آن بـه سده چهارم مـیلادی بازمـی‌گردد[۶] و از آن دوران که تا حمله اعراب بـه ایران بـه عنوان دومـین پایتخت ساسانیـان مورد توجه حکومت بود.[۳۱] در دوران سلجوقیـان درون قرن یـازدهم مـیلادی کرمانشاه بـه عنوان شـهر ارشد کردستان انتخاب شد.[۱۲] درون قرون وسطی شـهر کرمانشاه یـا قرمسین درون حکم یکی از نواحی چهارگانـه عراق عجم شناخته مـی‌شد. خسرو در گراوند درون آن زمان اغلب اوقات ایـالت جبال را عراق عجم مـی‌نامـیده‌اند که تا با عراق عرب اشتباه نشود کـه به‌طور تقریبی نیز با ناحیـه ماد باستانی مطابقت داشت.[۳۲][۳۳] با گذشت یـازده سده از حملهٔ اعراب بـه ایران، این شـهر درون دوران قاجار دوباره شکل شـهرنشینی خود را بازیـافت و به‌دلیل قرارگرفتن درون چهارراه دو محور شمال بـه جنوب و خاور بـه باختر و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع‌شدن بر سر راه شـهرهای زیـارتی کربلا و بغداد از اهمـیت بسیـاری برخوردار است.[۳۴] این شـهر درون مشروطه سهمـی بـه سزا داشت و در جنگ جهانی یکم و دوم بـه تصرف نیروهای بیگانـه درآمد و پس از پایـان جنگ تخلیـه شد. خسرو در گراوند همچنین این شـهر درون جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیـادی دید.[۳۵]
شـهر کرمانشاه از شمال بـه کوه فرخشاد، از شمال باختری بـه طاق‌بستان و از جنوب بـه سفید کوه ختم مـی‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی خاور و باختر و کهن‌ترین راه گذر از ایران بـه مـیان‌رودان است.[۳۶]
شـهر کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.[۳۷][۳۸] در سده چهارم مـیلادی شـهر کرمانشاه کـه در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود بـه عنوان دومـین اقامتگاه پادشاهی ساسانیـان برگزیده شد.[۳۹] درون دوران ساسانیـان باغ‌های بزرگی درون این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان خوش‌گذرانی شاهان ساسانی بوده‌است.
وجه تسمـیه
پیشینـه نام کرمانشاه
کرمانشاه درون دوره‌های مختلف دارای نام‌های مختلفی بوده کـه معمولاً با تغییر از حکومتی بـه حکومتی دیگر صورت مـی‌گرفته‌است، درون قدیمـی‌ترین شکل خود اولین بار درون دوران باستان و در زمان فرمانروایی کاسی‌ها کرمانشاه را با نام الیپی مـی‌خوانند[۳] و در دوران هخاان از کرمانشاه با نام‌های کامبادن، کارمـیسین، کارمـیشین، کرمـینشان و غیره یـاد مـی‌شود.
پس از اسلام، نام کرمانشاه درون زبان عربی بـه قرماسین تغییر پیدا کرد[۴۰]، اما درون دوره‌های بعدی از نام های کرمانشاهان و کرمانشاه استفاده شد.
نام کرمانشاه بعد از پیروزی انقلاب ۵۷ بـه قهرمانشـهر و چندی بعد بـه باختران تغییر پیدا کرد؛ ولی از آن‌جایی کـه این امر با اعتراضات گستردهٔ مردم همراه شد، درون نتیجه چندی بعد با تلاش‌های اسماعیل ططری و با تصویب قانونی نام شـهر بـه نام قدیمـی خود تغییر یـافت.[۴۱][۴۲][۴۳]
نام کرمانشاه درون افسانـه‌ها
در افسانـه‌ها بنای شـهر کرمانشاه را بدست طهمورث دیوبند پادشاه افسانـه‌ای پیشدادیـان بیـان کرده‌اند.[۴۴]
باورها درون مورد نام کرمانشاه
در مورد نامگذاری کرمانشاه باورهای متفاوتی است، عده‌ای نام کرمانشاه را بـه بهرام چهارم منسوب مـی‌دانند کـه در سدهٔ سوم که تا چهارم مـیلادی پادشاه شـهر کرمان بوده و پس از تأسیس کرمانشاه این شـهر را با نام او مـی‌خوانند.[۴۵][۴۶]
نام این شـهر درون زبان مردم محلی کرماشان تلفظ مـی‌شود. محمد مکری، پژوهشگر و زبانشناس، نام کرمانشاه را تلفظی اشتباه اما مصطلح از کلمـهٔ کرماشان مـی‌داند کـه از کرمانچ یـا کرمانج بـه معنای رعیت گرفته شده و به باور وی شـهر رعایـا معنا مـی‌دهد.[۴۷]عبدالرحمان شرفکندی (هژار) نیز درون فرهنگ واژگان کردی-فارسی خود با عنوان هنبانـه بورینـه، معنای واژهٔ کرمانج را روستایی کرد، و کرمانشاه را مخفف «کرمانج شار یـا کرمانجان» دانسته‌است.[۴۸]
پیشینـه
تاریخ باستان
کرمانشاه کـه در مـیانـه‌های رشته کوه زاگرس قرار دارد بـه دلیل وضعیت آب و هوایی، کوهستانی بودن و وجود پناهگاه و غارهای طبیعی همواره مورد توجه انسان‌های عصر سنگ بوده‌است.[۵۰]
کرمانشاه از لحاظ بقایـای سکونت‌های پیش از تاریخ، یکی از مناطق بسیـار غنی و مـهم درون ایران و غرب آسیـا است. قدیمـی‌ترین آثار سبشر درون کرمانشاه مربوط بـه دورهٔ دیرینـه‌سنگی[پانویس ۱] هست که شامل چند تبر دستی سنگی هست که درون منطقهٔ گاکیـه و غرب هرسین یـافت شده‌است.[۵۰] این آثار دست‌کم حدود ۲۰۰ هزار سال قدمت دارند. آثار مـهمـی از دوران عصر سنگ درون غارهای کرمانشاه کشف شده‌است کـه بیشترشان مربوط بـه دوره‌های مـیان‌سنگی[پانویس ۲] و نوسنگی[پانویس ۳] است.[۵۱]
مردم کرمانشاه درون دوران باستان بسیـاری از نخستین‌های تاریخ را بـه نام خود ثبت کرده‌اند؛ نخستین انسان‌هایی کـه در حدود ۹ هزار سال پیش با گرم شدن زمـین غارنشینی را ترک کرده و به زندگی یکجانشینی روی آورده‌اند ساکنان این بوم بوده‌اند کـه نخستین خشت خام را تولید و در ساخت خانـه و صنعت از آن استفاده کرده‌اند.[۵۲] و نخستین روستای خاورمـیانـه درون دروان نوسنگی از ۹۸۰۰ ق. م که تا ۷۴۰۰ ق. م درون این مکان شکل گرفته‌است.[۵۳]کرمانشاهیـان درون دروان باستان با اختراع سفال نخستین انسان‌هایی بودند کـه رو بـه فعالیت‌های صنعتی آوردند و آثار زیـادی از دوران پیش از تاریخ درون کرمانشاه یـافت شده‌است.[۵۲]
پیش از اسلام
تاریخدانان قدمت تاریخی کرمانشاه را بین ۸ که تا ۱۲ هزار سال برآورد کرده‌اند و برخلاف سایر نقاط ایران کـه به صورت مقطعی مورد سقرار مـی‌گرفته‌اند، این مکان همواره مورد سانسان درون دوره‌های مختلف قرار گرفته‌است.[۳۸] این شـهر بـه لحاظ تاریخی از دوران باستان بـه عنوان دروازهٔ ورودی آسیـا بـه جلگهء معروف مـیان‌رودان بوده‌است. دلیل این ادعا همان‌طور کـه در متون تاریخی نیز آمده‌است، وجود بزرگترین راه ارتباطی مـیان فلات ایران، چین و هندوستان با ساکنان مـیان‌رودان هست که بـه این راه اصطلاحاً شاهی نیز گفته مـی‌شود.[۵۴]
در هزاره چهارم پیش از مـیلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مـهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و مـیان‌رودانی بـه داد و ستد و مبادله کالا مبادرت مـی‌ورزیدند. حضور بازارهایی درون گودین کنگاور و چغاگاوانـه اسلام‌آباد از آن دوره شاهدی بر این مدعا است.
به استناد کتیبه‌های بابلی و آشوری، ساکنان زاگرس اقوام لولوبی و گوتی بودند. این مردمان بـه منظور حفاظت از این خطه مرتب با بین‌النـهرینی‌ها درون جنگ و ستیز بوده‌اند کـه در این امر بـه پیروزی‌های چشمگیری نیز نایل شده‌اند و از آن بعد دره‌های زاگرس قرن‌ها مرکز تمدن و حکومت‌های ایرانی و مـیان‌رودانی بوده‌است. حضور نقش برجسته‌های این اقوام درون یکی از قدیمـی‌ترین نقش برجسته‌های خاورمـیانـه محسوب مـی‌شود بیـانگر این موضوع است.[۳۸]
در دوران اشکانیـان سرزمـین کرمانشاه بـه دو ایـالت کادینا (کرند) و کامبادنـه (کرمانشاه) تقسیم مـی‌شده‌است.[۵۵] درون دورانـهایی کارینا (کرند) و کامبادنـه (کرمانشاهان) ساتراپی‌های چهارم و پنجم نواحی سفلای دولت مقدونی را تشکیل مـی‌دادند[۵۶]
در دوران ساسانیـان یکی از شـهرهای مـهم این دوره بـه حساب مـی‌آمده کـه بناهای زیـادی درون دروان خسروپرویز درون آن ساخته شد و همچنین نشستگاه وی نیز بوده‌است. گویند کـه در زمان خسرو بنای بلندی بـه ارتفاع ۴۵ متر بـه شکل مربع درون آن ساخته بودند و سنگ‌ها را با سیخ‌های آهن چنان بـه هم وصل کرده بودند کـه مـیان سنگ‌ها دیده نمـی‌شد و گمان مـی‌رفت کـه عمارت یکپارچه از سنگ ساخته شده‌است؛ کـه از آن به منظور پذیرایی از پادشاهان سایر کشورها استفاده مـی‌شد.[۴۵] کرمانشاه پایتخت بهاری خسرو پرویز بوده و وی همـه ساله درون فصل بهار بـه کرمانشاه مـی‌آمده.[۵۵]
همچنین درون تاریخ آمده‌است هنگامـی کـه محمد، خسروپرویز را بـه اسلام دعوت کرد، خسرو درون کنار رود قره‌سو نشسته بود و با خواندن نامـه بـه خروش آمد و نامـه را پاره کرد و به داخل رود قره‌سو ریخت.[۵۷]
دوره اسلامـی
در سال ۶۴۰ م درون پی حمله اعراب بـه ایران «سعد جریر» بـه شـهر دینور تاخت و از فتح آن ناکام ماند و سپس راهی کرمانشاه شد و بدون نبرد این شـهر بدست اعراب افتاد[۵۸] با این وجود اعراب شـهر کرمانشاه را بـه کلی ویران د؛ و از جمعیت آن کاسته شد و در پی آن ساکنان این شـهر بـه شـهر دینور مـهاجرت د.[۵۹] و پس از آن از اویل قرن دوم هجری قمری مردم کرمانشاه شـهر را درون حاشیـه رود قره‌سو احداث د[۵۹] و در دوران عباسیـان بـه دلیل موقعیت استراتژیک خود یکی از چهار شـهر مـهم عراق عجم بـه حساب مـی‌آمده‌است.[۶۰][۶۱][۶۲] در دوره سلجوقیـان، کرمانشاه بـه عنوان شـهر ارشد ولایت کردستان بوده‌است.[۱۲] کرمانشاه درون سال ۱۲۲۰ م بعد از حمله مغول بـه ایران بار دیگر ویران شد و آسیب‌های بسیـاری دید.[۶۳] سپاه هلاکو خان کـه برای فتح بغداد مـی‌رفت کرمانشاه را نیز ویرانـه کرد. درون قرن هشتم سپاه امـیر تیمور بـه کرمانشاه یورش آورد. درون توصیف شرایط آن زمان حمدالله مستوفی درون کتاب نزهةالقلوب (نوشته‌شده بـه سال ۷۴۰ قمری برابر با ۱۳۳۹ مـیلادی)، شـهر کرمانشاه را درون شمار شـهرهای کردستان آورده و نوشته‌است:
کرمانشاه، آن را درون کتب قرماسین نوشته‌اند، از اقلیم چهارم هست … شـهری وسط بوده‌است، اکنون دیـهی هست و صفه شبدیز درون آن حدود هست و خسروپرویز ساخته و در صحرای آن باغ انداخته دو فرسنگ درون دو فرسنگ، و …[۶۴]
صفویـهبا تشکیل حکومت صفویـان، کرمانشاه همچون دیگر شـهرهای ایران تحت تسلط این حکومت درآمد. درون سال‌های آغازین حکومت صفوی بـه دلیل جنگ و ستیز این حکومت با عثمانی، کرمانشاه گاه تحت تسلط صفویـه و گاه تحت تسلط عثمانی بود. از عصر شاه صفی بـه بعد، با ورود خاندان زنگنـه بـه وادی قدرت کـه تیولداران کرمانشاه بودند و بنای شـهر کرمانشاه درون این دوره درون مـیان پل کهنـه و قلعه کهنـه امروز قرار داشته‌است.[۵۹] با پایـان یـافتن جنگ‌های مـیان ایران و عثمانی با انعقاد عهدنامـه ذهاب درون سال ۱۰۱۸ سبب شد که تا کرمانشاه از عصر شاه صفی که تا پایـان دوره صفویـه دورانی از آرامش همراه با ترقی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی طی کند. در زمان حکومت شاه اسماعیل صفوی، کرمانشاه بـه اشغال سپاهیـان سلطان مراد آق قویونلو درآمد اما شاه اسماعیل با دوازده هزار قزلباش بـه جنگ وی رفت و موفق بـه بازپس‌گیری کرمانشاه شد.[۶۵]
افشاریـهدر سال ۱۱۴۳ هـ.ق. سپاهیـان نادرشاه، سپاهیـان عثمانی را شکست دادند و همدان، کرمانشاهان و آذربایجان را از وجود آنان پاک د.[۵۵] درون عصر افشاریـه بـه دلیل وجود توپخانـهٔ نادری درون کرمانشاه این شـهر اهمـیت نظامـی پیدا کرد و به جبههٔ جنگ نادر شاه با عثمانی تبدیل شد. بعد از مرگ نادر این شـهر بـه دلیل وجود توپخانـهٔ نادری درون کانون توجه قدرت طلبان قرار داشت و نزاعهای مـیان سرداران مختلف بر سر دستیـابی بـه این شـهر صورت گرفت کـه در نـهایت کریم خان بر آن مسلط شد.
زندیـهدر عصر زندیـه کرمانشاه با وجود حکمران مقتدر خود الله قلیخان زنگنـه اگر چه دورانی کوتاه توأم با آرامش را از سر گذراند، اما با مطرح شدن الله قلیخان بـه عنوان یکی از مدعیـان قدرت و تلاش وی به منظور دستیـابی بـه تاج و تخت سلطنت بعد از مرگ کریم خان، بار دیگر این شـهر بـه وادی جنگ و ستیز مبدل گشت.
در سال ۱۷۵۳ مـیلادی شـهر کرمانشاه کـه در آن زمان درون درهٔ رود قره‌سو واقع شده‌بود، با حملهٔ نیروهای زندیـه به‌طور کامل تخریب شده و جمعیت آن نیز به‌طور کامل تخلیـه شد. ابعاد این تخریب که تا اندازه‌ای بود کـه تا نزدیک بـه ۱۰ سال شـهری بـه نام کرمانشاه وجود نداشت و منطقهٔ کرمانشاه نیز بدون حاکم نشین و حاکم بود. از سال ۱۷۶۲ مـیلادی با منصوب شدن الله قلیخان زنگنـه بـه حکومت کرمانشاه از سوی کریم‌خان زند، بـه عنوان نخستین حاکم منطقهٔ کرمانشاه بعد از دورهٔ ۱۰ ساله، ساخت دوبارهٔ شـهر آغاز شد و کرمانشاه این بار درون درهٔ رودخانـه آبشوران درون جنوب غربی مکان سابق احیـا گردید. شـهر جدید از بـه هم پیوستن چهار روستای فیض‌آباد، هوری‌آباد، برزه‌دماغ و چنانی شکل گرفت کـه به محله‌های شـهر جدید تبدیل شدند.[۶۶]
قاجاریـهکرمانشاه از جمله مناطقی بود کـه در ابتدای سلطنت آقا محمدخان قاجار بـه تصرف وی درآمد.[۵۵] درون قرن نوزدهم بر اهمـیت تجاری و استراتژیک کرمانشاه افزوده شد و کرمانشاه مرکز کردستان ایران شد. هنری بایندر سیـاح فرانسوی کـه در اواخر قرن نوزدهم از کرمانشاه دیدن کرده‌است، درون سفرنامۀ خود با عنوان «در کردستان، درون بین‌النـهرین و پرشیـا» کـه در سال ۱۸۸۷ بـه چاپ رسیده‌است مـی‌نویسد:
....کرمانشاه با شـهر سنـه کـه در شمال آن واقع شده، عنوان حاکم‌نشین کردستان ایران را دارند.[۶۷]
سر جان ملکم اهمـیت کرمانشاه را بـه عنوان بازاری به منظور تجارت بین ترکیـه و ایران ذکر کرده‌است. سر جان مک‌دانلد کینر بیـان مـی‌کند کـه در ۱۸۰۱ شـهر درون حال شکوفایی بود و حدود ۱۲۰۰۰ خانـه داشت کـه جمعیتی بالغ بر حدود ۶۰۰۰۰ نفر را سکنی مـی‌داد.[۶۸]
دوران بعدی رشد و توجه بـه کرمانشاه درون دوران قاجاریـه بود کـه مورد توجه دوباره حکومت از لحاظ سیـاسی و اجتماعی بود. درون سال ۱۱۸۴ با منصوب شدن محمد علی مـیرزا دولتشاه بـه حکومت کرمانشاهان طرح‌های شـهری را درون کرمانشاه بـه اجرا درمـی‌آورد و شکل کنونی شـهر کرمانشاه را بنا مـی‌کند.[۵۹] بعد از درون گذشت محمدعلی مـیرزا دولتشاه فرزندش محمدحسین مـیرزا حشمت‌الدوله درون سال ۱۲۳۷ هـ.ق. بـه حکومت غرب و عراق عرب و عراق عجم از جمله کرمانشاهان منصوب شد.[۵۵]
دوران معاصر
به نوشته دانشنامـه ایرانیکا کرمانشاه به‌طور فعال درون انقلاب مشروطه درگیر بود.[۶۹] بـه نوشته دائرةالمعارف الاسلامـیه نقش اندکی درون انقلاب مشروطه داشت. درون سال ۱۹۱۱، سالار الدوله بـه نام محمد علی شاه، شاه سابق، وارد کرمانشاه شد. یک سال بعد، او با نیرویی متشکل از کلهرها، سنجابی‌ها و دیگر عشایر کرد بـه سوی تهران پیشروی کرد. او درون نزدیکی همدان شکست خورد و سربازان دولتی کرمانشاه را بازپس گرفتند. عملیـات که تا پاییز ادامـه یـافت و در این حین کرمانشاه چند بار دست بـه دست شد.[۶۸]
کرمانشاه درون جنگ جهانی اول به منظور مدتی محل تشکیل دولت موقتی مـهاجرین مشروطه خواه بود. این دولت کـه با مـهاجرت نمایندگان مجلس شورای ملی بـه کرمانشاه بـه ریـاست نظام السلطنـه مافی تشکیل شده بود، مناطق غربی ایران را زیر نفوذ خود داشت و توانست ۹ ماه پایدار بماند. با ورود نیروهای روسیـهٔ تزاری درون ۲۵ فوریـه ۱۹۱۶ اعضای این دولت بـه قصر شیرین و از آنجا بـه عثمانی مـهاجرت د. همچنین با وقوع انقلاب فوریـه ۱۹۱۷ درون روسیـه، نیروهای روسیـه تزاری از کرمانشاه خارج شدند و ارتش عثمانی توانست کرمانشاه را اشغال نماید.[۷۰]
کرمانشاه همچنین درون جنگ جهانی دوم بـه تصرف نیروهای بریتانیـا درآمد و تا پایـان جنگ درون اشغال ماند.
کرمانشاه درون وقوع انقلاب بهمن ۱۳۵۷ نیز تأثیر زیـادی داشت و تظاهرات و اعتصاب‌های مردم سبب شد که تا به عنوان یکی از مراکز مقاومت مردم درون برابر حکومت پهلوی شناخته شود. بعد از انقلاب این شـهر درون جنگ ایران و عراق، خسارات زیـادی دید.[۷۱]
جغرافیـا
موقعیت
مناطق ۵گانـه استان‌های ایراناستان ایلام
استان لرستان
استان همدان
استان مرکزی
استان خوزستان
شـهر کرمانشاه از شمال بـه کوه فرخشاد، از شمال غربی بـه کوه طاق بستان و از جنوب بـه سفید کوه منتهی مـی‌شود کـه در قسمت مرکزی استان کرمانشاه با موقعیت ۴۷ درجه و ۴ دقیقهٔ شرقی و ۱۹ درجه و ۳۴ دقیقهٔ شمالی قرار دارد و دارای ۲۴۵۰۰ کیلومتر مربع گستردگی و ارتفاع ۱۲۰۰ متر از سطح دریـا است.[۱۶] کرمانشاه یکی از شاهراه‌های ارتباطی شرق و غرب و قدیمـی‌ترین راه عبور زائران عتبات عالیـات هست که بـه همـین سبب تأثیرات فرهنگی و معنوی برجا گذارده‌است.[۳۸] کرمانشاه درون دروازه زاگرس قرار دارد. رشته کوه زاگرس کـه فلات ایران را از سرزمـین‌های همسایـه جدا کرده‌است درون مسیر کرمانشاه، بـه دشت‌های وسیع و کوه‌های عمدتاً مجزا و دره‌های وسیعی منتهی مـی‌شود کـه از قدیم به منظور رسیدن بـه مـیان‌رودان مورد استفاده قرار گرفته‌است.
فاصلهٔ زمـینی شـهر کرمانشاه درون شرایط مطلوب که تا بغداد، ۳۹۰ کیلومتر، که تا تهران، ۵۹۰ کیلومتر از اتوبان ساوه و ۵۱۰ کیلومتر از اتوبان قم، که تا مرز خسروی (مرز ایران و عراق) درون حدود ۲۰۰ کیلومتر[۷۲] و فاصلهٔ هوایی آن که تا تهران ۴۱۳ کیلومتر است.
موقعیت منطقه‌ای
استان‌های ایران درون طبقه‌بندی جدید درون سال ۱۳۹۳ توسط وزارت کشور جمـهوری اسلامـی ایران بـه پنج منطقه برحسب عوامل همجواری، جغرافیـایی و ویژگی‌های مشترک تقسیم‌بندی شدند؛ کـه هر یک از مناطق پنجگانـه یک دبیرخانـه دایمـی دارد؛ کـه شامل شـهرهای تهران، اصفهان، تبریز، کرمانشاه و مشـهد مـی‌باشد؛ و هرکدام یک دفتر ستاد مرکزی درون وزارت کشور دارند؛ کـه برای حل مشکلات مناطق بدون مراجعه بـه مرکز تشکیل شده‌اند.[۷۳]
این تقسیم‌بندی جدای از تقسیمات استانی مصوب مجلس شورای اسلامـی مـی‌باشد؛ و مربوط بـه موضوعات داخلی وزارت کشور مـی‌باشد. شـهر کرمانشاه درون این تقسیم‌بندی بـه عنوان دبیرخانـه دائمـی منطقه چهار شامل استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و خوزستان مـی‌باشد.[۷۴]
آب و هوا
شـهر کرمانشاه دارای اقلیم معتدل کوهستانی است.[۳۷][۳۸] در قرن چهارم مـیلادی شـهر کرمانشاه کـه در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود بـه عنوان دومـین اقامت گاه سلطنتی ساسانیـان انتخاب شد.[۳۹] درون دوران ساسانیـان باغ‌های بزرگی درون این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان تفریحی شاهان ساسانی بوده‌است. درون دوران اسلامـی نیز بارها شـهر کرمانشاه را شـهری خوش آب و هوا توصیف کرده‌اند کـه در آن آب‌ها جاری هست و درختان و مـیوه جات فراوان دارد و کالاها درون آن ارزانند.[۷۵] ابن فقیـه درون کتاب البلدان کـه در سال ۲۹۰ هجری نگاشته‌است درون مورد کرمانشاه مـی‌نویسد:[۳۱]
او-قباد- از مداین که تا رود بلخ درون همـه راه هیچ سرزمـینی کـه هوایش از کرمانشاهان که تا گردنـه همدان-اسدآباد- خوش‌تر و آبش گواراتر و نسیمش لذت بخش‌تر باشد نیـافت این بود کـه قرمسین را ساخت.
بیشترین ساعات آفتابی کرمانشاه بـه ۲۹۹۹ ساعت مـی‌رسد، بیشترین ساعات آفتابی درون ماه‌های تیر و مرداد و کمترین آن درون ماه‌های دی و بهمن است. موقعیت اقلیمـی و اکولوژیک استان کرمانشاه با توجه بـه مـیزان متوسط بارندگی و رطوبت نسبی سالیـانـه بـه نحوی هست که دامنـه کوه‌ها و دشت‌های آن عموماً پوشیده از جنگل و مرتع بوده و در پاره‌ای از نقاط نیز زمـین‌های زارعی آبی و دیمـی است.[۷۶] مـیانگین دمای سالانـهٔ شـهر کرمانشاه درحدود ۱۴سانتی‌گراد و مـیزان بارش سالانـهٔ این شـهر ۴۵۶٫۸ مـیلی‌متر است.
آب و هوای کرمانشاهژانویـه فوریـه مارس آوریل مـــــه ژوئـن ژوئیـه اوت سپتامبر اکتبـر نوامبر دسامبر سـال
گرم‌ترین
C° ۱۴ ۲۰ ۲۵ ۲۸ ۳۴ ۴۰ ۴۳ ۴۳ ۳۷ ۳۴ ۲۵ ۲۰ ۴۳
مـیانگین گرم‌ترین‌ها
C° ۳ ۷ ۱۳ ۱۹ ۲۵ ۳۲ ۳۶ ۳۶ ۳۱ ۲۴ ۱۶ ۸ ۲۱
مـیانگین سردترین‌ها
C° -۴ -۲ ۳ ۸ ۱۲ ۱۷ ۲۲ ۲۰ ۱۷ ۱۲ ۵ ۱ ۱۰
سردترین
C° -۲۱ -۲۷ -۱۴ -۴ ۲ ۷ ۱۱ ۲ ۰ -۲ -۹ -۹ -۲۷
ناهمواری‌ها
کوه‌های عمدهٔ شـهرستان عبارتند از بیستون، کوه فرخشاد درون شمال، پرآو درون شمال شرقی، کوه مـیوله درون شمال غربی و سفیدکوه کـه در جنوب شرقی شـهر کرمانشاه واقع شده‌اند و غار پرآو کـه شـهرت جهانی دارد یکی از بزرگترین غارهای دنیـاست و در کوه پرآو واقع شده‌است.[۷۹]
نام موقعیت ارتفاع رشته کوه پراو شمال شرقی کرمانشاه ۳۳۵۷ متر رشته کوه زاگرس کوه سفید جنوب کرمانشاه ۲۸۰۵ متر رشته کوه زاگرس فرخشاد شمال کرمانشاه ۲۹۳۰ متر رشته کوه زاگرس مـیوله شمال کرمانشاه ۲۱۰۰ متر (تقریبی) رشته کوه زاگرسآبها
مـهمترین آب‌های کرمانشاه رودخانـه قره‌سو، رودخانـهٔ آبشوران، رودخانـهٔ چم‌بشیر،[۸۰] دریـاچهٔ طاق بستان، سراب خضر الیـاس و سراب نیلوفر مـی‌باشند.
آلودگی
آلودگی هوامـهمترین عامل آلودگی هوای کرمانشاه ناشی از گرد و غبار بیـابان‌های کشورهای عراق و عربستان هست که باعث تعطیلی ادارات، مدارس و لغو پروازها بـه دلیل کاهش شدید دید درون برخی روزها مـی‌گردد؛[۸۱] مـیزان دید درون برخی از روزها بـه ۱۰۰ که تا ۲۰۰ متر کاهش مـی‌یـابد؛ و این آلودگی درون ۱۴ تیر ۱۳۸۸ بـه ۲۱ برابر حد مجاز رسید؛[۸۲] عاملی کـه باعث بستری شدن ده‌ها نفر درون بیمارستان‌ها بـه دلیل مشکلات تنفسی و قلبی بوده‌است.[۸۲] همچنین این پدیده باعث آسیب شدید بـه جنگلهای بلوک، نابودی پوشش گیـاهی و بیـابانی شدن منطقه شده‌است.[۸۳]
آلودگی آبهابا گسترش شـهر کرمانشاه رودخانـهٔ قره‌سو کـه از مـیان شـهر عبور مـی‌کند با مشکلات زیست‌محیطی مواجهه شده‌است، مـهمترین عامل درون آلودگی این رودخانـه ریختن فاضلابی هست که رودخانـه آبشوران همراه مـی‌آورد و پس از آن ریختن فاضلاب‌های کشاورزی هست به‌طوری‌که این رودخانـه امروز تبدیل بـه فاضلاب شده‌است.[۸۴] درون سال‌های پیشین این رودخانـه بیش از ۱۵ نوع ماهی را درون خود جای مـی‌داده به‌طوری‌که شغل برخی از بومـیان منطقه از راه صید و فروش ماهی تأمـین مـی‌شده‌است؛ کـه امروزه این زیستگاه بـه کلی تخریب شده‌است.[۸۵]
مردم
زبان
زبان اهالی کرمانشاه، کردی[۸۶][۸۷][۸۸][۸۹] و لهجهٔ فارسی کرمانشاهی است.[۶۱][۸۶][۸۷][۸۸] عده‌ای از مردم کرمانشاه بـه زبان کردی، گویش کلهری سخن مـی‌گویند.[۹۰] علاوه بر کردی کلهری دیگر گویش‌های کردی از جمله کردی کرمانشاهی، سنجابی، زنگنـه و سورانی هم گویشورانی درون مـیان مردم دارد.[۸۶] درون کنار زبان کردی، عده‌ای از مردم بـه لهجهٔ فارسی کرمانشاهی تکلم مـی‌کنند.[۹۰][۹۱]لهجهٔ فارسی کرمانشاهی تنـها خاص شـهر کرمانشاه‌است[۹۲] و از ۲۰۰ سال پیش درون پی ورود مـهاجرانی کـه برای زیـارت عتبات وب و کار بـه کرمانشاه آمدند ایجاد شده‌است.[۹۳][۹۴][۹۵] همچنین درون بخشی از مناطق شـهر، گویش لکی درون مـیان برخی ساکنان رواج دارد.
موسیقی
یک گروه موسیقی درون حال اجرای برنامـه هستند.
کرمانشاه یکی از مراکز موسیقی کردی و ایرانی است. چهره‌های نامداری از این شـهر و شـهرهای نزدیک بـه آن درون موسیقی ظهور کرده‌اند کـه نقش پررنگی درون هنر موسیقی داشته‌اند. علی اکبر مرادی نوازندهٔ برجستهٔ تنبور از شـهر کرمانشاه بـه عنوان مرکز موسیقی کردی یـاد مـی‌کند و ریشـهٔ بسیـاری از گوشـه‌های موسیقی ایرانی را درون موسیقی کرمانشاه مـی‌داند.[۹۶]حسین علیزاده دیگر استاد موسیقی ایرانی نیز از کرمانشاه با نام «پدر موسیقی ایرانی» یـاد مـی‌کند.[۹۷]بهمن کاظمـی پژوهشگر موسیقی، موسیقی رایج درون شـهر کرمانشاه را بـه سه دستهٔ موسیقی باستانی، موسیقی روستایی و موسیقی شـهری تقسیم‌بندی مـی‌کند.[۹۸] از سازهای رایج درون موسیقی کردی درون کرمانشاه مـی‌توان بـه تنبور، دف، شمشال و کمانچه اشاره کرد. پیش از انقلاب ۵۷، کرمانشاه مرکز رادیو کردی بود و این رادیو مخاطبان بسیـاری درون مـیان کردهای هر چهار کشور بـه دست آورده بود.[۹۹]
فرهنگ
در کرمانشاه همواره بزرگان زیـادی درون ادبیـات، هنر، تاریخ و سیـاست برخاسته‌اند[۱۰۰] بزرگانی همچون، مـیرزا محمدرضا کلهر از نستعلیق‌نویسان مـهم تاریخ ایران، علی‌اشرف درویشیـان از نویسندگان سرشناس ایران، شامـی کرمانشاهی شاعر کرد زبان، ابوالقاسم لاهوتی شاعر و فعال سیـاسی انقلابی، کیـهان کلهر نوازندهٔ بلندآوازهٔ کمانچه، شـهرام ناظری خوانندهٔ معروف و شناخته شده، رشید یـاسمـی نویسنده، مورخ، مترجم و شاعر معاصر ایرانی، پوران درخشنده کارگردان سرشناس، علیمحمد افغانی نویسنده نخستین رمان واقعی بـه زبان فارسی، مجتبی شمسی‌پور شیمـیدان، ابوحنیفه احمدابن داود دینوری گیـاه‌شناس، ستاره‌شناس، ریـاضیدان و مورخ قرن نـهم مـیلادی، یـارمحمدخان کرمانشاهی از مبارزان انقلابی مشروطه و … را مـی‌توان نام برد.
چاپخانـه‌ها و نشریـههاپس از انقلاب مشروطه وسایل تحصیل درون کرمانشاه منحصر بـه چند مکتبخانـه بود و در این مـیانانی کـه با کتاب و نشریـه آشنا بودند بـه فکر تأسیس مدرسه و روزنامـه‌های دستنویس و خطی افتادند، درون مـیان سال‌های ۱۲۸۴ که تا ۱۲۸۷ با تلاش مـیر عبدالباقی نخستین چاپخانـه سنگی کرمانشاه افتتاح شد و پس از آن مـیرزا احمد خان معتضدالدوله وزیری چاپخانـهٔ شرافت احمدی را تأسیس کرد و در تاریخ ۱۸ مرداد ۱۳۰۲ با ورود نخستین چاپخانـهٔ مجهز از آلمان، شرکت سعادت تشکیل شد و پس از فوت برادران سعادت شرکت منحل شد و بعدها درون سال ۱۳۲۸ علاوه بر چاپخانـهٔ سعادت، روزنامـهٔ آن نیز منتشر مـی‌شد و در این چاپخانـه بود کـه روزنامـه‌های فصاحت و کوکب غرب انتشار یـافتند.[۱۰۱] نخستین روزنامـه رسمـی درون شـهر کرمانشاه، روزنامـه بیستون بود کـه در سال ۱۳۲۵ هجری قمری (۱۹۰۷ مـیلادی و ۱۲۸۶ هجری خورشیدی) بـه صاحب امتیـازی ابوالقاسم لاهوتی درون این شـهر منتشر شد.[۱۰۲]
اجتماع
پوران درخشنده چندی پیشتر درون واکنش بـه تعطیلی سینماهای شـهر کرمانشاه عنوان کرده بود:
بالا بودن آمار بی‌کاری، افزایش طلاق، و آمار بالای معتادین درون این شـهر همـه و همـه گویـای این مطلب هست که درون این شـهر کار فرهنگی قابل توجه صورت نمـی‌گیرد و استان کرمانشاه درون حال طی یک روند غیر فرهنگی است.[۱۰۳]
مذهب
بر مبنای پژوهشی کـه توسط امـیر رستگار خالد استاد دانشگاه شاهد تهران و مـیثم محمدی انجام شده و نتایج آن درون شمارهٔ ۵۸ (تابستان ۱۳۹۴) مجلهٔ علمـی-پژوهشی جامعه‌شناسی کاربردی چاپ اصفهان منتشر شده‌است، مردم شـهر کرمانشاه بعد از شـهرهای رشت، تهران و اهواز کمترین گرایش را بـه دین دارند. همچنین بر مبنای این آمار، شـهر کرمانشاه درون باور بـه سکولاریسم بعد از شـهرهای شیراز، اهواز، تهران، رشت، سنندج، همدان، ارومـیه سکولارترین شـهر ایران به‌شمار مـی‌رود.[۱۰۴][۱۰۵]
آمار دقیقی از مـیزان گرایش مردم کرمانشاه بـه دین و نیز درصد پیروان دین‌های گوناگون درون این شـهر وجود ندارد. اما به‌طور کلی بیشتر مردم شـهر پیرو یکی از سه مذهب تشیع، تسنن و اهل حق (یـارسان) هستند. همچنین گروه‌های کوچکتری از اقلیت‌های دینی وجود دارند کـه در مجموع ۰/۱۷ درصد از کل جمعیت را تشکیل مـی‌دهند کـه مـهمترین آن‌ها زرتشتیـان با ۰/۱۲ درصد، مسیحیـان ۰/۰۲ درصد و کلیمـیان ۰/۰۳ درصد از کل جمعیت هستند.[۸۸]
یـارسانبخش زیـادی از کردهای کرمانشاه که تا اواخر سدۀ نوزدهم مـیلادی پیروی دین یـارسان بودند. هنری بایندر سیـاح فرانسوی کـه در اواخر قرن نوزدهم از استان کرمانشاه دیدن کرده‌است، درون سفرنامۀ خود با عنوان «در کردستان، درون بین‌النـهرین و پرشیـا» کـه در سال ۱۸۸۷ بـه چاپ رسیده‌است دین غالب مردم را یـارسان مـی‌داند. او درون بازدید از شـهر قصر شیرین مـی‌نویسد:
....بیشتر کُردان ایران از فرقۀ علی‌اللهی هستند. اگر آن‌ها را درون انجام کارهایشان آزاد گذارند، آن‌ها هم درون کار دیگران مداخله نمـی‌کنند. حس احترام بـه عقیدۀ مذهبی دیگران درون نزد ایشان بسیـار زیـاد است.[۱۰۶]
او همچنین درون بازدید از «شـهر کرمانشاه» مـی‌نویسد:
....کُردان ایـالت کرمانشاه مردمـی آرام و خوش‌برخوردند. آن‌ها بـه فرقۀ علی‌اللهی تعلق دارند کـه باگذشت‌ترین فرقه‌های مذهبی هستند. درون بعضی از دهکده‌ها پیروان این فرقه با مسیحیـان کـه گذشت آن‌ها کمتر هست دارند.[۱۰۷]
یـهودیـانمحلهٔ قدیمـی یـهودیـان کرمانشاه، درون محلهٔ فیض‌آباد و در نزدیکی یکی از پنج دروازهٔ ورودی بـه شـهر قرار داشته کـه در مـیان کرمانشاهیـان بـه دروازهٔ یـهودی‌ها معروف بوده‌است. شمار یـهودیـان کرمانشاه درون دوران مشروطیت درون حدود ۳۰۰۰ نفر برآورد شده کـه تا زمان احداث مدرسهٔ آلیـانس کرمانشاه یعنی ۱۹۰۴ م چندان سر و سامانی نداشتند.[۱۰۸] یـهودیـان کرمانشاه درون دوران پهلوی و با بهبود نسبی وضع اجتماعی از محله‌های قدیمـی خود مـهاجرت و در نقاط مختلف شـهر پراکنده مـی‌شوند.[۱۰۹] این شـهر، که تا پیش از انقلاب اسلامـی یکی از انجمن‌های پرجمعیت یـهودیـان ایران بود. اما درون حال حاضر جمعیت یـهودیـان شـهر بـه اندازه‌ای کم شده‌است کـه از ۴ کنیسایی کـه در سال‌های پیشین فعال بودند تنـها درون کنیسای اتحاد کرمانشاه، مراسم دینی خود را برگزار مـی‌کنند.[۱۱۰]
جمعیت
کرمانشاه نـهمـین شـهر پرجمعیت ایران هست که براساس آمار درگاه ملی آمار ایران درون سال ۱۳۸۵ تعداد ۳۴۶٬۸۶۴ زن و ۳۵۷٬۸۴۵ مرد شـهرنشین و مجموع ۷۰۴۷۰۹ نفر شـهرنشین درون کرمانشاه زندگی مـی‌کنند؛ و با اضافه روستاییـان، کرمانشاه دارای جمعیت ۷۸۴٬۶۰۲ نفر مـی‌باشد[۸] همچنین جمعیت شـهر درون سال ۱۳۸۸ براساس آماری کـه گزتیر[پانویس ۴] انتشار داده ۸۱۵٬۰۱۴ نفر برآورد شده‌است.[۹]
سیلوستر دوساسی،[پانویس ۵]خاورشناس فرانسوی کـه در سال ۱۸۰۷ م از کرمانشاه دیدن مـی‌کند درون کتابی شمار مردمان این شـهر را درون حدود ۱۶ که تا ۱۸ هزارنفر برآورد مـی‌کند.[۱۰۹] کنراد مالتبرن[پانویس ۶] نیز درون کتابی کـه در سال ۱۸۲۴ م بـه چاپ مـی‌رساند شمار خانـه‌های شـهر را ۳۰۰۰ خانـه عنوان مـی‌کند.[۱۱۱]
اقتصاد
مـهمترین کارخانـه‌های شـهر کرمانشاه عبارتند از: کارخانـه‌های قند، پالایشگاه کرمانشاه، پالایشگاه نفت آناهیتا، مجتمع پتروشیمـی کرمانشاه، کارخانـه سیمان غرب، کارخانـه سیمان سامان، کارخانـهٔ اسید سیتریک کرمانشاه (تنـها کارخانـهٔ اسید سیتریک خاورمـیانـه).[۱۱۲]
در تحلیلی کـه مرکز مطالعات ریسک دانشگاه کمبریج درون دسامبر ۲۰۱۷ ارائه کرده و در آن ترکیب صدمات وارده بـه شـهرهای جهان بر اثر دستۀ جامعی از تهدیدهای مـهم بررسی شده‌است، شـهر کرمانشاه درون کنار کلان‌شـهرهای تهران، مشـهد، اصفهان، کرج، تبریز، شیراز، اهواز و قم یکی از بیشترین ریسک‌های درآمد اقتصادی را داشته‌است. درون این تحلیل ۲۳ نوع تهدید درون پنج طبقه، شامل (۱) بلایـای طبیعی و اقلیمـی مانند زلزله و توفان، (۲) مالی، تجاری وب‌وکار شامل سقوط بازار و تکانـه‌های قیمتی، (۳) سیـاسی، جنایی و امنیتی مانند بی‌ثباتی سیـاسی، درگیری‌ها و تروریسم، (۴) فناوری و فضای مجازی، و (۵) سلامت و محیط زیست از قبیل بیماری‌های واگیردار و قحطی بررسی شده‌است. عمده‌ترین عامل ریسک به منظور شـهر کرمانشاه درون این تحلیل مـهاجرت و جابجایی جمعیت درون نتیجهٔ جنگ و قرار گرفتن درون معرض بمب‌باران و موشک‌باران ناشی از درگیری مـیان دو کشور بوده‌است.[۱۱۳]
شرکت پالایش نفت کرمانشاه
در سال ۱۳۰۱ وجود نفت خام بـه مقدار کافی درون غرب ایران بـه اثبات رسید و از این زمان فعالیت استخراج و پالایش بااحداث شرکت پالایش نفت کرمانشاه کـه در آن زمان «پالایشگاه کرمانشاه» نام داشت شروع گردید.[۱۹]
شرکت پالایش نفت کرمانشاه با توجه بـه آن کـه پس از گسترش شـهر کرمانشاه درون مرکز شـهر قرار گرفت ولی یکی از واحدهای صنعتی سبز صنعت نفت با ۱۲۶ هزار متر مربع فضای سبز است.[۱۱۴]
ورزش
ورزش‌های کشتی، وزنـه‌برداری، پرورش اندام، فوتبال، کوهنوردی، سنگنوردی، بوکس و شمشیربازی از جمله ورزش‌های پرطرفدار درون کرمانشاه به‌شمار مـی‌آیند. باشگاه فوتبال راهیـان کرمانشاه کـه پیشتر شیرین‌فراز نامـیده مـی‌شد، هم‌اکنون درون لیگ دسته اول فوتبال ایران بازی مـی‌کند. این تیم درون دوره ۱۳۸۷–۱۳۸۶ درون لیگ برتر فوتبال ایران حضور داشت.[۱۱۵] همچنین درون زمـینـهٔ کشتی، شـهر کرمانشاه درون روزهای ۱۶ که تا ۱۷ فوریـهٔ ۲۰۱۷ مـیزبان مسابقات جام جهانی کشتی آزاد مردان بود کـه در سالن امام خمـینی برگزار شد.[۱۱۶]
کرمانشاه درون رشته کوهنوردی و سنگنوردی، بـه سبب وجود کوه‌های مناسب و دیواره‌های طبیعی درون اطراف شـهر فعالیت زیـادی دارد. همچنین دیواره بیستون بـه عنوان طولاترین دیواره سنگنوردی جهان درون بیستون درون نزدیکی شـهر کرمانشاه قرار دارد.[۱۱۷]جشنواره سنگنوردی بیستون هر دو سال یک بار درون ماه مـهر با حضور سنگ نوردانی از سراسر جهان درون دیواره بیستون برگزار مـی‌شود.[۱۱۸]
مـهمترین مجموعه ورزشی کرمانشاه مجموعه ورزشی آزادی کرمانشاه هست که پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، استادیوم خسروپرویز نامـیده مـی‌شد. بـه جز این ورزشگاه، ورزشگاه تختی کرمانشاه، استادیوم ۱۵ هزار نفری کرمانشاه و سالن امام خمـینی از دیگر اماکن ورزشی شـهر محسوب مـی‌شوند. درون حال حاضر ورزشگاه‌ها و اماکن ورزشی زیر درون کرمانشاه فعال هستند:[۱۱۹]
شماره نام ورزشگاه رشته‌های فعال ۱ ورزشگاه آزادی فوتبال، دومـیدانی، والیبال، بوکس، اسکواش، شطرنج، تنیس، ژیمناستیک، کلینیک پزشکی، موزه ورزش، تکواندو، کشتی، استخر آزادی، تیر و کمان، نابینایـان، ورزش‌های روستایی عشایری، دوچرخه‌سواری، پینگ‌پنگ ۲ مجموعه ورزشی امام خمـینی کشتی، جودو، اسکیت، رزمـی، رزم‌آوران، ووشو، بوکس، تیر و کمان، پرورش اندام ۳ مجموعه ورزشی تختی بسکتبال، وزنـه‌برداری، کشتی، کاراته، ورزش باستانی، کونگ‌فو، جودو، اتومبیل رانی، انجمن‌های ورزشی، گلف ۴ مجموعه ورزشی کوثر (ویژه بانوان) بسکتبال، والیبال، فوتسال، آمادگی جسمانی، ایروبیک، رزمـی، استخر، فوتبال، دو مـیدانی، دوچرخه‌سواری، راگبی، کریکت، گلف، تکواندو ۵ مجموعه ورزشی امام سجاد ووشو، کونگ‌فو، کبدی، کشتی، کاراته، رزمـی، پینگ‌پنگ، کیک بوکسینگ ۶ استادیوم انقلاب کرمانشاه فوتبال ۷ مجموعه ورزشی اشرفی اصفهانی شنا، بدمـینتون، شمشیربازی ۸ مجموعه ورزشی حضرت عباس شنا، فوتسال، والیبال، گلبال، کشتی، فوتسال معلولین، کاراته، کیک بوکسینگ، ووشو، ژیمناستیک، تکواندو، ایروبیک ۹ دهکده المپیک کرمانشاه سوارکاری، اتومبیلرانی ۱۰ مجموعه ورزشی کارمندان هاکی، ووشو، هندبال، رزمـیحمل و نقل
حمل و نقل درون‌شـهری
بزرگراههاکرمانشاه بـه دلیل مواجهه با مشکل ترافیک بـه ویژه درون سال‌های بعد از جنگ ایران و عراق ناچار از طراحی و ساخت شبکه بزرگراهی بوده‌است. کمربندی غربی کرمانشاه کـه در دهه ۱۳۵۰ ساخته‌شده‌بود با رشد شـهر درون بافت شـهری واقع شد. این کمربندی درون طرح توسعه بـه باغ‌راه (پارک‌وی) تبدیل شد و ساخت کمربندی غربی جدیدی آغاز شد. همچنین کمربندی شرقی کرمانشاه درون سال ۱۳۷۹ بـه بهره‌برداری رسید. درون حال حاضر شبکه بزرگراهی کرمانشاه چهار بزرگراه را درون محورهای شمالی، جنوبی، شرقی و غربی این شـهر شامل مـی‌شود. مـهمترین آن‌ها عبارتند از:[۱۲۰]
- بزرگراه امام خمـینی یـا کمربندی شرقی کرمانشاه
- باغ‌راه امام علی یـا کمربندی غربی کرمانشاه
- بزرگراه خلیج فارس درون جنوب کرمانشاه
- بزرگراه صیـاد شیرازی درون شمال کرمانشاه.
در ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۸۶ خط ریلی کرمانشاه بـه طول ۱۴ کیلومتر درون شورای عالی هماهنگی ترافیک بـه تصویب رسید و در ۱۵ تیر ماه ۱۳۸۷ سازمان قطار شـهری کرمانشاه تأسیس شد. این خط قطار شـهری شامل ۱۱ ایستگاه مـی‌شود و مـیدان فردوسی را بـه مـیدان طاق بستان متصل مـی‌کند کـه این پروژه درون پنج سال بـه پایـان مـی‌رسد.[۱۲۱] عملیـات احداث خط قطار شـهری کرمانشاه درون سال ۱۳۸۸ بـه منوریل تغییر کاربری داد و مقرر شد درون برخی از قطعات مسیر بـه صورت زیر زمـینی و در برخی دیگر بـه صورت هوایی به منظور حمل مسافران استفاده شود.[۱۲۲] بـه این ترتیب هزینـه اجرای این پروژه پنجاه درصد کاهش مـی‌یـابد و عنوان شده‌است کـه به دلیل «تفکر مـهندسی و اصلاح الگوی مصرف» قطار شـهری کرمانشاه بـه منوریل تغییر یـافته‌است.[۱۲۳] با توجه بـه گفتهٔ یکی از نمایندگان این شـهر بـه نظر مـی‌رسد مشکل اجرایی نشدن منوریل کرمانشاه بیشتر ضعفی مدیریتی هست تا فراهم نشدن بودجه[۱۲۴]
اتوبوسرانیشرکت اتوبوسرانی کرمانشاه درون تاریخ ۱۷ شـهریور ۱۳۴۴ تأسیس شد و فعالیت خود را با چند دستگاه اتوبوس و مـینی‌بوس درون مسیر مـیدان وزیری(نواب صفوی) که تا مـیدان جلیلی آغاز کرد.[۱۲۵] هم‌اکنون ناوگان اتوبوسرانی کرمانشاه و حومـه از ۲۶۲ اتوبوس تشکیل شده کـه در پنج منطقه و ۵۰ خط کار مـی‌کنند.[۱۲۶]
حمل و نقل برون‌شـهری
پایـانـهٔ مسافربریدو پایـانـه مسافربری برون‌شـهری درون شـهر کرمانشاه وجود دارد. پایـانـهٔ مسافربری شـهید کاویـانی به منظور انتقال مسافران بین شـهری بوسیلهٔ مـینی بوس، اتوبوس و خودروسواری مورد استفاده قرار مـی‌گیرد. دو شرکت ایران پیما و شرکت تعاونی مسافربری شماره ۷ درون خیـابان مدرس و شرکت تی بیتی درون مـیدان مصدق دارای مراکز فروش بلیط هستند.[۱۲۷] پایـانـه مسافربری دیگر با نام پایـانـه مسافربری راه کربلا محل نقل و انتقال مسافران شـهرستان‌های غرب استان و نیز کشور عراق است.
فاصلهٔ شـهر کرمانشاه با برخی از مناطق پر رفت‌وآمد:[۱۲۷]
شـهر مقصد وسیلهٔ نقلیـه طول مسافرت تهران از مسیر همدان اتوبوس ۹ ساعت تهران از مسیر ملایر اتوبوس ۷ ساعت همدان مـینی‌بوس ۳ ساعت ملایر اتوبوس ۲:۴۰ ساعت اراک اتوبوس ۴ ساعت قم اتوبوس ۶ ساعت بابل اتوبوس ۱۲ ساعت بوکان اتوبوس ۶ ساعت تبریز اتوبوس ۸ ساعت اهواز اتوبوس ۱۰ ساعت ارومـیه اتوبوس ۱۲ ساعت اصفهان از مسیر ملایر اتوبوس ۸ ساعت خرم‌آباد اتوبوس ۵ ساعت[۱۲۸]
فرودگاه بینالمللیفرودگاه کرمانشاه با نام فرودگاه بین‌المللی اشرفی اصفهانی بـه عنوان استانداردترین و مـهمترین فرودگاه غرب کشور مورد استفاده قرار مـی‌گیرد.[۱۲۹]
پروازهای خارجی:دبی، دمشق، جده، سلیمانیـه و استانبول.[۱۳۰]
پروازهای داخلی: تهران، مشـهد، کیش، بندرعباس، کرمان، شیراز، عسلویـه، ساری.
راهآهندر سال ۱۳۵۵ مطالعات به منظور احداث راه‌آهن کرمانشاه انجام شد و انجام این عملیـات با شروع جنگ ایران و عراق اجرایی نشد و پس از آن نیز این پروژه که تا مجلس ششم بـه فراموشی سپرده شد، پروژهٔ راه‌آهن کرمانشاه درون سه فاز انجام مـی‌شود. فاز اول اراک-ملایر، فاز دوم ملایر-کنگاور و فاز سوم کنگاور-کرمانشاه. عملیـات ساخت این پروژه درون سال ۱۳۸۰ آغاز شد[۱۳۱] و قرار بود درون سال ۱۳۸۵ تکمـیل شود،[۱۳۲] اما عملیـات اجرایی دوباره راه‌آهن کرمانشاه درون سال ۱۳۸۵ آغاز شد و عنوان شد کـه این پروژه درون سال ۱۳۸۷ تکمـیل مـی‌شود.[۱۳۳] این درون حالی هست که درون سال ۱۳۸۸ فاز دوم پروژه هنوز آغاز نشده بود.[۱۳۲] یکی از دلایل عقب ماندن این طرح اختصاص بودجه طرح‌های ریلی کشور از جمله راه‌آهن کرمانشاه بـه طرح راه‌آهن بافق-مشـهد بوده کـه با این کار پروژهٔ بافق-مشـهد چهار سال زودتر از موعد مقرر تمام شد.[۱۳۲] ساخت این پروژه که تا پایـان سال ۱۳۹۰ بـه کرمانشاه[۱۳۴] و تا پایـان سال ۱۳۹۲ بـه مرز خسروی و به راه‌آهن خانقین عراق متصل مـی‌شود. با این حال پایـان این پروژه درون زمان تعیین شده بعید بـه نظر مـی‌رسد.[۱۳۵]
ساختار شـهری
وسعت عرصهٔ شـهری کرمانشاه، برابر با ۹۵٫۹۷ کیلومتر مربع (نزدیک بـه ۱۰ هزار هکتار) است. ۸۰ درصد وسعت این شـهر را زمـین‌های وقفی تشکیل مـی‌دهند.[۱۳۶] شـهر کرمانشاه ۱٫۵ درصد از مساحت کل ایران را دارد[۵۹] و به ۸ منطقهٔ شـهرداری تقسیم شده‌است. درون کرمانشاه همچنین ۳۵۰ هکتار بافت فرسودۀ شـهری وجود دارد.[۱۳۷]
تغییرات شـهری
نخستین طرح جامع شـهر کرمانشاه درون سال ۱۳۵۱ پیشنـهاد شد. مرحلهٔ دوم طرح جامع کرمانشاه درون جلسهٔ مورخهٔ ۵ اردیبهشت ۱۳۶۰ از تصویب شورای عالی شـهرسازی و معماری ایران گذشت.[۱۳۸]
شورای عالی شـهرسازی و معماری ایران، درون جلسهٔ مورخهٔ ۶ دی ۱۳۷۸، بـه بررسی مغایرت‌های اساسی طرح تفصیلی شـهر کرمانشاه نسبت بـه طرح جامع مصوب پرداخته و تصویب نمود که تا مساحت ۴۷ هکتار جنب شـهرک ظفر درون شمال شـهر، ۲۱ هکتار درون محدودهٔ جنوب شـهرک گل‌ها (شامل ۶ هکتار کمربند سبز دور شـهر) و ۶۰ هکتار درون غرب شـهرک الهیـه (شامل ۲۱/۵ هکتار کمربند سبز دور شـهر) بـه مساحت شـهر افزوده شده و در بخش جنوب غربی شـهر، درون ناحیـهٔ مـیدان آزادگان، ۵۰ هکتار زمـین از آموزش عالی بـه کاربری مس و خدمات تغییر کاربری بیـابد، با این شرط کـه ۱۰ هکتار از آن بـه خدمات عمومـی (شامل تالار شـهر، مرکز تیزهوشان و …) اختصاص بیـابد.[۱۳۹]
طرح جامع شـهر کرمانشاه به منظور افق ۱۳۹۱، (پیش‌بینی شده به منظور جمعیت ۱۱۴۷۳۰۰ نفر و مساحت ۹۵۶۸/۱ هکتار) درون جلسهٔ مورخهٔ ۳ شـهریور ۱۳۸۰ شورای شـهرسازی استان کرمانشاه بررسی و در جلسهٔ مورخهٔ ۲۱ بهمن ۱۳۸۱ مورد تصویب قرار گرفت.[۱۴۰] بر اساس تغییرات بـه عمل آمده درون این طرح و بر اساس تصمـیم کمـیتهٔ فنی شورای عالی، حفظ کاربری‌های نظامـی داخل شـهر بلامانع دانسته شده و به فراهم شدن شرایط مناسب موکول شد.[۱۴۱] همچنین درون این طرح پیشنـهاد شد که تا کرمانشاه بـه چند «پاره شـهر» تقسیم شده و مشاور تهیـه‌کنندهٔ طرح، راهکاری به منظور نظام مدیریت جدید به منظور هر یک از پاره شـهرها و نیز به منظور کل شـهر کرمانشاه ارائه نماید.[۱۴۲]
در جلسهٔ مورخهٔ ۱۶ آذر ۱۳۸۷، مسئلهٔ اصلاح حریم شـهر کرمانشاه درون شورای عالی برنامـه‌ریزی و توسعهٔ استان کرمانشاه بررسی و نقشـهٔ طرح بـه تصویب رسید. این نقشـه‌ها درون جلسهٔ مورخهٔ ۱۱ خرداد ۱۳۸۸ شورای عالی شـهرسازی و معماری ایران بررسی و تصویب نـهایی شد.[۱۴۳] درون جلسهٔ مورخهٔ ۳ اسفند ۱۳۸۸، شورای عالی شـهرسازی و معماری ایران مغایرت طرح تفصیلی با طرح جامع شـهر کرمانشاه را بررسی کرده و الحاق ۱۳/۵ هکتار بـه محدودهٔ شـهر جهت اختصاص بـه مسکن مـهر را تصویب کرد.[۱۴۴]
حاشیـه‌نشینی
کرمانشاه یکی از چهار شـهر نخست درون ایران بـه لحاظ حاد بودن معضل حاشیـه‌نشینی است.[۱۴۵] جمعیت حاشیـه‌نشینان درون شـهر کرمانشاه نزدیک بـه ۳۷۰ هزار نفر برآورد مـی‌شود.[۱۴۶]
شـهرداری کرمانشاه
بلدیـهٔ کرمانشاه درون زمان قاجار درون مـیان سال‌های ۱۲۷۹ که تا ۱۲۹۰ درون محل دیوانخانـه تشکیل مـی‌شود کـه وظیفهٔ آن رفت و روب خیـابان‌های پر رفت‌وآمد و روشن چراغ‌های پیـه‌سوز خیـابان‌ها بوده‌است کـه این وظایف که تا زمان اولین شـهردار، اسدالله خان فزونی بـه همـین شکل اداره مـی‌شود کـه وی درون زمان شـهرداری‌اش بـه ایجاد خیـابان شاه‌بختی از اجلالیـه که تا سه‌راه پهلوی (شریعتی)، سنگفرش خیـابان‌های شـهر و نصب فانوس‌های نفتی درون معابر شـهر اقدام مـی‌کند. کرمانشاه از زمان ساخت بلدیـه درون سال ۱۲۹۹ تاکنون ۷۴ شـهردار داشته‌است.[۱۴۷]
ساختمان شـهرداری کرمانشاه درون سال ۱۸۹۷ م توسط سفارت انگلیس جهت کنسولگری تأسیس شده‌است، کـه در سال ۱۳۳۷ توسط شـهردار وقت سلطان محمد دولتشاهی، به منظور ساختمان شـهرداری کـه قبلاً درون مـیدان شـهرداری سابق قرار داشته‌است، خریداری مـی‌شود.[۱۴۷] هم‌اکنون شـهر کرمانشاه از نظر تقسیمات منطقه‌ای شـهرداری بـه ۸ منطقهٔ شـهرداری تقسیم شده‌است.[۱۴۸]
معابر سطح شـهر
ردیف عناوین متراژ تعداد ۱ سرانـه فضای سبز ۸٫۸۱ ۲ تراکم (براساس جمعیت) ۸۳٫۵ درون هکتار ۳ تعداد مـیادین ۳۴ ۴ تعداد پارک‌ها ۱۶۵ ۵ تعداد خیـابان‌ها ۶۵۵ ۶ تعداد شـهرک‌ها ۶۷ ۷ تعداد کوچه ها ۵۲۱۰ ۸ تعداد بلوارها ۱۰۳ ۹ تعداد بن‌بست‌ها ۲۴۷۱[۱۰]
اماکن سطح شـهر
ردیف مکان مـهمترین‌ها شمار تأسیس ۱ پارک ها پارک کوهستانپارک لاله
پارک شرقی طاق بستان
پارک غربی طاق بستان
پارک شاهد
پارک شیرین
۱۶۵ [۱۴۹] ۱۳۴۸-
- ۲ گورستان ها گورستان باغ فردوس
گورستان مـینا آباد
قبرستان مسیحیـان
قبرستان یـهودیـان ۴ ۱۳۵۱
-
-
- ۳ شـهربازی ها شـهربازی کرمانشاه
شـهربازی طاق بستان ۲ -
- ۴ موزه ها موزه پارینـه‌سنگی زاگرس
موزه سنگ طاق بستان
موزه مردم‌شناسی کرمانشاه
موزه پوشاک و زیورآلات استان کرمانشاه ۱۴ ۱۳۸۶
-
۱۳۶۹
- ۵ کتابخانـه ها امـیرکبیر
شـهید آوینی
شـهید بهشتی ۸ -
-
۱۳۷۶ پارک‌ها
سران فضای سبز درون کرمانشاه ۸٫۸۱ متر مربع بـه ازای هر نفر هست و تعداد ۱۶۵ بوستان درون شـهر کرمانشاه وجود دارد[۱۵۰] کـه بیشترشان پارک‌هایی کوچک و محله‌ای هستند.[۱۰] پارک‌های مـهم شـهر کـه بیشترشان درون کنار محوطهٔ تاریخی طاق بستان قرار دارند عبارتند از پارک شرقی، پارک غربی، پارک کوهستان کـه در شمال شرقی شـهر کرمانشاه قرار دارند و پارک‌هایی کـه در نقاط دیگر شـهر قرار دارند شامل پارک شاهد، پارک شیرین و پارک لاله مـی‌شوند؛ پارک شاهد محل برگزاری نمایشگاه‌های مـهم شـهر کرمانشاه نیز هست کـه در بلوار شـهید بهشتی قرار دارد.
کرمانشاه درون سال ۱۳۱۰ صاحب سینمایی بوده کـه توسط سید ابول نقاش با راهنمایی و کمک دوستش حبیب‌الله مراد درون زمـین‌های تفریحی آن روزگار ساخته شده، با نام سینما فروهر - درون مجموع کرمانشاه درون طی تاریخ خود دارای ۱۴ سالن سینما بوده، البته نـه به‌طور همزمان، نام این سینماها عبارتند از سینما باربد، سینما هما کرمانشاه (قبل از سینما ایران درون محل همـین سینما بوده) سینما ایران، سینما دیـانا، سینما مولن روژ ورکس، (که تابستانی بوده‌اند) سینما متروپل، سینما کریستال، سینما آتلانتیک، سینما شـهر فرنگ، سینما شـهر تماشا، سینما صحرا، سینما فرهنگ کـه پس از پیروزی انقلاب این سالن‌ها متروکه شدند یـا تغییر کاربری دادند.
سینماهای شـهر کرمانشاه بعد از انقلاب ۵۷ شامل سینماهای آزادی، پیروزی، فرهنگ و استقلال بوده کـه در دی ماه ۱۳۸۷ همـهٔ سینماها بـه جز سینما فرهنگ بـه گفتهٔ نـهادهای دولتی بـه دلیل بازسازی و بهبود کیفیت سینماهای شـهر کرمانشاه تعطیل شدند.[۱۵۱][۱۵۲] این درون حالی بود کـه تعداد صندلی‌های سینما فرهنگ نیز بـه ۲۰۰ صندلی کاهش یـافت و پس از نـه ماه همزمان با عید فطر ۱۳۸۸ سینما آزادی بـه دستور استاندار کرمانشاه بدون بازسازی سینما بازگشایی شد و عنوان شد کـه به دلیل فقدان اعتبارات سینماهای این شـهر هنوز بازسازی نشده‌اند.[۱۵۳] درون حال حاضر تنـها دو سینمای فرهنگ و آزادی بـه کار خود ادامـه مـی‌دهند.
سالن‌های تئاتر نام تاریخ ساخت ظرفیت تعداد سالن مکان مجتمع فرهنگی شـهید آوینی[۱۵۴] - - ۲ مـیدان غدیر مجتمع فرهنگی انتظار[۱۵۵] ۱۳۸۷ - ۴ مـیدان آزادگان فرهنگسراهانخستین فرهنگسرای شـهر کرمانشاه، فرهنگسرای کوثر بود کـه در سال ۱۳۹۳ درون کوی بیست و دو بهمن افتتاح شد.[۱۵۶] هم‌اکنون سه فرهنگسرا درون شـهر کرمانشاه زیر نظر شـهرداری این شـهر فعالیت مـی‌کند:
نام منطقۀ شـهرداری نشانی تاریخ ساخت نوع فعالیت فرهنگسرای کوثر[۱۵۷] منطقه ۱ شـهرداری کرمانشاه چهارراه گذرنامـه، پارک شـهید درخشان ۱۳۹۳ سرای کودک، سایت رایـانـه، سرای پژوهش و سالن اجتماعات فرهنگسرای شـهر[۱۵۸] منطقه ۳ شـهرداری کرمانشاه چهارراه جوانشیر ۱۳۹۳ نگارخانـه فرهنگسرای گل نرگس[۱۵۹] منطقه ۴ شـهرداری کرمانشاه خیـابانرا ۱۳۹۳ نگارخانـه، سرای محلهآموزش
دانشگاه‌ها
هم‌اکنون ۴۹ هزار دانشجو درون ۹ مرکز دانشگاهی دولتی و خصوصی کرمانشاه درون حال تحصیل هستند،[۳۴]دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه اولین دانشگاه درون منطقهٔ غرب کشور بود کـه در سال ۱۳۴۷ مدرسه عالی پرستاری کرمانشاه با پذیرش دانشجو درون مقطع کارشناسی ناپیوسته (در زیر مجموعه بهداری) و دانشکدهٔ پزشکی (زیر مجموعه دانشگاه رازی) درون سال ۱۳۵۵ با پذیرش دانشجو درون مقطع دکترای عمومـی تأسیس، گردیدند. دانشگاه رازی بعد از دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، نخستین دانشگاه درون منطقهٔ غرب ایران هست که درون سال ۱۳۵۱ خورشیدی تأسیس شده‌است.[۱۶۰]
نوع دانشگاه نام تأسیس شمار دانشجویـان دولتی دانشگاه رازیدانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
دانشگاه صنعتی کرمانشاه
دانشگاه فرهنگیـان واحد کرمانشاه
دانشگاه فنی و حرفه‌ای واحد کرمانشاه ۱۳۵۱
۱۳۴۷
۱۳۸۶
۱۳۹۰
۱۳۴۶ -
-
۳٬۵۰۰
-
۱٬۹۹۶ آزاد دانشگاه آزاد اسلامـی واحد کرمانشاه ۱۳۶۷ ۲۳٬۰۰۰ غیردولتی دانشگاه پیـام نور کرمانشاه
دانشگاه علمـی کاربردی کرمانشاه
مرکز آموزش عالی علمـی کاربردی فرهنگ و هنر واحد کرمانشاه
جهاد دانشگاهی کرمانشاه
مؤسسهٔ آموزش عالی غیرانتفاعی زاگرس
مؤسسهٔ آموزش عالی شـهید رضایی
مؤسسهٔ آموزش عالی گنجینـهٔ هنر و معماری ۱۳۷۷
۱۳۷۳
-
۱۳۸۵
-
-
- ۱۲٬۰۰۰
-
-
۲٬۵۰۰
-
-
-
حوزه‌ها
هم‌اکنون درون شـهر کرمانشاه ۴ حوزهٔ علمـیه وجود دارد کـه یکی از آن‌ها مخصوص بانوان است، مسجد و مدرسهٔ امام صادق کـه در سال ۱۲۴۷ توسط امامقلی مـیرزا عمادالدوله با نام حوزهٔ علمـیهٔ عاد الدوله ساخته شد قدیمـی‌ترین حوزهٔ علمـیهٔ کرمانشاه به‌شمار مـی‌رود و در ۲۶ فروردین ۱۲۵۱ همراه با مغازه‌های اطراف وقف شد. فعالیت این مدرسه درون دوران پهلوی متوقف و در سال ۱۳۵۹ فعالیت دوبارهٔ خود را آغاز کرد.[۱۶۱] و پس از انقلاب ۵۷، درون سال ۱۳۶۳ با مجوز روح‌الله خمـینی، حوزهٔ علمـیهٔ امام خمـینی تأسیس شد کـه در سال ۱۳۸۵ با پذیرش ۶۰ دانشجو کار خود را آغاز کرد.[۱۶۲]
نام حوزه تأسیس شمار طلبه‌ها مدرسه و حوزهٔ علمـیهٔ امام صادقحوزهٔ علمـیهٔ امام خمـینی کرمانشاه
حوزهٔ علمـیهٔ حاج شـهباز خان ۱۲۴۷
۱۳۶۳
- ۷۰ نفر مرد، ۱۰۹ نفر زن
-
-
مدرسه‌ها
اولین مدارس درون شـهر کرمانشاه، مدرسهٔ اسلامـیه و مدرسهٔ محتشمـیه بودند کـه در سال ۱۲۷۸ خورشیدی توسط حسینعلی خان مـهندس گوران تأسیس شدند. همچنین درون سال ۱۲۸۸ قرائتخانـه‌ای درون شـهر ساخته شد کـه نخستین قرائتخانـهٔ این شـهر و نیز مدرسهٔ اکابر بود.[۱۰۱]مدرسهٔ آلیـانس اسراییلیت کرمانشاه درون سال ۱۲۸۳ خورشیدی از سوی اتحاد جهانی آلیـانس تأسیس شد.[۱۶۳] نخستین مدرسهٔ انـه درون کرمانشاه درون سال ۱۳۰۱ خورشیدی بـه نام مدرسه دولتی دوشیزگان عضدیـه تأسیس شد.[۱۶۴] همچنین نخستین مدرسهٔ غیردولتی درون کرمانشاه درون سال ۱۳۷۰ خورشیدی تأسیس شد.[۱۶۵]
کتابخانـه‌ها
کتابخانـه‌های شخصینخستین کتابخانـهٔ شخصی درون کرمانشاه درون ۱۲۹۵ با نام کتابخانـه و قرائتخانـهٔ نجابت تأسیس شد و کتابخانـهٔ دولتشاه واقع درون کاخ محمد علی مـیرزا دولتشاه فرزند ارشد فتحعلی شاه و حاکم وقت کرمانشاه کـه نسخی نایـاب و نادر را درون خود خود داشت از اولین کتابخانـه‌های شخصی درون این منطقه هستند و دیگر کتابخانـه‌های شخصی کـه در کرمانشاه تأسیس شدند شامل کتابخانـهٔ آل آقا درون مسجد جامع کرمانشاه، کتابخانـهٔ سردار کابلی، کتابخانـهٔ فیض مـهدوی با حدود ۸۰۰۰ جلد، کتابخانـهٔ سید محمود کزازی (در حال حاضر درون متعلق بـه جلال الدین کزازی است)، کتابخانـهٔ مرتضی نجومـی با ۷۰۰۰ جلد، کتابخانـهٔ عبدالجلیل جلیلی کـه در سال ۱۳۴۷ تأسیس شد و شامل ۶۰۰۰ نسخه خطی و چاپی بود کـه در سال ۱۳۵۹ با کتابخانـهٔ محمدحسین جلیلی تبدیل بـه یک کتابخانـه شد.[۱۰۱]
کتابخانـه‌های عمومـینخستین کتابخانـهٔ عمومـی کرمانشاه درون سال ۱۳۴۴ توسط شـهرداری کرمانشاه تأسیس شد و در همـین دهه درون نقاط دیگر استان هم کتابخانـه‌هایی تأسیس شدند. شـهر کرمانشاه دارای ۵ باب کتابخانـهٔ عمومـی هست و نخستین کتابخانـهٔ مخصوص کودکان آن، درون سال ۱۳۵۳ درون تأسیس شد.[۱۰۱]
کتابخانـه‌های تخصصیبا تأسیس کتابخانـهٔ مدرسهٔ آیت‌الله بروجردی درون سال ۱۳۳۵ نخستین کتابخانـهٔ تخصصی درون کرمانشاه آغاز بـه کار کرد کـه مورد استفادهٔ طلاب علوم دینی بود، سایر کتابخانـه‌های درون زمـینـهٔ تخصصی شامل کتابخانـهٔ مرکز تحقیقات جهاد سازندگی، کتابخانـهٔ پشتیبانی ارتش،[پانویس ۷] کتابخانـهٔ مرکز دولتی کرمانشاه، کتابخانـهٔ سازمان برنامـه و بودجه، کتابخانـهٔ مرکز آموزشی توانیر، کتابخانـهٔ ادارهٔ برق، کتابخانـهٔ سازمان آب و فاضلاب مـی‌شود. بر اساس آمار ۱۳۸۲ کرمانشاه دارای ۷ کتابخانـهٔ تخصصی با مجموع ۶۷٬۵۱۳ کتاب است.[۱۰۱]
کتابخانـه‌های دانشگاهیبا تأسیس دانشگاه رازی درون سال ۱۳۵۱ نخستین کتابخانـهٔ دانشگاهی درون کرمانشاه ساخته شد و پس از انقلاب ۵۷ با نام کتابخانـهٔ شـهید مطهری شناخته شد کـه شامل ۶۰٬۰۰۰ جلد کتاب و ۴۵۰ عنوان نشریـه و همچنین کتب نفیس خطی، پایـان‌نامـه‌ها، نقشـه‌ها، اسناد و مدارک است. کتابخانـهٔ دیگر مربوط بـه کتابخانـهٔ مرکزی و اسناد و مدارک دانشگاه علوم پزشکی هست که درون سال ۱۳۶۵ تأسیس شده و حدود ۴۵٬۰۰۰ کتاب تخصصی و مرجع، ۳۰۰ عنوان نشریـهٔ جاری و پایـان‌نامـه‌ها و غیره را شامل مـی‌شود. همچنین کتابخانـهٔ دانشگاه ادبیـات از دیگر کتابخانـه‌های دانشگاهی شـهر کرمانشاه‌است کـه شامل ۲۶٬۰۰۰ جلد کتاب فارسی و ۴٬۰۰۰ جلد کتاب لاتین و ۲۰ عنوان نشریـه و غیره‌است. کتابخانـهٔ دانشگاه پیـام نور هم کـه در سال ۱۳۷۴ تأسیس شد شامل ۱۵٬۰۰۰ جلد کتاب فارسی و لاتین است؛ کتابخانـهٔ مرکز آموزشی فنی مـهندسی کـه در سال ۱۳۶۴ تأسیس شد نیز شامل ۹۱٬۴۱۵ جلد کتاب درون کلیـه رشته‌ها را نگهداری مـی‌کند. همچنین کتابخانـهٔ مرکز آموزش عالی نیز شامل ۱۶٬۰۰۰ جلد کتاب است. طبق آماری درون سال ۱۳۸۲ شمار کتابخانـه‌های استان ۱۳ باب و مجموع ۸۷۴٬۱۹۱ جلد کتاب است.[۱۰۱]
آثار تاریخی
کرمانشاه پیش از اسلام یکی از شـهرهای مـهم ایران به‌شمار مـی‌رفت و پس از اسلام بارها توسط اعراب مورد حمله قرار گرفت؛ مسعر ابن مـهلهل کـه در قرن چهارم از کاخ‌های باستانی شاهان ایران درون کرمانشاه دیدن کرد و شرح ویران آن توسط اعراب را نوشته‌است.[۱۶۶] گرچه این مسئله با توجه فاصله زمانی مسعر ابن مـهلهل از صدر اسلام مورد تردید است؛ مخصوصاً با توجه بـه اینکه کرمانشاه - کـه اعراب آن را قرمسین مـی‌خواندند- درون زمان بنی عباس شـهری آباد و معمور بوده‌است.[۶۰][۶۱][۶۲]
جاذبه‌های تاریخی پیش از اسلام شـهر کرمانشاه بیشتر آثار باقی‌مانده از دوران ساسانیـان هست که سرآمد آن‌ها طاق بستان هست که بـه گونـه‌ای نماد شـهر کرمانشاه هم بـه حساب مـی‌آید و در پایین‌تر از محوطهٔ تاریخی طاق بستان و شـهر تاریخی کامبادنـه منطقه‌ای بـه نام شکارگاه خسروپرویز وجود دارد کـه در زمان خسروپرویز به منظور شکار تفریحی کاربرد داشته‌است کـه در نقش برجسته‌های طاق بستان این شکارها بـه تصویر کشیده شده‌اند. سنگ‌نبشته بیستون نیز از آثار ثبت شدهٔ ایران درون مـیراث جهانی یونسکو، درون دامنـه کوه بیستون قرار دارد.
طاق بستان
طاق بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دورهٔ ساسانی هست که درون شمال غربی کرمانشاه واقع شده‌است. این مجموعه درون قرن سوم مـیلادی ساخته شده‌است و ارزش هنری و تاریخی زیـادی دارد. چند صحنـه تاریخی از جمله تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج‌گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین چند سنگ‌نوشته (کتیبه) بـه خط پهلوی کتیبه‌ای درون آن کنده‌کاری شده‌است. ۰
سنگ‌نبشته بیستون
سنگ‌نبشته بیستون یـا کتیبه بیستون، از آثار دوره هخاان واقع درون سی کیلومتری شـهر کرمانشاه درون دامنـه کوه بیستون است.[۱۶۷] سنگ‌نبشته بیستون یکی از مـهمترین و مشـهورترین سندهای تاریخ جهان و مـهمترین متن تاریخی درون زمان هخاان است[۱۶۸] کـه شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یـاغیـان را نشان مـی‌دهد. این اثر از سال ۲۰۰۶ یکی از آثار ثبت شدهٔ ایران درون مـیراث جهانی یونسکو است.
آثار تاریخی دورهٔ قاجار
بیشتر بناهای تاریخی بعد از اسلام شـهر کرمانشاه بیشتر مربوط بـه دورهٔ قاجار مـی‌شوند، زمانی کـه شـهر کرمانشاه بـه دلیل موقعیت خود مورد توجه قرار مـی‌گیرد، این بناها کـه در نزدیکی بازار کرمانشاه و محلهٔ فیض آباد؛ محلهٔ قدیمـی شـهر قرار دارند شامل مسجدهای قدیمـی، تکایـا و خانـه‌های قدیمـی هستند، بازار کرمانشاه کـه در دوران پهلوی بـه چهار قمست تقسیم شده‌است بیشتر این بناها را درون خود و مناطق اطراف خود جای داده‌است، کـه شامل تکیـه معاون الملک، مسجد عمادالدوله، مسجد جامع کرمانشاه، مسجد جامع شافعی، تکیـه بیگلربیگی، مسجد حاج شـهباز خان، مسجد شاهزاده، مسجد دولتشاه، خانـه خواجه باروخ و غیره مـی‌شوند.
تکایـای شـهر کرمانشاه و اکثر مساجد تاریخی این شـهر مربوط بـه دوران قاجار و پهلوی اول مـی‌باشند و معماری قدیمـی شـهر نیز درون این حال و هوا فرورفته‌است. تکیـه معاون الملک معروفترین‌ترین اثر از دوره قاجاریـه درون شـهر کرمانشاه‌است کـه که کاشی‌های منحصربه‌فردش آن را از دیگر تکایـا متمایز مـی‌کند. این بنا درون بافت قدیمـی شـهر درون محلهٔ آبشوران بنا شده‌است کـه به دستور حسین خان معین الرعایـا درون سال ۱۳۱۵ هجری قمری ساخته شده‌است.[۱۶۹] شـهر کرمانشاه هم‌اکنون دارای ۷۶ باب مسجد و ۱۱ باب کانون فرهنگی و ۸ کتابخانـه عمومـی است.[۱۷۰] تکیـه بیگلر بیگی نیز یکی از تکایـای زیبای کرمانشاه هست که درون دوره قاجاریـه توسط عبدالله خان ملقب بـه بیگلربیگی ساخته شده‌است و از لحاظ آئینـه کاری بی‌نظیر است.[۱۷۱]
گردشگاه‌ها
پارک جنگلی طاق بستان کـه در شمال شرقی شـهر کرمانشاه قرار دارد شامل کوهستان‌ها، چشمـه‌ها، فضای سبز، دریـاچه‌های مصنوعی، مجموعه نقش برجسته‌های ساسانی و شکارگاه خسرو پرویز مـی‌شود کـه به دلیل آب و هوای معتدل مورد توجه پادشاهان ساسانی قرار گرفته‌است و از آن بـه عنوان شکارگاه سلطنتی استفاده کرده‌اند کـه امروزه بـه دلیل امکانات تفریحی و آثار تاریخی یکی از پر جاذبه‌ترین مناطق کرمانشاه مورد استفاده قرار مـی‌گیرد.[۱۷۲]
همچنین غار پرآو بزرگترین غار عمودی دنیـا و دومـین اثر طبیعی ملی کرمانشاه،[۱۷۳][۱۷۴] از مکان‌های مـهم به منظور غارنوردی هست که هر ساله غارنوردان داخلی و خارجی زیـادی را راهی کوه پراو مـی‌کند.[۱۷۵] یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد غار پراو وجود دهانـه آن درون ارتفاع سه‌هزار متری از سطح دریـا هست که این بالاترین سطح درون بین تمام غارهای دنیـا مـی‌باشد و به این دلیل لقب اورست غارهای جهان را دارا مـی‌باشد.[۱۷۶]
موزه‌ها
موزه‌های متعددی درون شـهر کرمانشاه وجود دارند کـه بیشتر موزه‌های شـهر را موزه‌هایی درون در زمـینـه فرهنگی تشکیل مـی‌دهد کـه ۱۴ موزه درون این زمـینـه درون شـهر کرمانشاه وجود دارد.[۱۷۷]
فهرست موزه‌های کرمانشاه:
نوع نام تأسیس باستان‌شناسی موزه پارینـه‌سنگی زاگرسموزه سنگ تاق بستان
موزه تاریخ طبیعی دانشکده کشاورزی کرمانشاه -
-
- فرهنگ موزه مردم‌شناسی کرمانشاه
موزه پوشاک و زیورآلات استان کرمانشاه
موزه خط و کتابت کرمانشاه
موزه تمبر کرمانشاه
موزه دفاع مقدس کرمانشاه
موزه ورزش کرمانشاه ۱۳۶۹
-
-
-
-
-
نگاره‌هایی از موزه‌های کرمانشاه
موزه پارینـه سنگی زاگرس
موزه سنگ طاق بستان
موزه مردم‌شناسی
موزه پوشاک و زیورآلات
سوغاتی‌ها
ردیف اول نان خرمایی، ردیف دوم کاک، ردیف سوم نان برنجی
شیرینی‌ها
بژی، نان روغنی کرمانشاهی و نان شکری.
سوغات
نان برنجی، کاک، روغن کرمانشاهی و نان خرمایی.
صنایع دستی
گلیم، گیوه، جاجیم، موج، انواع آلات موسیقی(دف، تنبور، تار، دیوان و سه‌تار) و چرم.
غذاها
ترخینـه، خورش خلال بادام، دنده کباب کرمانشاهی، سیب پلو، آش عباسعلی و آبگوشت کرمانشاهی، آبگوشت باغی.
نگاره‌هایی از سوغاتی‌های کرمانشاه
نان برنجی
نان خرمایی
خورش خلال بادام
کلاش
روز ملی
به پیشنـهاد معاونان گردشگری کرمانشاه و با تأیید مجلس شورای اسلامـی، ۵ مرداد ماه بـه عنوان روز ملی «کرمانشاه گهوارهٔ تمدن» نامگذاری شده کـه همزمان با عملیـات مرصاد است.[۱۷۸][۱۷۹]
نمادها
نماد شـهر کرمانشاه گل نیلوفر و رنگ این گل نیز رنگ نمادین شـهر کرمانشاه است.[۱۸۰] این گل درون سرآب نیلوفر درون نزدیکی شـهر کرمانشاه مـی‌روید و به عنوان نمادی از آیین مـهر درون نقوش طاق بستان نیز مورد استفاده قرار گرفته‌است.[۱۸۱][۱۸۲]
ارتباط‌های بین‌المللی
کنسولگری‌ها
شـهرهای
پرچم شـهر کشور سال خواندگی رسبورگ آمریکا دهه ۱۳۵۰ سیسیل ایتالیـا ۲۰۱۰[۱۸۳] غازی عینتاب ترکیـه ۲۰۱۰[۱۸۴] اشپلیت کرواسی ۲۰۱۱[۱۸۵]همچنین بـه دلیل خواندگی شـهر رسبورگ درون ایـالت اورگن آمریکا با شـهر کرمانشاه درون دهه ۱۳۵۰، خیـابانی بـه نام خیـابان کرمانشاه درون رسبورگ نامگذاری شده‌است.[۱۸۶][۱۸۷]
جستارهای وابسته
- هتل‌های کرمانشاه
یـادداشت‌ها
پانویس
منابع
فارسی
- آلبرت تن آیک اومستد. تاریخ شاهنشاهی هخا. ترجمـهٔ محمد مقدم. تهران: امـیرکبیر، ۱۳۷۲. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۴۶۶-۹.
- احمد بن یحیی بلاذری. «فتح‌های جبال-حلوان». درون فتوح البلدان. ترجمـهٔ محمد توکل. بیروت: دار و مکتبة الهلال، قرن سوم.
- بهمن کاظمـی. موسیقی قوم کرد. چاپ یکم. تهران: مؤسسهٔ تألیف، ترجمـه و نشر آثار هنری متن، با همکاری فرهنگستان هنر جمـهوری اسلامـی ایران، زمستان ۱۳۸۹. ۴۰۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۲-۰۹۹-۸.
- حمدالله مستوفی. نزهةالقلوب. بـه اهتمام و تصحیح گای لیسترانج. تهران: دنیـای کتاب، ۱۳۶۲. ۳۷۸.
- سیدضیـاءالدین خرم شاهی،سید ضیـاء الدین خرم شاهی. کتاب سبز (بانک اطلاعات استان کرمانشاه). کرمانشاه: کانون تبلیغاتی دالاهو، دی ۱۳۷۵.
- عبدالرحمان شرفکندی (هژار). هنبانـه بورینـه: فرهنگ کردی فارسی. ویرایش محمدماجد مردوخ روحانی. تهران: سروش، ۱۳۶۹. ۱۰۳۵. شابک ۹۶۴-۴۳۵-۷۰۱-۹.
- اردشیر کشاورز. «کرمانشاه ما بـه دورنمای قدیم شـهر». و دیگران. درون کرمانشاه. چاپ یکم. تهران: انستیتو فرهنگی کردستان، با همکاری مؤسسهٔ فرهنگی آراس هولیر، ۱۳۸۸. ۱۸۷–۱۸۲.
- محمدحسین شیریـان. تاریخ مطبوعات استان کرمانشاه. چاپ یکم. کرمانشاه: اداه کل فرهنگ و ارشاد اسلامـی استان کرمانشاه، شورای پژوهشی، دی ۱۳۹۲. ۵۲۲. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۴-۹۴۸۵-۱.
- هنری بایندر. سفرنامۀ هنری بایندر: کردستان، بین‌النـهرین و ایران. ترجمـهٔ کرامت‌الله افسر. چاپ یکم. تهران: انتشارات فرهنگسرا (یساولی)، ۱۳۷۰. ۵۲۸.
- محمد بن نجیب بکران. جهان‌نامـه: متن جغرافیـایی تألیف‌شده درون ۶۰۵ هجری. محمدامـین ریـاحی. چاپ یکم. تهران: کتابخانۀ ابن سینا، ۱۳۴۲. ۱۳۹.
عربی
- ابوالقاسم بن حوقل النصیبی. صورة الارض. ویرایش الطبعة الثانیـه. [بی جا]: لیدن، ۱۹۳۸ م.
انگلیسی
- Silk Buckingham, James. Travels in Assyria, Media, and Persia. ویرایش 2ND Edition. Oxford University:Henry Colburn and Richard Bentley، ۱۸۳۰.
- Boulanger, Robert. The Middle East, Lebanon, Syria, Jordan, Iraq, Iran. Hachette، ۱۹۶۶.
- Conrad Malte-Brun. Universal geography: or a description of all parts of the world, on a new plan, according to the great natural divisions of the globe; accompanied with analytical, synoptical, and elementary tables. London: Wells and Lilly، ۱۸۲۴.
- Innes Clarke,John; Drummond Clark, Brian. Kermanshah: an Iranian provincial city. illustrated ed. University of Durham (Dept. of Geography), 1969. ISBN 978-0-900974-01-4,0-900974-01-X.
- Bruke, Andrew; Elliott, Mark; Mohammadi, Kamin. «Western Iran». درون Iran;LONELY PLANET IRAN;Country Guide Series;Lonely planet;City guide. Lonely Planet، ۲۰۰۴. شابک ۱-۷۴۰۵۹-۴۲۵-۸,ISBN ۹۷۸-۱-۷۴۰۵۹-۴۲۵-۷.
پیوند بـه بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر به منظور کرمانشاه دارد.در پروژه‌های مـی‌توانید درون مورد کرمانشاه اطلاعات بیشتری بیـابید.
درون مـیان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
درون مـیان تصویرها و رسانـه‌ها از ویکی‌انبار
درون مـیان خبرها از ویکی‌خبر
- وبگاه رسمـی شـهرداری کرمانشاه
- وبگاه سازمان مـیراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه
- پورتال استانداری کرمانشاه
[خسرو در گراوند]